Etykiety produktów żywnościowych odgrywają rolę deklaracji i zobowiązań cywilno-prawnych producenta wobec konsumenta.

Wszystko, co jest potrzebne konsumentowi, pośrednikowi handlowemu oraz służbom kontrolującym jakość produktów musi być dokładnie i jednoznacznie podane na etykiecie.

Etykieta może spełniać też rolę edukacyjną w dziedzinie racjonalnego żywienia (ze względu na podawane informacje żywieniowe, odnoszone do dziennych norm spożycia).

Informacje na etykiecie umieszcza producent towaru i to on ponosi całkowitą odpowiedzialność za to, że podane są prawidłowo i rzetelnie.

Informacje na etykiecie:

• muszą być pełne i jednoznaczne,

• umożliwiać odróżnienie produktu od innych podobnych,

• nie mogą wprowadzać klienta w błąd.

Oznakowanie produktu żywnościowego, sposób prezentowania go zarówno na etykiecie, jak i w miejscu sprzedaży, reklama nie mogą:

• przypisywać produktowi właściwości, których on nie posiada

• sugerować, że produkt wyróżnia się specjalnymi cechami, gdy wszystkie produkty tego samego rodzaju mają podobne cech

• przypisywać produktowi właściwości zapobiegające chorobom lub lecznicze, wyjątek stanowią produkty dietetyczne i wody mineralne.

Informacja na opakowaniu (zgodnie z dyrektywą 79/112 i dyrektywami uzupełniającymi) obejmuje dwie grupy:

l. obowiązkową - dotyczącą danych o produkcie

2. dobrowolną - informacja dotycząca wartości żywieniowej.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ z dnia 15 lipca 1994 r. w sprawie znakowania środków spożywczych/ używek i substancji dodatkowych dozwolonych, przeznaczonych do obrotu (Dz. U. Nr 86, 5.08.1994, póz. 402)

Informacje na etykiecie:

• nazwa produktu

• wykaz składników

• data określająca trwałość

• zawartość netto (lub liczba sztuk)

• warunki przechowywania i stosowania, specyficzne

dla produktu

• nazwa i adres producenta, firmy pakującej lub sprzedającej

• miejsce pochodzenia produktu

• zawartość tłuszczu (produkty mleczarskie)

• moc napojów alkoholowych (powyżej 1,2%)

• klasa jakości

• sposób użycia (jeśli brak tej informacji mógłby spowodować niewłaściwe wykorzystanie)

Nazwa produktu:

- określa istotę produktu

- umożliwia odróżnienie produktu od innych, podobnych

Nazwę produktu mogą uzupełniać (nie zastępować): nazwa firmowa, fantazyjna, znak firmowy

Może być użyte określenie przymiotnikowe

Nazwa na etykiecie - ustalona w przepisach prawnych lub powszechnie używana w danym kraju (może być nazwa opisowa)

Nazwa uzupełniona słowami określającymi: przeznaczenie, stan fizyczny, proces produkcyjny

Obok nazwy produktu (lub w wykazie składników) musi być podana (w %) zawartość składnika, gdy podkreślane są szczególne właściwości produktu, wynikające z obecności, wysokiej lub niskiej jego zawartości.

Pakowane świeże owoce i warzywa - podana odmiana

Określenie „napromieniony" lub „poddany promieniowaniu jonizującemu" - w przypadku zastosowania utrwalania promieniowaniem jonizującym

Wykaz składników

Pełny wykaz składników użytych do wytworzenia produktu i obecnych w produkcie końcowym - podawany w kolejności malejącej

Wyjątki:

• woda dodana i składniki lotne deklarowane według ich masy w produkcie końcowym

• woda nie jest deklarowana, jeśli:

- jej ilość nie przekracza 5% masy gotowego produktu

- dodana w ilości potrzebnej do odtworzenia skoncentrowanego lub odwodnionego składnika

- dodana do zalewy, która nie jest spożywana

• składniki odtwarzane w procesie produkcyjnym (skoncentrowane lub odwodnione) mogą być wymieniane według masy w postaci odtworzonej

Nie podaje się wykazu składników:

• owoce i warzywa świeże, sprzedawane w całości

• wody gazowane

• ocet fermentacyjny pochodzący z jednego surowca, bez dodatków

• sery, masło, napoje mleczne fermentowane produkowane z zastosowaniem enzymów, czystych kultur bakteryjnych, bez innych dodatków

• produkty jednoskładnikowe

W produktach sprzedawanych w postaci skoncentrowanej lub odwodnionej, ale przeznaczonych do spożycia po odtworzeniu przez dodatek wody, wykaz składników podawany w produkcie gotowym do spożycia jako: „składniki produktu odtworzonego" lub „składniki

produktu gotowego do spożycia"

Niektóre składniki deklarowane pod nazwą grupową, bez wyszczególniania pochodzenia

Dodatki do żywności: kategoria (podawana funkcja technologiczna, którą, spełnia w danym produkcie), specyficzna nazwa, numer klasyfikacyjny E

Deklaruje się kategorie dodatków:

