KONSPEKT
ETYKA ( z gr. ethos - „zwyczaj” )
- dział filozofii zajmujący się badaniem i formułowaniem ogólnych zasad moralności oraz tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne.
Etyka jest pojęciem rozumianym w trojaki sposób:
Nauka o moralności - zajmująca się opisem, analizą i wyjaśnianiem rzeczywiście istniejącej moralności i ustalaniem dyrektyw moralnego postępowania
Synonim moralności - ogół ocen i norm moralnych obowiązujących w określonej społeczności i czasie, a także ocena ich praktycznego stosowania.
Określony system etyczny - wynikający ze światopoglądu, filozofii czy związany z jego twórcą. Jako przykład posłużą takie popularne pojęcia, jak: etyka chrześcijańska, etyka niezależna czy etyka Kanta.
Każdy system etyczny posługuje się pojęciem norm w ich dwojakim charakterze: NAKAZÓW i ZAKAZAÓW
W przysiędze Hipokratesa w sposób kategoryczny wyrażony jest lekarski obowiązek stania na straży życia: „Nigdy nawet na żądanie nie dam nikomu lekarstwa śmiertelnego, ani niewieście środka poronnego”
Jednak nakazy i zakazy mogą obowiązywać w różnym stopniu, w zależności od zasad przyjętych w danym systemie etycznym, w danej społeczności i czasie (wkroczenie w dziedzinę sporów na temat zmienności lub trwałości norm moralnych).
MORALNOŚĆ - pochodzi od łacińskiego słowa moralis. Dotyczy głównie tego, jakie czyny są słuszne, a jakie niesłuszne, niż charakteru osoby, która je spełnia.
Elementarne normy moralne:
systemy moralne przyjmujące pewne podstawowe nakazy i zakazy, które są trwałe i nie ulegają łatwo modyfikacjom;
systemy, które przetrwały próbę czasu i są obecne w większości systemów etycznych
Rodzaje zmienności norm :
Relatywizm historyczny
Głosi, że normy moralne zmieniają się wraz z dziejami, np. norma nie zabijaj (w starożytnych czasach nie odnosiła się do starców, niewolników czy ludzi ułomnych) zmienność norm, w zależności od czasu, do którego się odnosi
Relatywizm socjologiczny
Normy moralne związane z interesami i potrzebami grup społecznych. Normy charakterystyczne dla etyki zawodowej i wynikające ze szczególnych cech zawodu, np. etyka lekarska.
Relatywizm kulturowy
Rozmaitość kultur i możliwość, że pojawią się w tych kulturach różne. Np. w monogamicznych społeczeństwach, gdzie oczywiście posiadanie więcej niż jednej żony napotyka negatywną ocenę moralną.
Etyka dzieli się na:
Etyka opisowa
Etyka normatywna
Metaetyka
ETYKA OPISOWA - zwana też etologią. Zajmuje się opisywaniem systemów etycznych w różnych społecznościach i okresach historycznych. Stara się ustalić przyczyny kształtowania się tych systemów oraz ich znaczenie w społecznościach, których dotyczyły.
Inaczej mówiąc: nauka o moralności, zajmuje się proponowaniem norm moralnych, kodeksy etyczne - Pyt. „Jak ma być?”
ETYKA NORMATYWNA - uczy odróżniania dobra od zła ( tym aspektem zajmuje się jej część zwana aksjologią - nauka o wartościach ) oraz wskazuje, jak postępować, czym zajmuje się deontologia - nauka o powinnościach ;
Inaczej mówiąc: analizuje postawy, zachowania ludzkie, jakie występują aktualnie, współcześnie lub kiedyś występowały - Pyt. „Jak jest i jak było?”
METAETYKA- zajmuje się epistemologią (teoria poznania - Np. skąd to wiemy) i metodologią badań naukowych w etyce.
