Omów odpowiedzialno czonków, organów i wspóudziaowców spóki kapitaowej
(z o.o. i akcyjnej)
Jednym z kryteriów podziau spóek jest kryterium substratu: jeli substratem s (wspólnicy), to s to spóki osobowe, jeli take kapita (substrat rzeczowy), s to spóki kapitaowe. W konsekwencji spóki kapitaowe posiadaj osobowo prawn i za swoje zobowizania odpowiadaj wasnym majtkiem, z wyczeniem osobistej odpowiedzialnoci wspólników. W przeciwiestwie do spóek kapitaowych, spók osobow cechuje osobista (majtkowa) odpowiedzialno wspólników za zobowizania spóki i osobiste prowadzenie spraw spóki. W spóce kapitaowej wspólnicy odsunici s z reguy od bezporedniego prowadzenia spraw spóki (nale one do zarzdu spóki) i od bezporedniej kontroli jej dziaalnoci (wykonuje je specjalny organ spóki: rada nadzorcza lub komisja rewizyjna), organem za ich reprezentujcym jest zgromadzenie wspólników.
Spóki osobowe to: spóka cywilna, jawna i komandytowa, natomiast spóki kapitaowe to: spóka akcyjna i spóka z ograniczon odpowiedzialnoci. Z gospodarczego punktu widzenia spóka jest zrzeszeniem dwóch lub wicej osób, majcych na celu wspólne prowadzenie przedsibiorstwa zarobkowego bd te osignicie wspólnego celu gospodarczego w inny sposób. W prawie polskim spók akcyjn moe utworzy jednoosobowo Skarb Pastwa i gmina. Dopuszcza si take moliwo jednoosobowego zaoenia spóki z ograniczon odpowiedzialnoci, przy czym moliwo tak posiadaj zarówno osoby fizyczne, jak i prawne, wyjwszy inn jednoosobow spók z ograniczon odpowiedzialnoci, która moliwoci takiej nie ma.
SPÓKI KAPITAOWE
Spóki z ograniczon odpowiedzialnoci
Spóka ta wypenia luk midzy typem spóki handlowej osobowej a typem spóki akcyjnej, wymagajcej wikszych kapitaów i skomplikowanego aparatu organizacyjnoprawnego. Opiera si ona na koncepcji zaangaowania kapitaowego wspólników. Spóka z o.o. odpowiada w sposób nieograniczony majtkiem spóki (a nie wspólników). Wspólnicy tej spóki nie odpowiadaj osobicie za zobowizania spóki.
Spóki z o.o. mog by zawierane w celach gospodarczych (zarobkowych bd nie) przez jedn lub wicej osób, o ile ustawy nie zawieraj ogranicze.
W przypadku gdy spóka z ograniczon odpowiedzialnoci jest utworzona tylko przez jedn osob (jedyny wspólnik), osoba ta wykonuje wszystkie uprawnienia przysugujce zgromadzeniu wspólników. Jedynym wspólnikiem spóki z ograniczon odpowiedzialnoci nie moe by inna spóka z ograniczon odpowiedzialnoci, skadajca si z jednego wspólnika. Spóka z ograniczon odpowiedzialnoci zajmuje porednie stanowisko midzy spók jawn i spók akcyjn. Ze spók akcyjn ma to podobiestwo, e jest osob prawn i e zachodzi odpowiedzialno tylko majtkiem spóki, ze spók jawn za to, e moment osobisty nie jest pominity, i dlatego wspólnikom zastrzeone s daleko idce prawa kontroli, od spóki akcyjnej róni si spóka z ograniczon odpowiedzialnoci tym, e udziay w niej w przeciwiestwie do spóki akcyjnej nie musz by równe, i nie mona na nie wystawia dokumentu na okaziciela. Z powodu, e w przeciwiestwie do spóki jawnej oraz komandytowej czonkowie spóki z ograniczon odpowiedzialnoci za jej zobowizania wierzycielom nie odpowiadaj bezporednio, lecz s tylko wobec spóki odpowiedzialni za wkad, a moliwie take za dopat, i e spóka wierzycielom swoim odpowiada caym majtkiem, nazwa spóki "spóka z ograniczon odpowiedzialnoci" nie jest waciwa.
Spók z ograniczon odpowiedzialnoci mona zawiza w celach gospodarczych, w wic nie tylko w celu prowadzenia przedsibiorstwa zarobkowego, mona j wic zaoy take w celu prowadzenia gospodarstwa rolnego lub innego; za cel gospodarczy nie mona uwaa uprawiania polityki, nie mona te takim celem nazwa dziaalnoci naukowej, towarzyskiej, dobroczynnej, itp.
