Doros�e Dzieci Alkoholik�w
Kim s�? To doroœli, kt�rzy wychowywali si� w rodzinach nadu�ywaj�cych alkoholu. Gdy byli dzie�mi, musieli zbyt wczeœnie dorosn��. S� doroœli, a nadal w g��bi siebie pozostaj� dzie�mi.
Marzenna Kuci�ska
Pa�stwowa Agencja Rozwi�zywania Problem�w Alkoholowych (i nie tylko) szacuje, �e w Polsce �yje prawie 4 miliony dzieci, kt�rych rodzice nadu�ywaj� alkoholu, oraz oko�o 1,5 miliona dzieci alkoholik�w.
Kiedy dorosn�, cz�œ� z nich zacznie pi�, cz�œ� zwi��e si� z osobami uzale�nionymi, a pozosta�e b�d� starannie unika� myœlenia o tym, co wydarzy�o si� w ich dzieci�stwie. Z moich szacunk�w wynika, i� Doros�e Dzieci Alkoholik�w (DDA) stanowi� oko�o 40 proc. doros�ej populacji Polak�w.
Doœwiadczenia wyniesione z rodziny alkoholowej mocno rzutuj� na bliskie kontakty w �yciu doros�ym. Prawie po�owa z tych DDA, kt�rzy zg�aszaj� si� po porad� psychologiczn�, nie decyduje si� na zalegalizowany zwi�zek, a jedna trzecia zawieranych przez nich ma��e�stw ko�czy si� rozwodem. To znacznie wi�cej ni� wœr�d og�u Polak�w. Doros�e Dzieci Alkoholik�w boj� si� przede wszystkim powt�rzenia we w�asnym zwi�zku tego, co dzia�o si� w ich domu rodzinnym. Du�a cz�œ� jest g��boko przekonana, �e w ma��e�stwie mo�na si� tylko krzywdzi�.
Bliskie zwi�zki to tak�e relacje z w�asnymi dzie�mi. DDA cz�sto maj� k�opoty z odnalezieniem si� w roli rodzica. Wielu z nich rozpoczyna terapi� w�aœnie z powodu problem�w ze swoimi dzie�mi. Obawiaj� si�, �e je skrzywdz�, wnosz�c do wychowania doœwiadczenia z domu. Czasem nie potrafi� z nimi rozmawia�. Maj� k�opot z w�aœciw� ocen� tego, czy problemy ich syna albo c�rki s� „normalne”, czy te� powinny by� niepokoj�cym sygna�em. W niekt�rych DDA w�asne dzieci budz� agresj�. Trudno im si� powstrzyma� przed krzykiem, groŸbami czy uderzeniem. Jednoczeœnie maj� œwiadomoœ�, �e to nie dziecko zawini�o, �e agresja bierze si� gdzieœ z g��bi ich samych. Szukaj� pomocy dla siebie, aby nie krzywdzi� w�asnych dzieci.
Wielu DDA nie decyduje si� na to, �eby mie� dzieci (ponad po�owa uczestnicz�cych w terapii), albo podejmuje tak� decyzj� p�Ÿno, po trzydziestym roku �ycia. Gdzieœ g��boko tkwi w nich l�k, �e dla ich syna czy c�rki �ycie oka�e si� r�wnie okrutne, jak dla nich samych.
Cz�œ� DDA rezygnuje z w�asnego �ycia osobistego, poniewa� przyjmuj�, �e ich podstawowym zadaniem �yciowym jest opiekowanie si� mam� albo tat�, a cz�sto nawet czuwanie, by nawzajem nie zrobili sobie krzywdy. Niekoniecznie mieszkaj� z rodzicami, a rodzice wcale nie s� ludŸmi schorowanymi ani bardzo starymi. Spotka� mo�na i takich DDA, kt�rzy maj� w�asne rodziny, ale ka�dy weekend, œwi�ta i wakacje sp�dzaj� z rodzicami. Zdarzaj� si� tak�e rodziny, w kt�rych wszystkie doros�e, trzydziestoletnie czy czterdziestoletnie „dzieci” mieszkaj� z rodzicami.
