ćw z rozwojówki nr 6:

Karolina Appelt, Związek osoba - otoczenie i jego zmienność w okresie dorosłości

1. W ciągu życia związek człowieka z otoczeniem (obszar polis) ulega zmianom na kontinuum "zależność vs. niezależność od otoczenia". Wg autorki oprócz tych dwóch biegunów możemy osiągnąć nową jakość: współzależność.

2. Dynamiczny interakcjonizm: rozwój człowieka to efekt dynamicznej, obustronnej i wzajemnej wymiany potencjałów, zasobów między jednostką i jej otoczeniem (m.in. ludźmi)

Ekosystem: zawiera elementy przyrody żywej, tj., czynniki biotyczne i przyrody nieożywionej, tj. czynniki abiotyczne. Te dwa rodzaje tworzą środowisko danego terenu, w którym elementy są od siebie zależne i na siebie wpływają (system zależności człowiek - środowisko)

Właściwości ekosystemu, w którym możliwa jest analiza zachowań człowieka (wg Altmana):

a) człowiek stanowi jedność ze środowiskiem tworząc złożony system

b) zależność człowiek - środowisko jest dwustronna, wzajemna

c) związek ten jest dynamiczny, podlega zmianom

d) związek ten tworzy się na wielu poziomach funkcjonowania człowieka i stanowi spójny system wzajemnych zależności

to ostatnie Lerner nazywa interakcjami dynamicznymi i podkreśla, że jednostka i otoczenie są zawsze zanurzone jedno w drugim; wielopoziomowość kontekstu; jego oddziaływanie na jednostkę i wzajemnie; właściwości jednostki mają sens w konkretnym kontekście jej aktualnego rozwoju oraz kontekst ma dla jednostki znaczenie tyko w świetle posiadanych przez nią obecnie kompetencji.

Ważna jest analiza relacji, bo kontekst i jednostka stale dopasowują się do siebie.

Bronfenbrenner: społeczne środowisko człowieka to wzajemnie zależne podsystemy, każdy rozwija się w indywidualnym środowisku (inaczej interpretujemy świat), charakter otoczenia jest bezpośredni (z kim i w jakie relacje wchodzi jednostka w danym siedlisku) oraz pośredni (zdarzenia w innym siedlisku wpływające na jednostkę)

Barker: zachowanie człowieka zależy od siedliska, w jakim przebywa

podsumowując:

środowisko - każde zdarzenie spoza organizmu, które może mieć wpływ na jego rozwój, zaś organizm na niego

kontekst - inny dla każdego człowieka (geny, interpretacja własna); relacje interpersonalne z innymi, uczestniczenie w grupach społ., podleganie wpływowi instytucji. Te złożone kontakty = przestrzeń społeczna, w której żyje jednostka.

Człowiek współczesny tak bardzo uniezależnił się od świata (np. technika), że staje się wobec niego mniej odporny (np. alergie, bezradność wobec klęsk żywiołowych).

3. Niezależność jednostki w różnych okresach życia (jest ona celem, chodzi o wzrastające uniezależnienie od środowiska zaspokajania swych potrzeb)

Dzieciństwo	życie prenatalne - największa zależność wczesne dzieciństwo - kształtująca się autonomia, poczucie odrębności psychicznej średnie dzieciństwo - wiek inicjatywy i kompetencji (Erikson)	- narodziny - oddzielenie się fizjologiczne - chodzenie - oddzielenie się biologiczne - drugie narodziny, kryzys 3 roku (Wygotski) - oddzielenie się psychiczne
Dorastanie	Moment przełomowy - konflikt pomiędzy zdolnościami fizjologicznymi i umysłowymi a wymaganiami społeczeństwa	Efekt: psychiczne uniezależnienie się od rodziców, osiągnięcie dojrzałej tożsamości, podjęcie decyzji o wyborze własnej drogi życiowej
Dorosłość	wczesna - usamodzielnienie się emocjonalne i materialne, odpowiedzialność za siebie i innych, pełnia sił średnia - generatywność (Erikson), zdolność do prokreacji i twórczość, ważna rola w życiu społecznym późna - wzrastająca zależność od otoczenia	Zadania rozwojowe: związane z własnym rozwojem osobistym we wszystkich dziedzinach związane z odpowiedzialnością za losy innych, np. dzieci

4. R. Kwaśnica wykorzystał model rozwoju moralnego Kohlberga do opisu rozwoju zawodowego nauczycieli, ale można nim przedstawić etapy wchodzenia dorosłych w role społeczne oraz uczenia się ich wypełniania:

a) STADIUM PRZEDKONWENCJONALNE - wczesna dorosłość, wchodzenie w role

- faza orientacyjna - rozpoznawanie wymagań i informacji dotyczących roli, przepisów, poznawanie reguł funkcjonowania grupy

- faza poznawcza - uczenie się roli głównie przez naśladowanie innych, ale jeszcze bez analizy jej głębszego sensu, zasada maksymalizacji zysków i minimalizacji strat

b) STADIUM KONWENCJONALNE - wczesna dorosłość, pełna adaptacja do roli

- faza adaptacji - ciągłe poszerzanie wiedzy i umiejętności dotyczących roli

- faza innowacji - jednostka wprowadza zmiany do przepisu roli w zakresie np. organizacji działania, procedur postępowania

c) STADIUM POSTKONWECJONALNE - średnia dorosłość, twórcze przekraczanie roli

- faza adaptacji twórczej - układem odniesienia do dalszych zmian w obrębie roli jest poczucie kompetencji, kreatywność itp.