Powstanie spóki wymaga: zawarcia umowy spóki lub dokonania jednostronnej czynnoci prawnej, wniesienia caego kapitau zakadowego, ustanowienia wadz spóki, wpisu do rejestru handlowego. Umowa spóki (pod rygorem niewanoci) musi by zawarta w formie aktu notarialnego.
Sprawy wewntrzne spóki oraz jej reprezentowanie na zewntrz powierzone jest "wadzom spóki". Wpis do rejestru handlowego ma charakter konstytutywny. Z chwil wpisania do rejestru handlowego spóka staje si osob prawn. Najwysz organem spóki jest zgromadzenie wspólników, które mona podzieli na zwyczajne i nadzwyczajne.
Organem wykonawczym spóki z o.o. jest zarzd. Jego prawa i obowizki okrela ustawa i akt zaoycielski spóki. Zarzd moe by jednoosobowy lub wieloosobowy i powoywany jest z grona wspólników lub spoza jego grona w drodze uchway zgromadzenia wspólników.
Odpowiedzialno w spókach z ograniczon odpowiedzialnoci
Za naleyte prowadzenie ksigowoci spóki z ograniczon odpowiedzialnoci odpowiadaj czonkowie zarzdu. Zarzd take zobowizany jest sporzdzi i udostpni oraz zoy organom nadzorczym bilans, rachunek zysków i strat za rok ubiegy oraz dokadne pisemne sprawozdanie z dziaalnoci spóki. Dokumenty te podlegaj nastpnie zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników, a po zatwierdzeniu powinny by zoone w sdzie rejestrowym. Jeeli bilans sporzdzony przez zarzd wykae straty przewyszajce sum kapitaów zapasowego i rezerwowego oraz poow kapitau zakadowego, zarzd zobowizany jest bezzwocznie zwoa zgromadzenie wspólników, celem powzicia uchway co do dalszego istnienia spóki.
Zarzd odpowiedzialny jest do prowadzenia ksigi udziaów, do której naley wpisywa nazwisko (firm) kadego wspólnika, adres (siedzib) oraz ilo i wysoko jego udziaów, tudzie wszelkie zmiany w osobach wspólników i posiadaniu udziaów.
Jeeli czonkowie zarzdu rozmylnie lub przez niedbalstwo podali faszywe dane w owiadczeniu, wówczas odpowiadaj wobec wierzycieli spóki solidarnie ze spók przez 3 lata od dnia zarejestrowania spóki lub zarejestrowania podwyszenia kapitau akcyjnego. Podkrelona jest tutaj bezporednia odpowiedzialno czonków zarzdu wobec wierzycieli spóki; niezalenie od tej odpowiedzialnoci zachodzi równie odpowiedzialno czonków zarzdu wobec spóki za wyrzdzon szkod. Solidarna odpowiedzialno czonków zarzdu zachodzi nie tylko cznie za spók, lecz take cznie z innymi czonkami zarzdu. Czonkowie zarzdu maj zaspokoi kadego wierzyciela w penej kwocie bez wzgldu na to, czy naleno jego jest nisza, czy te wysza od wkadu, bo nie chodzi o roszczenie odszkodowawcze; z tego powodu take w razie, gdy kilku wierzycieli wystpuje z daniem zapaty, a nalenoci ich przekraczaj brakujc cz kapitau zakadowego, kady z nich moe si domaga zapaty penej nalenej mu od spóki kwoty, bo odpowiedzialno czonków zarzdu nie jest ograniczona do wysokoci wniesionego wkadu, a zatem nie mona kademu wierzycielowi przyzna tylko czciow kwot jego nalenoci i to w stosunku ogóu dugów do wniesionego wkadu.
Kto biorc udzia w tworzeniu spóki, przez niedopenienie przepisów prawa rozmylnie lub przez niedbalstwo wyrzdza spóce szkod, zobowizany jest do jej naprawienia.
Niedopenienie przepisów prawa o którym tutaj jest mowa zajdzie, gdy nie sporzdzono naleycie dokumentów, w szczególnoci umowy spóki, i wskutek tego sd rejestrowy wezwa do usunicia braków a to spowodowao koszty; niedopenienie zachodzi nie tylko wtedy, gdy przyznano wynagrodzenie za usugi i wypacono je wbrew odpowiednim przepisom, ale take wówczas, gdy je przyznano w kwocie nadmiernej, gdy nabyto pewne przedmioty za cen wygórowan itp.
