9. Rozumowanie złożone (wieloetapowe):
Rozumowanie - proces myślowy polegający na uznaniu za prawdziwe danego przekonania lub zdania na mocy innego przekonania lub zdania uznanego za prawdziwe już uprzednio.
Rozumowanie zakłada dwa typy związków:
związki logiczne (implikacje, prawa logiczne, interferencja),
związki pozalogiczne (treściowo-rzeczowe, psychologiczne).
Rozumowanie zakładające, że istnieje kilka wniosków: 1 wniosek finalny (całego rozumowania), pozostałe traktuje się jako wnioski pośrednie poszczególnych podrozumowań.
Rozumowanie złożone zakłada proces dowodzenia, wyjaśniania i rozstrzygania:
- dowodzenie: (zadanie: „udowodnij, że 'p'”)
[pojęcie dowodu- dowód jest ciągiem zdań takim, że ostatnie zdanie w tym ciągu jest zdaniem dowodzonym i konsekwencją zdań wcześniej (apodyktycznie lub hipotetycznie) przyjętych za prawdziwe (wynika z nich)]
- progresywne - wyprowadzenie zdania do udowodnienia z przesłanek
- regresywne (analityczne) - z czegoś ogólnego wyprowadzamy przesłanki
Rodzaje dowodów:
zwykły, wynikający z definicji,
założeniowy, wynika z działań logicznych,
analityczny, gdzie tezę ogólną rozbieramy na czynniki proste
indukcyjny
- wyjaśnianie: (pytanie typu „dlaczego?”)
uniwersalizacja (na podstawie pojedynczego faktu wyjaśniamy całe zjawisko)
interpretacja humanistyczna (pokrewieństwo czegoś nowego z czymś, co znamy)
- rozstrzyganie: („rozstrzygnij 'p lub -p'”)
- teoretyczne - empiryczne (testowanie),
- weryfikacja - falsyfikacja.
1