Lekcja 12 - Czasowniki czêœæ 1

Nie chcê nikogo straszyæ, ale tym razem dotarliœmy do takich zagadnieñ, które mog¹ nastrêczyæ kilka problemów. Wpierw odpowiednie pogrupowanie czasowników (wyró¿niamy trzy rodzaje - grupy), nastêpnie zró¿nicowana odmiana w czasie teraŸniejszo-przysz³ym, a na koniec uwzglêdnienie formy czasu przesz³ego. Do tego wszystkiego nowe s³ówka i zapis „kanji”. Sami widzicie, ¿e nie bêdzie ³atwo.

Trzy g³ówne zasady !

1. Czasowniki wed³ug szyku SOV zawsze znajduj¹ siê na koñcu zdania !

2. Czasowniki (podobnie jak przymiotniki) nie odmieniaj¹ siê przez osoby ! Bez ró¿nicy kogo (co) wskazujemy za podmiot, np. rozumiem, rozumiesz, rozumie, „rozumi¹” ^_~

3. Czasowniki w s³ownikach wystêpuj¹ w formie s³ownikowej, czyli prostej czasu teraŸniejszo-przysz³ego (nie nale¿y braæ go za odpowiednik polskiego bezokolicznika - choæ przy t³umaczeniu naruszê tê zasadê).

Ka¿dy czasownik w tej formie przyjmuje koñcówkê -u.

Grupy czasowników

W jêzyku japoñskim istniej¹ trzy grupy czasowników:

Grupa I - u-czasowniki

Do tej grupy nale¿¹ czasowniki zakoñczone g³oskami -u, -ku, -gu, -su, -tsu, -nu, -mu, -bu, -aru, -uru, -oru lub niektóre koñcz¹ce siê na -iru oraz -eru.

Inne nazewnictwo czasowników nale¿¹cych do tej grupy to czasownik Godan (zw³aszcza angielskie s³owniki), czasowniki twarde, spotka³am siê równie¿ z okreœleniem czasowniki spó³g³oskowe.

Przyk³ady:

* asobu@-@E » Ô@[-V Ô]@-@bawiæ siê

* hanasu@-@ Í È ·@[b ·]@-@mówiæ

* hashiru*@-@ Í µ é@[`- é]@-@biegaæ

* hiku@-@ Ð ­@[ø ­]@-@graæ (na instrumencie)

* iku@-@ ¢ ­@[s ­]@-@iœæ, jechaæ

* kau@-@ © @[”
]@-@kupowaæ

* kaeru*@-@ © é@[ A é]@-@wracaæ (do domu)

* kaku@-@ © ­@[` ­]@-@pisaæ

* kiru*@-@ « é@[Ø é]@-@ci¹æ, kroiæ

* mamoru@-@ Ü à é@[Žç é]@-@chroniæ, broniæ

* nomu@-@ Ì Þ@[ù Þ]@-@piæ

* sagasu@-@ ³ ª ·@['T · lub `{ ·]@-@szukaæ

* shinu@-@ µ Ê@[Ž€ Ê]@-@umieraæ

* shiru*@-@ µ é@['m é]@-@wiedzieæ

* utau@-@ @[‰Ì ]@-@œpiewaæ

* yomu@-@ æ Þ@[“Ç Þ]@-@czytaæ

Grupa II - ru-czasowniki

Zaœ do tej grupy przynale¿¹ czasowniki zakoñczone g³oskami -iru oraz -eru. Jak s³usznie zauwa¿yliœcie koñcówki te pokrywaj¹ siê z niektórymi w czasownikach z grupy pierwszej (te oznaczone gwiazdkami) - có¿ taki urok - nale¿y to zapamiêtaæ ! Na pocieszenie dodam, ¿e zdecydowana wiêkszoœæ czasowników zakoñczona -iru oraz -eru nale¿y do grupy drugiej.

Inna terminologia, z któr¹ mo¿na siê spotkaæ, to czasowniki Ichidan, miêkkie czasowniki (s³abe), a nawet niekiedy czasowniki samog³oskowe (przed -ru zawsze jest samog³oska).

Przyk³ady:

* akeru@-@E ¯ é@[ŠJ ¯ é]@-@otwieraæ

* iru@-@ ¢ é@-@byæ (o istotach ¿ywych)

* kotaeru@-@ ± é@[“š é]@-@odpowiadaæ

* miru@-@ Ý é@[Œ© é]@-@patrzeæ

* neru@-@ Ë é@[Q é]@-@spaæ

* okiru@-@ « é@[ N « é]@-@wstawaæ, budziæ siê

* oshieru@-@ µ é@[ ³ é]@-@uczyæ (kogoœ)

* taberu@-@ × é@[H × é]@-@jeœæ

...i wiele, wiele innych.

Grupa III - czasowniki nieregularne

Do tej grupy na szczêœcie nale¿¹ tylko dwa czasowniki, które maj¹ inn¹ odmianê:

* suru@-@ · é@-@robiæ

* kuru@-@ ­ é@[-Eé]@-@przychodziæ

Nie zawsze z tych dwóch czasowników tworzona jest osobna grupa. Niektóre Ÿród³a podaj¹ tylko dwie - u-czasowniki i ru-czasowniki... zaznaczam, by unikn¹æ nieporozumieñ.

Odmiana czasowników

Jak zd¹¿y³am wspomnieæ, czasowniki mo¿na zapisaæ w formie czasu teraŸniejszo-przysz³ego lub przesz³ego. Nale¿y jednak zwróciæ szczególna uwagê na ró¿nice w odmianie czasowników grupy I i II, jak i na wyj¹tek w grupie III.