Czonek wadz spóki odpowiada wobec spóki za szkod, wyrzdzon za dziaalno sprzeczn z prawem lub postanowieniami spóki. Powinien on przy wykonywaniu swoich obowizków dokona starannoci sumiennego kupca i odpowiada wobec spóki za szkod, spowodowan brakiem takiej starannoci.
W myl powyszego sformuowania czonkowie zarzdu odpowiadaj za naleyte sprawowanie zarzdu lub kontroli, za ciganie nalenoci od wspólników lub od osób trzecich, za zwoanie zgromadze wspólników. Czonek wadzy spóki odpowiada, chocia nie bra udziau w czynnoci lub gosowa przeciw dokonaniu pewnej czynnoci, gdy jego rzecz jest zapobiec dziaalnoci niekorzystnej dla spóki; nie odpowiada jednak czonek wadzy, jeeli nie mona mu przypisa winy, co jest moliwe wtedy, gdy czynnoci s podzielone, a czonek nie móg si przekona o niekorzystnym dziaaniu innego czonka wadz, a tym samym nie móg odwróci szkody od spóki.
Jeeli szkod spóce wyrzdzio kilka osób wspólnie to odpowiadaj oni za szkod solidarnie.
Jeeli egzekucja przeciwko spóce okae si bezskuteczna, czonkowie zarzdu odpowiadaj osobicie i solidarnie za jej zobowizania. Czonek zarzdu moe uwolni si od odpowiedzialnoci, jeeli wykae, e we waciwym czasie zgoszono upado lub wszczto postpowanie, zapobiegajce upadoci, albo e niezgoszenie upadoci oraz niewszczcie postpowania zapobiegajcego upadoci nastpio nie z jego winy albo wreszcie, e mimo niezgoszenia upadoci oraz niewszczcia postpowania zapobiegajcego upadoci wierzyciel nie poniós szkody.
Jeeli egzekucja z majtku spóki doprowadzia do czciowego zaspokojenia nalenoci wierzyciela, czonkowie zarzdu odpowiadaj tylko za niepokryt cz wierzytelnoci.
Kto biorc udzia w tworzeniu spóki albo bdc czonkiem wadz spóki lub likwidatorem, dziaa na jej szkod, podlega karze wizienia do lat 5 i grzywny. Tej samej karze podlega, kto osob ww. nakania do dziaania na szkod spóki albo udziela jej pomocy do popenienia tego przestpstwa.
Kto, bdc czonkiem zarzdu spóki lub likwidatorem, nie zgasza upadoci spóki mimo powstania warunków, uzasadniajcych wedug przepisów upado spóki, podlega karze aresztu do 6 miesicy lub grzywny albo obu karom cznie.
Kto przy wykonywaniu obowizków ogasza dane nieprawdziwe albo przedstawia je wadzom spóki, wadzom pastwowym lub osobie, powoanej do rewizji, podlega karze wizienia do 2 lat lub grzywny albo obu karom cznie. Jeeli sprawca dziaa nieumylnie podlega karze aresztu do roku lub grzywny.
Zarzd spóki przedstawia bilans oraz rachunek zysków i strat i przedstawia sprawozdanie organowi nadzorczemu, a wic radzie nadzorczej i komisji rewizyjnej, rada nadzorcza i komisja rewizyjna skadaj zgromadzeniu wspólników doroczne pisemne sprawozdanie z wyników badania, likwidatorzy skadaj zgromadzeniu wspólników bilans do zatwierdzenia.
Kto bdc czonkiem zarzdu lub likwidatorem, dopuszcza do wydatkowania przez spók dokumentów na okaziciela lub dokumentów na zlecenie lub prawa do zysków w spóce, podlega karze aresztu do 6 miesicy lub grzywny albo obu karom cznie.
Spóka akcyjna
Spóka akcyjna, bdc osob prawn moe dziaa tylko przez swoje organy, którymi s walne zgromadzenie, zarzd oraz rada nadzorcza lub komisja rewizyjna albo oba te organy cznie.
Jest to typowa spóka kapitaowa. Spóka akcyjna moe by zawizana w kadym celu prawnie dozwolonym, zarówno gospodarczym, jak i niegospodarczym (np. kulturalnym, charytatywnym). Spóki akcyjne stanowiy jednak i nadal stanowi przede wszystkim form prawnoorganizacyjn dziaalnoci gospodarczej, w szczególnoci uatwiajc tworzenie wielkich przedsibiorstw oraz koncentracj kapitau. Tylko w tej formie mog by prowadzone spóki akcyjne, których przedsibiorstwo ma znaczenie pastwowe lub charakter uytecznoci publicznej.
