ZESTAW 1

ZESTAW 1

1. Przedstaw różnice między ubezpieczeniami społecznymi i gospodarczymi.

Podział ubezpieczeń na społeczne i gospodarcze jest podstawowym kryterium podziału ubezpieczeń. Obie sfery działania ubezpieczeń łączy podobieństwo celów oraz większość spełnianych przez nie funkcji, występuje jednak wiele istotnych różnic między nimi. Elementami różnicującymi te dwa podstawowe rodzaje ubezpieczeń są między innymi:

Kryterium podziału	SPOŁECZNE	GOSPODARCZE
Czas i przesłanki powstania	XIX wiek stworzone przez ustawodawcę	Początki starożytność Najpierw ubezpieczenie - potem regulacje prawne
Przedmiot ubezpieczenia	osobowe	Osobowe i majątkowe
Stosunek ubezpieczenia	Z mocy prawa przez zgłoszenie	Umowa: dobrowolna obowiązkowa
Sposób zaspokojenia roszczeń	Świadczenia pieniężne i rzeczowe	Świadczenia i odszkodowania w formie pieniężnej
Źródła finansowania	Metoda repartycyjna i jako uzupełnienie metoda kapitałowa	Metoda kapitałowa
Podmioty oferujące ubezpieczenia	Uprawnione podmioty publiczne	Ubezpieczeniowa spółka akcyjna Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych
Gwarancje wypłaty świadczeń	Skarb Państwa	W ograniczonym zakresie UFG

Komentarz:

1. Ubezpieczenia społeczne powstały na bazie regulacji prawnych pod koniec XIX wieku, natomiast początków ubezpieczeń gospodarczych można doszukać się już w starożytności, chociaż regulacje prawne dotyczące funkcjonowania powstały znacznie później.

2. Ubezpieczenie społeczne jest jedną z technik zabezpieczenia społecznego - jego podstawową funkcją jest ochrona ubezpieczeniowa. Przedmiotem tego ubezpieczenia jest życie, zdrowie i zdolność człowieka do wykonywania pracy. Taki sam przedmiot cechuje gospodarcze ubezpieczenia osobowe, które mogą stanowić uzupełnienie ubezpieczenia społecznego, które oferuje zabezpieczenie najczęściej na minimalnym poziomie

3. Odmienny jest sposób nawiązania stosunku ubezpieczeniowego. Ubezpieczenia społeczne następują z mocy ustawy lub w drodze zgłoszenia, zaś ubezpieczenia gospodarcze, niezależnie od tego czy są obowiązkowe czy dobrowolne, mają charakter umowny - powstają na podstawie umowy.

4. Różnice występują także w sposobie zaspokojenia roszczeń. Świadczenia wypłacane z ubezpieczeń społecznych mają formę rzeczową lub pieniężną. Do świadczeń rzeczowych należy zaliczyć: opiekę zdrowotną, położniczą czy rehabilitacyjną jak również zaopatrzenie w leki, przedmioty ortopedyczne, protezy, oraz pobyt w domu opieki społecznej. Świadczenia pieniężne natomiast obejmują zasiłki, emerytury i renty. Zaspokajanie roszczeń w ubezpieczeniach gospodarczych występuje przeważnie w formie pieniężnej.

5. Ubezpieczenia gospodarcze oferowane są przez ubezpieczeniowe spółki akcyjne lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych działające na podstawie kodeksu spółek handlowych i ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Ubezpieczenia społeczne natomiast oferowane są przez specjalnie do tego powołane instytucje najczęściej publiczne, działające na podstawie odrębnych regulacji prawnych.

6. System finansowy ubezpieczeń gospodarczych polega na metodzie kapitałowej, natomiast w ubezpieczeniach społecznych system ten oparty jest na metodzie repartycyjnej uzupełnianej w wąskim zakresie metodą kapitałową.

7. Zakłady ubezpieczeń zajmujące się ubezpieczeniami społecznymi mają gwarancje Skarbu Państwa w zakresie wypłacalności i zabezpieczenia świadczeń. W przypadku ubezpieczeń gospodarczych gwarancje występują ze strony Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, lecz ich zakres jest znacznie ograniczony.

Do wiadomości: Do głównych zadań UFG należy wypłata odszkodowań i świadczeń z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych i rolników za szkody powstałe na osobie, gdy sprawca szkody nie mógł być zidentyfikowany, lub za szkody na mieniu lub osobie, gdy sprawca nie posiadał ubezpieczenia obowiązkowego.

Fundusz ten zaspokaja także roszczenia osób fizycznych w przypadku niewypłacalności ubezpieczyciela. Obowiązkiem UFG jest zaspokojenie w 100% roszczeń z tytułu umów ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów oraz ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego. W przypadku ubezpieczeń na życie Fundusz zaspokaja roszczenia w wysokości 50%, jednak nie większej niż równowartość 300.000 EURO.

2. Omów różnice między wekslem własnym i trasowanym.

Polskie prawo wekslowe zostało oparte na zasadach konwencji genewskiej w 1936r. (ustawa z dn. 28.04.1936r. obowiązująca do nadal).

WEKSEL WŁASNY

WEKSEL TRASOWANY (CIĄGNIONY)

Pisemne zobowiązanie wystawcy do zapłacenia w oznaczonym terminie określonej w dokumencie kwoty pieniężnej. Udział biorą : wystawca remitent wystawca sam składa bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia sumy wekslowej w oznaczonym terminie. In blanco - tylko podpis wystawcy a niekiedy podpisy poręczycieli. Wystawiane są celem zabezpieczenia przyszłej wierzytelności, która może powstać lub której wysokości nie da się określić z góry (pełni rolę kaucji). Jeżeli remitent w razie potrzeby wypełni weksel in blanco (kwota należna, termin płatności) wtedy staje się wekslem. Odpowiedzialność solidarna - wszystkie osoby podpisane na wekslu ( wystawca, poręczyciele, indosanci)

Skierowany na wskazaną osobę; sformalizowany przekaz pieniężny. Udział biorą : wystawca trasat remitent (wystawca poleca trasatowi aby zapłacił remitentowi określoną kwotę pieniężną). Tego rodzaju weksel spełnia zazwyczaj funkcję kredytową (bo czek jest dokumentem płatniczym). Jest dokumentem formalnym, który musi mieć w treści: nazwę weksel bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej nazwisko i imię trasata (płacącego) termin płatności miejsce płatności nazwisko i imię remitenta (na rzecz której ma być dokonana zapłata) data i miejsce wystawienia weksla podpis wystawcy weksla. A vista - weksel bez oznaczenia terminu płatności uważa się za płatny za okazaniem Gdy brak miejsca wystawienia, uważa się za wystawiony w miejscu podanym obok nazwiska wystawcy Brak osobnego oznaczenia miejsce wskazane obok nazwiska trasata uważa się za miejsce płatności In blaco - gdy brak danych za wyjątkiem podpisu wystawcy Przez wystawienie weksla trasowanego wystawca przyjmuje na siebie odpowiedzialność za przyjęcie weksla przez trasata, jak też za zapłacenie przez niego sumy wekslowej w oznaczonym terminie. Zobowiązanie wekslowe ma charakter abstrakcyjny - niezależny od ekonomicznej i prawnej przyczyny wskazania osoby jako trasata. Indos - przeniesienie przez remitenta praw na inną osobę. Nabycie praw wekslowych na podstawie indosu ma charakter nabycia pierwotnego - bez względu na uprawnienia zbywcy. Nabycie praw wekslowych na podstawie przelewu praw (cesja) ma charakter nabycia pochodnego (nabywca uzyskuje uprawnienia takie jakie przysługiwały zbywcy)

ZESTAW 3

1. Przedstaw funkcje finansów

Do podstawowych funkcji finansów publicznych zalicza się:

• funkcję alokacyjną

• funkcję redystrybucyjną

• funkcję stabilizacyjną

FUNKCJA ALOKACYJNA - polega na tym, że finanse publiczne są narzędziem alokacji części zasobów w gospodarce rynkowej. Skutkiem alokacji części zasobów, którymi dysponuje gospodarka jest dostarczanie towarów i usług całemu społeczeństwu. Dostarczanie towarów i usług finansowane jest z funduszy publicznych i następuje w związku z rodzajem zadania stawianego przed państwem. Rodzaje zadań :

1. publiczne

2. społeczne

Zadania te są realizowane przez państwo w chwili, gdy nie mogą być one wykonane za pomocą mechanizmu rynkowego.

Zadania publiczne państwa to obrona narodowa, bezpieczeństwo publiczne, służba dyplomatyczna, administracja państwowa.

Zadania społeczne to zaspokajanie indywidualnych potrzeb człowieka.

Dostarczanie dóbr społecznych lub proces, w którym wykorzystanie całości zasobów jest dzielone między prywatne i społeczne dobra w którym ustala się strukturę dóbr społecznych.

FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA - tzw. rozdzielcza - polega na dokonywaniu za pomocą finansów podziału produktu dochodu narodowego poprzez kształtowanie odpowiednich przychodów i wydatków wszystkich uczestników ogniw (podział funduszu nabywczego).

Fundusz nabywczy zależy od:

• przychodu materialnego

• przychodu redystrybucyjnego

• przychodu kredytowego

• wydatków redystrybucyjnych

• wydatków kredytowych

• oszczędności

Są różne metody gromadzenia funduszu nabywczego w różnych ogniwach. Metodami tymi są:

• samofinansowanie (przedsiębiorstwa)

• budżetowe (państwo)

• kredytowe

Redystrybucja dochodów jest realizowana w formie pieniężnej, dokonywana przez system transferów dochodów. Transfery te mają postać przepływu pieniądza między różnymi podmiotami a państwem.

Transfery o charakterze publicznym istotne jest, że przepływ pieniądza ma charakter jednostronny np.: podatki.

Transfery wewnątrz sektora publicznego (z budżetu państwa do publicznych funduszy celowych)

Transfery o charakterze zwrotnym są to transfery pieniądza związane z zaciąganiem i spłacaniem przez państwo pożyczek. Skutkiem są wydatki nabywcze podmiotów, na rzecz których transfery są dokonywane oraz nie mające bezpośredniego związku z wykorzystaniem PKB(dochodu narodowego).

Redystrybucja dochodów zawsze dokonuje się czyimś kosztem i na czyjąś korzyść, ale koszty i korzyści mogą być różne dal poszczególnych obywateli.

Dostosowanie podziału dochodu i bogactwa do zgodności z tym, co społeczeństwo uważa za słuszny czy sprawiedliwy stan podziału (dystrybucji).

FUNKCJA STABILIZACYJNA - wykorzystuje politykę budżetową jako instrumentu utrzymywania wysokiego stanu zatrudnienia, racjonalnego poziomu stabilności cen i właściwej stopy wzrostu gospodarczego z uwzględnieniem efektów bilansu płatniczego.

FUNKCJA KONTROLNA - polega na wykorzystaniu związków zachodzących między ruchem wartości materialnych i usług a ruchem zasobów pieniężnych w celu uzyskania informacji o przebiegu procesów rzeczowych w gospodarce

FUNKCJA STYMULACYJNA - polega na wykorzystaniu przepływu strumieni pieniężnych jako aktywnego narzędzia oddziaływania na podmioty uczestniczące w tych procesach.

2. Omów elementy techniki podatkowej.

Realizacja spełnianych przez podatki funkcji wymaga działalności praktycznej, wyrażającej się w ustaleniu obowiązku podatkowego, wymiarze podatku, jego ściągnięciu itd. Te działania określa się mianem technika podatkowa.

Elementami techniki podatkowej są:

1. podmiot opodatkowania

2. przedmiot podatku

3. podstawa opodatkowania (inaczej: stopa podatkowa)

4. stawka podatkowa

5. skala podatkowa

6. zwolnienia, ulgi i zwyżki podatkowe.

• PODMIOT OPODATKOWANIA

Każda osoba na której ciąży obowiązek podatkowy. Rozróżnić można podmiot czynny i podmiot bierny. Podmiotem czynnym jest przede wszystkim państwo, które wykorzystuje swoje atrybuty i posługuje się przymusem administracyjnym przy ściąganiu podatków. Podmiotem czynnym mogą być także władze samorządowe.

Podmiotem biernym są osoby prawne i fizyczne zobowiązane do zapłacenia podatku.

• PRZEDMIOT PODATKU

Rzecz lub zdarzenie, które wywołują obowiązek podatkowy.

• PODSTAWA OPODATKOWANIA (INACZEJ: STOPA PODATKOWA)

Podstawą opodatkowania jest z reguły wartościowo określony przedmiot opodatkowania. Czasem jednak podstawę opodatkowania wyraża się w jednostkach fizycznych (np. podatek od psa)

• STAWKA PODATKOWA

To relacja kwoty podatku do podstawy opodatkowania. Stawki podatkowe występują w dwóch następujących formach:

stawka kwotowa - określa bezpośrednio wielkość podatku należnego władzom publicznym

stawka procentowa - określa jaka część podstawy opodatkowania stanowi zobowiązanie podatkowe

Stawki procentowe występują w dwóch odmianach: stawki stałe gdzie wysokość podatku rośnie w takim samym tempie co podstawa opodatkowania (nazywa się je też proporcjonalnymi) i stawki zmienne gdzie wysokość podatku zmienia się wraz ze zmianą podstawy opodatkowania.

