Książka rachunkowość finansowa
Gmitrasiewicz
Informacje księgowe powinny być wszechstronne i spójne, wiarygodne i użyteczne, neutralne i terminowe, kompletne i porównywalne.
Informacja księgowa to koncepcja wiernego i rzetelnego obrazu przedsiębiorstwa.
Do najważniejszych norm metodologicznych zaliczamy:
zasadę memoriałową
zasadę współmierności merytorycznej i czasowej kosztów i przychodów
zasadę ostrożności
zasadę kontynuowania działalności
Zasada memoriałowa oznacza, że w księgach rachunkowych ujmowane są wszystkie zdarzenia gospodarcze, które wystąpiły w danym roku obrotowym. Zasada ta zakłada merytoryczną i czasową zgodność kosztów, strat, przychodów i zysków w procedurze obliczania wyniku finansowego.
Historycznie wcześniejszą od metody memoriałowej normą ewidencji księgowej była zasada kasowa.
Zasada współmierności zakłada merytoryczna i czasową zgodność kosztów, strat i podobnych kategorii wynikowych z przychodami, zyskami i podobnymi kategoriami wynikowymi uwzględnianymi w procedurze obliczenia wyniku finansowego, osiągniętego przez przedsiębiorstwo w danym okresie.
Zasada ostrożności polega na
możliwie wysokim ale wiarygodnym wycenieniu kosztów, strat i zobowiązań jednostki wobec jej otoczenia
ostrożnym, realnym wycenieniu przychodów, zysków i stanu końcowego aktywów jednostki gospodarczej
Metody szacowania wartości:
wartość historyczna
wartość odtworzenia
wartość realizacji
wartość bieżąca
Wartość historyczna zakłada, że aktywa i pasywa wyceniane są w wartościach aktualnych w czasie ich nabywania , wytwarzania i powstawania - cena nabycia, koszt wytworzenia.
Wartość odtworzenia - wycena aktywów i pasywów po ich aktualnych cenach - oparta na wartościach środków pieniężnych, które byłyby wydane na zakup lub wytworzenie w danym okresie - cena rynkowa, wartość godziwa, .
Wartość realizacji - cena sprzedaży netto możliwa do uzyskania bez Vat , pomniejszona o rabaty, oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży. Wartość likwidacyjne to cena rynkowa netto pomniejszona o wszystkie koszty bezpośrednia związane ze sprzedażą.
Wartość bieżąca - wycena aktywów w wysokości aktualnej wartości przyszłych wpływów., zobowiązania wyceniane są w wysokości zdyskontowanej wartości przyszłych wydatków związanych z ich likwidacją w normalnym trybie.
Model angloamerykański - wierny i rzetelny obraz.
Model europejski - zasada ostrożności.
Wszystkie metody kierują się nadrzędnym sposobem opisu przedmiotu rachunkowości, polegający na podwójnej, czyli przeciwstawnej, a jednocześnie równoważącej się interpretacji tego przedmiotu. Metoda bilansowa była i jest utożsamiana z zasadą podwójnego zapisu.
Konto jest sposobem opisu operacji gospodarczych.
Pasywa, czyli kapitały definiowane są jako równowartość środków finansowych zaangażowanych w przedsiębiorstwie na dłuższy lub krótszy okres przez jego właścicieli. Kapitały oznaczają dla przedsiębiorstwa zobowiązania. Wewnętrzne zasilanie kapitału to kapitały: zapasowy, rezerwowy, z aktualizacji wyceny, niepodzielony wynik z lat ubiegłych.
Klasyfikacja kapitałów obcych:
rezerwy na zobowiązania
zobowiązania długoterminowe
zobowiązania krótkoterminowe
rozliczenia międzyokresowe
Zarówno kapitału własne jak i kapitały obce rachunkowość traktuje jako wartościowo wyrażone prawa majątkowe właścicieli i wierzycieli przedsiębiorstwa do majątku przez niego wykorzystywanego w działalności gospodarczej.