...ci�g dalszy
W trakcie terapii okazuje si�, �e cz�œ� DDA ma mocno zakodowane, cho� rzadko uœwiadamiane poczucie, �e ich podstawow� rol� �yciow� jest „by� dobrym dzieckiem”: „m�� (�ona) to nie rodzina; rodzina to rodzice, dziecko, brat”. Odkrycie, �e „by� dobr� c�rk� czy dobrym synem” jest znacznie wa�niejsze ni� „by� dobr� �on� albo dobrym m�em”, zazwyczaj zmienia zupe�nie porz�dek œwiata. Szczeg�lnie dotyczy to kobiet. S� zaskoczone, jak �atwo zaprzepaœci� dom i rodzin�, kiedy podstawowa odpowiedŸ na pytanie: „kim jestem?”, brzmi: „c�rk�”.
Zwykle wi�Ÿ Doros�ych Dzieci Alkoholik�w z rodzicami jest bardzo silna, cho� kontakty nie zawsze uk�adaj� si� dobrze. Najcz�œciej DDA skar�� si�, �e tak naprawd� nie potrafi� rozmawia� z matk� czy z ojcem. Niech�tnie je�d�� do domu rodzinnego, bo czuj� tam napi�cie, niepok�j i bezradnoœ�. Czasami m�wi� wr�cz o nienawiœci do kt�regoœ z rodzic�w. Przera�eniem napawa je myœl, �e b�d� musia�y z nimi zamieszka�, kiedy stan� si� oni niedo��ni.
Mo�emy wyr�ni� kilka typ�w Doros�ych Dzieci Alkoholik�w: wyobcowani, smutni, skrzywdzeni, uzale�nieni, wsp�uzale�nieni, odnosz�cy sukcesy, z poczuciem ni�szoœci.
Wyobcowani najcz�œciej nie zdaj� sobie sprawy, �e to, co prze�yli w domu rodzinnym, ma nadal wp�yw na ich �ycie i samopoczucie. Po prostu uwa�aj� si� za innych, bardziej skomplikowanych lub popl�tanych wewn�trznie. Zazdroszcz� innym s�abszych napi�� wewn�trznych, mniejszej liczby dylemat�w i konflikt�w, mniejszych wewn�trznych obci��e�, o wiele rzadziej pojawiaj�cego si� poczucia smutku i osamotnienia. W sytuacjach spo�ecznych bardzo silnie kontroluj� si�. Maj� poczucie, �e ludzie z pewnoœci� ich oceniaj�, i to niekorzystnie.
Wielu DDA leczy si� z powodu depresji (to smutni). Bior� kolejne specyfiki, kt�re nie przynosz� ulgi ani nie zmniejszaj� przygn�bienia. Czasem przychodz� do psychologa, szukaj�c zrozumienia siebie i rozwi�zania problem�w, a tak�e potwierdzenia, �e z nimi wszystko w porz�dku. Zwykle ko�cz� na pierwszej wizycie. Boj� si� ruszy� to, co jakoœ przysch�o, przycich�o. Po co zn�w ma bole�? Ich wspomnienia pe�ne s� doœwiadcze� utraty czegoœ lub kogoœ. M�wi� o braku uwagi i braku fizycznego bezpiecze�stwa, o g�odzie czy opuszczeniu. Dramaty i koszmary z okresu dzieci�stwa staj� si� w �yciu doros�ym Ÿr�d�em niewypowiedzianego b�lu i smutku, kt�rych nie ukoi tabletka.
...ci�g dalszy
Ale s� r�wnie� DDA uœwiadamiaj�cy sobie, jak bardzo zostali skrzywdzeni tym, co dzia�o si� w domu, gdy byli dzie�mi. Nosz� w sobie �al, rozgoryczenie, z�oœ�, a nawet nienawiœ�: najcz�œciej w stosunku do tego z rodzic�w, kt�ry pi�, ale czasem r�wnie� wobec tego, kt�ry cho� nie pi�, tak�e krzywdzi�. Pozostaj� w pozycji ofiary nawet wtedy, gdy sprawcy ju� nie ma, lub te� nie jest ju� w stanie nic z�ego zrobi�. Czuj� si� pokrzywdzeni i przez pryzmat swojej krzywdy postrzegaj� œwiat i ludzi.
