CZTERY MITY ŻYWIENIOWE
Mit: Żywność ekologiczna jest bardziej odżywcza
Fakt: Żywność ekologiczna jest uzyskiwana z produktów roślinnych lub zwierzęcych, które wytwarzane są w systemie gospodarstwa ekologicznego, tzn. takiego, w którym unika się stosowania nawozów sztucznych, pestycydów, regulatorów wzrostu i dodatków żywnościowych. Badania zachowań konsumenckich wykazały, że spożycie żywności ekologicznej w Europie stanowi część stylu życia, która jest wynikiem pewnej ideologii spokrewnionej ze szczególnym systemem wartości. Pogląd, że żywność ekologiczna jest "zdrowsza" niż żywność uzyskiwana w sposób konwencjonalny, opiera się na przekonaniu, że żywność ekologiczna wykazuje lepsze właściwości sensoryczne, jest mniej skażona chemicznie (zawiera niższe stężenia pestycydów i nawozów sztucznych) oraz zawiera więcej składników odżywczych i korzystnych substancji fitochemicznych. Jednak aktualne wyniki badań naukowych ani nie potwierdzają ani nie obalają tezy mówiącej o tym, że żywność ekologiczna rzeczywiście odznacza się wyższą wartością odżywczą niż żywność wyprodukowana w sposób konwencjonalny, ponieważ cechy jakościowe i smakowe żywności w znacznym stopniu zależą od warunków uprawy i hodowli niezależnych od stosowania nawozów i środków ochrony roślin, tj. od jakości gleby i warunków atmosferycznych.
Mit: Diety wegetariańskie są "zdrowsze" od diet bazujących na produktach mięsnych
Fakt: Wyróżnia się kilka form diet wegetariańskich mniej lub bardziej restrykcyjnych, poczynając od diet, w których unika się spożywania produktów mięsnych aż po diety ściśle wegetariańskie, czyli takie, które wykluczają spożywanie wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego. Pewne badania wykazały, że u osób przestrzegających wegetariańskiego sposobu żywienia stwierdza się rzadsze występowanie choroby niedokrwiennej serca, niektórych nowotworów, nadciśnienia tętniczego i cukrzycy typu 2. Stwierdzono również, że wegetarianie żyją dłużej niż osoby spożywające mięso. Niemniej jednak pewne korzystne efekty działania diet wegetariańskich są prawdopodobnie spowodowane, przynajmniej w pewnej części, przyjętym przez wegetarian na ogół zdrowszym stylem życia, który obejmuje zwiększenie aktywności fizycznej i zaprzestanie palenia tytoniu. A więc nie jest to tylko kwestia wykluczenia z diety mięsa. Dlatego dieta wegetariańska nie jest automatycznie "zdrowsza" od urozmaiconej diety osób nie będących wegetarianami a potrafiących w sposób świadomy prowadzić zdrowy styl życia i żyć równie długo jak wegetarianie. Diety wegetariańskie mogą okazać się nawet "niezdrowe", jeżeli mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego, bogate w podstawowe witaminy (np. witaminę B12) i minerały (np. żelazo, cynk) nie są zastępowane w odpowiedni sposób innymi produktami żywnościowymi bądź nie są równoważone przez właściwe suplementy.