W ramach stawek zmiennych można wyróżnić:

• stawki progresywne - podatek rośnie szybciej niż podstawa opodatkowania

• stawki regresywne - stawka podatku maleje wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania

• stawki degresywne - są kombinacją stawki progresywnej i proporcjonalnej; stawka podatku rośnie szybciej niż podstawa opodatkowania ale tylko do określonego pułapu, po przekroczeniu którego stawka przechodzi w stawkę proporcjonalną.

• SKALA PODATKOWA

Informuje o tym, jaką stawkę należy zastosować do podstawy opodatkowania. Stawka podatkowa może być jedna dla całej podstawy opodatkowania oraz może występować kilka stawek w zależności od tego, czy stawka rośnie szybciej czy wolniej niż podstawa opodatkowania.

• ZWOLNIENIA, ULGI I ZWYŻKI PODATKOWE

Zwolnienia podatkowe polegają na tym, że państwo w ramach prowadzenia polityki fiskalnej wyłącza pewną grupę podatników (zwolnienie podmiotowe) lub pewną część przedmiotu opodatkowania (zwolnienia przedmiotowe) z obowiązku zapłacenia podatku.

Ulgi podatkowe to tylko częściowe ograniczenie ciężaru podatkowego. We współczesnych systemach podatkowych występują dwa rodzaje ulg:

• ulgi systemowe - są wbudowane w dany podatek jako obowiązujące wszystkie podmioty, które spełniają określone warunki (przez formułowanie warunków uzyskania ulgi państwo wywołuje określone reakcje podatników)

• ulgi zindywidualizowane - o ich przyznaniu decyduje organ administracji skarbowej; władze skarbowe rozważają indywidualnie sytuację danego podatnika i podejmują decyzje korzystne zarówno dla podatnika jak i dla władz publicznych

Zwyżki podatkowe - występują wówczas, gdy dany podmiot płaci wyższy podatek niż to wynika z powszechnie obowiązujących zasad. Zwyżki stosuje się rzadko, mają one charakter represyjny - istotne jest rozpoznanie przyczyn, dla których zostają one wprowadzone.

ZESTAW 4

1. Istota i klasyfikacja podatków

Podatek jest świadczeniem pieniężnym o charakterze przymusowym, bezzwrotnym ogólnym i nieodpłatnym pobieranym przez państwo lub inny związek o charakterze publiczno-prawnym, zgodnie z przepisami prawa, które określają wysokość, warunki i terminy tego świadczenia.

CECHY PODATKU:

• przymusowość

• bezzwrotność

• ogólność (powszechność) władza określa reguły wedle których dany podmiot staje się podatnikiem

• nieodpłatność w zamian za wnoszony podatek nie otrzymujemy żadnego świadczenia

• charakter pieniężny

funkcja fiskalna - podatek jest podstawowym narzędziem przejmowania przez państwo dochodów (80%)

funkcja ekonomiczna - skutkiem nakładania podatków jest zmiana w sytuacji dochodowej i majątkowej podatników, co wpływa na zachowania, na podejmowanie decyzji gospodarczych, konsumpcyjnych, o oszczędzaniu, itp.

KLASYFIKACJA PODATKÓW

KRYTERIUM	RODZAJ PODATKU
1. PRZEDMIOT	podatki majątkowe i od praw majątkowych podatki od przychodów podatki od dochodów podatki od wydatków
2. ZWIĄZEK MIĘDZY CIĘŻAREM PODATKOWYM A PODATNIKIEM	podatki bezpośrednie podatki pośrednie
3. WŁADZTWO PODATKOWE	podatki nakładany przez państwo podatki nakładane przez władze samorządowe
4. TERYTORIUM	podatki centralne podatki regionalne podatki lokalne

• podatki majątkowe i od praw majątkowych - źródłem tych podatków jest posiadany przez podatnika majątek,

• podatki od przychodów - płaci się w związku z działalnością gospodarczą i osiąganymi z tego tytułu przychodami; są pobierane niezależnie od osiąganych wyników; są silnie cenotwórcze

• podatki od dochodów - przedmiotem opodatkowania jest dochód, najczęściej z pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej; są narzędziem bezpośredniej redystrybucji dochodów w gospodarce i społeczeństwie

• podatki od wydatków - są typowymi podatkami od konsumpcji, stosowane są wybiórczo; przedmiotem opodatkowania są wydatki ponoszone na zakup dóbr luksusowych (futra, jachty, samochody) i dóbr, które tradycyjnie uważane są za domenę państwa np.. sól, alkohol, zapałki, paliwa płynne. Podatek taki to AKCYZA

• podatki bezpośrednie - to takie podatki, w przypadku których istnieje precyzyjnie określona zależność między płaconym podatkiem a podatnikiem. Typowymi przykładami podatków bezpośrednich są podatki dochodowe i podatki majątkowe.

• podatki pośrednie - obciążają podatnika w sposób nie pozostawiający w ścisłym związku z jego sytuacja dochodową i majątkową, są podatkami9 ukrytymi. Klasycznymi podatkami pośrednimi są podatki od sprzedaży ( od wartości dodanej VAT, podatek akcyzowy)

• podatki nakładany przez państwo - podstawowe rodzaje podatków są kształtowane przez władze państwowe

• podatki nakładane przez władze samorządowe - zakres tego władztwa jest regulowany ustawowo czyli przez władzę państwowa, ewentualne uchwalanie podatków przez władze samorządowe może być obwarowane zgodą mieszkańców, na których podatek będzie nakładany wyrażonej np. w referendum

• podatki centralne

• podatki regionalne

• podatki lokalne

podział ten informuje jakie podatki zasilają szczebel centralnych władz publicznych, jakie podatki są domena władz szczebla regionalnego, a jakie domeną władz lokalnych.

2. Systemy zawierania ubezpieczeń majątkowych.

W ubezpieczeniach majątkowych na zakres ochrony ubezpieczenia, wysokość potencjalnego odszkodowania oraz cena ubezpieczenia (składkę) wpływa także uzgodniony przez zakład ubezpieczeń oraz ubezpieczającego i zapisany w polisie system ubezpieczenia.

• SYSTEM UBEZPIECZENIA NA SUMY STAŁE

W tym systemie suma ubezpieczenia powinna zostać tak określona, by obejmowała całkowitą, rzeczywista wartość mienia. Suma ubezpieczenia stanowi górna granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, chyba że w umowie ustalono dodatkowe ograniczenia, a każde wypłacone odszkodowanie pomniejsza sumę ubezpieczenia. Jeśli w trakcie trwania umowy ubezpieczenia wystąpi szkoda częściowa, w celu zachowania pełnej wartości ubezpieczenia, ubezpieczający powinien "doubezpieczyć" przedmiot ubezpieczenia. W tym celu musi zapłacić dodatkowa składkę za czas pozostający do wygaśnięcia umowy.

System ten stosowany jest najczęściej w ubezpieczeniach od ognia i innych zdarzeń losowych dla majątku trwałego czy też mienia będącego w posiadaniu ubezpieczającego.

• SYSTEM UBEZPIECZENIA SOLIDARNE NA SUMY STAŁE

Suma ubezpieczenia odpowiada wartości mienia mieszczącego się we wszystkich podanych zakładowi ubezpieczeń lokalizacjach, bez precyzowania jakie przedmioty znajdują się w poszczególnych miejscach. System stosuje się w ubezpieczeniach od ognia i zdarzeń losowych oraz od kradzieży z włamaniem i rabunku, gdy ubezpieczenie obejmuje mienie ruchome zlokalizowane w różnych miejscach, jednak ubezpieczający prowadzi dla tego mienia wspólną księgowość. System ten jest szczególnie przydatny dla tych podmiotów, który ze względu na różne miejsca wykonywanej działalności często dokonują zmiany lokalizacji przedmiotu ubezpieczenia. Warunkiem koniecznym do powstania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń jest udowodnienie, że dany przedmiot znajdował się w miejscu realizacji ryzyka. Zasady ustalania wysokości odszkodowania są takie same jak w systemie ubezpieczenia na sumy stałe.

• SYSTEM UBEZPIECZENIA NA PIERWSZE RYZYKO

System, stosowany w ubezpieczeniach od kradzieży z włamaniem i rabunku, niezależnie od rodzaju mienia ruchomego, oraz w ubezpieczeniach od ognia i innych zdarzeń losowych, gdy przedmiotem ubezpieczenia jest gotówka, mienie osobiste pracowników lub określone koszty towarzyszące szkodzie. Suma ubezpieczenia jest ustalana przez ubezpieczającego na podstawie szacunków maksymalnej straty jak może zaistnieć wskutek pojedynczego zdarzenia losowego objętego ubezpieczeniem. Pomimo faktu, iż suma ubezpieczenia stanowi tylko część wartości przedmiotu ubezpieczenia w systemie tym nie ma miejsca na ograniczenia odpowiedzialności z tytułu niedoubezpieczenia. Ubezpieczający, ustalając sumę ubezpieczenia musi pamiętać, że stanowi ona górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń za powstałe szkody. W przypadku wypłaty szkody częściowej zakłady ubezpieczeń najczęściej nie pomniejszają sumy ubezpieczenia.

• SYSTEM UBEZPIECZENIA NA SUMY ZMIENNE

System stosowany przy ubezpieczeniu zapasów od ognia lub innych zdarzeń losowych, gdy występują znaczne okresowe wahania wartości środków obrotowych. Taki system zakłady ubezpieczeń proponują zazwyczaj tym podmiotom, których ubezpieczany majątek obrotowy ma znaczna wartość. Suma ubezpieczenia będąca podstawą obliczenia składki zaliczkowe (tzw. depozytowe) ustalana jest jako najwyższa dzienna wartość środków obrotowych jaka może znaleźć się w danym miejscu w okresie ubezpieczenia. W trakcie trwania umowy ubezpieczenia ubezpieczający zobowiązany jest przedkładać miesięczne lub kwartalne raporty wskazujące na rzeczywistą wartość przedmiotu ubezpieczenia. Po zakończeniu ważności polisy następuje ostateczne rozliczenie składki na podstawie średniej arytmetycznej wartości ubezpieczonych zapasów.

• SYSTEM UBEZPIECZENIA NA WARTOŚĆ CZĘŚCIOWĄ

Stosowany jeśli ubezpieczenie od kradzieży z włamaniem i rabunku jest dodatkiem do ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych, jako alternatywa dla ubezpieczenia na pierwsze ryzyko. Suma ubezpieczenia mienia od kradzieży z włamaniem i rabunku jest ustalana jako część wartości mienia zgłoszonej do ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych i stanowi roczny limit odszkodowawczy, pomniejszony o każdorazowo wypłacone odszkodowanie za szkodę częściowa. Natomiast składka jest płacona od pełnej sumy ubezpieczenia mienia ruchomego w zależności od branży, w której podmiot prowadzi działalność oraz przyjętego limitu odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Aby zapewnić pełne pokrycie ryzyka ubezpieczeniem konieczne jest "doubezpieczenia" w przypadku wystąpienia szkody częściowej. Równie ważne jest by nie występowało niedoubezpieczenie w ubezpieczeniu od ognia i innych zdarzeń losowych, gdyż skutkuje ono obniżeniem odszkodowania za szkodę w ubezpieczeniu od kradzieży z włamaniem i rabunku.

ZESTAW 5

1. Cechy charakteryzujące ubezpieczenia obowiązkowe

W systemie gospodarki rynkowej obowiązek zawarcia jakiejkolwiek umowy jest czymś nadzwyczajnym. Obowiązkowe ubezpieczenia uzasadnia się specjalnymi okolicznościami społecznymi i gospodarczymi. W odniesieniu do sytuacji, w których przemawia za tym interes ogólnospołeczny wprowadza się ubezpieczenia obowiązkowe.

Art. 3 ustawy o działalności ubezpieczeniowej stanowi "wprowadza się ubezpieczenia dobrowolne i obowiązkowe".

Art. 4. Ubezpieczeniami obowiązkowymi są:

1. ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów,

2. ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych,

3. ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego,

4. inne ubezpieczenia przewidziane na mocy obowiązujących ustaw lub ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych. (są to: ubezpieczenia za szkody jądrowe; za szkody olejowe - statki)

Oprócz ustawy istnieją dodatkowe przepisy prawne dotyczące ubezpieczeń obowiązkowych. Np. obowiązek zawarcia ubezpieczenia wynikający z innych ustaw - ubezpieczenie OC z tytułu wykonywanego zawodu

Cechy ubezpieczeń obowiązkowych:

1. Źródłem nakazu jest ustawa o działalności ubezpieczeniowej

2. Są to ubezpieczenia do których OWU ustala w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw instytucji finansowych

3. Szczegóły dotyczące taryfy składek (zniżki i zwyżki) ustala zakład ubezpieczeń - dzięki czemu może kształtować swój portfel.