Aktywa to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Korzystne używanie aktywów to:
ich zużycie do produkcji dóbr i usług przeznaczonych na sprzedaż
zamiana jednego aktywu na inny
wykorzystanie aktywów do likwidacji zobowiązań
rozdzielanie aktywów pomiędzy właścicieli przedsiębiorstwa
dysponowanie aktywami bez ich wżywania w związku z przewidywanym wzrostem ich wartości - grunty, dzieła sztuki
Aktywa mają postać fizyczną lub są bobrami niematerialnymi.
Aktywa dzielimy na
aktywa trwałe
aktywa obrotowe
Aktywa trwałe obejmują składniki majątkowe, które służą długotrwałej działalności przedsiębiorstwa.
Aktywa obrotowe są różnorodnymi składnikami zasobów majątkowych przedsiębiorstwa, które zgodnie z jego oczekiwaniem zostaną zamienione na środki pieniężne, lub zużyte w ciągu roku obrotowego lub cyklu operacyjnego.
Sposób czerpania korzyści dzieli aktywa na:
aktywa operacyjne
aktywa inwestycyjne
Aktywa operacyjne to zasoby majątkowe obsługujące działalność operacyjną przedsiębiorstwa i obejmują:
aktywa trwałe:
wartości niematerialne i prawne
środki trwałe
środki trwałe w budowie
należności długoterminowe
długoterminowe rozliczenia międzyokresowe
aktywa obrotowe:
zapasy
należności krótkoterminowe
krótkoterminowe rozliczenia mięzyokresowe
Aktywa inwestycyjne to różnorodne zasoby majątkowe przedsiębiorstwa zaangażowane za odpłatnością w działalności innych jednostek gospodarczych i przynoszące tym samym korzyści finansowe lub inne pożytki w postaci odsetek, czynszów, udziałów w zyskach. Wyróżniamy inwestycje długoterminowe i inwestycje krótkoterminowe.
Odtwarzanie aktywów netto to koncepcja zachowania kapitału:
koncepcja zachowania kapitału nominalnego
koncepcja zachowania kapitału realnego
koncepcja zachowania kapitału rzeczowego
ad.1) zakłada, że istnieją stabilne warunki gospodarowania i stała siła nabywcza pieniądza
wygospodarowany zysk oznacza realny przyrost aktywów netto
ad.2) zwana też koncepcją stałej siły nabywczej kapitału, uwzględnia wzrost cen, czyli spadek
siły nabywczej pieniądza, kapitał jest zachowany wówczas, jeśli jego siła nabywcza na
koniec okresu jest taka sama, jak i na początku okresu
ad.3) na koniec okresu przedsiębiorstwo dysponuje takim samym zestawem aktywów , co na
początek okresu. Nie chodzi o zachowanie pieniężnej formy kapitału własnego, ale
substancji rzeczowej tego kapitału, czyli aktywa
Aktywa operacyjne
Wartość początkowa jest wartością godziwą tylko w chwili pozyskania danego składnika aktywów trwałych, w trakcie użytkowania tych aktywów staje się ona wartością historyczną.
Do ustalenia wysokości bieżącej amortyzacji bierze się pod uwagę:
wartość bilansową obiekty
przewidywany okres jego ekonomicznej przydatności
określoną metodę amortyzowania
Do podstawowych metod amortyzacji zaliczamy:
metodę amortyzacji liniowej
metodę amortyzacji degresywnej
metodę amortyzacji naturalnej
metodę marży przychodów
metodę amortyzacji inwentarzowej
metodę odsetkową
metodę likwidacji lub wymiany
metodę amortyzacji grupowej
Metoda amortyzacji liniowej - równomierna, stawka amortyzacyjna jest wielkością stałą
Metoda amortyzacji degresywnej - metoda amortyzacji przyspieszonej, wyróżniamy:
metodę malejącego salda
metodę sumy cyfr rocznych
Metoda malejącego salda oparta jest na stałej wielkości stopy amortyzacyjnej i malejącej wartości podstawy.
Metoda sumy cyfr rocznych - SOYD- podstawą liczenia jest:
zmienne, malejące w czasie stopy amortyzacyjne
stała podstawa liczenia amortyzacji
liczona wg wzoru:
Metoda amortyzacji naturalnej to amortyzacja na jednostkę produktu, najczęściej stosowana przy produkcji jednorodnej i środków transportu.