W polskim prawie wystpuje system mieszany (normatywno-koncesyjny) tworzenia spóek akcyjnych. Statut spóki powinien by (pod pozorem niewanoci) sporzdzony w formie aktu notarialnego. Zawizanie spóki nastpi moe przez samych zaoycieli lub cznie z osobami trzecimi albo w drodze publicznej subskrypcji. Obowizkiem zarzdu jest zgoszenie spóki do rejestru handlowego w cigu 3 miesicy od sporzdzenia statutu. Przez zarejestrowanie spóka akcyjna nabywa osobowo prawn. Kapita akcyjny spóki stanowi fundusz zaspokojenia wierzycieli i podstaw zdolnoci kredytowej spóki. Jest on sum czystego majtku, którego spóka jest obowizana utrzyma w caoci i nie rozdziela jej midzy wspólników.
Spóka akcyjna stanowi zwizek, posiadajcy osobowo prawn do którego wiksza ilo osób wnosi pewien majtek, a adna z nich ponad przyrzeczony wkad nie odpowiada ani zwizkowi, ani osobom trzecim, tym za którzy uicili wkad, przysuguje udzia w dochodach zwizku, a po tego rozwizaniu i po przeprowadzeniu likwidacji, udzia w tym co pozostaje po spienieniu majtku i zaspokojeniu wierzycieli. Spóka akcyjna jest wic równa spóce z ograniczon odpowiedzialnoci, ale róni si od niej o tyle, e na udzia w zysku i w majtku wydaje si dokument, zwany akcj, nadajcy si do przeniesienia na inn osob, która wskutek tego staje si uprawnion w pewnych przypadkach ju na podstawie wrczenia dokumentu. Jak w spóce z ograniczon odpowiedzialnoci, tak te i w spóce akcyjnej naley odróni majtek spóki, jako osoby prawnej, i majtek wspólników, a wic akcjonariuszów, akcja nie nadaje wic akcjonariuszowi wspówasnoci majtku spóki, lecz tylko roszczenie o wydanie odpowiedniej czci, jaka wypadnie z likwidacji.
Odpowiedzialno w spókach akcyjnych
Jeeli czonkowie zarzdu rozmylnie lub przez niedbalstwo podali faszywe dane w owiadczeniu, o którym mowa w art.331 § 1 punkt 3 lub art. 439 § 2 punkt 5, wówczas odpowiadaj wobec wierzycieli spóki solidarnie ze spók przez 3 lata od dnia zarejestrowania spóki lub zarejestrowania podwyszenia kapitau akcyjnego.
Kto biorc udzia w tworzeniu spóki akcyjnej, przez niedopenienie przepisów prawa rozmylnie lub przez niedbalstwo wyrzdza spóce szkod, zobowizany jest do jej naprawienia.
W szczególnoci odpowiada, kto:
1) pomieci lub wspódziaa w pomieszczeniu w statucie, sprawozdaniach, opiniach, ogoszeniach i zapisach faszywych danych lub dane te w inny sposób rozpowszechnia, bd te pomin lub wspódziaa w tych dokumentach danych istotnych dla powstania spóki, w szczególnoci dotyczcych wkadów niepieninych, nabycia przedmiotów i praw majtkowych oraz przyznania akcjonariuszom lub innym osobom wynagrodzenia lub szczególnych korzyci;
2) wspódziaa w uzyskaniu zarejestrowania spóki na podstawie dokumentu, zawierajcego faszywe dane.
Artyku 472 Kodeksu Handlowego mówi o tym, e w zwizku z powstaniem spóki lub podwyszeniem jej kapitau akcyjnego, osoba która rozmylnie lub przez niedbalstwo wymawia albo przyznaje sobie lub osobie trzeciej zapat nadmiernie wygórowan, lub wynagrodzenie albo korzyci szczególne, niewspómierne z usugami, zobowizany jest do naprawienia szkody, spóce wyrzdzonej.
Przy podwyszeniu kapitau akcyjnego zachodzi nie tylko odpowiedzialno osób , które wnosz aporty, lecz take czonków zarzdu.
Artyku 473 nawizuje do odpowiedzialnoci przy wykonywaniu rewizji: jeli kto rozmylnie lub przez niedbalstwo dopuci do wyrzdzenia spóce szkody, obowizany jest do jej naprawienia. Odpowiedzialno zachodzi chocia nie naruszono przepisów prawa lub statutu, ale dopuszczono do niedbalstwa.
Czonek wadz spóki oraz likwidator odpowiada wobec spóki za szkod, wyrzdzon przez dziaalno sprzeczn z prawem lub postanowieniami statutu.