4. Żaden zakład ubezpieczeń oferujący ubezpieczenia które są obowiązkowe nie może odmówić zawarcia umowy w zakresie tych ubezpieczeń

5. nakładana jest kara za brak wypełnienia obowiązku ubezpieczenia ustalana przepisami prawnymi

6. pomimo tego, że są obowiązkowe, każdy podmiot ma swobodę zawarcia umowy można wybrać zakład ubezpieczeń

2. Omów mnożnik bazy monetarnej

Na podaż pieniądza w kraju składają się depozyty na żądanie w bankach oraz gotówka w posiadaniu społeczeństwa, czyli banknoty i bilon znajdujące się poza systemem bankowym.

Pp = G + D

Gdzie:

Pp - podaż pieniądza

D - depozyty które znajdują się w bankach komercyjnych

G - pieniądz gotówkowy poza systemem bankowym

Na rozmiar bazy monetarnej państwa składają się wszystkie pieniądze występujące w formie gotówkowej (poza systemem bankowym) i depozyty banków komercyjnych w banku centralnym czyli ich rezerwy obowiązkowe.

Bm = G + Ro

Bm - baza monetarna

Ro - rezerwy obowiązkowe

G - gotówka poza systemem bankowym

Mnożnik bazy monetarnej jest stosunkiem podaży pieniądza znajdującego się w rękach społeczeństwa do bazy monetarnej czyli do pieniądza banku centralnego.

mb - mnożnik bazy monetarnej

Pp - podaż pieniądza

Bm - baza monetarna

D - depozyty na żądanie

Ro - rezerwy obowiązkowe

G - gotówka poza systemem bankowym

Mb czyli mnożnik bazy monetarnej informuje o maksymalnej możliwości przyrostu ilości pieniądza w gospodarce przy zwiększeniu bazy monetarnej o jednostkę pieniężną

Podaż pieniądza (Pp) = mnożnik bazy monetarnej (mb) x baza monetarna (Bm)

Parametry od których zależy wielkość bazy monetarnej

przykład:

stopa rezerw obowiązkowych r = 20%

stopa zapotrzebowania na gotówkę c = 15%

czyli bank centralny może oczekiwać podaży pieniądza (przyrostu ilości pieniądza w gospodarce) o 3,28 na każdą jednostkę pieniężną.

ZESTAW 6

1. Zasady ubezpieczeń.

Niezależnie od spełniania przez ubezpieczenia określonych funkcji, usługa ubezpieczeniowa powinna być świadczona z zachowaniem pewnych wymagań określanych mianem zasad ubezpieczeń. Niektóre z nich muszą być przestrzegane w sposób bezwzględny, co oznacza, że bez ich przestrzegania ubezpieczenia nie realizują swych podstawowych zadań, natomiast inne mają charakter względny: jeżeli nie będą zachowane ubezpieczenia wypełniają swe zadania jednak poziom ich realizacji będzie decydował o jakości usługi ubezpieczeniowej.

Jako podstawową bezwzględnie wymaganą zasadę ubezpieczeń gospodarczych wymienia się zasadę realności - "pewność, gwarancję urzeczywistnienia prawa do otrzymania odszkodowania ubezpieczeniowego". Ubezpieczający może liczyć na to, że w przypadku wystąpienia zdarzenia losowego objętego ubezpieczeniem powstała strata zostanie pokryta przez zakład ubezpieczeń w granicach określonych warunkami umowy ubezpieczenia. Pewność ta powinna istnieć niezależnie od przyjętych form własności oraz od wysokości obciążenia funduszu ubezpieczeniowego w danym momencie. Ponieważ ubezpieczenia spełniają istotną rolę w gospodarce rynkowej, aby ubezpieczonym podmiotom przynosiły korzyści, a nie generowały straty, oferowana ochrona ubezpieczeniowa eliminując część niepewności musi dostarczać poczucia bezpieczeństwa finansowego. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy zasada realności będzie bezwzględnie przestrzegana przez sprawnie funkcjonujący system ubezpieczeń.

Aby zasada realności ochrony ubezpieczeniowej mogła być realizowana, konieczne jest stworzenie odpowiednich gwarancji zarówno prawnych, jak i ekonomicznych. Gwarancje prawne realizowane są między innymi poprzez zagwarantowanie przez państwo ubezpieczonym podmiotom możliwości pewnego dochodzenia roszczenia o wypłatę odszkodowania czy świadczenia. W Polsce gwarancje te zapewniają zarówno przepisy Ustawy o działalności ubezpieczeniowej , jak i regulacje Kodeksu Cywilnego.

Prawne zabezpieczenie realizacji realności sprowadza się m.in. do:

• ochrony przed nieuzasadnioną odmową wypłaty odszkodowań i świadczeń,

• możliwości sądowego dochodzenia roszczeń wobec zakładu ubezpieczeń,

• określenia terminów wypłaty bezspornej części odszkodowań i świadczeń,

• precyzyjnego wskazania w ogólnych warunkach ubezpieczeń obowiązków i praw stron umowy ubezpieczenia wraz z podaniem wyłączeń odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń,

• sprawowania nadzoru nad podmiotami oferującymi usługi ubezpieczeniowe.

Dodatkowym uzupełnieniem gwarancji prawnych jest instytucja Rzecznika Ubezpieczonych.

Obok gwarancji prawnych realności ochrony ubezpieczeniowej istotny jest fakt posiadania przez zakłady ubezpieczeń środków finansowych w wysokości zapewniającej wypłatę odszkodowań i świadczeń w każdym okresie trwania umowy ubezpieczenia, czyli gwarancje ekonomiczne. Zakłady ubezpieczeń powinny zatem podejmować działania bezpieczne, z myślą o zacho9waniu stałej równowagi finansowej. Na odpowiednią wysokość funduszu ubezpieczeniowego będącego w dyspozycji zakładów mają wpływ między innymi:

• posiadane kapitały własne

• przyjęte zasady kalkulacji składek ubezpieczeniowych

• właściwa polityka w zakresie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

• prawidłowa działalność lokacyjna

• odpowiednie umowy w zakresie reasekuracji biernej i czynnej

• ponoszone koszty działalności

Właściwie prowadzona przez zakłady ubezpieczeń gospodarka finansowa stanowi ekonomiczne gwarancje realności ochrony ubezpieczeniowej.

Gwarancje bezpieczeństwa, realności i pewności wypłaty odszkodowań i świadczeń wynikają także z funkcjonowania specjalnych funduszy gwarancyjnych. W Polsce funkcje taką spełnia Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.

Kolejną zasadą zgodnie z którą powinny być świadczone usługi ubezpieczeniowe jest zasada pełności dotycząca poziomu pokrycia strat związanych z realizacja ryzyka objętego ubezpieczeniem. Postulatem zasady pełności jest pełne pokrycie wszystkich strat jakie wystąpiły, bez stosowania zbędnych ograniczeń.

W praktyce na poziom realizacji zasady pełności ochrony ubezpieczeniowej wpływają także techniczne aspekty ubezpieczeń. W ubezpieczeniach majątkowych poziom pokrycia strat losowych uzależniony jest od wysokości ubezpieczenia oraz wysokości odszkodowania. Pod pojęciem wysokości ubezpieczenia rozumie się stosunek sumy ubezpieczenia do wartości ubezpieczonego przedmiotu. W rozważaniach dotyczących realizacji zasady pełności ochrony ubezpieczeniowej najkorzystniejsza jest sytuacja, w której suma ubezpieczenia jest równa wartości ubezpieczenia. Występuje wtedy tzw. ubezpieczenie w pełnej wysokości.

Jeśli suma ubezpieczenia jest wyższa od wartości ubezpieczonego majątku wystąpi nadubezpieczenie. Gdy suma ubezpieczenia jest niższa od wartości ubezpieczonego mienia wystąpi niedoubezpieczenie. Osoba ubezpieczona nie ma wówczas zapewnionej pełnej ochrony ubezpieczeniowej. W celu zwiększenia zainteresowania ubezpieczonych bezpieczeństwem ubezpieczonego mienia, zakłady ubezpieczeń stosują instrumenty ograniczające odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń jak: udział własny, franszyzę integralną i franszyzę redukcyjną.

Ostatnią z prezentowanych zasad ubezpieczeń jest zasada powszechności odnosząca się zarówno do podmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową, jak i do przedmiotów oraz rodzajów ryzyka podlegających ubezpieczeniu. Zgodnie z tą zasadą każdy podmiot zamierzający ograniczyć ryzyko poprzez ubezpieczenie powinien mieć taką możliwość. Istotnym czynnikiem wpływającym na powszechność ochrony ubezpieczeniowej jest niewątpliwie poziom świadomości ubezpieczeniowej oraz stosowany przymus w ubezpieczeniach obowiązkowych. Chodzi tutaj również o dostosowanie produktów zakładów ubezpieczeń do potrzeb klientów.

2. Istota cła, ich rodzaje i funkcje.

CŁO - opłata pobierana przez państwo wg określonych stawek za przejście towaru przez granicę obszaru celnego (granicę celną). Można określić jako świadczenie pieniężne, przymusowe, bezzwrotne i nieekwiwalentne pobierane przez państwo od przywozu lub wywozu towarów przez granicę.

Rodzaje cła :

• Fiskalne

• Gospodarcze

• Reglamentacyjne

• Protekcyjne

• Prohibicyjne

Cło fiskalne - celem jest dostarczenie państwu odpowiednich dochodów. Aby spełniały swój cel ich wysokość nie może być ustalana dowolnie i na dowolny towar.

Cło gospodarcze - występuje, gdy poprzez nałożenie opłaty celnej państwo stara się w określony sposób oddziaływać na zachowania podmiotów gospodarczych

Cło reglamentacyjne - regulujące pożądane kierunki i rozmiary obrotów zagranicznych

Cło protekcyjne - mające za zadanie chronić produkcję krajową przed konkurencją

Cło prohibicyjne - ma na celu zahamowanie przywozu określonych towarów

Ustawa celna reguluje zasady i tryb przywozu towarów na polski obszar celny oraz wywozu towarów z polskiego obszaru celnego, związane z tym prawa i obowiązki organów celnych.

Cła określane są na podstawie taryfy celnej lub innych środków taryfowych.

Cło importowe - powszechnie stosowane, pobierane przy przywozie towarów z zagranicy, ma ogromne znaczenie gospodarcze

Cło eksportowe - stosowane, gdy istnieje duża pewność zbytu eksportowych towarów po cenie uwzględniającej cło. Stosowane głównie przez kraje słabo rozwinięte w celu zapewnienia dochodów budżetowi państwa.

Cło tranzytowe - współcześnie nie jest stosowane. Tranzyt bezcłowy może dawać gospodarce kraju tranzytowego większe korzyści niż wpływy z ewentualnych ceł.

FUNKCJE CŁA

Występują trzy podstawowe funkcje jakie spełniają cła :

• funkcja fiskalna

• funkcja protekcjonistyczna

• funkcja cenotwórcza

których zakres i skutki są uzależnione od rodzaju prowadzonej polityki handlowej przez państwo w stosunku do zagranicy.

Funkcja fiskalna - polega na wykorzystaniu ceł jako istotnego źródła dochodów publicznych

Funkcja protekcjonistyczna - polega na ochronie gospodarki (rynku krajowego) przed towarami zagranicznymi

Funkcja cenotwórcza - jest zewnętrznym wyrazem ochrony rynku krajowego (istotna rola w kształtowaniu ceł na importowane oraz eksportowane towary).

ZESTAW 9

1. Podmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych.

Opiera się na kryterium rodzajowego zróżnicowania jednostek gospodarujących, które dokonują operacji pieniężnych, tzn. realizują przychody i wydatki pieniężne oraz dokonują gromadzenia pieniądza. Na podstawie przyjętego kryterium wyróżnia się 5 grup zjawisk finansowych:

Finanse przedsiębiorstw - można je nazwać również finansami sektora zarobkowego. Operacje finansowe dokonywane przez przedsiębiorstwa ma podstawowe znaczenie dla funkcjonowania finansów jako całości. W przedsiębiorstwach w wyniku procesów rzeczowych powstaje produkt narodowy brutto oraz tworzą się z jego realizacji przychody pieniężne, które przez podział i redystrybucję zasilają w przychody pieniężne inne grupy podmiotów gospodarujących. Dla gospodarki finansowej przedsiębiorstw najbardziej charakterystyczne jest gromadzenia przychodów pieniężnych z tytułu sprzedaży towarów i usług, a więc przychodów ekwiwalentnych czy rynkowych. Oprócz tego przedsiębiorstwa otrzymują przychody kredytowe w postaci pożyczek bankowych oraz transfery, m.in. z rynku kapitałowego, a także z budżetu państwa. Najbardziej charakterystycznym kierunkiem pieniężnych wydatków przedsiębiorstw jest dokonywanie zakupów materialnych czynników produkcji i wynagradzanie pracowników za pracę, a więc wydatki typu ekwiwalentnego czyli rynkowego.