Metoda amortyzacji inwentarzowej, zwana amortyzacją szacunkową, oparta na zachowaniu kapitału, polega na rewaloryzacji środków trwałych.
Metoda amortyzacji grupowej stosuje się gdy:
aktywa mają podobne przeznaczenie
porównywalną wartość początkową
takim samym lub niewiele różniącym się okresem przydatności ekonomicznej
Środki trwałe
Środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe przeznaczone na potrzeby operacyjne przedsiębiorstwa o okresie przydatności ekonomicznej dłuższej niż jeden okres sprawozdawczy. Środkiem trwałym jest obiekt kompletny i zdatny do użytku.
Wyróżniamy środki trwałe czynne i nieczynne
Do środków trwałych nie zaliczamy:
nieruchomości i ruchomości obsługujących działalność inwestycyjną
obiektów rzeczowych aktywów trwałych przeznaczonych do sprzedaży u producentów lub w handlu
obiektów w budowie, lub wymagających montażu, są to środki trwałe w budowie
części zapasowych i oprzyrządowania maszyn i urządzeń
Rzeczowe aktywa trwałe to:
grunty
budynki i lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej
urządzenia techniczne i maszyny
środki transportu
inne środki trwałe - inwentarz żywy, ulepszenia w obcych środkach trwałych
Trwała utrata wartości środka trwałego wywołuje odpis aktualizacyjny i jego wycenę:
przeznaczenie obiektu do likwidacji
wycofanie z użytkowania na skutek nieprzydatności gospodarczej
wystąpienie niekorzystnych zmian w zakresie wykorzystania obiektu
Koszty ulepszeń w toku ich ponoszenia uznaje się za koszty środków trwałych w budowie
Nie amortyzuje się: dzieł sztuki, gruntów, eksponatów muzealnych.
Ustalając okres amortyzacji bierze się pod uwagę:
wydajność technologiczna obiektu
tempo postępu technicznego i technologicznego
obciążenie obiektu pracą
prawne i inne ograniczenia czasu użytkowania obiektu
Środki trwałe w budowie
Rzeczowy zakres środków trwałych w budowie może obejmować:
przedsięwzięcie inwestycyjne
zadania inwestycyjne
obiekt inwestycyjny
Przedsięwzięcie inwestycyjne jest złożoną inwestycją rzeczową, obejmująca zarówno inwestycje podstawową jak i inwestycje towarzyszące.
Zadanie inwestycyjne to najmniejsza część przedsięwzięcia inwestycyjnego.
Obiektem inwestycyjnym nazywa się taka część zadania inwestycyjnego, która po jego zakończeniu będzie traktowana w księgach rachunkowych jako odrębny środek trwały.
Koszty pośrednie dotyczące środków trwałych w budowie - koszty dokumentacji, pomiarów geodezyjnych, nadzoru, czy założenia zieleni- rozlicza się na poszczególne obiekty inwentarzowe środków trwałych w proporcji di ich kosztów bezpośrednich.
Leasing
Opłata wstępna pobierana przez finansującego na początku umowy.
Kaucje może być gwarancją zwrotną lub rozliczeniową
Innym rodzajem wstępnych kosztów ponoszonych przez korzystającego są koszty adaptacji, związane z montażem, budowa zabezpieczeń, fundamentów.
Leasing mokry oznacza, że oprócz przedmiotu leasingu finansujący świadczy usługi dodatkowe zapisane w umowie.
Leasing suchy wszelką dodatkową obsługę obiektu prowadzi korzystający.
Leasing lewarowy łączy trzy podmioty gospodarcze- finansującego, korzystającego i pożyczkodawcę
Leasing zerowy - objęte są nim środki transportowe, korzystający przekazuje swój stary samochód i uiszcza opłatę specjalną, otrzymuje do użytkowania nowy pojazd do użytkowania po obniżonych płatnościach ratalnych.
Gwarantowana wartość rezydualna przedmiotu leasingu daje finansującemu prawo żądania nie tylko zwrotu dzierżawionego aktywu, ale ponadto - określonej sumy pieniężnej.
