Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 1.

Temat: Budowa komórki prokariotycznej i eukariotycznej. Mikroskop i pomiary pod mikroskopem.

1. Budowa i zasada działania mikroskopu świetlnego.

2. Rodzaje mikroskopów.

3. Zasady posługiwania się mikroskopem.

4. Pomiary za pomocą mikrometru okularowego:

1. skalowanie mikrometru okularowego przy pomocy kamery Bürkera

2. pomiary komórek

5. Budowa komórki prokariotycznej i eukariotycznej.

6. Genetyka drobnoustrojów; priony, wirusy, bakterie.

Metodyka:

Rozpoznawanie i pomiary komórek eukariotycznych z wykorzystaniem technik mikroskopowych.

Literatura:

1. Alberts B. i współautorzy. Podstawy biologii komórki. Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 1999 (i inne nowsze wydania).

2. Bagiński S. Technika mikroskopowa. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1969.

3. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt. Lublin, Białystok.

4. Drewa G (red.). Podstawy genetyki dla studentów i lekarzy. Wydawnictwo Volumed,

Wrocław 1995 (i inne nowsze wydania).

Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 2.

Temat: Wybrane zagadnienia z cytogenetyki człowieka.

1. Replikacja DNA.

2. Ekspresja informacji genetycznej u Prokaryota i Eukaryota

a) transkrypcja

b) translacja

3. Mechanizm regulacji ekspresji genetycznej.

Metodyka:

Rozwiązywanie zadań dotyczących replikacji i ekspresji genu.

Prezentacje multimedialne.

Literatura:

1. Alberts B. i współautorzy. Podstawy biologii komórki.

Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 1999 (i inne nowsze wydania).

2. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt. Lublin, Białystok.

3. Drewa G. (red.) Podstawy genetyki. Wydawnictwo Volumed. Wrocław 1995

(i inne nowsze wydania).

4. Friedman J.H., i współautorzy. Genetyka. Wydanie I polskie, red. J. Limon.

Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner. Wrocław 1997.

Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 3.

Temat: Budowa i podziały jądra komórkowego.

1. Budowa chromatyny, rodzaje chromosomów.

2. Cykl życiowy komórki, cykl komórkowy (mitotyczny), fazy cyklu komórkowego: G₁, S-syntezy DNA, G₂, G₀, M-mitoza.

3. Regulacja cyklu komórkowego.

4. Mejoza: I podział mejotyczny, II podział mejotyczny. Nondysjunkcja.

5. Spermatogeneza i oogeneza.

6. Osiągnięcia inżynierii genetycznej w medycynie.

7. Klonowanie DNA. Enzymy restrykcyjne. Wektory, plazmidy, bakteriofagi, kosmity.

8. Aspekty etyczno-moralne związane z inżynierią genetyczną.

Metodyka:

1. Narysować poszczególne fazy mitozy w oparciu o preparaty trwałe.

2. Prezentacje multimedialne.

Literatura:

1. Alberts B. i współautorzy. Podstawy biologii komórki. Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 1999 (i inne nowsze wydania).

2. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt. Lublin, Białystok.

3. Drewa G. (red.). Podstawy genetyki. Wydawnictwo Volumed. Wrocław 1995

(i inne nowsze wydania).

4. Friedman J.H., i współautorzy. Genetyka. Wydanie I polskie, red. J. Limon.

Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner. Wrocław 1997.

Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 4.

Temat: Populacja ludzka jako jednostka ekologiczna.

1. Cechy i właściwości populacji ludzkiej:

- rozrodczość

- śmiertelność

- rozkład wiekowy

- modele wzrostu

- zagęszczenie

- rozprzestrzenienie się.

3. Czynniki biotyczne i abiotyczne wpływające na ustroje żywe.

3. Typy interakcji wewnątrzgatunkowych i międzygatunkowych (przykłady).

3. Prawa ekologii klasycznej, tolerancja ekologiczna.

4. Zagrożenia środowiskowe, zanieczyszczenia środowiska będące przyczyną chorób.

Metodyka: analiza rozkładu wiekowego wśród ludności.

Prezentacje multimedialne.

Literatura:

1. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt. Lublin, Białystok.

2. Krebs Ch. J. Ekologia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.

3. Kadłubowski R., Kurnatowska A. Zarys parazytologii lekarskiej.

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.