* barwniki

* konserwanty

* przeciwutleniacze

* emulgatory

* środki zagęszczające

* środki żelujące

* stabilizatory

* środki wzmacniające aromat

* kwasy

* regulatory kwasowości

* środki przeciwzbrylające

* środki przeciwspieniające

*środki glazurujące

* sole emulgujące (tylko w serach topionych)

* środki poprawiające wartość wypiekową mąki

* środki zapachowe (wyjątkowo jako aromat)

Nie są podawane w wykazie składników:

- dodatki do żywności, które nie spełniaj ą funkcji technologicznej w gotowym produkcie, były użyte jako substancje pomocnicze lub nie wchodzą w skład produktu

- rozpuszczalniki i substancje stanowiące nośniki dodatków do żywności (głównie aromatów)

Zawartość netto

Wyrażana:

• w jednostkach objętościowych (l, cl, ml) dla produktów płynnych

• w jednostkach masy (kg, g)

• liczba sztuk (dodatkowo)

Produkty porcjowane:

* zawartość netto jednej porcji

* liczba porcji

* liczba porcji i całkowita masa (gdy opakowanie zawiera kilka porcji, ale sprzedawane jest jako jedna całość)

Produkty w zalewie - masa netto produktu bez zalewy

Nie ma obowiązku deklarowania zawartości netto:

• produkty sprzedawane na sztuki

• produkty ważone w obecności nabywcy

• produkty o zawartości netto niższej od 5 ml lub 5 g (nie dotyczy przypraw i ziół)

Data określająca trwałość

1. data minimalnej trwałości

2. data przydatności do spożycia

Data minimalnej trwałości (minimum durabilty date) - koniec okresu, w którym produkt utrzymuje wszystkie specyficzne cechy jakości, jakich się od niego oczekuje.

Produkt może zachować zadowalającą jakość i nadawać się do spożycia po oznaczonej dacie - sprzedaż (zwykle po obniżonej cenie) nie stanowi naruszenia prawa w UE.

Wyrażana jako best before

- najlepiej spożyć przed .... (dzień, miesiąc, rok)

- najlepiej spożyć przed końcem .... (miesiąc, rok)

Produkty o trwałości:

• do 3 miesięcy - dzień i miesiąc

• od 3 do 18 miesięcy - miesiąc i rok

• ponad 18 miesięcy - rok

Data umieszczana na etykiecie lub w innym widocznym miejscu (wtedy na etykiecie podane to miejsce)

Adnotacja o warunkach przechowywania (np. chronić od światła, przechowywać w temperaturze ...) - gdy jakość produktu zależy od tych warunków

Termin przydatności do spożycia - podawany dla produktów nietrwałych, które po tym terminie ze względu na ich stan mikrobiologiczny mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia.

Sprzedaż produktów oznakowanych terminem przydatności do spożycia po upływie terminu podanego na etykiecie stanowi naruszenie prawa w UE

Odnosi się do produktów, które zachowują jakość zdrowotną nie dłużej niż 10 dni, w szczególności:

* produkty, które powinny być przechowywane w temperaturze O - 8°C

* produkty, w których następuje szybkie namnażanie drobnoustrojów

Wyrażany jako use by date

• należy spożyć przed .... (dzień, miesiąc, ewentualnie rok)

Warunki przechowywania lub stosowania

Muszą umożliwić właściwe postępowanie z produktem Podawane bezpośrednio na opakowaniu lub na etykiecie Nie są podawane na opakowaniach małych (=> największa płaszczyzna nie przekracza 10 cm")

Nazwa i adres firmy

Dane producenta, firmy pakującej lub dystrybutora, których siedziba znajduje się w krajach UE

Miejsce pochodzenia produktu

Podawane, gdy brak tej informacji mógłby wprowadzić konsumenta w błąd

Moc napojów alkoholowych

Deklarowana w % objętościowych (20°C) z dokładnością do 0.1% przy zawartości wyższej od 1.2% (z wyjątkiem win i wermutów)

Szczegóły:

Dyrektywa 87/250 (OJ L 113 z 30.04.1987)

Zarządzenie 1576/89 (OJ L z 12.06.1989)

W tym samym polu widzenia powinny być umieszczone:

• nazwa produktu

• data określająca trwałość

• masa netto

• zawartość alkoholu

Wszystkie informacje powinny być:

• dobrze widoczne, niezmywalne, łatwo czytelne

• podane w języku zrozumiałym dla konsumenta

Dopuszczalne odstępstwa:

na małych opakowaniach (największa jednostronna powierzchnia nie przekracza 10 cm²) musi być podana:

• nazwa produktu

• zawartość netto

• data określająca trwałość

ZNAKOWANIE WARTOŚCIĄ ŻYWIENIOWĄ Nutrition labeling forfoodstuffs

Dyrektywa 90/496 (O J l 27 6 z 6.10.1990}

Podawanie wartości żywieniowej jest dobrowolne. Obowiązek deklarowania - gdy producent sugeruje, że produkt posiada szczególne walory' żywieniowe, jakich nie mają inne produkty tego samego rodzaju.