Mit: Ćwiczenia fizyczne nie są skuteczne w kontrolowaniu masy ciała
Fakt: Panuje powszechne przekonanie, że ćwiczenia fizyczne przyczyniają się do spalania kalorii, co w konsekwencji prowadzi do pojawienia się uczucia głodu i jego zaspokajania poprzez jedzenie większych ilości produktów spożywczych. Jednak wiele prac kontrolowanych świadczy o tym, że ćwiczenia fizyczne odgrywają główną rolę w obniżeniu i kontroli masy ciała. Tak więc, dlaczego aktywność fizyczna tak często nie przynosi oczekiwanych rezultatów? Prawdopodobnie jest to spowodowane niewłaściwym wyborem produktów spożywczych, chęcią nagradzania się po wytężonym wysiłku fizycznym oraz słabym zrozumieniem pewnych relacji, dotyczących ilości energii wydatkowanej przy ćwiczeniach fizycznych i ilości energii jaka może być dostarczona z pożywieniem. Dlatego w aspekcie kontroli masy ciała zarówno dieta jak i aktywny styl życia powinny być rozpatrywane równocześnie. Oprócz wpływu na kontrolę masy ciała, ćwiczenia fizyczne mogą również przyczynić się do poprawy nastroju, niezależnie od wieku, płci i rodzaju treningu. Ponadto świadomość osiągnięcia lepszej kondycji fizycznej poprzez gimnastykę wywiera silny wpływ na nasze samopoczucie. Podsumowując, uprawianie sportu jest postępowaniem, które powinno być promowane jako sposób skutecznej kontroli masy ciała.
Mit: Apetyt na jakiś produkt spożywczy sygnalizuje pewne niedobory żywieniowe
Fakt: Apetyt oznacza pragnienie do zjedzenia konkretnego produktu spożywczego albo określonego rodzaju żywności. Odczuwania chęci spożycia określonych produktów spożywczych doświadczamy wówczas, gdy pojawia się ochota na zjedzenie właśnie tej a nie innej żywności. Kobiety znacznie częściej niż mężczyźni odczuwają tzw. "zachcianki żywieniowe" a szczególnie często pojawiają się one przed miesiączką, np. ochota na zjedzenie czekolady. Czekolada zawiera bardzo wiele substancji farmakologicznie czynnych (tj. kofeinę, teobrominę, fenyloalaninę) oraz minerały, jak np. magnez, który może przyczyniać się do złagodzenia symptomów przedmiesiączkowych. Jednak korzystnego efektu działania czekolady nie można wyjaśnić jedynie na podstawie ilości obecnego w niej magnezu. Jedna tabliczka czekolady zawiera bowiem tylko 50mg magnezu natomiast badania nad suplementacją magnezem sugerują, że w celu złagodzenia objawów przedmiesiączkowych należy przyjmować ponad 1000mg magnezu. Dlatego też, próby uzupełnienia poziomu magnezu poprzez spożycie czekolady są nieuzasadnione! A zatem to czynniki psychologiczne (takie jak przygnębienie, niezadowolenie z wyglądu) decydują o występowaniu, tzw. zachcianek żywieniowych, które skłaniają nas do skosztowania produktów tłustych i słodkich, ponieważ właśnie takie cechy sensoryczne żywności sprzyjają zaspokojeniu potrzeb emocjonalnych.
Piśmiennictwo:
Risvik E, Issanchou S, Shepherd R & Tuorila H (2001) Measurements of consumer attitudes and their influence on food choice and acceptability (AIR-CAT). Nutrition Metabolism and Cardiovascular Disease 11(4): 24-31. Summerbell C, Kelly, S & Campbell K. The prevention and treatment of childhood obesity. Effective Health Care Volume 7: Number 6, 2002.
Williams CM (2002) Nutritional quality of organic food: shades or grey or shades of green? Proceedings of the Nutrition Society 61: 19-24.
Dwyer J (1994) Vegetarian eating patterns: science, values, and food choices - where do we go from here? American Journal of Clinical Nutrition 59: S1255-S1262.
Blundell JE, King NA (1999) Physical activity and regulation of food intake: current evidence. Med Sci Sports Exerc. 31(11 Suppl):S573-83.
Rogers PJ, Smit HJ (2000) Food craving and food "addiction": a critical review of the evidence from a biopsychosocial perspective. Pharmacol Biochem Behav 66(1):3-14.
Cannella C. and Carrada G. (1997). I miti dell'alimentazione. Adriano Salani Editore, Firenze. Pages 1-126
Tłumaczyła: I.W.