Istotne znaczenie w gospodarce finansowej przedsiębiorstw mają też transfery, występujące w postaci:

• podatków i opłat,

• oprocentowania kredytów bankowych i obligacji,

• wypłaty dywidend i innych dochodów właścicielom przedsiębiorstwa (np. z tytułu udziału w spółkach, poza wspomnianymi dywidendami z tytułu akcji i wynagrodzeniem za pracę, jeżeli właściciele przedsiębiorstw są w nich zatrudnieni)

• składek na ubezpieczenie społeczne i rzeczowe, itp.

Jeżeli przedsiębiorstwo osiąga przychody kredytowe z tytułu pożyczek bankowych, muszą w nim występować również wydatki kredytowe przy spłacie poprzednio zaciągniętych pożyczek.

Finanse ludności - nazywane także często finansami gospodarstw domowych. Dla finansów gospodarstw domowych charakterystyczne jest osiąganie przychodów pieniężnych wynagrodzeń za pracę (a więc przychodów typu ekwiwalentnego), a także w postaci transferów. Te ostatnie obejmują dochody właścicieli przedsiębiorstw (z tytułu udziałów, dywidend itp.), dochody właścicieli kapitałów (np. oprocentowanie obligacji, depozytów bankowych) oraz emerytury, renty i zasiłki z tytułu ubezpieczenia społecznego oraz ewentualnych dodatkowych ubezpieczeń osobowych. Gospodarstwa domowe osiągają też przychody kredytowe, najczęściej w związku z budownictwem mieszkaniowym i zakupem droższych dóbr trwałej konsumpcji (samochody, wyposażenie mieszkań itp.)

Najbardziej charakterystycznym kierunkiem wydatków dla gospodarstw domowych są zakupy towarów i usług o przeznaczeniu konsumpcyjnym (wydatki ekwiwalentne czy rynkowe) oraz transfery w postaci podatków i opłat, składek z tytułu ubezpieczeń, oprocentowanie kredytów bankowych, itp. Przy spłacie uprzednio zaciągniętych pożyczek bankowych występują wydatki kredytowe gospodarstw domowych .

Należy zaznaczyć, że w indywidualnych gospodarstwach rolnych, małych prywatnych firmach dochodzi do połączenia operacji finansowych typowych dla finansów przedsiębiorstw z finansami typowymi dla gospodarstw domowych, co jest źródłem pewnych trudności w analizie przebiegu strumieni pieniężnych w całej gospodarce. Wymaga to najczęściej dokonywania szacunkowego podziału operacji tych podmiotów na część przypisywaną sektorowi przedsiębiorstw i na część przypisywaną sektorowi gospodarstw domowych.

Finanse publiczne - to znaczy finanse państwa i samorządów terytorialnych jako związków publicznoprawnych. Dla finansów publicznych charakterystyczne jest gromadzenie środków pieniężnych przede wszystkim w postaci transferów, a więc podatków, opłat, grzywien, dochodów z przedsiębiorstw państwowych w postaci wpłat z zysku i dywidend (gdy przedsiębiorstwa te mają formę spółek akcyjnych lub w przedsiębiorstwach mieszanych, w których część akcji jest własnością prywatną a część państwową), wpłat z zysku banku centralnego (który jest tradycyjnie zwolniony z podatku dochodowego płaconego przez banki komercyjne). Transferowy charakter mają też pożyczki państwowe, lokowane w bankach, na rynku kapitałowym postaci obligacji państwowych, bonów skarbowych. Kredytowy charakter mogą mieć przychody organów publicznych (budżetu państwa, budżetów samorządowych) uzyskiwane w postaci pożyczek bankowych. Do przychodów sektora publicznego nie zalicza się przychodów rynkowych (ekwiwalentnych), realizowanych przez różne przedsiębiorstwa publiczne w tym także takie, które mają formę monopoli skarbowych lub przedsiębiorstw państwowych i samorządowych o specjalnym statusie (np. PKP, różne przedsiębiorstwa komunalne). Niezależnie od formy ich własności, statusu organizacyjnego i zasad system finansowego należy je zaliczać do poprzednio omawianego sektora przedsiębiorstw.

Wydatki sektora publicznego mają charakter rynkowy, ekwiwalentny. Chodzi tu o wydatki związane z wynagrodzeniem osób zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych sektora publicznego (urzędach, instytucjach usługowych o charakterze niezarobkowym, itp.) a także wydatki polegające na zakupach towarów i usług dla bieżącej i inwestycyjnej działalności tych jednostek. Wydatki te podlegają w zasadzie regulacji rynkowej, chociaż wydatki osobowe (wynagrodzenia) w sferze finansów są ponadto regulowane przez różne normy prawne, które jednak nie mogą kształtować ich w sposób dowolny, bez uwzględnienia warunków panujących na rynku pracy. W wydatkach finansów publicznych występuje tez wiele transferów w postaci różnego rodzaju świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego (system ubezpieczeń społecznych zaliczany jest do sektora publicznego także wówczas, gdy jest wydzieloną jednostką bezpośredni związaną z budżetem państwa), inne go rodzaju subwencji i dotacji dla sektora przedsiębiorstw i sektora gospodarstw domowych, dotacji budżetu państwa dla budżetów samorządowych itp. W krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej znaczne wydatki transferowe finansów publicznych są związane z obsługą długu publicznego (wykup państwowych papierów wartościowych w terminach ich płatności, oprocentowanie obligacji i bonów skarbowych itp.). jeżeli finanse publiczne są zasilane za pomocą kredytów bankowych ich zwrot pociąga za sobą wydatki kredytowe finansów publicznych.

Nadwyżki przychodów pieniężnych nad wydatkami w finansach publicznych (jeżeli takie występują) tworzą ich rezerwy pieniężne, najczęściej lokowane w postaci depozytów na rachunkach bankowych.

Finanse banków i innych instytucji kredytowych - sektor bankowy w krajach o gospodarce rynkowe (również w Polsce) ma dwuszczeblową strukturę: na szczeblu wyższym jest usytuowany bank centralny (w Polsce - Narodowy Bank Polski), który dokonuje operacji pieniężnych tylko z jednostkami sektora publicznego i innymi bankami, na szczeblu niższym - banki komercyjne i inne instytucje kredytowe (np. kasy oszczędności, instytucje kredytu hipotecznego) prowadzące operacje pieniężne z niebankowymi jednostkami gospodarującymi różnych sektorów (głównie przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, chociaż i jednostki sektora publicznego wchodzą niekiedy w stosunki kredytowe z sektorem bankowym) oraz bankami będącymi dla nich miejscem lokowania rezerw pieniężnych i ostatecznym źródłem refinansowania. Dla banków charakterystyczne są przede wszystkim operacje kredytowe, związane z emisją (kreacją) pieniądza i wycofywaniem go z cyrkulacji. Emisją pieniądza depozytowego (żyrowego) zajmują się wszystkie banki, następuje to przede wszystkim przez tworzenie wtórnych depozytów przy udzielaniu pożyczek (kredytów bankowych. Natomiast emisją biletów bankowych i bilonu zajmują się tylko banki centralne, chociaż w niektórych krajach emisją bilonu zajmuje się skarb państwa, czerpiąc stąd dochody dla sektora publicznego.

Oprócz operacji kredytowych, dla działalności banków charakterystyczne jest przeprowadzanie operacji rozliczeniowych, obejmujących przyjmowanie depozytów (wkładów) na rachunki bankowe i dokonywanie przelewów między rachunkami bankowymi na zleceniowe właścicieli depozytów. Te operacje podobnie jak operacje kredytowe, nie stanowią przychodów i wydatków pieniężnych banków.

Faktycznymi przychodami pieniężnymi banków są tylko odsetki pobierane z tytułu oprocentowania kredytów oraz prowizje za wykonywane czynności rozliczeniowe. Przychody te mają charakter transferów (niektórzy twierdzą, że prowizje za usługi sektora bankowego należy zaliczać do przychodów rynkowych, ekwiwalentnych, jako wynagrodzenie za usługi bankowe). Wydatki sektora bankowego, związane oprocentowaniem depozytów, mają także charakter transferów. Natomiast wydatki związane z wynagrodzeniami osób zatrudnionych w sektorze bankowym oraz zakupem różnego rodzaju towarów i usług wykorzystywanych w działalności bieżącej i inwestycyjnej banków zalicza się do wydatków rynkowych (ekwiwalentnych). Obciążenia banków z tytułu podatków i opłat publicznych, podziału zysków między właścicieli (dywidendy od akcji) zalicza się do ich wydatków transferowych.

Finanse ubezpieczeń - ta grupa zjawisk finansowych obejmuje gromadzenie i podział zasobów pieniężnych przez instytucje ubezpieczeń majątkowych i osobowych (z wyjątkiem zakładów ubezpieczeń społecznych, które z uwagi na niezarobkowy charakter działalności są zaliczane do sektora publicznego). Instytucje ubezpieczeniowe gromadzą przychody pieniężne w postaci składek od jednostek ubezpieczających wartości materialne i osoby od ryzyka powstania szkód w wyniku wypadków losowych. Wysokość tych składek i inne warunki ubezpieczeń kształtują się w wyniku konkurencji na specyficznym rynku ubezpieczeniowym, na którym działa wiele instytucji ubezpieczeniowych, w tym także instytucje międzynarodowe. Przychody ze składek ubezpieczeniowych zalicza się do transferów mimo rynkowej regulacji ich wysokości, gdyż wzajemne świadczenie zakładu ubezpieczeniowego za wniesione składki maja charakter warunkowy, mogą wystąpić tylko wówczas, gdy nastąpi szkoda objęta ubezpieczeniem. Ze składek ubezpieczeniowych wypłaca się odszkodowania i świadczenia za straty wywołane wypadkami losowymi - są to wydatki transferowe. Pokrywanie wydatków osobowych i rzeczowych instytucji ubezpieczeniowych stanowi ich wydatki rynkowe. Do transferów należy zaliczyć także lokowanie przez instytucje ubezpieczeniowe ich rezerw (na spodziewane w przyszłości wypłaty odszkodowań) na rynku kapitałowym w postaci zakupu obligacji (instytucje ubezpieczeniowe z reguły nie lokują rezerw w akcjach ze względu na mniejszą pewność związaną ze zmianami kursów). Natomiast utrzymywanie płynnych rezerw pieniężnych instytucji ubezpieczeniowych w postaci depozytów na rachunkach bankowych nie jest ich wydatkiem, a zwiększanie tych rezerw jest powiększaniem ich zasobów pieniądza.

2. Istota i formy faktoringu.

Faktoring - działalność w ramach której spółka przejmuje odpowiedzialność za ściągnięcie długów innej spółki (klient zapisuje wszystkie swoje sprzedaże w ciężar rachunku faktora i otrzymuje od niego natychmiastową zapłatę minus ok.2 lub 3 % opłaty plus odsetki za okres kredytu handlowego udzielonego klientowi).

Jest to forma krótkoterminowego finansowania transakcji handlowych, alternatywna do kredytu.

Cechy faktoringu :

• cesja wierzytelności (sprzedaży)

• umowy zlecenia

• dyskonta

Z faktoringiem mamy do czynienia z trójstronnym stosunkiem prawnym, do którego dochodzi po podpisaniu umowy faktoringu, która jest umową o stosunku ciągłym a na jej skutek dochodzi do zmiany wierzyciela oraz świadczenia licznych usług.

Istota faktoringu - nabywanie od przedsiębiorców (faktorantów) za określoną cenę wierzytelności przysługujących im w stosunku do dłużników oraz świadczenia dodatkowych usług.

Podstawowe formy faktoringu - związane są z kryterium podziału jakim jest umiejscowienie ryzyka wypłacalności dłużnika.

Formy faktoringu :

• faktoring właściwy (pełny)

• faktoring niewłaściwy (niepełny)

• faktoring mieszany

Faktoring właściwy (pełny) - polega na tym, że faktor na mocy zawartej umowy o przelew wierzytelności przejmuje wszelkie wierzytelności służące sprzedawcy (dostawcy) czy usługodawcy względem nabywcy towarów lub usług i zostaje obarczony ryzykiem wypłacalności (ściągalności).