Deklaracje żywieniowe (w formie tabelarycznej) mogą odnosić się tylko do:

• wartości energetycznej

• składników odżywczych

⁰ białka-Nx °tłuszczu, °składników

6.25, ° błonnika mineralnych

⁰ węglow pokarmowego° witamin

odanów ° sodu,

Nie mogą być umieszczane informacje bardziej szczegółowe niż przewidziane dyrektywą.

Dopuszczone są dwa schematy grupowania informacji:

Schemat I

• wartość energetyczna (kJ, kcal)

• białko (g)

• węglowodany (g)

• tłuszcz (g)

Schemat II

• wartość energetyczna (kJ, kcal)

• białko (g)

• węglowodany (g)

• cukry(g)

• tłuszcz (g)

• kwasy tłuszczowe nasycone (g)

• błonnik pokarmowy (g)

• sód (g)

Wykaz może być uzupełniony:

⁰ skrobia (g)

⁰ wieloalkohole (g)

⁰ kwasy tłuszczowe jednonienasycone (g)

⁰ kwasy tłuszczowe wielonienasycone (g)

⁰ cholesterol (mg)

⁰ składniki mineralne (Ca, P, Fe, Mg, Zn, J) i witaminy (A, D, E, C, tiamina, ryboflawina, niacyna, B6, folacyna, B₁₂,, biotyna, kwas pantotenowy), jeśli są obecne w istotnych ilościach.

Deklaracja kwasów tłuszczowych lub cholesterolu pociąga za sobą konieczność zadeklarowania ogólnej ilości tłuszczu, podaje sieje w następującej kolejności:

⁰ tłuszczu (g), w tym:

⁰ kwasów tłuszczowych nasyconych (g)

⁰ kwasów tłuszczo wychjednonienasyconych (g)

⁰ kwasów tłuszczowych wielonienasyconych (g)

⁰ cholesterol (mg).

Witaminy i składniki mineralne deklaruje się w procentach zalecanego dziennego spożycia tylko wtedy, gdy zawartość przekracza 15% RDA (Recommended Daily Allowance).

Informacje dotyczące wartości energetycznej i składników odżywczych podaje się w przeliczeniu na 100 g lub 100 ml produktu. Mogą też być podane w przeliczeniu na l porcję.

W przypadku produktu odtwarzanego informacje mogą być podane w stosunku do produktu przygotowanego do spożycia, pod warunkiem umieszczenia instrukcji przyrządzania.

Znakowanie żywności

Wymagania informacje na etykiecie	Unia Europejska^ဪ	Polska^**
Nazwa produktu	+	+
Wykaz składników	+	+
Data określająca trwałość	:	+
Zawartość netto	+	+
Warunki przechowywania	+	+
Nazwa i adres producenta, paczkującego, dystrybutora, transportera, eksportera lub sprzedawcy	+	+
Kraj pochodzenia	+	+
Sposób użycia	+	+
Zawartość tłuszczu (produkty mleczne)	-	+
Moc napojów alkoholowych (powyżej 1.2% obj.)	+	+
Klasa jakości	-	+
Napis „utrwalono radiacyjnie”	+	+
Numer normy	-	-
Identyfikacja partii produktu	+	-

^* wymagania Dyrektyw

^**Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 15.07.1994 (Dz. U. Nr 86, poz.402) ze zmianami z 4.08.1995 (Dz. U. Nr 92, poz. 461) i z 5.03.1999 (Dz. U. Nr 22, poz. 204)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KIEROWNICTWA

- zaangażowanie w tworzenie, wdrażanie i dosk. Skuteczności SZJ, - zapewnia określenie i spełnienie wymagań klienta, - wytyczne polityki jakości, - przeprowadzenie przeglądu SZJ.

POTRZEBNE: dane wejściowe: - wyniki auditów, - funkcjonowanie procesów, - zgodność wyrobów, - inf. Zdrowotne dla klienta, - zmiany i zalecenia dotyczące doskonalenia, wyjściowe: - decyzje, - działania w kierunku skuteczności SZJ, wyrobów, zadowolenia klienta, - zasoby.

Wymagania zawarte w ISO 9001 nie zastępują (ale uzupełniają) wymagania techniczne wyrobu. Mają charakter ogólny - nie odnoszą się do określonej branży, ani sektora gospodarczego.

KORZYŚCI ZE STOSOWANIA NORM ISO 9000:

Dla przedsiębiorstwa: - stymulacja postępu, - poprawa organizacji, - ułatwienie zdobycia zaufania, - konkurencyjność produktu, - zwiększenie produkcji, - spadek kosztów wytwarzania, - spadek ryzyka., Dla pracowników: - lepsze warunki pracy, - wyższe kwalifikacje, - zmiana mentalności, - jasne cele, - odpowiedzialność za jakość pracy na poszczególnych stanowiskach., Dla dostawcy (klienta): - zadowolenie, - większe zaufanie, - spadek kosztów.