Kto wspódziaa w wydaniu przez spók bezporednio lub za porednictwem osób trzecich akcji, obligacji lub innych tytuów uczestnictwa w zyskach albo w podziale majtku, obowizany jest do naprawienia wyrzdzonej szkody, jeeli rozmylnie albo przez niedbalstwo pomieci lub wspódziaa w pomieszczeniu w ogoszeniach i zapisach faszywych danych lub w inny sposób dane te rozpowszechnia albo, podajc dane o stanie majtkowym spóki, zatai okolicznoci istotne.
Art. 476 stanowi, e jeeli szkod o której mowa w artykuach poprzedzajcych wyrzdzio kilka osób wspólnie to odpowiadaj za szkod solidarnie.
Kto, bdc czonkiem zarzdu spóki lub likwidatorem, nie zgasza upadoci spóki mimo powstania warunków, uzasadniajcych wedug przepisów upadoci spóki podlega karze aresztu do 6 miesicy lub grzywny albo obu karom cznie.
Kto przy wykonywaniu obowizków ogasza dane nieprawdziwe albo przedstawia je wadzom spóki, wadzom pastwowym lub osobie powoanej do rewizji, podlega karze wizienia do 2 lat lub grzywny albo obu karom cznie. Jeeli sprawca dziaa nieumylnie, podlega karze aresztu do roku lub grzywny.
Kto w celu uniemoliwienia bezprawnego gosowania na walnym zgromadzeniu akcjonariuszów lub bezprawnego wykonywania praw mniejszoci
1) wystawia faszywe zawiadczenie o zoeniu akcji, uprawniajcej do gosowania
2) uycza innemu akcji, która nie uprawniaby jej waciciela do gosowania,
podlega karze wizienia lub grzywny albo obu karom cznie.
Kto w gosowaniu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszów lub wykonywaniu praw mniejszoci posuguje si:
1) faszywym zawiadczeniem o zoeniu akcji, uprawniajcej do gosowania;
2) cudz akcj bez zgody waciciela ;
3) cudz akcj, która nie uprawniaaby jej waciciela do gosowania, podlega karze wizienia do roku lub grzywny albo obu tym karom cznie.
Czyny opisane w tym artykule s karalne tylko wtedy, gdy si je popenia wiadomie z zamiarem gosowania lub wykonywania praw mniejszoci.
Kto bdc czonkiem zarzdu, który dopuszcza do wydania akcji:
1) niedostatecznie opaconych;
2) przed zarejestrowaniem spóki;
3) w razie podwyszenia kapitau akcyjnego przed zarejestrowaniem podwyszenia,
podlega karze wizienia do roku lub grzywny albo obu tym karom cznie
Czonek zarzdu, który dopuszcza do wydania akcji;
1) niedostatecznie opaconych;
2) przed zarejestrowaniem spóki;
3) w razie podwyszenia kapitau akcyjnego przed zarejestrowaniem podwyszenia,
podlega karze wizienia do roku lub grzywny albo oby tym karom cznie.
Przed zarejestrowaniem nie istnieje spóka, nie mona wic wydawa jej akcji, bo moe to trzecie osoby narazi na szkod, zwaszcza jeeli nabywaj akcje lub bior je w zastaw.
Kto bdc czonkiem zarzdu, wbrew obowizkowi dopuszcza do tego, e zarzd:
1) nie skada sdowi rejestrowemu bilansu, rachunku zysków i strat lub sprawozdania;
2) nie ogasza bilansu lub rachunku zysków i strat oraz uchwa walnych zgromadze, powzitych w trybie art. 398
3) nie przesya Ministrowi Przemysu i Handlu dokumentów i sprawozda;
4) nie prowadzi ksigi akcyjnej zgodnie z przepisami art. 351 § 1;
5) nie zwouje walnego zgromadzenia;
6) odmawia wyjanie osobie, powoanej do rewizji, lub nie dopuszcza jej do penienia obowizków;
7) nie przedstawia sdowi rejestrowemu wniosku o wyznaczenie biegych rewidentów,
podlega grzywnie do 10.000 zotych
§ 2. Kto bdc czonkiem zarzdu dopuszcza do tego, e spóka przez czas nie duszy ni trzy miesice pozostaje bez wadzy nadzorczej w naleytym skadzie, podlega grzywnie tej samej wysokoci.
§ 3. Przepisy paragrafów poprzedzajcych stosuje si odpowiednio do likwidatorów.
§ 4. Grzywn nakada sd rejestrowy wedug zasad, wskazanych w art.17