Wartości niematerialne i prawne
Wartości niematerialne i prawne:
pozostają pod kontrolą przedsiębiorstwa
przyniosą w przyszłości korzyści ekonomiczne lub inne pożytki
można wiarygodnie wycenić
aktywa możliwe do zidentyfikowania
Wartościami niematerialnymi i prawnymi są konkretne składniki aktywów nabywane a nie wytworzone w przedsiębiorstwie.
Do wartości niematerialnych i prawnych zaliczamy;
franszyzę - franchizing produkcyjny, dystrybucyjne, usługowy
koncesje
wartość firmy
Ujemna nabyta wartość firmy to nadwyżka godziwej wartości aktywów netto przedsiębiorstwa nabywanego nad jego ceną nabycia.
Dodatnia wartość firmy to nadwyżka ceny nabycia nad wartością godziwą aktywów netto.
Aktywa inwestycyjne
Inwestycje dzielimy na:
inwestycje rzeczowe, których efektem końcowym są nowe operacyjne aktywa nosi miano środki trwałe w budowie
inwestycje w kapitał ludzki
inwestycje finansowe
Inwestycje finansowe występują w postaci:
aktywów finansowych
nieruchomości i ruchomości inwestycyjnych
Aktywa finansowe obejmują:
aktywa pieniężne
instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki
należne z zawartej umowy prawo do otrzymania aktywów pieniężnych (udzielone pożyczki)
Aktywa finansowe są finansowoprawną formą inwestycji, których potwierdzeniem jest zawsze umowa, czyli instrument finansowy.
Pochodne instrumenty finansowe - to opcje, kontrakty terminowe
Aktywa pieniężne obejmują posiadane przez przedsiębiorstwo środki płatnicze, walutę obcą i instrumenty rynku pieniężnego (czeki, weksle, bony handlowe, bony skarbowe), o terminie wykupu nie dłuższym niż jeden rok. Aktywa pieniężne zalicza się zawsze do inwestycji krótkoterminowych / aktywów obrotowych.
Inwestycje długo- i krótkoterminowe to papiery wartościowe współwłasności majątkowej.
Instrumenty rynku kapitałowego to papiery wartościowe wierzytelności pieniężnych (obligacje), finansowe instrumenty pochodne oraz wszelkie należności finansowe z tytułu udzielonych pożyczek, kredytów, lokat terminowych
Ruchomości inwestycyjne można zakwalifikować do inwestycji krótko- i długoterminowych
Aktywami inwestycyjnymi mogą być też wartości niematerialne i prawne, czyli nabyte prawa majątkowe.
Rynek instrumentów pochodnych dzieli się na:
instrumenty oparte na kontraktach futures
instrumenty oparte na opcjach
Do najważniejszy inwestorów zaliczamy:
fundusze emerytalne
banki inwestycyjne
towarzystwa ubezpieczeniowe
fundusze powiernicze
Inwestycje można kwalifikować z punktu widzenia:
kryterium bilansowego
kryterium przedmiotowego
kryterium praw nabytych
Bilansowy podział inwestycji:
inwestycje długoterminowe - trwałe
inwestycje krótkoterminowe - obrotowe
Przedmiotowe kryterium klasyfikacji inwestycji:
inwestycje o charakterze lokat kapitałowych - akcje udziały w spółkach
inwestycje o charakterze lokat wierzytelności pieniężnych- obligacje, bony, lokaty
inwestycje pozostałe
Konwersja inwestycji to sprzedaż lub przekwalifikowanie z długoterminowych na krótkoterminowe lun odwrotnie.
Akcje - imienne, na okaziciela, zwykłe (rynek wtórny), uprzywilejowane (zawsze imienne) - prawo do głosu (maksymalnie dwa), prawo do dywidendy, podział majątku spółki w razie jej likwidacji. - akcje złote (prawo veta, wielokrotność zwykłych głosów)
Akcje pierwszorzędne emitowane są przez spółki renomowane, chętnie kupowane
Akcje groszowe, emitowane przez słabe spółki
Wartość nominalna akcji jest wartością uwidocznioną na dokumencie
Wartość emisyjna jest ceną, po której akcje są oferowane. Nadwyżki ceny emisyjnej nad jej wartością nominalną określa się terminem agio lub premią.