CERTYFIKACJA SYSTEMU JAKOŚCI: działanie trzeciej strony (jednostki niezależnej od dostawcy i odbiorcy) wykazujące, że zapewniono odpowiedni stopień zaufania, iż zidentyfikowany proces produkcyjny jest zgodny z przyjętymi w Polsce normami serii PN-EN ISO 9001

PROCES CERTYFIKACYJNY: 1. Kontakt z firmą certyfikującą, 2. Spotkanie organizacyjno-przygotowawcze, 3. Ocena dokumentacji, 4. Powołanie zespołu auditorów, 5. Wizytacja wstępna (nieobowiązkowa), 6. Ocena dokumentacji przez auditorów, 7. Audit wstępny (zalecany), 8. Decyzja firmy certyfikującej, 9. Rozliczenie kosztów, 10. Wydanie cert. Lub Odmowa 11. Nadzór nad systemem.

AUDIT JAKOŚCI - systematyczne i niezależne badanie mające określić, czy działania dotyczące jakości i ich wyniki odpowiadają zaplanowanym ustaleniom i czy te ustalenia są skutecznie realizowane i pozwalają na osiągnięcie celów.

ETAPY AUDITÓW: 1. Zainicjowanie auditu - określenie zakresu auditu, 2. Przygotowanie auditu (- Stworzenie zespołu auditorów, wyznaczenie auditora wiodącego, - określenie zbioru dok. - zebranie wstępne, - opracowanie planu auditu), 3. Przeprowadzenie auditu właściwego (- prezentacja syst. Jakości, - badanie syst. Jakości, - zebranie końcowe), 4. Raport z auditu (- powinien być sporządzony w ciągu miesiąca, - zawiera: cel i zakres auditu, szczegółowy plan auditu, wykaz dok., niezgodności, ocena), 5. Zamknięcie auditu (w chwili przekazania raportu klientowi)

TQM - kompleksowe zarządzanie jakością. Jest to sposób zarządzania organizacją skoncentrowany na jakości, który opiera się na udziale wszystkich członków organizacji i nakierowany na długotrwałego sukcesu dzięki zadowoleniu klienta i korzyściom dla wszystkich członków organizacji i dla społeczeństwa.

WARUNKI WPROWADZENIA TQM: - absolutne zaangażowanie najwyższego kierownictwa, - zaangażowanie wszystkich pracowników oraz powszechne ciągłe szkolenie i edukacja, - organizacja firmy powinna umożliwiać stałe działanie ulepszające, - powszechna jakość wymaga znajomości i stosowania dobrych narzędzi i technik. Zasady TQM można wprowadzić do praktyki przemysłowej praktycznie po wdrożeniu zasad HACCP i jednego z modeli ISO 9000

TQM = ISO 9000 + stałe doskonalenie jakości

Philip Crosby - propagator koncepcji „zero defektów”, jakość = zgodność z wymaganiami

ETAPY DOCHODZENIA DO TQM: 1. Niepewność - stadium zakończone decyzją wejścia na drogę TQM, 2. Przebudzenie czyli przygotowanie do wdrożenia ISO 9000, 3. Oświecenie czyli działanie, którego siłą napędową powinno być kierownictwo, 4. Mądrość czyli rozwój idei zarządzania jakością, 5. Pewność czyli integracja całej załogi wokół idei TQM

Joseph Juran: Jakość = zdolność do użycia lub zastosowania

BARIERY WE WPROWADZANIU TQM: 1. Przekonanie, ze uzyskanie lepszej jakości pociąga za sobą znaczny koszt, 2. Przyporządkowanie odpowiedzialności za jakość jednemu działowi lub osobie, 3. Przekonanie, że wdrożenie SZJ (ISO 9000) jest wystarczającym warunkiem podniesienia jakości wyrobu, 4. Oczekiwanie szybkich efektów, 5. Przekonanie, że jakość powstaje w produkcji, 6. Niezrozumienie, że jakość oznacza „zero” braków.

GLP - postępowanie przy wykonaniu badań analitycznych gwarantujące prawidłowość, rzetelność i bezstronność wyników

OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, cel: - osiąganie jak najwyższego, trwałego wzrostu gospodarczego i zatrudnienia i rosnącego poziomu życia w krajach członkowskich, - utrzymanie stabilizacji finansowej a przez to przyczynianie się do rozwoju gospodarki światowej, - przyczynianie się do ekspansji handlu światowego, - przyczynianie się do opartej na zdrowych zasadach ekspansji gospodarczej w państwach członkowskich i nie członkowskich.

Kodeks GLP został (81) formalnie zalecony do stos. W krajach członkowskich OECD, obecnie jest to zespół wytycznych i zaleceń do wykonania badań, zapewnienia jakości, monitorowania i oceny badań.

ZASADY GLP DATYCZĄ WSZYSTKICH ETAPÓW PROCESU ANALITYCZNEGO: - poprawne próbkowanie, - walidacja procedury analitycznej, - kalibrowanie aparatury, - kontrola działania komputerów, - odczynniki, - dokumentacja, - personel laboratorium

WALIDACJA - całokształt systematycznie podejmowanych środków obejmujących planowanie, wykonanie i dokumentację. Świadczą one o poprawności metody analitycznej, o jej zgodności z zamierzonym wykorzystaniem wyników analitycznych. Walidacja metody ma potwierdzić, że metoda jest zrozumiała i naukowo poprawna w stosowanych warunkach.