Inaczej mówiąc: ogólne rozważania skierowane na pytanie: „Dlaczego tak ma być i dlaczego tak jest”
Etyka lekarska
Deontologia - z gr. déon - to, co niezbędne, właściwe; obowiązek i logos - mowa, słowo) - to nauka o powinnościach i obowiązkach.
Ma przygotować lekarza nie tylko do tego, co zawarte jest w konkretnych przepisach deontologicznych, ale także do sytuacji nie ujętych w normach, a w jakich nieraz musi działać i podejmować decyzje lekarz.
BIOETYKA (ang. bioethics) - dział etyki zajmujący się zagadnieniami etycznymi w biologii i medycynie.
Jest to nowa, interdyscyplinarna nauka, wykraczająca daleko poza wąsko pojmowaną etykę lekarską.
Problemów zdrowia i chorób człowieka
ale także:
Problemów ekosystemu (warunki w jakich żyje człowiek);
Dopuszczalnych granic wykorzystywania współczesnej nauki i technologii do ingerencji w życie jednostki i społeczeństw;
Rozstrzyganie dopuszczalnych granic ingerencji w świat istot żywych oraz wiele innych problemów, które wciąż się pojawiają i wymagają moralnej oceny, a następnie akceptacji lub odrzucenia;
( wiele z tych problemów dotyczy medycyny )
Hipokrates z Kos lub Hippokrates z Kos (gr. ur. 460 na wyspie Kos, zm. 377 p.n.e. w Larysie w Tesalii) - lekarz grecki, jeden z najwybitniejszych prekursorów współczesnej medycyny, obdarzony przydomkiem "ojca medycyny".
Przysięga Hipokratesa - jest składana przez lekarzy od starożytności, zawierała podstawy etyki lekarskiej.
Wbrew powszechnej opinii jej autorem nie był sam Hipokrates, lecz jego uczniowie należący do kręgu pitagorejczyków, tzn. lekarze, którzy odrzucili stosowanie noża jako sposobu leczenia.
Po zbrodniach dokonanych przez lekarzy niemieckich podczas II wojny światowej Światowa Organizacja Lekarzy podczas swojego zjazdu w Genewie w 1948 opracowała nowożytną wersję przysięgi - Deklarację Genewską, zmienianą następnie w latach 1968, 1983, 1994 i 2005.
W Polsce obowiązuje obecnie Przyrzeczenie Lekarskie stanowiące część Kodeksu Etyki Lekarskiej uchwalonego przez Krajowy Zjazd Lekarzy.
DEKLARACJA GENEWSKA
czyli zmodyfikowana przysięga Hipokratesa
(zwana również „Ślubowaniem Genewskim” lub „Przysięgą Lekarską”)
ETYKA STOSOWANA (ZAWODOWA)
To całokształt norm wyznaczających określone obowiązki moralne wynikające z tradycji Narodu oraz ze wskazań etycznych przyjętych w danym społeczeństwie.
Etyka zawodu ustala:
Regulowanie stosunków wewnątrz grupy zawodowej
Określenie stosunków przedstawicieli zawodów medycznych do człowieka
Ustalanie prestiżu zawodowego w opinii społeczeństwa
Wzbogacenie ogólnej moralności zawodu w życiu społecznym i osobistym
Zawody medyczne zajmują tutaj szczególne miejsce, gdyż występują w sferę biomedyczną człowieka (sfera uważana za najwyższą wartość człowieka) Nauka zajmująca się tymi problemami to bioetyka, która rozpatruje zasady powinności moralnej w odniesieniu choroby w relacji pracownik służby zdrowia - pacjent
Istnieje kilka zasad bioetycznego zachowania, które pomagają podjąć człowiekowi podjąć etycznie słuszne decyzje i polegające one ocenie:
Zasada autonomii (niezależności)
Zasada nieszkodzenia
Zasada dobroci
Zasada sprawiedliwości - traktowanie każdego pacjenta równo
Zasada odpowiedzialności prawnej i moralnej
