13. Kochanowski a Sęp Szarzyński.

Jan Kochanowski i Mikołaj Sęp-Szarzyński o człowieku i jego miejscu w świecie.

JAN KOCHANOWSKI (1530-1584) - największy poeta Słowiańszczyzny przed Mickiewiczem. Wprowadził literaturę polską w krąg wielkich literatur europejskich. Był twórcą nowożytnego języka poetyckiego, opartego na klasycznych wzorach greckich i łacińskich oraz na literaturze włoskiego renesansu. W swoich dziełach dał najpełniejszy wyraz polskiego humanizmu XIX w. Poeta jest zwolennikiem humanistycznej pełni i radości życia, wyznawcą stoicyzmu; Bóg jawi mu się jako kochający ludzi Ojciec, który dla ich stworzył piękny, pełen harmonii świat.

MIKOŁAJ SĘP-SZARZYŃSKI (1550—1581) — niezwykle utalentowany poeta, który zostawił po sobie tylko jeden niewielki tomik wierzy „Rytmy albo wiersze polskie". Tomik został wydany w dwadzieścia lat po przedwczesnej śmierci autora dzięki staraniom jego młodszego brata. O Mikołaju wiemy, że był człowiekiem starannie wykształconym, znawcą antyku — studiował w Niemczech.

Ze zbioru „ Rytmy..." pochodzą sonety: „O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem" i „O nietrwałej miłości rzeczy świata tego".

Wybierając formę sonetu i mistrzowsko nią operując poeta dowiódł swojego kunsztu. Sonety znane były w Europie dopiero od XIII wieku. W Polsce przed Sępem-Szarzyńskim pisał je tylko Kochanowski (w jęz. łacińskim).

Człowiek w utworach Szarzyńskiego jest przedstawiony jako istota skazana na wieczną, dramatyczną walkę „z szatanem, światem i ciałem". Człowiek jest zawsze rozdarty między pożądaniem dobra i nieodwołalnym skażeniem ludzkiej natury, skłonnością do grzesznego upadku. (Podobne przeświadczenie żywił Kalwin. Podczas pobytu w Niemczech Sęp-Szarzyński zetknął się z innowiercami. Być może przez pewien czas był pod ich wpływem). Zasług człowieka i jego godności Sęp upatrywał w „bojowaniu" — w heroicznej walce z przyrodzoną słabością: „Pokój szczęśliwość. Ale bojowanie byt nasz podniebny". Walka ta nie zapewnia co prawda człowiekowi ostatecznego spokoju i harmonii wewnętrznej, ale nobilituje go, nosi cechy bohaterstwa. Istnienie ludzkie poeta postrzegał zatem jako dramatyczne. Wyzwolenie mogła przy nie tylko pożądanie dobra i skłonność do zła, lecz także zdolność do autorefleksji, rozumienia własnej kondycji. W swoich wierszach Sęp nadał tym myślom głęboko ludzki wymiar. Uważa się go za poetę, zapowiadającego barok. Różni się bardzo od Kochanowskiego — twórcy opiewającego renesansową radość życia, poczucie harmonii z Bogiem i naturą. Do Sępa Kochanowski zbliżył się nieco w „Trenach" — lirykach powstałych pod wpływem cierpienia i głębokiego kryzysu filozoficznego.

Tabelka na podstawie powtórzenia:

	Jan Kochanowski	Mikołaj Sęp - Szarzyński
Nastrój utworów	Bohater jest jednostką pogodną, zdystansowaną. Prawie nie ma tam tragizmu (prawie, bo Treny)	Raczej nie pisał utworów epikurejskich. Tworzył człowieka tragicznego.
Sprawy teologiczne	Się nimi nie zajmuje	Jest na pewne kwestie bardzo wrażliwy
Sława	Twórca bardzo sławny.	Jego twórczość przeszła prawie bez echa, jedyny zbiór został opublikowany po jego śmierci.
Epoka	renesans	Ani renesans, ani barok, ani nic innego.
Gatunki	Treny, pieśni, dramat, sielanka, sonet	sonet

---