PARAMETRY WALIDACJI MET. ANALITYCZNEJ: - precyzja, - dokładność, - czułość, - oznaczalność, - selektywność, - liniowość, - podatność na zakłócenia zewnętrzne.

AKREDYTACJA LABORATORIUM - formalne uznanie, że laboratorium jest kompetentne do wykonywania określonych badań lub rodzajów badań w celu zapewnienia, że laboratorium ma niezbędne kompetencje do przeprowadzania wiarygodnych badań i dostarczania wiarygodnych wyników.

PROCES AKREDYTACJI LABORATORIÓW: 1. Rejestracja wniosku o akredytację laboratorium, 2. Formalna ocena dokumentów laboratorium, 3. Zawarcie umowy precyzującej wzajemne zobowiązania, 4. Powołanie zespołu oceniającego system jakości w laboratorium, 5. Merytoryczna ocena dokumentacji SJ, 6. Wizytacja wstępna w laboratorium, 7. Powołanie auditorów technicznych, 8. Przeprowadzenie auditu w laboratorium, 9. Przegląd materiału, wniosek auditora wiodącego, 10. Wniosek dotyczący udzielenia (odmowy) akredytacji, 11. Decyzja dyrektora jednostki akredytującej, 12. Nadzór nad laboratorium.

OBOWIĄZKI WYNIKAJĄCE Z AKREDYTACJI: - zgodność z wymaganiami jednostki akredytującej, - deklaracja akredytacji tylko na badania akredytowane, - wnoszenie opłat, - nie powoływanie się na akredytację po jej wygaśnięciu, - akredytacja laboratorium nie oznacza aprobaty wyrobu, - powołanie się na nr rejestracyjny akredytacji

DOSKONALENIE JAKOŚCI - działania podejmowane przez całą organizację w celu zwiększenia skuteczności i sprawności działań oraz procesów prowadzących do uzyskania dodatkowych korzyści zarówno przez organizację jak i klientów.

NARZĘDZIA I TECHNIKI DOSKONALENIA JAKOŚCI - 1. Dla danych nie liczbowych: - wykres współzależności, - działania porównawcze, - burza mózgów, - wykres przyczynowo skutkowy, - karta przebiegu, - wykres drzewa. 2. Dla danych liczbowych: - karta kontrolna, - histogram, - wykres Pareto, - wykres rozrzutu

PROCEDURA ZBIERANIA DANYCH: - ustalenie problemów, które mają być rozważane, - określanie potrzebnych danych, - określanie sposobu analizowania danych, - opracowanie formularza do zapisywania danych, - sprawdzenie projektu formularza poprzez zebranie i zapisanie pewnej liczby danych, - ewentualna korekta formularza.

BURZA MÓZGÓW: - technika wykorzystująca twórcze myślenie zespołu, - w czasie dyskusji rejestrowane są wszystkie zgłaszane propozycje, - obowiązuje zakaz krytycznego ustosunkowania się dyskutantów do zgłaszanych przez innych pomysłów i propozycji, - po zakończeniu dyskusji i ocenie do realizacji zostają przekazane najtrafniejsze pomysły.

Normalizacja - wg ISO, działalność dająca rozwiązania, które można stosować w określonej dziedzinie nauki, techniki lub gospodarki w sposób powtarzalny w celu osiągnięcia optymalnego stopnia uporządkowania. PROCESY- opracowanie, wydawanie i stosowanie norm.

NORMA - wynik procedury normalizacyjnej, ustalony w postaci reguł i zatwierdzony przez uprawnioną do tego instytucję normalizacyjną, ale spełnienie tych reguł nie jest bezwzględnie konieczne. Norma nie jest dokumentem technicznym.

ORGANIZACJE NORMALIZACYJNE: Szczebel międzynarodowy ISO, IEC, ITU , Szczebel Europejski CEN, CENELEC, ETSI - wszystkie zagadnienia z wyjątkiem elektrotech, elektron i telekom.Zagadnienia elektrotechniki i elektroniki. Zagadnienia telekomunikacji.

Ustawa o normalizacji uregulowała zasady: działania krajowego systemu normalizacji : opracowania i stos. Polskich Norm PN. Obejmuje podstawowe cele i zasady normalizacji oraz organizacje i finansowanie normalizacji.

Normalizacja środków żywnościowych : Zespół Chemii, Rolnictwa i Żywności PKN: Normalizacyjne Komisje Problemowe NKP - ankieta powszechna ; przeanalizowanie i wprowadzenie poprawek ustanowione przez PKN

Polska Norma PN - jest norma dobrowolna, jednak z pewnym zastrzeżeniem. Ministrowie mogą w drodze rozporzadzenia wprowadzić obowiązek stosowania PN, gdyż dotyczy ona: ochrony życia, zdrowia, mienia, środowiska, organy państwowe i wojsko. Jest norma krajową, powszechnie dostępna, może być wprowadzeniem normy europejskiej EN lub międzynarodowej ISO. Wyroby spełniające wymagania PN mogą być oznaczone znakiem zgodności z PN na zasadzie dobrowolności ; po uzyskaniu certyfikatu zgodności.