Istnieje tak�e grupa takich DDA, kt�rzy sami zacz�li pi� na�ogowo. Si�gn�li po alkohol, bo na przyk�ad pr�bowali poradzi� sobie z trudnoœciami. Cho� boleœnie pami�taj� dzieci�stwo podporz�dkowane rytmom picia i niepicia, doros�e �ycie uk�adaj� tak samo. Teraz to oni s� najwa�niejsi, a �ycie rodzinne toczy si� wok� ich picia i niepicia.
Niekt�re Doros�e Dzieci Alkoholik�w, przyzwyczajone w dzieci�stwie do zajmowania si� innymi i pomagania najbli�szym (matce, bo ma za du�o obowi�zk�w; ojcu, bo sam nie jest w stanie czegoœ zrobi�; rodze�stwu, bo jest mniejsze lub bardziej nieporadne), wik�aj� si� w zwi�zki z osobami, kt�rymi trzeba si� opiekowa� (np. z osobami uzale�nionymi, z g��bokimi problemami). �ycie z partnerem, kt�ry nie wymaga opieki czy poœwi�cenia, uwa�aj� za nudne, zbyt pouk�adane.
Wielu DDA pracuje na odpowiedzialnych, dobrze wynagradzanych stanowiskach i odnosi sukcesy zawodowe. Potrafi� jednak pracowa� r�wnie efektywnie w zamian za przys�owiowe dobre s�owo. Zaskakuj�co dobrze rozwi�zuj� trudne zadania w sytuacji stresu i pod presj�. Zwykle nie maj� problem�w z wywi�zywaniem si� ze swoich obowi�zk�w. Nie boj� si� trudnych zada� ani ryzyka. S� odpowiedzialni i nie rezygnuj� �atwo. Dbaj� o potwierdzanie swoich kompetencji, ucz�c si� i podejmuj�c nowe wyzwania. W efekcie s� zwykle bardzo dobrymi i ma�o wymagaj�cymi pracownikami.
Œwietnie te� potrafi� radzi� sobie z publicznymi prezentacjami - nikt nie widzi ich silnego napi�cia czy l�ku przed ocen�. Ludzie podziwiaj� cz�sto ich opanowanie i spok�j zewn�trzny, nie zdaj�c sobie sprawy z tego, jak sprzeczne jest to, co widz�, z tym, co dzieje si� „w œrodku” tych ludzi.
Poczucie ni�szoœci i niekompetencji towarzysz�ce Doros�ym Dzieciom Alkoholik�w zazwyczaj odzywa si� w kontakcie z innymi osobami. Sk�ada si� na nie kilka czynnik�w: kiepski obraz siebie wyniesiony z wczesnego dzieci�stwa, brak dobrych doœwiadcze� w bliskich relacjach z ludŸmi i brak podstawowych umiej�tnoœci interpersonalnych (rozmawianie, nawi�zywanie bliskich kontakt�w, rozwi�zywanie konflikt�w czy nieporozumie�). Rzadko za poczuciem ni�szoœci u DDA stoi brak wykszta�cenia czy nieradzenie sobie w �yciu. Ponad po�owa os�b zg�aszaj�cych si� na terapi� ma wykszta�cenie œrednie, a 40 proc. wy�sze. Otoczenie najcz�œciej postrzega Doros�e Dzieci Alkoholik�w jako ludzi dobrze radz�cych sobie w �yciu, bez wi�kszych problem�w.
Marzenna Kuci�ska
Marzenna Kuci�ska kieruje Oœrodkiem Psychoterapeutycznym Instytutu Psychologii Zdrowia PTP w Warszawie. Zajmuje si� psychoterapi� DDA, badaniami nad efektywnoœci� szkole� i psychoterapii. Prowadzi szkolenia z podstaw pomocy psychologicznej. Jest autork� wielu artyku��w poœwi�conych przede wszystkim terapii alkoholik�w i efektywnoœci psychoterapii. Lubi fantastyk� i bryd�a. Ma 36 lat, m�a i 10-letni� c�rk�.
http://kiosk.onet.pl/charaktery/1119269,1475,artykul.html