Grupa I

czasownik@-@ ik u@-@ ¢ ­@[s ­]

Forma uprzejma czasu teraŸniejszo-przysz³ego:

* twierdz¹ca@-@ik i masu@-@ ¢ « Ü ·@[s « Ü ·]

* przecz¹ca@-@ik i masen@-@ ¢ « Ü ¹ ñ@[s « Ü ¹ ñ]

Forma uprzejma czasu przesz³ego:

* twierdz¹ca@-@ik i mashita@-@ ¢ « Ü µ @[s « Ü µ ]

* przecz¹ca@-@ik i masen deshita@-@ ¢ « Ü ¹ ñ Å µ @[s « Ü ¹ ñ Å µ ]

Krótki opis - odmiana nastêpuje poprzez zamianê koñcówki „-u” na kolejno „-imasu”, „-imasen”, „-imashita”, „-imasendeshita”.

Inny przyk³ad:

czasownik@-@ kir u@-@ « é@[Ø é]

Forma uprzejma czasu teraŸniejszo-przysz³ego:

* twierdz¹ca@-@kir i masu@-@ « è Ü ·@[Ø è Ü ·]

* przecz¹ca@-@kir i masen@-@ « è Ü ¹ ñ@[Ø è Ü ¹ ñ]

Forma uprzejma czasu przesz³ego:

* twierdz¹ca@-@kir i mashita@-@ « è Ü µ @[Ø è Ü µ ]

* przecz¹ca@-@kir i masen deshita@-@ « è Ü ¹ ñ Å µ @[Ø è Ü ¹ ñ Å µ ]

Uwaga !

Gdy mamy do czynienia z u-czasownikami koñcz¹cymi siê g³osk¹ -su, wed³ug zasady po odjêciu „-u” w formie uprzejmej czasu teraŸniejszo-przysz³ego powinniœmy otrzymaæ g³oskê „si”. Ze wzglêdu jednak na to, ¿e w jêzyku japoñskim taka nie wystêpuje przerabiamy j¹ zgrabnie na g³oskê „shi”, np.

hana su à hana shi masu à hana shi masen à hana shi mashita à hana shi masen deshita.

Grupa II

czasownik@-@ ne ru@-@ Ë é@[Q é]@

Forma uprzejma czasu teraŸniejszo-przysz³ego:

* twierdz¹ca@-@ne masu@-@ Ë Ü ·@[Q Ü ·]

* przecz¹ca@-@ne masen@-@ Ë Ü ¹ ñ@[Q Ü ¹ ñ]

Forma uprzejma czasu przesz³ego:

* twierdz¹ca@-@ne mashita@-@ Ë Ü µ @[Q Ü µ ]

* przecz¹ca@-@ne masen deshita@-@ Ë Ü ¹ ñ Å µ @[Q Ü ¹ ñ Å µ ]

Krótki opis - odmiana nastêpuje poprzez zamianê koñcówki „-ru” na kolejno „-masu”, „-masen”, „-mashita”, „-masendeshita”.

Inny przyk³ad:

czasownik@-@ kotae ru@-@ ± é@[“š é]@

Forma uprzejma czasu teraŸniejszo-przysz³ego:

* twierdz¹ca@-@kotae masu@-@ ± Ü ·@[“š Ü ·]

* przecz¹ca@-@ kotae masen@-@ ± Ü ¹ ñ@[“š Ü ¹ ñ]

Forma uprzejma czasu przesz³ego:

* twierdz¹ca@-@ kotae mashita@-@ ± Ü µ @[“š Ü µ ]

* przecz¹ca@-@ kotae masen deshita@-@ ± Ü ¹ ñ Å µ @[“š Ü ¹ ñ Å µ ]

Grupa III

Dwa czasowniki nieregularne:

czasownik@-@ suru@-@ · é@

Forma uprzejma czasu teraŸniejszo-przysz³ego:

* twierdz¹ca@-@shi masu@-@ µ Ü ·

* przecz¹ca@-@ shi masen@-@ µ Ü ¹ ñ

Forma uprzejma czasu przesz³ego:

* twierdz¹ca@-@ shi mashita@-@ µ Ü µ

* przecz¹ca@-@ shi masen deshita@-@ µ Ü ¹ ñ Å µ

------------------

czasownik@-@ kuru@-@ ­ é@[-Eé]@

Forma uprzejma czasu teraŸniejszo-przysz³ego:

* twierdz¹ca@-@ki masu@-@ « Ü ·@[-EÜ ·]

* przecz¹ca@-@ ki masen@-@ « Ü ¹ ñ@[-EÜ ¹ ñ]

Forma uprzejma czasu przesz³ego:

* twierdz¹ca@-@ ki mashita@-@ « Ü µ @[-EÜ µ ]

* przecz¹ca@-@ ki masen deshita@-@ « Ü ¹ ñ Å µ @[-EÜ ¹ ñ Å µ ]

Æwiczenie 1

Wybierz po trzy czasowniki z grupy I i II, po czym dokonaj zapisu hiragan¹ form uprzejmych w czasie teraŸniejszo-przysz³ym i przesz³ym. Nastêpnie powtórz czynnoœæ u¿ywaj¹c dodatkowo znaków kanji.

Æwiczenie 2

Utwórz formê przecz¹c¹ podanych czasowników. Zwróæ uwagê na czasy.

(przyk³ad)

¢ Ü µ @[‰Ì ¢ Ü µ ]@?@ ¢ Ü ¹ ñ Å µ

1. Ì Ý Ü ·@[ù Ý Ü ·] @?@

2. « Ü µ @[-EÜ µ ] @?@

3. Í µ è Ü ·@[`- è Ü ·] @?@

4. Ë Ü ·@[Q Ü ·] @?@

5. Í È µ Ü µ @[b µ Ü µ ] @?@

6. Ý Ü ·@[Œ© Ü ·] @?@