Polski Komitet Normalizacyjny - Prezes PKN, 2 z-ców -kadencja 5 letnia, Rada Normalizacyjne - kadencja 4 lata., komitety techniczne. Do PKN należy przygotowanie i opracowanie projektu Polskiej Normy: etap wstępny, propozycji, przygotowawczy, uzgodnieni NKP, opiniowania- ankieta powszehna, zatwierdzenia, publikacji PN

TYPY NORM: terminologiczne - znaczenie klasyfikacyjne, pojęcia , słownictwo, ozn literowe, symbole, klasyfikacja. Czynnościowe - metodystyczne - sposoby wykonywania czynności Przedmiotowe - jakościowe- wymagania jakościowe dla grupy produktów.

Międzynarodowa Klasyfikacja Norm ICS - opracowana przez ISO. Jest to hierarchiczna klasyfikacja trzypoziomowa 1 poziom- dziedzina działalności normalizacyjnej - dwucyfrowy wyróżnik klasyfikacyjny oraz nazwa. 2 poziom - grupa tematyczna - wyróżnik dziedziny i 3 cyfrowy wyróżnik grupy oddzielone kropka, nazwa 3 pozim - podgrupa - wyróżnik grupy i 2 cyfrowy nr podgrupy, nazwa.

Komisja kodeksu Żywnościowego Codex Alimentarius Commision CAC w ramach ONZ: FAO organizacja ds. Zyw i Rolnictwa, WHO - światowa Org Zdrowia.

Kodeks Żywnościowy - zbiór standardów dla wszystkich podstawowych środków spożywczych ( surowców przeznaczonych do dystrybucji, półproduktów i produktów gotowych) zaakceptowanych w skali międzynarodowej i przedstawione w jednolitej formie. Każdy tom jest pewną całością, zawiera wszystkie inf niezbędne do zastosowania poszczególnych standardów: skład i parametry jakościowe produktu, subs dodatkowe i zanieczyszczenia, ustalenia higieniczne, postanowienia dotyczące znakowania, metody pobierania prób i analizy. Codeks Alimentarius skrócony: światowe standardy żywieniowe, standardy regionalne - afrykańskie, europejskie