Rodzaje faktoringu właściwego :

• faktoring otwarty - dłużnik (nabywca towaru/usługi) zostaje powiadomiony o zawarciu umowy faktoringowej (powiadomienia dokonuje jedna ze stron - z reguły dokonuje tego faktor)

• faktoring półotwarty - dostawca towarów lub usługodawca nie powiadamia dłużnika o zawarciu umowy faktoringu, natomiast czyni to faktor w chwili wezwania odbiorcy towarów (usług) do zapłaty. Wtedy faktor podaje niezbędne dane, aby odbiorca w sposób właściwy i w terminie mógł spełnić ciążący na nim obowiązek zapłaty lub inne świadczenia wynikające z zawartej umowy (sprzedaży lub o określoną usługę)

• faktoring tajny - odbiorca towaru (usługobiorca) nie jest powiadomiony o zawarciu umowy faktoringu tzw. faktoring nie notyfikowany

• meta-faktoring - na Bank sprzedawcy lub dostawcy / usługodawcy dokonany zostaje przelew wierzytelności przez sprzedawcę(dostawcę/usługodawcę). Natomiast Bank zawiera umowę z firmą faktoringową i wtedy zostaje rozłożone ryzyko wypłacalności dłużnika (nabywcy towaru lub usług) pomiędzy Bank i faktora.

• faktoring powierniczy - Bank, do którego należy dany zbywca towarów lub usług upoważnia firmę faktoringową do wykonania określonych usług faktoringowych na rzecz zbywcy oraz ściągnięcie od odbiorców oznaczonych wierzytelności. Wtedy faktor działa na rzecz Banku a nie cesjonariusza wierzytelności.

• Faktoring eksportowy i międzynarodowy - przedmiotem są wierzytelności eksporterów wynikające z umów dostawcy towarów. Ma dwie postacie :

• system dwóch faktorów - eksporter przelewa wierzytelności przysługujące mu z dostawy w stosunku do zagranicznych odbiorców na faktora działającego w tym samym kraju co eksporter. Faktor zawiera drugą umowę faktoringową z faktorem z kraju importera

• system prostego faktoringu eksportowego - eksporter przelewa przysługujące mu w stosunku do zagranicznych odbiorców wierzytelności na rzecz faktora z tego samego kraju co on

• system prostego faktoringu importowego - eksporter przelewa swe wierzytelności na faktora w kraju odbiorcy

• faktoring zmodyfikowany - wprowadzenie do przedsiębiorstw

produkcyjnych i usługowych w krajach kapitalistycznych wysoko rozwiniętych

metod elektronicznego opracowywania danych. W umowie faktoringowej

faktor zastrzega sobie nadzór nad wykonywaniem czynności przez

przedsiębiorstwo, z którym zawarł umowę. Funkcje faktora są na płaszczyźnie

prawno-finansowej i przejęciu wierzytelności przedsiębiorstwa sprzedawcy.

• faktoring zaliczkowy - przedmiotem są honoraria lekarzy, architektów,

notariuszy i adwokatów. Zawierane umowy faktoringowe z w/w polegają na

wypłacaniu przez faktora zaliczki pieniężnej na ich konto honorariów, a faktor przejmuje ich wierzytelności.

• faktoring mieszany - w ramach tej samej umowy co do jednych

wierzytelności faktor przejmuje na siebie ryzyko wypłacalności dłużnika

(faktoring właściwy), a co do pozostałych wierzytelności tego ryzyka nie

bierze (faktoring niewłaściwy). W zawieranych umowach faktoringowych

strony określają tzw. kwoty graniczne (max), do których faktor przejmuje

ryzyko wypłacalności dłużnika.

Podmioty faktoringu :

Faktorant - dostawca towarów / usług upoważniony do otrzymania świadczenia pieniężnego z tytułu dostawy / usługi

Dłużnik - odbiorca towarów / usług zobowiązany z tytułu nabytych towarów / usług do uiszczenia wierzycielowi (faktorantowi) świadczenia pieniężnego

Faktor - wyspecjalizowany podmiot finansowy (bank. Spółka faktoringowa) nabywający wierzytelności przysługujące faktorantom wobec ich dłużników oraz świadczący dodatkowe usługi na rzecz faktoranta

Przedmiot faktoringu - dotyczy wierzytelności w obrocie gospodarczym. Źródła wierzytelności to :

• umowa dostawy towarów

• umowa wykonania usług

ZESTAW 10

1. Wyjaśnij pojęcia: gospodarka finansowa i polityka finansowa.

Gospodarka finansowa - zawiera działania związane z:

1. przygotowaniem przeprowadzenia wszelkiego rodzaju operacji pieniężnych, w tym również ich planowanie

2. faktyczną realizacją tych operacji pieniężnych czyli zjawiska gromadzenia i podział zasobów pieniężnych

3. ewidencją i analizą przebiegu operacji pieniężnych w przeszłości w celu wyciągnięcia wniosków co do dalszych działań w tym obszarze.

Polityka finansowa oznacza dokonywanie wyboru zarówno celów jak i sposobów czy metod ich osiągania. Treść polityki finansowej zależy od podmiotu, który realizuje gospodarkę finansowa.

Inną treść będzie miała np. polityka finansowa przedsiębiorstwa, inną - polityka finansowa państwa, a jeszcze inną np. wielka korporacja.

Gospodarka finansowa może być prowadzona swobodnie, ale w ramach systemu finansowego państwa który jest regulowanych przez parlament uchwalający odpowiednie ustawy.

Nie ma nakazu co do formy prowadzenia gospodarki finansowej, jedynymi ograniczeniami są: działalność koncesjonowania i monopol państwa.

Taki system finansowy jaka polityka finansowa państwa na którą składają się polityka fiskalna i polityka monetarna.

2. Wyjaśnij pojęcia związane z wekslem: trasant, akceptant, remitent, awal, indos.

Weksel - dokument kredytowy, zawierający bezwarunkowe zobowiązanie zapłaty określonej sumy pieniężnej w określonym terminie, miejscu przez osoby podpisane (wystawca lub osoba wskazana). Musi być w formie przewidzianej przez prawo (specjalny blankiet). Może być wykorzystywany do regulowania zobowiązań wobec innych kontrahentów lub można go odstąpić innej osobie za gotówkę (tzw. dyskonto) tylko, gdy na wekslu nie ma napisu “nie na zlecenie” .

Trasant - osoba wystawiająca weksel

Akceptant - osoba zobowiązująca się do zapłaty określonej sumy pieniężnej;

inaczej to trasat - dłużnik wekslowy wskazany przez trasanta; również może nim być wystawca weksla ale nie może nim być remitent. W wekslu trasowanym osoba mająca zapłacić sumę wekslową

Remitent - pierwszy właściciel weksla, pierwszy indosant;

osoba wskazana na wekslu, której ma być wypłacona suma wekslowa

Awal - poręczenie wekslowe zabezpieczające zapłatę weksla do wysokości sumy wekslowej lub jej części. Jest to dodatkowa gwarancja uzyskania zapłaty w przypadku, gdy osoba zobowiązana nie dokona jej to wtedy musi to uczynić poręczyciel.

Indos - przeniesienie praw wynikających z posiadania weksla na inną osobę

Indosant - osoba przenosząca prawa z weksla

Indosariusz - osoba na rzecz której zostają przeniesione prawa

ZESTAW 11

1. Czynności banków komercyjnych.

Czynności bankowe to tzw. operacje - jest to specyficzna forma działalności usługowej, której przedmiotem są przede wszystkim pieniądze, realizowane przez Bank jako instytucję finansową.

Cechy operacji bankowych :

1. Są realizowane w drodze operacji pieniężnych, mają charakter pieniężny

2. Są określane wartościowo (wielkość kredytu depozytu) rzadziej przez ilość (zakup akcji)

3. Bank dokonuje ich we własnym interesie (lokaty międzybankowe) lub w interesie swoich klientów

4. Przeważnie są wykonywane za pomocą rachunku bankowego

Rodzaje operacji bankowych :

• Operacje pasywne tzw. bierne - polegają na gromadzeniu powierzonych Bankowi wolnych i nie zagospodarowanych środków pieniężnych (wkłady bieżące i terminowe różnych grup klientów, lokaty przyjmowane od innych banków, kredyty - redyskontowy, lombardowy - zaciągane w Banku Centralnym, emisja własnych papierów wartościowych ). Struktura tych operacji jest wg grup klientów (segmentacja rynku) i wg źródeł pochodzenia środków.

• Operacje aktywne (czynne) - polegają na wykorzystaniu zgromadzonych w Banku środków do udzielania różnego rodzaju kredytów (gospodarcze, konsumpcyjne, pożyczki pieniężne, awale bankowe, faktoring, leasing) i lokowania ich w korzystne przedsięwzięcia (lokaty międzybankowe, lokaty na rynku finansowym) oraz stanowią one najważniejsze źródło dochodów Banku.

• Operacje pośredniczące tzw. usługowe - są to czynności wykonywane na zlecenie i ryzyko klienta oraz czynności ewidencyjno-rozliczeniowe (prowadzenie rachunków bankowych; przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych; zarządzanie papierami wartościowymi i funduszami; doradztwo finansowe; depozyty rzeczowe i sejfy).

Operacje czynne i bierne są przeprowadzane przez banki na własny rachunek i własne ryzyko.

Wykonywane czynności bankowe :

1. Prowadzenie rachunków bankowych

2. Przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i lokat terminowych

3. Przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych

4. Udzielanie i zaciąganie kredytów oraz pożyczek pieniężnych

5. Operacje wekslowe i czekowe

6. Wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu

7. Dokonywanie lokat terminowych w bankach

8. Przyjmowanie oraz udzielanie poręczeń i gwarancji bankowych

9. Dokonywanie obrotu wartościami dewizowymi oraz prowadzenie obsługi finansowej obrotów z zagranicą

10. Obsługa pożyczek państwowych

11. Emitowanie papierów wartościowych i dokonywanie obrotu nimi

12. Kupno zagranicznych papierów wartościowych

13. Przechowywanie przedmiotów, papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych

14. Na zlecenie innych banków wykonywanie czynności należących do zakresu działania banków zlecających

15. Zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych

16. Dokonywanie zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika

17. Nabywanie i zbywanie nieruchomości oraz wierzytelności ubezpieczone hipoteką

18. Usługi doradcze w sprawozdaniach finansowych

Te czynności mogą być wykonywane jeżeli są one przewidziane w statucie Banku.

Do usług bankowych należą też Biura Maklerskie, które dokonują na zlecenie klientów różnych operacji na giełdzie papierów wartościowych a zarazem doradza klientom jak korzystnie lokować wolne środki pieniężne na rynku kapitałowym i pieniężnym.

2. Wyjaśnij różnice między podatkami i opłatami. Wymień rodzaje opłat.

Podatki i opłaty są grupą dochodów sektora publicznego. Chociaż państwo świadczy na rzecz ogółu obywateli różne usługi bezpłatnie, to nie ma bezpośredniego związku między płaceniem podatków a korzystaniem z tych ulg. Inaczej jest z opłatami. Opłaty są nakładane na te podmioty, które korzystają bezpośrednio z usług publicznych i czynności urzędowych wykonywanych przez organy państwa, np. opłaty skarbowe, kary i grzywny.

Podatek jest świadczeniem pieniężnym o charakterze przymusowym, bezzwrotnym ogólnym i nieodpłatnym pobieranym przez państwo lub inny związek o charakterze publicznoprawnym, zgodnie z przepisami prawa, które określają wysokość, warunki i terminy tego świadczenia.

CECHY PODATKU:

• przymusowość

• bezzwrotność

• ogólność (powszechność) władza określa reguły wedle których dany podmiot staje się podatnikiem

• nieodpłatność w zamian za wnoszony podatek nie otrzymujemy żadnego świadczenia

• charakter pieniężny

Opłatę można zdefiniować jako: świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, odpłatnym, jednostronnie ustalane i pobierane przez władze publiczne z tytułu określonych czynności urzędowych oraz usług jednostek sektora publicznego.

Zasadniczą cechą opłat jest to, że ich ponoszenie jest zawsze związane z pewnym konkretnym świadczeniem ze strony organów władzy i administracji publicznej (opłata za podjęcie decyzji administracyjnej np. zezwolenie na budowę domu) lub ze strony jednostek sektora publicznego (np. przedszkole). Właśnie to kontrświadczenie odróżnia opłatę od podatku przy którym następuje nieodpłatne przejęcie części dochodu lub majątku podatnika na rzecz władz publicznych.

Jeśli koszty wytworzenia usługi, za które ponoszone są opłaty, są niewspółmiernie niskie w stosunku do opłaty, to w opłaty wkomponowane są elementy fiskalne pełnią identyczną funkcję jak podatki. Jeżeli do tego wnoszenie opłaty jest przymusowe to podobieństwo do podatku jest jeszcze większe.

Przymusowość podatku ma charakter przymusu administracyjnego.

Obywatel w pewnych sytuacjach zmuszony jest do korzystania z pewnych świadczeń ze strony władz publicznych. Przykładem może być posiadanie paszportu, które nie jest obowiązkowe. Z przymusem bezpośrednim mamy do czynienia gdy na mocy obowiązujących przepisów prawnych obywatel musi dokonać pewnej czynności w związku z którą konieczne jest wniesienie opłaty, np. posiadanie dowodu osobistego jest obowiązkowe, a za jego wydanie należy wnieść opłatę.