4. Kurnatowska A. Ekologia. Jej związki z różnymi dziedzinami wiedzy.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Łódź 1997.

5. Kurnatowska A., Kurnatowski P. Ekologia medyczna - wybrane zagadnienia.

PROMED, Łódź 2003.

6. Mackenzie E., Ball A.S., Virdee S.R. Ekologia krótkie wykłady.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 5.

Temat: Pasożytnictwo i jego znaczenie patogeniczne u człowieka.

Kolokwium ćwicz. 1 - 4

1. Pochodzenie pasożytnictwa.

2. Klasyfikacja pasożytów.

3. Epidemiologia zarażeń pasożytniczych.

4. Rozprzestrzenienie geograficzne pasożytów.

5. Przystosowanie fizjologiczne i morfologiczne pasożyta do żywiciela.

Metodyka: preparaty trwałe

Prezentacje multimedialne.

Literatura:

1. Buczek A. 2004. Choroby pasożytnicze. Epidemiologia i diagnostyka, objawy.

Wydawnictwo Drukarnia Liber duo Kolor, Lublin (rozdział 4, str. 67-144).

2. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt. Lublin, Białystok.

3. Kadłubowski R., Kurnatowska A. Zarys parazytologii lekarskiej.

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.

Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 6.

Temat: Biologia wybranych pasożytów człowieka

z królestwa Protista. Pierwotniaki (Protozoa)

pasożytnicze - Sarcomastigopohora (cz. I)

1. Budowa morfologiczna, cykle rozwojowe, objawy chorobowe, metody wykrywania:

Trichomonas vaginalis, Giardia lamblia, Trypanosoma brucei gambiense,

Trypanosoma equiperdum, Trypanosoma cruzi, Leishmania donovani,

Leishmania braziliensis.

Materiał: preparaty trwałe

Prezentacje multimedialne.

Literatura:

1. Buczek A. Choroby pasożytnicze. Epidemiologia i diagnostyka, objawy.

Wydawnictwo Drukarnia Liber duo Kolor, Lublin 2004.

2. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt. Lublin, Białystok.

3. Kadłubowski R., Kurnatowska A. Zarys parazytologii lekarskiej.

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.

Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 7.

Temat: Biologia wybranych pasożytów człowieka

z królestwa Protista. Pierwotniaki (Protozoa)

pasożytnicze - Sarcomastigopohora (cz. II)

1. Budowa morfologiczna, cykle rozwojowe, objawy chorobowe, metody wykrywania:

Apicomplexa i Ciliophora: Entamoeba histolytica, Entamoeba gingivalis,

Acanthamoeba castellanii, Naegleria fowleri, Plazmodium vivax, Toxoplasma gondii,

Balantidium coli

Materiał: preparaty trwałe

Prezentacje multimedialne.

Literatura:

1. Buczek A. Choroby pasożytnicze. Epidemiologia i diagnostyka, objawy.

Wydawnictwo Drukarnia Liber duo Kolor, Lublin 2004.

2. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt. Lublin, Białystok.

3. Kadłubowski R., Kurnatowska A. Zarys parazytologii lekarskiej.

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.

Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 8.

Temat: Biologia helmintów- pasożytów człowieka.

1. Budowa morfologiczna, cykle rozwojowe, objawy chorobowe, metody wykrywania.

2. Pasożytnicze płazińce (Platyhelminthes):

Przywry (Trematoda): Fasciola hepatica, Dicrocoelium dendriticum, Opisthorchis felineus, Schistosoma hematobium, Schistosoma masoni, Schistosoma japonicum

Tasiemce (Cestoda): Diphyllobothrium latum, Dipylidium caninum, Echinococcus

granulosus, Echinococcus multilocularis, Taenia solium, Taenia saginata.

Materiał: preparaty trwałe

Literatura:

1. Buczek A. Choroby pasożytnicze. Epidemiologia i diagnostyka, objawy.

Wydawnictwo Drukarnia Liber duo Kolor, Lublin 2004.

2. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt. Lublin, Białystok.

3. Kadłubowski R., Kurnatowska A. Zarys parazytologii lekarskiej.

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.

Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 9.

Temat: Budowa helmintów- pasożytów człowieka.