Umorzenie akcji może być w przypadku, gdy w statucie spółki zawarta jest odpowiednia klauzula, umorzenie może być dobrowolne lub przymusowe. Najczęściej w zamian za umorzone akcje spółka wydaje świadectwa użytkowe
Redukcja i asymilacja akcji
Spółki redukują statutową wartość nominalną jednej akcji i w proporcji do tej redukcji emituje dodatkowe akcje o niższej wartości nominalnej. Celem redukcji jest obniżenie bieżącej ceny rynkowej akcji, powoduje to wzrost ich płynności i powiększenie grona akcjonariuszy, dodatkową emisja objęci są wyłącznie starzy akcjonariusze.
Asymilacja akcji polega na łączeniu kilku linii emisyjnych tego samego emitenta we wspólny kod emisji podstawowej.
Akcje gratisowe - bonusy - wydawane są dotychczasowym akcjonariuszom przy okazji kolejnej nowej emisji danego emitenta.
Akcje aportowe - akcjonariusz otrzymuje świadectwo tymczasowe
Imienne świadectwa założycielskie - osoba, która jest w posiadaniu takiego świadectwa, nie uzyskuje statusu akcjonariusza, a przyznane jej prawo do zysku jest forma wynagrodzenia za usługi świadczone w czasie organizowania spółki.
Prawo poboru akcji nowej emisji jest przywilejem aktualnych akcjonariuszy danego emitenta
Wierzycielskie papiery wartościowe
Wierzycielskie papiery wartościowe, zwane papierami dłużnymi, dokumentują udzielenie kredytu pieniężnego na ściśle oznaczony czas i za określonym oprocentowaniem, występują na rynku kapitałowym (obligacje, certyfikaty inwestycyjne), i na rynku pieniężnym (bony komercyjne, certyfikaty depozytowe, bony skarbowe). Wszystkie papiery wartościowe notowane na tynku pieniężnym charakteryzują się maksymalnie rocznym terminem wymagalności. Papiery wartościowe są tańsze i łatwiejsze niż emisja kapitałowych instrumentów finansowych.
Obligacje na określona kwotę, wraz z zobowiązaniem do wypłaty oprocentowania w ustalonych terminach, określają spełnienie świadczenia. Jest to papier wartościowy o stałym dochodzie, nie zależy od wyników finansowych emitenta.
Stałą stopę obligacji nazywa się stopą nominalną, zmienna stopa procentowa to stopa indeksowa. Wypłacane są odsetki zwane płatnościami kuponowymi.
Obligacja w tradycyjnej formie składa się z właściwego papieru wierzytelności pieniężnych zwanego płaszczem, oraz arkusza kuponów odsetkowych.
Obligacje niezabezpieczone emitują firmy znane, natomiast konieczność zabezpieczenia długu obligatoryjnego dotyczy emitentów mniej znanych na rynku.
Listy zastawne - listy hipoteczne są emitowane przez instytucje finansowe, ich zabezpieczeniem są aktywa dłużników tych instytucji. Rolą powiernika emisji pełni bank.
Ze względu na rodzaj emitenta wyodrębnia się:
obligacje skarbowe
obligacje komunalne
obligacje przedsiębiorstw
Wartość nominalna obligacji jest określana w papierze wartościowym.
Wartość wewnętrzną obligacji jest cena, po jakiej można ją w danym momencie kupić, oblicza się ją jako sumę zdyskontowanych na dany moment płatności wynikających z obligacji.
Obligacje zamienne gwarantują obligatoriuszowi prawo zamiany tych obligacji na akcje spółki będącej emitentem obligacji.
Weksle to krótkoterminowe papiery wartościowe (papiery komercyjne), charakteryzują się 100% płynnością finansową. Weksel to bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie określonej kwoty na miejscu i terminie ustalonym przez wystawcę, osobę przez niego wskazaną lub osoby podpisane na wekslu. Przy transakcji kupna-sprzedaży występuje weksel handlowy, w kredycie pieniężnym stosowany jest weksel finansowy.
Funkcja obiegowa weksla polega na możliwości przenoszenia praw z weksla na inną osobę.