PRAWO ŻYWNOŚCIOWE-zespół postanowień prawnych, które reguluje:-produkcja-przetwórstwo-przechowywanie-transport-sprzedasz żywności CEL-stworzenie podstaw formalnych dla dostarczania żywności pełnowartościowej pod względem odżywczym i bezpiecznej dla zdrowia. W przypadku spowodowania zatrucia pokarmowego jest następstwem naruszenia zasad higieny prawo przewiduje kary ( więzienie za śmierć). AKTY PRAWNE RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ. 1 Powszechnie obowiązujące, wiążą wszystkich, zarówno podmioty państwowe ( organy instytucje funkcjonariuszy itd.), jak również obywatel i wszystkie znajdujące się pod jurysdykcją. 2 Wewnętrzne obowiązujące tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty. AKTY PRAWNE POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCE: konstytucja, -ustawy, -ratyfikowanie umowy międzynarodowe, - rozporządzenia, USTAWA-akt normatywny ustanawiający normy: generalnie - kierowane do pewnej klasy adresatów, wyróżnionych ze wzgl. Na ich wspólną cechę abstrakcyjne - ustanawiające pewne wzorce zachowań . Uchwalona przez parlament ( Sejm i Senat - władza ustawodawcza ) w postępowaniu ustawodawczym, podpisywana przez prezydenta RP ( 21 dni ).ROZPOŻĄDZENIA. 1 akt normatywny ściśle związany z ustawą, akt wykonawczy do opublikowanej wcześniej ustawy. 2 wydawany przez organy wskazane w konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia ( zw. Delegacją ustawową ) zawartego w ustawie. Upoważnienie określa organ właściwy do wydania rozporządzenia, zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści tego aktu prawnego 3 ogłoszenie „ w Dzienniku Ustaw RP” - warunkiem wejścia rozporządzenia w życie. PRAWO DO WYDAWANIA ROZPORZĄDZEŃ: Prezydent RP, - Rada Ministrów. UCHWAŁY: - Rady Ministrów, - Sejmu, - Senatu. ZARZĄDZENIA - Prezesa Rady Ministrów, - Prezydenta RP. UNIA EUROPEJSKA: - Traktat Paryski 18. 04. 1951 ustanowienie Europejskiej Wspólnych węgla i stali podpisany przez 6 państw, - Traktat Rzymski 25.03.1957 - EW Gospodarcza, Traktat Rzymski 25.03.1957 - EW Energii Atomowej, 1973 - doszły Dania, Irlandia, WB, 1981 - Grecja,1986 - Hiszpania, Portugalia, 1995 - Austria, Szwecja, Finlandia, - 01.11.93 powołana UE. PAŃSTWA STOWARZYSZONE Europejskimi: - Cypr, Malta, Turcja, Litwa, Łotwa, Estonia, Słowenia, 70 państw Afryki Karaibów i Strefy Pacyfiku, Polska. INSTYTUCJE UE: Rada Europejska, - Parlament Europejski, - Rada Uni Europejskiej, - Komisja Europejska, - Trybunał Sprawiedliwości. ORGANY POMOCNICZE ( doradcze ): - Trybunał Obrachunkowy, - ECOSOC Komitet Ekonomiczno-Społeczny, - Komitet Regionów, - Komitet Stałych Przedstawicieli. RADA UEROPEJSKA: Szefowie państw, - Określa zasady i ogólne wytyczne dotyczące wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. PARLAMENT EUROPEJSKI: Organ wspomagający proces decyzyjny, - Wybierani w wyborach bezpośrednich i powszechnych na 5 lat, - Deputowani ( 626 osób ) nie są reprezentantami swojego państwa, lecz określonej części społeczności europejskiej, nie podlegają odwołaniu, - Parlament odbywa sesje plenarne co miesiąc w Strasburgu, - Uchwały podejmowane są bezwzględnie większością głosów. RADA UE:- Główny organ decyzyjny, - Skład po jednym przedstawicielu każdego państwa członkowskiego ministrowie spraw zagranicznych lub ministrowie resortu odpowiedzialni za dziedzinę, której omawianie jest przewidziane w porządku obrad, - Decyzję podejmowane większością kwalifikowaną głosów. KOMISJA EUROPEJSKA: Organ wykonawczy, wykonanie budżetu, - Skład 20 członków po 1 z każdego państwa oraz z dodatkowych członków z większych pod wzg. ludności, - Członkowie komisji w wykonywaniu swoich funkcji są całkowicie niezależni od pochodzenia państw, - na 5 lat, - decyzje kolegialne całego gremium, które ponosi za nie odpowiedzialność. Podejmowanie większością głosów przy wyborze kworum. TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI:- Organ sądowy, - Gwarantuje przestrzeganie ustanowionego prawa, od wyroków nie, - Przysługuje apelacja, - interpretacja prawa UE i umów międzynarodowych, - rozstrzyganie sporów. PROCES LEGISTACYJNY W UE: - Komisja Europejska---projekt (Parlament E / ECOSOC komitet ekonomiczno-społeczny )--- Rada UE - akty normatywne. LEGISTACJA ŻYWNOŚCI W UE: - Komitet naukowy ds. żywności (Scientific Commitete for food ) powst. 1974 r. Stałe ciało konsultacyjne udzielanie bezstronnych porad naukowych, - Stały Komitet ds. Żywności (Stanoling Committe on foodstuffs ) 1968 r. wprowadzenie poprawek do dyrektyw i rozporządzeń, - Doradczy Komitet ds. Żywności 1975 r. opiniowanie spraw dotyczących harmonizacji przepisów związanych z żywnością. CECHY PRAWA UE. 1 Działa bezpośrednio w stosunku do wszystkich państw członkowskich i ich obywateli. Moc wiążąca. 2 Jest nadrzędne w stosunku do prawa krajów członkowskich. Parlamenty krajów członkowskich nie mogą wydawać ustaw niezgodnych z prawem Uni. Nie jest prawne mocą wiążącą-ustawy niezgodne z prawem UE. 3 Nie zastępuje prawa krajów członkowskich jako całość. Dotyczy tylko wspólnych problemów, reguluje dziedziny, które nie były zgodności w przepisach poszczególnych krajów. ŹRÓDŁA PRAWA W UE. 1 Pierwotne: - traktaty założycielskie ( Paryski, Rzymski ),- Traktat o przystąpieniu nowych państw członkowskich. 