WYKŁAD 5 (12.11.1998)
HERBERT SPENCER (1820 - 1903)
Ewolucjonizm
wpłynął na nauki społeczne
wywodzi się z biologii (od Darwina)
źródłem ewolucjonizmu była myśl T.Malthusa (anglikańskiego pastora)
jego myśl ekonomiczna odwoływała się do demografii, do wzorów matematycznych
istnieją 2 elementy: przyrost ludności oraz zasoby materialne (wzrastają one nieproporcjonalnie)
ludzie są skazani na niedostatek materialny właśnie ze względu na te 2 wielkości
ta dysproporcja rodzi kulturę, inteligencję , co zainspirowało ewolucjonizm
główne założenia ewolucjonizmu:
o jednorodności świata społecznego (rzeczywistość społeczna jest z natury wszędzie taka sama)
jednolitość natury ludzkiej
genetyzm - wszystko ma swoje pochodzenie, jest powiązane łańcuchem; wyjaśnić zjawisko to wskazać jego pochodzenie
przekonanie o istnieniu praw (uniwersalistycznych)
zmienność - wszystko ewoluuje, zmienia się
konieczność dokonywania się tych zmian - są one odpowiedzią na potrzeby społeczne
zmiany dokonują się wg określonych sposobów m.in. dyfuzja kulturowa - kontakt z inną kulturą
zmiany mają charakter globalny tzn. zmiana w każdej sferze życia pociąga za sobą zmiany w innych sferach
postęp - zmiany w określonym kierunku; postęp przypisywany jest wszystkim społeczeństwom, ale każde znajduje się na innym etapie
ewolucjonizm formułował obiektywne kryteria wyższości i niższości (porównywanie np.: różnych przemian co do stopnia rozwoju, postępu) - wzorem tych kryteriów była Europa Zachodnia
Herbert Spencer:
Instytucje społeczne wg Spencera:
w naturze człowieka 2 cechy, które są sprzeczne:
człowiek jest egoistą
człowiek jest istotą, która działa w grupie, by zapewnić sobie rozwój
rozwiązanie tej sytuacji stanowią instytucje społeczne
typy instytucji (które ewoluują, rozwijają się):
instytucje domowe (rodzina)
instytucje obrzędowe (obyczaje)
instytucje polityczne (państwo, wojsko)
instytucje kościelne, instytucje zawodowe, instytucje przemysłowe
cechy instytucji społecznych:
tworzą się spontanicznie, nie są tworem świadomym
są odpowiedzią na potrzeby społeczne
ewoluują pociągając za sobą zmiany rzeczywistości społecznej
są ściśle ze sobą związane - istnieje system instytucji
posiadają stan równowagi, naruszeniem tego stanu było wykonywanie funkcji przezz instytucję, która nie była do tego powołana
Rzeczywistość społeczna (2 sfery):
organizacja społeczna i biologiczna są podobne w:
wzrost masy
wewnętrzne zróżnicowanie funkcji
różne funkcje w obrębie jednego systemu
funkcjonowanie jednych części ma konsekwencje dla całości
istnieje sfera funkcji podstawowych
organizacja społeczna i biologiczna są różne:
społeczeństwo nie ma formy w sensie fizycznym
społeczeństwo jest rozproszone w przestrzeni; komunikacja funkcjonująca w przestrzeni warunkuje istnienie społeczeństwa (język jest taką właśnie formą komunikacji)
świadomość w społeczeństwie jest rozproszona między poszczególne jednostki
Wizja życia społecznego to nominalizm socjologiczny wzbogacony formułą wzajemnego oddziaływania pomiędzy jednostkami, które może być przyczyną modyfikacji społecznych
Ewolucja życia społecznego
w rzeczywistości dokonuje się ewolucja (3 fazy):
faza nieorganiczna
faza organiczna
faza ponad organiczna (życie społeczne, kultura)
kolejna faza zawiera prawa z poprzedniej i dodaje nowe
rzeczywistość społeczna jest nadbudową na rzeczywistość biologiczną
ewolucja poszczególnych społeczeństw ma charakter zróżnicowany, występują regresje i okresy zastoju
wizja przebiegu ewolucji:
klasyfikacja:
społeczeństwa w miarę rozwoju komplikują się wewnętrznie
jednokierunkowa, liniowa ewolucja
typologia (2 bieguny, 2 teoretyczne wizje społeczeństwa) :
społeczeństwo militarne i industrialne
w miarę rozwoju społeczeństwo militarne przechodzi w społeczeństwo industrialne
elementy z obu typów są wymieszane, w zależności od momentu ewolucji jeden z nich przeważa
to co decyduje o zachowaniu jednostki w społeczeństwie militarnym to przewaga działań kolektywnych, dążenie do obrony lub ekspansji, obowiązkowa współpraca, regulacja zachowań poprzez nakazy i zakazy
to co decyduje o zachowaniu jednostki w społeczeństwie industrialnym to pokojowa wymiana indywidualnych usług, , dobrowolna współpraca oparta o umowę, działanie zasady sprawiedliwości, regulacja zachowań poprzez zakazy
stosunki między państwem, a jednostką w społeczeństwie militarnym - racją bytu jednostki jest państwo
stosunki między państwem, a jednostką w społeczeństwie industrialnym - racją bytu państwa są jednostki
społeczeństwo industrialne:
wolność, niewiele ograniczeń
zachęca się do tworzenia organizacji, w których jednostka będzie mogła wyrazić się jako jednostka
struktura ma charakter zdecentralizowany
stratyfikacja społeczna: elastyczna i otwarta, istnieje możliwość wymiany
aktywność gospodarcza: utrata niepodległości ekonomicznej, współzależność gospodarcza, wolny handel
cenione cechy jednostek to: niezależność, poszanowanie innych, odporność na przymus, kreatywność, prawdomówność
społeczeństwo militarne:
ogranicza własność i wolność, realizuje cele ogólno - społeczne
struktura ma charakter scentralizowany
stratyfikacja społeczna: trwały podział społeczny, zasada dziedziczności
rodzaj aktywności gospodarczej: ekonomiczna niepodległość, samowystarczalność, protekcjonizm handlowy
cenione cechy jednostek to: patriotyzm, odwaga godność, lojalność, posłuszeństwo, zaufanie do władzy, dyscyplina
HERBERT SPENCER
1
1
Wykłady z socjologii klasycznej
(c) Yareth