Z punktu widzenia kryterium przedmiotowego można wyróżnić następujące grupy opłat stosowanych przez władze publiczne:

1. opłaty związane z czynnościami organów władz publicznych [opłaty za czynności organów administracji rządowej i samorządowej (sądowe, administracyjne, osobiste, np. za wydanie aktu stanu cywilnego i rzeczowe, np. za udzielenie koncesji)]

2. opłaty z tytułu usług wytwarzanych przez jednostki sektora publicznego [opłaty za usługi podmiotów gospodarki publicznej (np. za korzystanie z komunikacji publicznej)]

3. opłaty za korzystanie ze środowiska naturalnego (np. klimatyczne)

Opłaty ad.1 są zbliżone w swoim charakterze do podatków, gdyż koszty są minimalne w porównaniu z wysokością opłat.

Opłaty ad.2 są kształtowane najczęściej na poziomie rzeczywistego kosztu świadczenia usługi, z możliwością niewielkiego narzutu (zysku).

ZESTAW 12

1. Instrumenty wykorzystywane przez NBP w celu kształtowania podaży pieniądza.

Instrumenty polityki monetarnej banku centralnego można podzielić na trzy grupy:

• instrumenty kontroli ogólnej ,

• instrumenty kontroli selektywnej,

• oddziaływanie przez perswazję.

Instrumenty kontroli ogólnej oddziaływają na wszystkie instytucje pośrednictwa finansowego równocześnie, z jednakowym natężeniem. Do tego rodzaju instrumentów zaliczamy:

• politykę rezerw obowiązkowych

• politykę zmian stopy redyskontowej

• operacje otwartego rynku

Realizując swój podstawowy cel polegający na utrzymaniu stabilnego poziomu cen NBP podporządkował mu główne kierunki prowadzonej przez siebie polityki pieniężnej. W szczególności dotyczy to kształtowania podaży pieniądza, wysokości stóp procentowych i kursu walutowego.

Od stycznia 1998 roku coroczne założenia polityki pieniężnej ustala nowy kolegialny organ, którym jest działająca przy NBP Rada Polityki Pieniężnej.

Polityka rezerw obowiązkowych

W celu kształtowania podaży pieniądza i działalności kredytowej banków, NBP prowadzi tzw. politykę rezerw obowiązkowych, czyli gromadzi rezerwy obowiązkowe banków komercyjnych. Rezerwę obowiązkową stanowi wyrażony w złotych, określony procent środków pieniężnych zgromadzonych w złotych i walutach obcych na rachunkach bankowych, środków pochodzących ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przejętych przez bank i podlegających zwrotowi. Stopa rezerwy obowiązkowej może być zróżnicowana w zależności od umownego okresu przechowywania środków pieniężnych oraz rodzaju waluty. Wysokość stopy rezerw obowiązkowych ustala działająca przy NBP Rada Polityki Pieniężnej. Rada, podnosząc stopy rezerw musi pamiętać o tym, że stopa rezerw nie może przekroczyć 30% od wkładów na żądanie oraz 20% od wkładów terminowych.

Banki są zobowiązane przechowywać swoje rezerwy obowiązkowe na nie oprocentowanych rachunkach w NBP. Ponadto bank nie ma prawa dysponowania środkami odprowadzonymi na rachunek rezerw. Dlatego im wyższy poziom rezerw tym mniej pozyskanych środków bank może przeznaczyć na kredyty.

Rezerwy wpływają na:

• ilość pieniądza w obiegu

• utrzymanie płynności przez banki komercyjne.

Stopy rezerw obowiązkowych:

5% - depozyty a vista

5% - depozyty terminowe

5% - depozyt walutowe

Podniesienie wskaźnika rezerw obowiązkowych powoduje obniżenie mnożnika pieniężnego, a więc osłabienie możliwości wzrostu podaży pieniądza.

Polityka stóp procentowych NBP

Polityka kredytowa banku centralnego związana jest z refinansowaniem banków, polegającym na udzielaniu przez bank centralny kredytów innym bankom (przede wszystkim są to kredyty redyskontowe i lombardowe). Bank centralny zmieniając wysokość stóp procentowych od udzielanych kredytów, zachęca lub powstrzymuje banki od ich zaciągnięcia, co w konsekwencji wpływa na ilość pieniądza w obiegu. Wszystkie te kredyty nazwane są kredytami refinansowymi ponieważ refinansują działalność banków komercyjnych.

Bank centralny udziela kredytu redyskontowego na podstawie zdyskontowanych wcześniej przez banki komercyjne weksli jednostek gospodarczych.

dotyczy to pewnych grup weksli:

• weksli handlowych pochodzących z obrotu gospodarczego (bank centralny może preferować weksli związane z konkretną działalnością ,np. skupem produktów rolnych)

• nie mogą to być weksle o charakterze gwarancyjnym

• weksel indosowany

• z określonym terminem płatności

• płatność może nastąpić nie później niż 3 m-ce (90 dni) od momentu redyskontowania i nie wcześniej niż 15 dni

Bank centralny wyznacza wysokość stopy redyskontowej będącej punktem odniesienia dla banków komercyjnych ustalających na wyższym poziomie własną stopę redyskontową oferowaną jednostkom gospodarczym. Zmiany stopy redyskontowej wpływają więc pośrednio na ponoszone przez przedsiębiorstwa koszty kredytu. Obniżenie stopy redyskontowej, obniżając koszt kredytu pobudza ogólny wzrost aktywności gospodarczej. Jej podwyższenie ogranicza akcje kredytową banków i działa w przeciwnym kierunku. Bank centralny nie ma jednak pełnej swobody w ustalaniu poziomu stopy procentowej bo w gospodarce rynkowej kształtuje się ona w wyniku podaży i popytu na pieniądz. Ustalenie wysokości stopy redyskontowej jest ważnym zadaniem banku centralnego. Stanowi ona bowiem punkt odniesienia przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych przez jednostki gospodarcze. Muszą one bowiem kalkulować swoje przyszłe przedsięwzięcia aby pokryć koszt kredytu i uzyskać odpowiednią nadwyżkę (zysk).

W ramach polityki redyskontowej banki centralne posługują się nie tylko stopą procentową, ale stosować mogą także wobec pewnych poszczególnych banków kontyngenty redyskontowe i wymagania jakościowe, warunkujące przyjęcie weksli do redyskonta. Bank centralny mnie ma obowiązku udzielenia kredytu konkretnemu bankowi. Może więc uzależnić kontyngent redyskontowy od wielkości kapitału lub struktury aktywów, określających odpowiedzialność majątkową danego banku.

Stopa redyskonta weksli przyjmowanych od banków do redyskonta przez NBP wynosi

19,5%

Kredyt lombardowy.

Kredyt udzielany pod zastaw papierów wartościowych (do 80% wartości nominalnej i wiarygodny emitent) składanych przez banki komercyjne. Kredyt lombardowy udzielany jest bankowi, który ma trudności z terminowym regulowaniem zobowiązań oraz w sytuacji gdy występuje trudna sytuacja na rynku pieniężnym. Kredyt ten powinien być spłacony w ciągu 3 miesięcy - jego zadaniem jest przejściowa pomoc w utrzymaniu płynności.

Oprocentowanie kredytu refinansowego pod zastaw papierów wartościowych zwany kredytem lombardowym wynosi 21%

Operacje otwartego rynku.

Celem ich jest odciągnięcie z rynku nadmiernych środków pieniężnych lub doprowadzić do większej podaży pieniądza w obiegu.

Polegają na sprzedawaniu i kupowaniu własnych papierów wartościowych czyli bonów pieniężnych oraz na kupowaniu i sprzedawaniu papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa czyli bonów skarbowych.

Jeżeli bank centralny kupuje bony skarbowe od banków komercyjnych dostarcza im w ten sposób dodatkowych środków pieniężnych zwiększając tym samym ich możliwości kredytowe. Natomiast w sytuacji gdy bank ten sprzedaje bankom komercyjnym papiery wartościowe zmniejsza się ilość środków będących w posiadaniu banków. Bank centralny wycofując pieniądze z obiegu zmniejsza możliwości kredytowe banków komercyjnych.

Operacje otwartego rynku mogą być prowadzone w formie dwóch rodzajów przetargów:

Przetarg kwotowy (ilościowy) i przetarg odsetkowy (procentowy).

W pierwszym przypadku bank centralny ustala wysokość stawki zakupu (tzw. stawkę stałą), a banki komercyjne podają kwoty, jakie chciałyby sprzedać bankowi centralnemu po tej stawce. W odpowiedzi na złożenie ofert bank centralny rozdzieloną przez siebie kwotę zakupu proporcjonalnie do złożonych ofert. Stosowany bardzo rzadko.

W przetargu procentowym banki komercyjne podają stawkę procentową po której chciałyby zawrzeć transakcję. Bank centralny w ramach ustalonej przez siebie kwoty, przyznaje możliwość sprzedaży zaczynając od banków, które zaproponowały najwyższą stawkę. Wysokość ostatecznej stopy procentowej jest ustalana na podstawie najniższej (marginalnej) stawki przydziału. Przy przetargu procentowym tendencje rynkowe mają większy wpływ na kształtowanie się wysokości procentu.

Najprostszą formą operacji otwartego rynku są operacje bezwarunkowe, w trakcie których bank centralny kupuje albo sprzedaje papiery wartościowe.

Instrumentem wykorzystywanym do doraźnego regulowania płynności systemu bankowego są operacje warunkowe.

Występują dwa rodzaje operacji warunkowych:

• operacje warunkowego zakup[u (REPO)

• operacje warunkowej sprzedaży (REVERSE REPO)

OPERACJE WARUNKOWEGO ZAKUP[U (REPO) - polegają na tym, że bank centralny kupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych, zobowiązując je do ich odkupienia po określonej cenie i w określonym terminie.

OPERACJE WARUNKOWEJ SPRZEDAŻY (REVERSE REPO) - polegają na tym, że bank centralny sprzedaje papiery wartościowe od banków komercyjnych, zobowiązując je do ich odsprzedaży po określonej cenie i w określonym terminie.

W ramach polityki otwartego rynku bank9i centralne prowadza operacje dewizowe typu SWAP, polegające na kupnie dewiz lub waluty z dostawą natychmiastową przy jednoczesnej umowie sprzedaży tej samej kwoty w określonym terminie, po uzgodnionym kursie od tego samego partnera. W ten sposób bank centralny stawia do dyspozycji bankom swój pieniądz na czas operacji SWAP (przy kupnie), a w przypadku sprzedaży - zabiera pieniądz bankom komercyjnym.

Polityka otwartego rynku wykorzystuje zarówno cenę sprzedaży oraz kupna papierów wartościowych, jak i wielkość sprzedanych lub kupionych papierów wartościowych czy dewiz.

Operacje otwartego rynku mogą być efektywne tylko wówczas, gdy istnieje rozbudowany rynek pieniężny, który będzie mógł zakupić papiery wartościowe zaoferowane przez bank centralny lub odstąpić je temu bankowi.

Tak więc warunkami efektywności operacji otwartego rynku są:

• Odpowiednia chłonność rynku pieniężnego i kapitałowego

• Budzące zaufanie papiery wartościowe

(NBP prowadzi 28 - dniowe operacje otwartego rynku o stopie rentowności nie niższej niż 17% w skali roku)

Polityka pieniężna prowadzona przez bank centralny może być polityką restrykcyjną lub ekspansywną.

Polityka restrykcyjna - nazywana także polityką "twardego pieniądza", polega na ograniczeniu podaży pieniądza. Cel ten osiągany jest poprzez podnoszenie stóp kredytowych udzielanych przez bank centralny oraz równoczesne podnoszenie stopy rezerw obowiązkowych. Jeśli środki te nie przynoszą spodziewanych skutków, bank centralny odpowiednio ukierunkowuje operacje otwartego rynku. Oferuje sprzedaż wysoko oprocentowanych papierów wartościowych , zachęcając w ten sposób banki komercyjne do ich kupowania.

Prowadząc politykę ekspansywną, bank centralny podejmuje kroki zmierzające do zwiększenia podaży pieniądza i obniżenia poziomu stopy procentowej na rynku. W tym celu bank centralny obniża oprocentowanie kredytów refinansowych oraz stopę rezerwy obowiązkowej. Tym samym w ramach operacji otwartego rynku skupuje papiery wartościowe.

2. Przedstaw klasyfikację ubezpieczeń gospodarczych.

Klasyfikacja ubezpieczeń

KRYTERIUM KLASYFIKACJI	PODZIAŁ UBEZPIECZEŃ
Sfera działania	Społeczne i gospodarcze
Przedmiot ubezpieczenia	Majątkowe i osobowe
Występowanie swobody w nawiązywaniu stosunku ubezpieczeniowego	Obowiązkowe i dobrowolne
Ograniczenie ustawowe dla jednego zakładu	Dział I - ubezpieczenia na życie Dział II - Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe

Ubezpieczenia społeczne są ubezpieczeniami osobowymi i służą zabezpieczeniu materialnych potrzeb na wypadek uszkodzenia ciała, utraty całkowitej bądź częściowej zdolności do zarobkowania z tytułu dożycia określonego wieku lub na wypadek śmierci osoby fizycznej.