Obleńce Nemathelminthes). Nicienie (Nematoda)

1. Budowa morfologiczna, cykle rozwojowe, objawy chorobowe, metody wykrywania:

Ascaris lumbricoides, Enterobius vermicularis, Trichuris trichiura, Loa loa,

Onchocerca volvulus, Wuchereria bancrofti, Trichinella spiralis.

Materiał: preparaty trwałe.

Literatura:

1. Buczek A. Choroby pasożytnicze. Epidemiologia i diagnostyka, objawy.

Wydawnictwo Drukarnia Liber duo Kolor, Lublin 2004.

2. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt. Lublin, Białystok.

3. Kadłubowski R., Kurnatowska A. Zarys parazytologii lekarskiej.

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.

Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 10.

Temat: Biologia wybranych pasożytów człowieka z arachnoentomologii lekarskiej.

Stawonogi (Arthropoda) pasożytnicze. Pajęczaki (Arachnida)

1. Biologia wektorów drobnoustrojów chorobotwórczych, budowa morfologiczna

i cykle rozwojowe, przenosicielstwo drobnoustrojów chorobotwórczych.

Ixodes ricinus, Ixodes persulcatus, Dermacentor reticulatus, Argas reflexus,

Sarcoptes scabiei, Acarus siro, Dermanyssus gallinae.

Materiał: preparaty trwałe

Literatura:

1. Buczek A. Choroby pasożytnicze. Epidemiologia i diagnostyka, objawy.

Wydawnictwo Drukarnia Liber duo Kolor, Lublin 2004.

2. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt. Lublin, Białystok.

3. Kadłubowski R., Kurnatowska A. Zarys parazytologii lekarskiej.

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.

Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 11.

Temat: Biologia wybranych pasożytów człowieka z entomologii lekarskiej. Stawonogi (Arthropoda) pasożytnicze. Owady (Insecta).

1. Biologia wektorów, drobnoustrojów chorobotwórczych, budowa morfologiczna i cykle rozwojowe, przenosicielstwo drobnoustrojów chorobotwórczych.

Blatella germanica, Hypoderma bovis, Pediculus humanus, Pthirus pubis, Cimex lectularius, Anopheles maculipennis, Culex pipiens, Pulex irritans.

Materiał: preparaty trwałe

Prezentacje multimedialne.

Literatura:

1. Buczek A. Choroby pasożytnicze. Epidemiologia i diagnostyka, objawy.

Wydawnictwo Drukarnia Liber duo Kolor, Lublin 2004.

2. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt. Lublin, Białystok.

3. Kadłubowski R., Kurnatowska A. Zarys parazytologii lekarskiej.

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999.

Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 12.

Temat: Wybrane zagadnienia z cytogenetyki człowieka. Cz. I.

Kolokwium ćwiczenie 5-11

1. Dziedziczenie mendlowskie i niemendlowskie.

2. Dziedziczenie cech ilościowych.

3. Dziedziczenie pozajądrowe (mitochondrialne).

4. Budowa prawidłowego kariotypu człowieka.

5. Chromosomowa determinacja płci u człowieka.

6. Chromatyna płciowa - teoria Lyon.

Metodyka

1. Układanie prawidłowego kariogramu człowieka.

2. Rozwiązywanie krzyżówek na dziedziczenie cech.

Literatura:

1. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt. Lublin, Białystok.

2. Drewa G. (red.). Podstawy genetyki. Wydawnictwo Volumed. Wrocław 1995

(i inne nowsze wydania).

3. Friedman J.H., i współautorzy. Genetyka. Wydanie I polskie, red. J. Limon.

Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner. Wrocław 1997.

4. Winter P.C., Hickey G.I., Fletcher H.L. Krótkie wykłady. Genetyka.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 13.

Temat: Wybrane zagadnienia z cytogenetyki człowieka. Cz. II.

1. Wpływ środowiska na organizm człowieka.

2. Zmienność i mutacje. Mechanizmy powstawania zmienności.

3. Czynniki mutagenne. Mutacje genowe.

4. Dziedziczenie jednogenowe. Choroby: achondroplazja, choroba Huntingtona,

fenyloketonuria, albinizm, alkaptonuria, mukowiscydoza.

