KONTROLA RUCHU WYDAWNICZEGO W DAWNYCH WIEKACH - instytucje
----kontrola kościelna----
od soboru w Nicei (352r), gdzie pierwszy raz zakazano czytania określonych dzieł (głównie niekanonicznych ksiąg PŚ), zaczyna się w kościele cenzura represyjna
bulle Innocentego VIII (1487), Aleksandra VI (1501) i V sobór laterański wprowadzają powoli cenzurę uprzednią („Uważajcie, co piszecie...” ;-)
1559 Paweł IV ogłasza pierwszy Indeks Ksiąg Zakazanych; egzekutywę stanowiła Kongregacja Świętego Oficjum
komisja soboru trydenckiego na zlecenie Piusa IV opracowuje 10 reguł indeksu. Zalecenia zawarte są w encyklice Dominici gregis
w 1940 Pius XII ogłasza ostatni indeks
Święte Oficjum działa prężnie, ale czasy się zmieniają i Św.Inkwizycja ma coraz mniej do roboty - działa aż do 1965, kiedy to Paweł VI przekształca je w Kongregację Doktryny Wiary (Kon. Nauki Wiary), w ramach reform Vaticanum II
obecnie wszystko kontroluje Kodeks Prawa Kanonicznego; Kongregacja interweniuje w wypadku, gdy ktoś pod jakąś herezją podpisze „oficjalne stanowisko kościoła katolickiego”.
w Polsce:
synody: łęczycki (1523) i warmińskie (1575 i potem też) regulowały prawnie stanowisko kościoła w Polsce, opierając się na wskazaniach z Rzymu
1520, 1522, 1523 - Zygmunt Stary wydaje edykty: zakaz druku itd. Lutra i innych reformatorów. Za złamanie zakazu - stos i konfiskata majątku, cenzura represyjna: ustanawia struktury wykonawcze: komisja złożona ze `świeckich i duchownych (prawo rewizji i represji), cenzura prewencyjna to rektor Ak Krak :)
w 1535 dopuszczono do prewencji także biskupów i zaczęły się kłopoty (nieustanne spory kompetencyjne bp i rektorów), patrz W. Kochowski i jego Niepróżnujące próżnowanie, które nie spodobało się biskupowi, chociaż rektor zatwierdził...
w 1603, 1604 i 1617 ogłoszono 3 rodzime wersje indeksu - częśc I zawierała dzieła zagraniczne, prosto z indeksu św. Oficjum, część II dziełka rdzennie polskie (wydane u nas). Był więc Łaski, F. Socyn, Modrzewski (w 1551 pierwszy raz zakazano „De Ecclesia”, „De schola” i „Rep. Emendanda” Frycza), a nawet Kochanowski i jego „makaroniczny” wiersz
pierwszą interwencją cenzury było oskarżenie Szwajpolta Fiola w 1491 za cyrylickie czcionki w dziele liturgicznym
----kontrola świecka---- (w Polsce)
pierwszą polityczną interwencją było skonfiskowanie Chronica Polonorum Macieja z Miechowa przez Łaskiego
Zyg III Waza i Batory szczególnie ciemiężyli cenzurą, Waza był ultrakatolicki, Batory powołał coś w rodzaju rządowego biura prasowego - mieli nadzór nad propagandą (w 1580 za rozpowszechnianie paszkwili groziła śmierć)
w XVIII cenzura represyjna, sądy marszałkowskie właściwie nie egzekwowały rozporządzeń - tolerancja była duża; tylko paszkwile i prasa były kontrolowane sprawniej i ostrzej
Sejm Wielki gwarantuje wolność druku (wyjątki: nakłanianie do buntu i godzenie w bliźniego ;-) Oczywiście paszkwile mnożyły się pod fałszywymi adresami wydawniczymi
w czasie targowicy (1792/92) obowiązywała cenzura prewencyjna - Uniwersał względem drukarni... St. Sz. Potockiego. Likwiduje się druki patriotyczne, prasę aż do powst. kościuszkowskiego w 1794, kiedy to każdy drukuje, co chce.
Potem zaczynają się zabory... Sprawdzę jeszcze, czy coś ważnego zdarzyło się do czasów pani Skorupy i ew. dopiszę kolejne ciekawostki:)
pozdrawiam :*