Świadczenia wypłacane z ubezpieczeń społecznych mają formę rzeczową lub pieniężną. Do świadczeń rzeczowych należy zaliczyć: opiekę zdrowotną, położniczą czy rehabilitacyjną jak również zaopatrzenie w leki, przedmioty ortopedyczne, protezy, oraz pobyt w domu opieki społecznej. Świadczenia pieniężne natomiast obejmują zasiłki, emerytury i renty.

Nawiązanie stosunku ubezpieczeniowego w przypadku ubezpieczeń społecznych następuje z mocy prawa i podlegają im wszyscy zatrudnieni oraz osoby, które prowadzą własną działalność gospodarczą. Na pracodawcy ciąży obowiązek ubezpieczenia pracownika z dniem nawiązania stosunku pracy, a wygasa on z dniem wygaśnięcia umowy o pracę.

Ubezpieczenia społeczne zapewniają tzw. minimum ochrony ubezpieczeniowej.

Ubezpieczenia gospodarcze są ubezpieczeniami majątkowymi lub osobowymi. Mogą powstać na podstawie umowy dobrowolnej lub z mocy ustawy, a zaspokajanie roszczeń występuje przeważnie w formie pieniężnej. Ubezpieczenia gospodarcze są prowadzone przez odrębne instytucje.

Ubezpieczenia majątkowe polegają na zabezpieczeniu mienia przed negatywnymi następstwami wypadków losowych, przy czym przez mienie należy rozumieć własność, prawa majątkowe i odpowiedzialność cywilną jako szczególną postać posiadanego mienia. Ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej są to zobowiązania mogące powstać w związku z wyrządzeniem szkody na osobie lub mieniu osób trzecich.

Przedmiotem ubezpieczeń osobowych jest życie, zdrowie i zdolność do zarobkowania człowieka. Specyficzną cechą ubezpieczeń majątkowych jest to, że zdarzenie losowe nie musi być zdarzeniem negatywnym, ponieważ odnoszą się one również do zdarzeń pozytywnych, których wystąpienie powoduje powstanie określonych potrzeb majątkowych. Zdarzeniami takimi są np. dożycie określonego wieku w którym działalność zarobkowa jest wykluczona ze względu na pogarszający się stan zdrowia, narodziny dziecka, osiągnięcie pełnoletności, itp.

Ubezpieczeniami obowiązkowymi są ubezpieczenia, których zawarcie jest narzucone przez ustawę o działalności ubezpieczeniowej. Jednak podmiot podlegający ustawowemu obowiązkowi ubezpieczenia ma pełną swobodę w zakresie wyboru zakładu ubezpieczeń. Według przepisów ustawy ubezpieczeniami obowiązkowymi są:

1) ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów,

2) ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych,

3) ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego,

4) inne ubezpieczenia przewidziane na mocy obowiązujących ustaw lub ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych.

Ubezpieczenia obowiązkowe ustanawia się, jeżeli wymaga tego szeroko rozumiany interes społeczny i ekonomiczny, który wynika z potrzeby zapewnienia ochrony osobom poszkodowanym. Zakład ubezpieczeń nie może odmówić zawarcia umowy w zakresie ubezpieczeń obowiązkowych. Oprócz ustawy o działalności ubezpieczeniowej istnieją inne przepisy prawne, które określają obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wynikający na przykład z racji wykonywanego zawodu.

Ubezpieczenia dobrowolne są to wszystkie pozostałe ubezpieczenia poza obowiązkowymi.

Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami wszystkie ubezpieczenia w Polsce są umowne, więc ochrona ubezpieczeniowa powstaje wyłącznie po zawarciu umowy między zakładem ubezpieczeń a ubezpieczonym, niezależnie od tego czy jest to ubezpieczenie obowiązkowe czy dobrowolne. W kodeksie cywilnym uregulowane są podstawowe kwestie związane ze stosunkiem ubezpieczeniowym. "Przez umowę ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę."

W Polsce i krajach Unii Europejskiej obowiązuje zakaz prowadzenia w jednym zakładzie ubezpieczeń na życie i pozostałych ubezpieczeń majątkowych i osobowych. Podział ten uwarunkowany jest tym, że ubezpieczenia na życie wymagają tworzenia wieloletnich rezerw i są ubezpieczeniami długoterminowymi, natomiast pozostałe ubezpieczenia mogą występować w formie krótkoterminowej. Mogłoby to niekorzystnie wpłynąć na stabilność rezerw zakładów prowadzących ubezpieczenia na życie przy naruszaniu tych rezerw na wypłaty zobowiązań krótkoterminowych wynikających z pozostałych ubezpieczeń majątkowych i osobowych.

Według załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej można podzielić ubezpieczenia na wspomniane dwa działy, w których z kolei wyróżnia się poszczególne rodzaje ubezpieczeń:

DZIAŁ I

Ubezpieczenia na życie.

1. Ubezpieczenia na życie.

2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci.

3. Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z funduszem inwestycyjnym.

4. Ubezpieczenia rentowe.

5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeśli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach 1-4.

DZIAŁ II

Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe.

1. Ubezpieczenia wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej

2. Ubezpieczenie choroby

3. Ubezpieczenie casco pojazdów lądowych, z wyjątkiem pojazdów szynowych, obejmujące szkody w pojazdach samochodowych, pojazdach lądowych bez własnego napędu.

4. Ubezpieczenie casco pojazdów szynowych, obejmujące szkody w pojazdach szynowych.

5. Ubezpieczenie casco statków powietrznych, obejmujące szkody w pojazdach powietrznych.

6. Ubezpieczenie żeglugi morskiej i śródlądowej casco statków powietrznych, obejmujące szkody w statkach żeglugi morskiej i statkach żeglugi śródlądowej.

7. Ubezpieczenie przedmiotów w transporcie, obejmujące szkody na transportowanych przedmiotach, niezależnie od każdorazowo stosowanych środków transportu.

8. Ubezpieczenie szkód spowodowanych żywiołami, obejmujące szkody rzeczowe nie ujęte w grupach 3-7, spowodowane przez: ogień, eksplozję, burzę, inne żywioły, energię jądrową, obsunięcia ziemi lub tąpnięcia.

9. Ubezpieczenie pozostałych szkód rzeczowych (jeżeli nie zostały ujęte w grupie 3,4,5,6 lub 7), wywołanych przez grad lub mróz oraz inne przyczyny (jak np. kradzież), jeżeli przyczyny te nie są ujęte w grupie 8.

10. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i użytkowania pojazdów lądowych z napędem własnym, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.

11. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i użytkowania pojazdów powietrznych, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.

12. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej za żeglugę morską i śródlądową, wynikającej z posiadania i użytkowania statków żeglugi śródlądowej i statków morskich, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.

13. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej nie ujętej w grupach 10-12.

14. Ubezpieczenie kredytu, w tym: ogólnej niewypłacalności, kredytu eksportowego, spłaty rat, kredytu hipotecznego, kredytu rolniczego.

15. Gwarancja ubezpieczeniowa: bezpośrednia, pośrednia.

16. Ubezpieczenie różnych ryzyk finansowych, w tym: ryzyka zatrudnienia, niewystarczającego dochodu, złych warunków atmosferycznych, utraty zysków, stałych wydatków ogólnych, nieprzewidzianych wydatków handlowych, utraty wartości rynkowej, utraty stałego źródła dochodu, pośrednich strat handlowych poza wyżej wymienionymi, innych strat finansowych.

17. Ubezpieczenie ochrony prawnej.

18. Ubezpieczenie świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania.

Poprawne usystematyzowanie uwzględniające podobieństwa i różnice między poszczególnymi rodzajami ubezpieczeń ułatwia ich poznanie, obrazuje funkcje i znaczenie ubezpieczeń w gospodarce i często stanowi podstawę do stworzenia odpowiedniej struktury organizacyjnej zakładu ubezpieczeń i jego placówek.

ZESTAW 13

1. Funkcje NBP.

NBP - to Bank Centralny Rzeczypospolitej Polskiej, którego podstawowym celem działalności jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu o ile nie ogranicza to podstawowego jego celu. Przysługuje mu prawo wyłącznie emitowania znaków pieniężnych RP.

Rola NBP

1. Podmiot polityki gospodarczej - określa i realizuje politykę pieniężną w tym walutową oraz kształtuje warunki rozwoju i stabilności sektora bankowego

2. Bank banków - organizuje i współuczestniczy w systemie rozliczeń pieniężnych, prowadzi rachunki międzybankowe, pełni rolę kredytodawcy ostatniej instancji, czuwa nad płynnością i wypłacalnością banków

FUNKCJE NBP :

• Emisyjna

• Kształtowanie i realizacja polityki pieniężnej

• Zarządzanie rezerwami dewizowymi

• Określenie form i zasad rozliczeń pieniężnych

• Zapewnienie bezpieczeństwa i stabilności systemu finansowego poprzez odpowiednie działanie regulacyjne i nadzór bankowy

• Wykonywanie usług bankowych na rzecz rządu i jego instytucji

2. Omów kapitały ubezpieczeniowej spółki akcyjnej.

Istotnymi składnikami środków własnych zakładów ubezpieczeń są: kapitał akcyjny i kapitał zapasowy. Kapitał akcyjny ubezpieczeniowej spółki akcyjnej nie może być niższy niż najwyższa minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego wymaganego dla grup ubezpieczeń w której spółka prowadzi działalność i musi być w całości wniesiony w gotówce przed rejestracją spółki.

typ ubezpieczenia	Ubezpieczeniowa spółka akcyjna
Dział I	800.000 €
Dział II: grupy 1-8, 16 i 18	300.000 €
9 i 17	200.000 €
10-13 i 15	400.000 €
14	400.000 €
Jeżeli udział składki z tytułu ubezpieczeń w grupie 14 przekroczy 4% rocznej składki zakładu ubezpieczeń lub wysokość składki przekroczy 2.500.000 €	1.400.000 €

Tworzenie, a także kierunki przeznaczania kapitału akcyjnego ubezpieczeniowej spółki akcyjnej regulowane są , podobnie jak w innych spółkach akcyjnych przepisami koksu spółek handlowych.

Na jego zmianę mogą mieć wpływ między innymi:

• emisja nowych akcji lub zwiększenie wartości akcji już wyemitowanych

• przeniesienie części kapitału zapasowego

• zysk do podziału przeznaczony na pokrycie umorzenia akcji

Kapitał ten ma charakter wyłącznie gwarancyjny i nie powinien być wykorzystywany do zaspokojenia roszczeń ubezpieczonych. Publiczny obrót akcjami u.s.a. stawia ich nabywcom wyższe wymagania niż w przypadku innych spółek akcyjnych. Spółka taka może w zasadzie emitować jedynie akcje imienne z wyjątkiem akcji na okaziciela dopuszczonych do publicznego obrotu przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd. Również zasady tworzenia i wykorzystywania kapitału zapasowego są podobne jak w innych spółkach akcyjnych. Kapitał ten, będąc źródłem pokrywania ewentualnych strat bilansowych zakładu ubezpieczeniowego, powinien stanowić znaczną część jego środków własnych. Nazywany często kapitałem bezpieczeństwa, ma zapewniać ciągłość i płynność operacji finansowych. Obok funkcji gwarancyjnej kapitał zapasowy pełni także funkcję tezauryzacyjną, [ponieważ zgromadzone w jego ramach fundusze wpływają na wzrost wartości rynkowej akcji. Kapitał zapasowy daje także możliwość podwyższenia kapitału akcyjnego ze środków własnych spółki, drogą przekazania na ten cel środków z kapitału zapasowego. Kapitał zapasowy może być tworzony nadwyżek osiągniętych przy sprzedaży akcji powyżej wartości nominalnej tzw. agio, dopłat akcjonariuszy i udziałowców w zamian za przyznanie specjalnych uprawnień, przeszacowania wartości środków trwałych, części zysku netto, itp. Zmniejszająco na kapitał zapasowy będą wpływały: pokrycie straty bilansowej, aktualizacja wyceny umorzenia

ZESTAW 14

1. Przedstaw cechy charakterystyczne działalności lokacyjnej zakładu ubezpieczeń.

Warunki dokonywania lokat regulują przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej. W myśl tejże ustawy zakład ubezpieczeń jest zobowiązany lokować swoje środki w taki sposób, aby uwzględniając rodzaj i strukturę prowadzonych ubezpieczeń osiągnąć jak najwyższy stopień bezpieczeństwa i rentowności przy jednoczesnym zachowaniu płynności.

Rentowność liczona jako stosunek dochodu z działalności lokacyjnej do wielkości zainwestowanych środków zależy nie tylko od ich rodzaju, jest zdeterminowana także przez takie czynniki makroekonomiczne jak:

• stopień inflacji

• stopa procentowa

• kurs walutowy itp.