5. Cechy uwarunkowane wieloczynnikowo.

6. Cechy jakościowe i ilościowe. Dziedziczenie barwy skóry, choroba Alzheimera.

7. Dziedziczenie grup krwi w układzie ABO i układzie grupowym Rh.

Metodyka

1. Układanie nieprawidłowych kariogramów człowieka.

2. Rozwiązywanie krzyżówek na dziedziczenie cech.

Literatura:

1. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt. Lublin, Białystok.

2. Connor J.M., Ferguson-Smith M.A. 1991. Podstawy genetyki medycznej.

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.

3. Drewa G. (red.). Podstawy genetyki. Wydawnictwo Volumed. Wrocław 1995

(i inne nowsze wydania).

4. Friedman J.H., i współautorzy. Genetyka. Wydanie I polskie, red. J. Limon.

Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner. Wrocław 1997.

5. Winter P.C., Hickey G.I., Fletcher H.L. Krótkie wykłady. Genetyka.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 14.

Temat: Wybrane zagadnienia z cytogenetyki człowieka. Cz. III.

1. Mutacje (aberracje) chromosomowe, mutacje chromosomowe strukturalne: inwersje,

translacje, duplikacje, delecje (deficjencje), chromosom kolisty, izochromosom.

2. Aberracje chromosomowe liczbowe: aneuploidie, euploidie.

3. Zespoły aberracji chromosomowych: autosomalne - Zespół Downa, Patau, Edwarda; heterosomalne - Zespół Klinefeltera, mężczyźni XX i XYY, Zespół Turnera,

kobiety XXX.

4. Wybrane zespoły delecji chromosomowych: Zespól Volfa-Hirschhorna, Zespól cri du chat.

5. Wybrane zespoły mikrodelecji: Zespół Pradera- Williego, Zespół DiGeorge.

6. Dziedziczenie sprzężone z płcią. Choroby sprzężone z chromosomem X u człowieka:

wrodzona hipoplazja skóry- Zespół Blocha i Sulzbergera, krzywica hipofosfatemiczna

oporna na działanie witaminy D, Zespół Retta, Zespół łamliwego chromosomu X,

hemofilia A, hemofilia B, dystrofie mięśniowe, Duchenne'a i Beckera, ślepota na barwy.

Metodyka: rozwiązywanie krzyżówek genetycznych.

Literatura:

1. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt - Lublin, Białystok.

2. Connor J.M., Ferguson-Smith M.A. Podstawy genetyki medycznej.

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1991.

3. Drewa G. (red.). Podstawy genetyki. Wydawnictwo Volumed. Wrocław 1995

(i inne nowsze wydania).

4. Friedman J.H., i współautorzy. Genetyka. Wydanie I polskie, red. J. Limon.

Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner. Wrocław 1997.

5. Winter P.C., Hickey G.I., Fletcher H.L 2000. Krótkie wykłady. Genetyka.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Zakład Biologii Ogólnej Rok akademicki 2010/2011

Uniwersytet Medyczny

w Białymstoku

Lekarski

Ćwiczenie 15.

Temat: Wybrane zagadnienia z genetyki populacyjnej.

Kolokwium ćwiczenia 12-15.

1. Genetyczna struktura populacji:

- frekwencje: genów, genotypów, fenotypów.

2. Populacja mendlowska, pula genowa i prawo Hardy'ego-Weinberga.

2. Czynniki zmieniające genetyczną strukturę populacji.

2. Populacje polimorficzne i utrzymywanie się zmienności genetycznej.

5. Gatunek i specjacja

- mechanizmy izolujące

- definicja gatunku

- modele i rodzaje specjacji

Metodyka:

Rozwiązywanie zadań z wykorzystaniem prawa Hardy'ego Weinberga

i układanie rodowodów.

Literatura:

1. Buczek A., Kiziewicz B. Ćwiczenia z biologii medycznej - skrypt - Lublin, Białystok.

2. Krzanowska H., Łomnicki A., Rafiński J. Zarys mechanizmów ewolucji.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.

3. Winter P.C., Hickey G.I., Fletcher H.L. Krótkie wykłady. Genetyka.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

4. Drewa G. (red.). Podstawy genetyki. Wydawnictwo Volumed. Wrocław 1995 (i inne nowsze wydania).

---