2 Pochodne: - Akty prawne, - Umowy międzynarodowe zawierane z państwami trzecimi i z organizacjami międzynarodowymi. Akty prawne: - rozporządzenia, - dyrektywy,- decyzje, - zalecenia, - opinie. ROZPORZĄDZENIE ma zasięg ogólny ( zawiera normy prawne obowiązujące wszystkich, których dotyczy określona norma w tym akcie prawnym sytuacja) Obowiązuje w całości i bezpośrednio (nie wymaga żadnych dodatkowych zabiegów transformacyjnych do porządku prawa krajowego). DYREKTYWA.1 Precyzuje cel jaki ma być osiągnięty. 2 Wymaga transformacji od krajów członkowskich. 3 Podaje termin do kiedy cel powinien być osiągnięty. 4 Nie zawiera norm prawnych. DECYZJA.1 Obowiązują adresata, do którego jest skierowana. ZALECENIA. Kierowanie do konkretnego państwa czł. OPINIE. Między organami wspólnot. ARQUIS COMMUNAUTAIRE. Dorobek prawny Wspólnot Europejskich. Obejmuje cały porządek prawny, zasady prawne, orzecznictwo trybunału sprawiedliwości i sądu instancji. Muszą zaakceptować w całości wszystkie państwa nowo wstępujące do UE.OKRESY PRAWODASTWA WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ DOTYCZĄCEJ ŻYWNOŚCI. 1 Harmonizacja „wertykalna”( pionowa ) - lata 60,70. 2 Harmonizacja „horyzontalna” ( pozioma ) - od 1985 r- założenie w Białej Księdze. Dotyczy generalnych problemów dużej grupy produktów spożywczych. Np. Dyrektywy pionowe: 1. owoce - 9 rodzajów. 2. warzywa - 20 rodzajów. 3. cukier przeznaczony do konsumpcji. 4. Kakao i produkty czekoladowe. 5. miód. AKTY PRAWIE POZIOME: 1. etykietowanie żywności 79/112. 2. dodatki do żywności 89/107 3. mrożone artykuły żywnościowe. 4. materiały i przedmioty mające kontakt z żyw. 5. urzędowa kontrola artykułów żywn. 6 higiena produktów żywnościowych. PROCES TWORZENIA NOWOCZESNEGO PRAWA ŻYWNOŚCIOWEGO. 1. 9100 p.n.e. - archaiczne kodeksy higieniczne . 2. 1266 n.e. - akt o chlebie i piwie. 3.1516.- akt o piwie. 4. 1724.- akt o herbacie i kawie. 5. 1860 - nowoczesne kodeksy żywnościowe. 6. 1962 - FAO/WHO Komisja Kodeksu Żywnościowego.7. 1970 - ustawa o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia. 8. 1991 - układ europejski. POCZĄTKI PRAWA ŻYWNOŚCIOWEGO W RP. Alfons Bukowski.- Podręcznik do badania pokarmów, artykułów spożywczych i różnorodnych przedmiotów handlu. 3 zeszyty wydane w latach 1884-1885 r. I Polski suwerenny akt prawny z zakresu prawa żywnościowego w Polsce. Ustawa sanitarna z 19 lipca 1919 r. Określono kompetencje Ministra Zdrowia. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej polskiej z dnia 22.03.1928 r. o dozorze nad artykułami żywności i przedmiotami użytku. Ustawa 25.11.1970 r. o warunkach zdrowotnych i żywienia. Nadzór zwierzchni nad przestrzeganiem ustaw i przepisów wydanych na jej podstawie sprawuje Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Ustawa z dnia 11.05.2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia. USTAWA OKREŚLA: 1. warunki produkcji i obrotu.- żywności. - subst. pomagających w przetwarzaniu. - dozwolonych subst. dodatkowych. - innych składników żywności. 2. wymagania dotyczące. - właściwej jakości zdrowotnej. - przestrzeganie zasad higieny. - osób: zdrowotne/kwalifikacje. - materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. 3. zasady przeprowadzania urzędowej kontroli żywności. ŻYWNOŚĆ ( środek spożywczy ).1. każda subst. lub produkt ( przetworzony, częściowo przetwarzalny lub nieprzetwarzalny ) przeznaczony do spożycia przez ludzi ( gumy do żucia, woda ). Układziki celowe dodawane do żywności w procesie produkcji. ŻYWNOŚĆ NIE OBEJMUJE substancje, których: nie spożywa się odrębnie jako żywność, mimo że mogą posiadać wartość odżywczą.- nie są typowymi składnikami żywności. LISTA GRAS - uznane za bezpieczne. PRODUKCJA.-czynności jakie podejmuje producent, aby uzyskać środki spożywcze. - przygotowanie surowców do przerobu i ich przechowywanie. - poddawanie procesom technologicznym. - przygotowanie do obrotu i przechowywanie wyrobów gotowych. - przygotowanie potraw do bezpośredniego spożycia w zakładach garmażeryjnych i gastronomicznych. OBRÓT: wszystkie czynności w odniesieniu do gotowych wyrobów w celu dostarczania ich do jednostek handlowych lub do zakł. żywn. - podanie do spożycia potraw. - sprzedaż wyrobów garmażeryjnych. WPROWADZENIE DO OBROTU: - dostarczenie artykułów spożywczych do miejsc, w których są one sprzedawane. - wszystkie dalsze działania do momentu przekazania artykułów konsumentowi. JAKOŚĆ ZDROWOTNA ŻYWNOŚCI- ogół cech i kryteriów, przy pomocy których charakteryzuje się żywność pod wzg. - wartości odżywczej. - jakości organoleptycznej - bezpieczeństwa dla zdrowia konsumenta. ŚRODEK SPOŻYWCZY SZKODLIWY DLA ZDROWIA LUB ŻYCIA CZŁOWIEKA - negatywne skutki w organizmie ( dbn. chorobotwórcze, produkty ich metabolizmu, zanieczyszczenia, inne substancje toksyczne w ilościach zagrażających zdrowiu lub życiu człowieka. ŚRODEK SPOŻYWCZY ZEPSUTY- nieprzydatny do spożycia zgodnie z przeznaczeniem z powodu zmian spowodowanych nieprawidłowościami procesu tech. działaniem różnych czynników ( wilgotność, czas, temp., światło) lub wskutek obecności dbn lub pasożytów. ŚRODEK SPOŻYWCZY SFAŁSZOWANY - zmiana składu lub właściwości bez poinformowania o tym konsumenta. Za te szkody odpowiada producent lub dystrybutor. ZAKAZ: wykorzystywanie produktów pochodzących od zwierząt leczonych hormonami i innymi subst. ( o działaniu

---