Za bezpieczną można uznać taką lokatę z którą wiąże się minimalny stopień ryzyka jej utraty. Z każda lokatą wiąże się ryzyko. Może ono wynikać z następujących uwarunkowań:

• sytuacji politycznej

• społecznej, koniunktury gospodarczej

• lub ryzyko specyficzne dotyczące poszczególnych instrumentów lokacyjnych.

Rodzaje ryzyka związanego z lokatami:

• ryzyko rynkowe (zmiana cen)

• ryzyko niedotrzymania warunków

• ryzyko inflacyjne

• ryzyko kursowe

• ryzyko polityczne

Płynność - takie określenie czasu trwania lokaty, by był on zgodny z terminami realizacji zobowiązań. Ze względu na losowy charakter zdarzeń stanowiących podstawę wypłaty świadczeń i odszkodowań, środki przeznaczone na ich bieżące regulowanie powinny wykazywać najwyższą płynność.

Ograniczenia polityki lokacyjnej zakładów ubezpieczeń dotyczą dozwolonych kierunków lokowania środków oraz wartości poszczególnych rodzajów lokat.

Zgodnie z nimi zakłady ubezpieczeń powinny poinformować organ nadzoru jeśli:

• nabyte udziały lub akcje podmiotu gospodarczego przekraczają 10% wartości nominalnej kapitału akcyjnego (zakładowego) tego podmiotu

Obowiązek poinformowania w ciągu 7 dni Komisji Papierów Wartościowych i Giełd , Urzędu Antymonopolowego i zarządu zainteresowanej spółki o liczbie posiadanych głosów na Walnym Zgromadzeniu istniej gdy:

• zakupu akcji notowanych na giełdzie zapewniaj posiadanie 5% lub 10% ogólnej liczby głosów

• po zbyciu powyższego stał się posiadaczem akcji w ilości zapewniającej mniej niż 5% lub 10% tej ilości głosów

• zmianę liczby głosów o 2% lub więcej jeżeli z.u. posiada w spółce publicznej więcej niż 10% głosów

• gdy z.u. zamierza nabyć akcje spółki publicznej (z wyjątkiem akcji nabywanych od Skarbu Państwa) w ilości zapewniającej osiągnięcie lub przekroczenie odpowiedni 25%, 33% lub 50% ogólnej liczby głosów.

Dodatkowo ustawa wymienia rodzaje instrumentów lokacyjnych w których może być lokowany fundusz ubezpieczeniowy podając jednocześnie ograniczenia co do wysokości poszczególnych inwestycji. Ograniczenia te nie dotyczą lokat związanych z ubezpieczeniami na życie z funduszem inwestycyjnym.

1) bonach skarbowych,	Bez ograniczeń
2) obligacjach Skarbu Państwa,	Bez ograniczeń
3) innych papierach wartościowych emitowanych lub gwarantowanych przez państwo, depozytach skarbowych, pożyczkach udzielanych Skarbowi Państwa i pożyczkach gwarantowanych przez Skarb Państwa,	Bez ograniczeń
4) obligacjach gmin,	Bez ograniczeń
5) obligacjach emitowanych przez inne podmioty niż określone w pkt 2-4,	Do 5% wysokości funduszu ubezpieczeniowego
6) pożyczkach zabezpieczonych hipotecznie,	Do 5% wysokości funduszu ubezpieczeniowego nie więcej niż 50% hipoteki
7) nieruchomościach (z wyłączeniem nieruchomości rolnych),	Do 5% wysokości funduszu ubezpieczeniowego w jedną nieruchomość łącznie do 25% fu
8) akcjach dopuszczonych do publicznego obrotu,	Do 30/% fu
9) udziałach i akcjach w krajowych spółkach prawa handlowego nie dopuszczonych do publicznego obrotu,	Do 15% fu łącznie Do 10% w jednym podmiocie
10) depozytach bankowych,	Do 20% Funduszy własnych banku
11) pożyczkach pod zastaw praw wynikających z umowy ubezpieczenia na życie,	Do 15% fu
12) funduszach powierniczych.

Lokaty po za granicami kraju - do 5% fu jeżeli instrumenty lokacyjne mają właściwą oceną instytucji Ratingowych.

Właściwa polityka lokacyjna: dochody z lokat pozwalają na obniżanie składek oraz osiąganie większych zysków.

Ustawa z dn. 28-07-1991 o działalności ubezpieczeniowej.

Art. 60. Zakład ubezpieczeń dokonuje lokat środków na warunkach określonych w niniejszym rozdziale.

Art. 61.1. Zakład ubezpieczeń obowiązany jest lokować swoje środki w taki sposób, aby uwzględniając rodzaj i strukturę prowadzonych ubezpieczeń osiągnąć jak największy stopień bezpieczeństwa i rentowności przy jednoczesnym zachowaniu płynności środków.

2. Zakład ubezpieczeń zawiadamia organ nadzoru o:

1)(5) nabyciu udziałów bądź akcji przedsiębiorcy, jeżeli przekraczają one 10% wartości nominalnego kapitału akcyjnego (zakładowego) tego przedsiębiorcy,

2)lokatach w przedsiębiorstwach zależnych od zakładu ubezpieczeń lub od których on jest zależny.

3. Jeżeli sposób lokowania środków zakładu ubezpieczeń może zagrozić jego wypłacalności, organ nadzoru może nałożyć ograniczenia sposobów lokowania tych środków.

4. Nabycie lub posiadanie akcji przez podmiot zależny uważa się za nabycie lub posiadanie akcji przez podmiot dominujący.

Art. 62.1. Organ nadzoru, w przypadkach określonych w Art. 61 ust. 2, może zakazać nabycia dalszych udziałów zakładu ubezpieczeń w tym przedsiębiorstwie lub ograniczyć zakres udziału, jeżeli może to zagrozić gospodarce finansowej zakładu ubezpieczeń.

2. Przepis ust. 1 stosuje się także, gdy członek zarządu bądź rady nadzwyczajnej zakładu ubezpieczeń jest członkiem zarządu przedsiębiorstwa wymienionego w ust. 1, jest poważnym udziałowcem przedsiębiorstwa lub wywiera istotny wpływ na politykę zarządu przedsiębiorstwa.

Art. 63.1. Zakład ubezpieczeń jest obowiązany, z zastrzeżeniem ust. 3, lokować środki stanowiące pokrycie funduszu ubezpieczeniowego w kraju wyłącznie w:

1)bonach skarbowych,

2)obligacjach Skarbu Państwa,

3)innych papierach wartościowych emitowanych lub gwarantowanych przez państwo, depozytach skarbowych, pożyczkach udzielanych Skarbowi Państwa i pożyczkach gwarantowanych przez Skarb Państwa,

4)obligacjach gmin,

5)obligacjach emitowanych przez inne podmioty niż określone w pkt 2-4,

6)pożyczkach zabezpieczonych hipotecznie,

7)nieruchomościach (z wyłączeniem nieruchomości rolnych),

8)akcjach dopuszczonych do publicznego obrotu,

9)udziałach i akcjach w krajowych spółkach prawa handlowego nie dopuszczonych do publicznego obrotu,

10)depozytach bankowych,

11)pożyczkach pod zastaw praw wynikających z umowy ubezpieczenia na życie,

12)funduszach powierniczych.

2. Organ nadzoru może wyrazić zgodę na lokowanie funduszu ubezpieczeniowego w innych lokatach niż określone w ust. 1.

3. Fundusze ubezpieczeniowe z tytułu ubezpieczeń zawieranych w walutach obcych są lokowane w tych walutach.

4. Minister Finansów może, w drodze zarządzenia, wydać zezwolenie ogólne na lokatę funduszy ubezpieczeniowych poza granicami kraju i określić warunki zezwolenia.

Art. 64.1. Udział lokat wymiennych w Art. 63 ust. 1 pkt 5 nie może przekraczać 5% funduszu ubezpieczeniowego.

2. Udział lokat wymienionych w Art. 63 ust. 1 pkt 6 i 7 nie może łącznie przekraczać 25% funduszu ubezpieczeniowego, przy czym udział lokat w jednej nieruchomości nie może przekraczać 5% funduszu ubezpieczeniowego, zaś udział lokat w pożyczkach zabezpieczonych hipotecznie nie może przekraczać 5% funduszu ubezpieczeniowego, a udział lokat w pożyczce nie może przekraczać 50% wartości nieruchomości hipotecznej.

3. Udział lokat wymienionych w Art. 63 ust. 1 pkt 8 i 12 nie może łącznie przekraczać 30% funduszu ubezpieczeniowego.

4. Udział lokat wymienionych w Art. 63 ust. 1 pkt 9 nie może przekraczać 15% funduszu ubezpieczeniowego, z tym że udział lokat w jednym podmiocie lub grupie podmiotów zależnych nie może przekraczać 10% funduszu ubezpieczeniowego.

5. Udział lokat wymienionych w Art. 63 ust. 1 pkt 10 nie może łącznie przekraczać 20% sumy funduszy własnych banku.

6. Udział lokat wymienionych w Art. 63 ust. 1 pkt 11 nie może przekraczać 15% funduszu ubezpieczeniowego.

7. Ograniczenia, o których mowa w ust. 1-6, nie dotyczą ubezpieczeń na życie, jeżeli są one związane z funduszem inwestycyjnym.

2. Omów akredytywę dokumentową.

Akredytywa jest dokumentowaną obietnicą banku zapłaty wierzytelności (dostawcy określonych dóbr) odpowiedniej kwoty w uzgodnionej walucie po przedłożeniu odpowiednich dokumentów w oznaczonym terminie. ta formuła regulowania zobowiązań ma zastosowanie głownie w handlu zagranicznym. Jest ona wymagana w stosunku do importerów o wątpliwej zdolności płatniczej.

Akredytywa zabezpiecza interesy eksportera; nie jest on zależny od zdolności płatniczej importera i może krótko po wysyłce towaru otrzymać za niego zapłatę zgodnie z ustalonymi warunkami akredytywy. Przyspiesza ona cyrkulację środków pieniężnych i stanowi krótkookresowe źródło finansowania eksportera.

Akredytywa może dojść do skutku, jeżeli w kontrakcie wysyłkowym względnie towarowym zostanie zawarta klauzula o warunkach płatności.

Kontrakt powinien zawierać następujące dane:

• kto sprzedaje komu (eksporter - importer)

• rodzaj towaru, ilość, cena jednostkowa, wartość

• warunki i termin dostawy (środek transportu, dokumenty ubezpieczenia)

• warunki płatności (akredytywa płatna natychmiast, z odroczonym terminem płatności)

W kontraktach ustala się formę otwarcia akredytywy; mogą one być następujące:

• odwołalna lub nieodwołalna

Odwołalna - oznacza, że każda ze stron może wycofać się z jakiegoś powodu z ustalonego kręgu zobowiązań. O odwołaniu zawiadamia się swojego partnera.

Nieodwołalna - oznacza, że nie wolno zerwać akredytywy, anulowanie akredytywy może nastąpić za zgodą zainteresowanych stron.

• Nie potwierdzona lub potwierdzona

Nie potwierdzona - bank nie przejmuje na siebie żadnych zobowiązań, pełni jedynie rolę pośrednika (jedynie awizuje)

Potwierdzona - bank zobowiązuje się do zapłaty, po przedłożeniu dokumentów potwierdzających spełnienie warunków ustalonych w akredytywie

• podzielna lub przenośna

przenośna - wierzyciel ma prawo przenieść swoje prawa wynikające z akredytywy na osoby trzecie według swojego wyboru

podzielna i przenośna - kwota akredytywy może być podzielona na więcej osób trzecich łącznie z przeniesieniem na nich praw wynikających z akredytywy

wyłącznie podzielna - dozwolone są częściowe dostawy

• częściowe dostawy są dozwolone czy niedozwolone

w warunkach otwarcia akredytywy określa się:

• termin ważności akredytywy - data płatności akredytywy

• miejsce płatności - bank, który przekazuje wierzytelności dostawcy

Akredytywa dokumentowa jest uznawana za najbardziej wielostronną i skuteczna formę zapłaty za transakcje eksportowe.

Opracowane na podstawie: Z. Fedorowicz, Podstawy teorii finansów

Ustawa o działalności...op.cit., załącznik

1

www.student.e-tools.pl

Finanse

publiczne

Finanse

ludności

Finanse ubezpieczeń

Finanse banków i innych instytucji kredytowych

Finanse przedsiębiorstw

Trzeba dodać, że rynku kapitałowego nie należy traktować jako podmiotowej grupy zjawisk finansowych; jest to tylko miejsce (chociaż zorganizowane w formie instytucjonalnej jak np. giełda papierów wartościowych) gdzie dokonują operacji finansowych inne grupy jednostek gospodarujących. Operacje na rynku kapitałowym mają charakter transferów, przenoszenia już istniejących zasobów pieniężnych między różnymi jednostkami gospodarującymi.

---