- faza samorealizacji - radykalne wykraczanie poza obowiązującą konwencję, zmiana jako transformacja --> pełna akceptacja siebie, autonomia, okres największej niezależności od otoczenia

Okres późnej dorosłości - ponowny wzrost zależności w sferze głównie biologicznej, za to starsi mają to, czego nam młodym brakuje - mądrość życiową;)

5. Do trafnego opisu relacji człowiek - środowisko trzeba nie dwóch, ale trzech typów związków: ZALEŻNOŚĆ - NIEZALEŻNOŚĆ - WSPÓŁZALEŻNOŚĆ (ta ostatnia to nie suma, ale całkiem nowa jakość). warto wykorzystać 3 typy zorganizowani osobowości wg Eriksona:

- diffusion/confusion (rozproszenie i pomieszanie w obrębie Ja, skrajne dopasowanie do środowiska)

- totality (jednolita całość, całkowite uniezależnienie się od środowiska)

- wholeness (zachowuje równowagę)

Typy związków osoba - otoczenie

	DIFFUSION/CONFUSION	TOTALITY	WHOLENESS
Typ związku z otoczeniem	Zależność	Totalna niezależność	Współzależność
Dominujący element tej relacji	Otoczenie	Jednostka	Twórcze adaptowanie się
Reakcja jednostki na zmianę w otoczeniu	Uleganie	Opór	Twórcze adaptowanie się
Dominujący proces	Dążenie do stanu dostosowania siebie do toczenia - dopasowanie się, konformizm, labilność	Dążenie do stanu dopasowania otoczenia do siebie - dostosowanie otoczenia, narzucanie mu swoich wymagań, potrzeb	Proces współ - dopasowywania się jednostki i otoczenia, dynamiczna równowaga. Osoba ta jest stabilna, otwarta i gotowa na zmiany
Typ funkcjonowania w relacji z otoczeniem	Pasywny	Reaktywny	Aktywny
Związki z ludźmi	Zmienne	Rzadkie	Budowanie bliskich relacji
Rodzaj ekspresji, czyli uzewnętrzniania się doświadczenia ind. (wg A. Brzezińskiej) Od strzałek typ orientacji w otoczeniu	Ekspresja naturalna nietwórcza - spontaniczna, ale stały i ograniczony zbiór środków wyrazu introjekcja - włączanie się jednostki w układ elementów świata, świat to Ja	Ekspresja zamierzona nietwórcza - kontrolowana, stały i ograniczony zbiór środków wyrazu Ja to świat	Ekspresja naturalna twórcza - postawa otwarta, spontaniczna, zróżnicowany i zmieniający się zbiór środków wyrazu szukanie zgodności zadań dla siebie i dla innych

6. Modele socjalizacji wg Schaffera

Model socjalizacji	Charakterystyka	do czego prowadzi model
				Typ związku z otoczeniem	struktura
Pozostawiania zupełnej swobody (laissez - faire)	Rodzice nie mogą zbyt aktywnie wpływać na dziecko, by nie zakłócić jego naturalnego rozwoju, ono samo wie, co dla niego dobre; permisywna atmosfera	- diffusion/ confusion - totality	Rozproszona, z „wyspami” totalności
Lepienia z gliny (prace Watsona)	Dziecko całkowicie bierne, opiekunowie go formują zgodnie z własnymi założeniami	- totality - diffusion/ confusion	Totalność z „wyspami” rozproszenia
Konfliktowy (z koncepcji Freuda)	Dzieci są aktywne, ich wrodzone sposoby reagowania różnią się od wymagań społeczeństwa, co rodzi konflikt, opiekunowie muszą zmusić dziecko do reagowania w sposób akceptowany w społ.	- totality (świat oparty na rywalizacji) - diffusion/ confusion (bezradność)
Oparty na wzajemności (na podst. badań Schaffera)	Dziecko jest równorzędnym partnerem w relacji z innymi, każda ze storn jest ważna i wnosi swój wkład do budowanej relacji	- wholeness	Jednostka nie pozwala, by totalność i rozproszenie ją zdominowały

!! z badań Schaffera wynika, że i dziecko, i rodzic aktywnie na siebie oddziałują, zaś podstawą ich interakcji jest adaptacja, a nie konflikt! powstał zatem najlepszy model czwarty

7. Aktywność własna podmiotu oraz objęcie refleksją siebie - koncepcje funkcjonalnej determinacji zachowania (warunki zewn. stawiają tylko pewne wymagania, ale sam człowiek decyduje, na ile im sprosta, środowisko jest szansą dla dalszego rozwoju). 2 ważne założenia: by dokonywać wyborów musimy być świadomi tego, co chcemy robić, tzw. świadomość refleksyjna; oraz mieć poczucie tożsamości, identyczności, czyli postępować w zgodzie z wewnętrznymi potrzebami i obiektywnymi warunkami życia.

1

---