Wyróżniamy weksel własny, weksel trasowany
Weksle w rachunkowości traktowane są jako inwestycje krótkoterminowe i przypisywane do
innych aktywów pieniężnych - płatne w ciągu najbliższych trzech miesięcy
innych inwestycji krótkoterminowych
Do obrotu gotówkowego zalicza się inne postaci inwestycji krótkoterminowych, jak gotówka, czeki, weksle, bony pieniężne.
Czeki - imienne i na okaziciela, czeki niezupełne (in blanco), czeki okrężne (realizowane we wszystkich filiach banku), wyróżniamy:
czeki zwykłe
czeki rozrachunkowe
czeki rozrachunkowe potwierdzone
czeki rozrachunkowe z gwarancja zapłaty
czeki bankierskie
czeki podróżnicze
euroczeki
Aktualne terminy wynoszą:
w obrocie krajowym 10 dni
w obrocie w Europie 20 dni
w obrocie na świecie 70 dni
Opcje są najmłodszymi i najbardziej złożonymi derywatami, przyznają jego właścicielowi prawa do zakupu lub sprzedaży innego instrumentu finansowego w szczególności papieru wartościowego (instrumentu bazowego) wyróżniamy opcje kupna, opcje sprzedaży.
Najczęściej spotykane opcje to:
opcje akcyjne
opcje procentowe
opcje walutowe
opcje indeksowe
Warraty to instrumenty finansowe, są zobowiązaniem jego wystawcy do wypłacenia określonej kwoty pieniędzy, lub dostarczenia określonego bazowego instrumentu finansowego.
Warraty subskrypcyjne są emitowane przez spółki na własne akcje z przyszłej emisji.
Warraty opcyjne są zazwyczaj emitowane przez banki i inne instytucje finansowe i dotyczą akcji innych emitentów.
Warrat europejski (kupna lub sprzedaży) może być wykonywany wyłącznie w dniu wygaśnięcia , czyli dniu wcześniej określonym przez emitenta.
Warrat amerykański (kupna , sprzedaży) może być wykonany w dowolnym dniu do daty jego wygaśnięcia.
Kontrakty terminowe to umowy w których jedna strona zobowiązuje się do sprzedaży, a druga do kupna w ściśle określonym terminie i po ściśle określonej cenie ustalonej ilości przedmiotu umowy. Kontrakty terminowe należą do grup derywatów, czyli instrumentów pochodnych, dzieli się je na:
instrumenty oparte na opcjach
instrumenty oparte na kontraktach terminowych - kontraktach futires
Przedmiotem transakcji terminowej mogą być zarówno instrumenty finansowe jak i aktywa niefinansowe - metale, gaz, ropa, surowce.
Kontrakty forward są umowami kupna-sprzedaży określonego dobra lub instrumentu finansowego, które określają:
wielkość płaconej przez kupującego zaliczki
datę wykonania umowy
przedmiot transakcji
cenę transakcji
Forward występuje w obrocie pozagiełdowym, co oznacza, że nie są przedmiotem obrotu na rynku wtórnym.
Futures są instrumentami finansowymi zobowiązującymi strony umowy do przeprowadzenia w określonej przyszłości transakcji kupna-sprzedaży na warunkach określonych wcześniej w kontrakcie, są instrumentami giełdowymi.
Kontrakty futures dzielimy na:
towarowe kontrakty futures
finansowe kontrakty futures
Spekulacja opiera się na oczekiwanych zachowaniach rynku finansowego i przeprowadzeniu ma tej odstawie, odpowiedniej transakcji terminowej. Podstawowym zamierzeniem spekulanta jest zrealizowanie ponadprzeciętnych zysków, opartych na prognozowaniu cen instrumentów finansowych.
Arbitrażyści są inwestorami działającymi na wielu rynkach finansowych jednocześnie, wykorzystując różnice cenowe między nimi w celu osiągnięcia ponadprzeciętnych zysków - kupno i sprzedaż kontraktów futures.
Swap jest rodzajem umowy zawieranej na rynku pozagiełdowym, polega na jednoczesnym zakupie i sprzedaży podobnych aktywów bazowych lub zobowiązań o podobnej wysokości, przy założeniu, że transakcja taka zapewni obu kontrahentom korzystne warunki finansowe.
Swapy mogą dotyczyć:
akcji
walut
stóp procentowych
towarów