Rola i znaczenie prawnych form zabezpieczenia wierzytelności banku
Podstawową gwarancją spłaty kredytu jest dla banku przede wszystkim sytuacja gospodarcza i finansowa kredytobiorcy, jego zdolność do spłaty kredytu, terminowość wywiązania się z zobowiązań wobec banku. Bank opiera swoją decyzję o udzieleniu kredytu na szczegółowej analizie wniosku o udzielenie kredytu oraz dołączonych do niego dokumentów, a zwłaszcza bilansu.
Konieczność prowadzenia przez banki bezpiecznej działalności powoduje, że stosowanie odpowiednich środków zabezpieczających zwrotność kredytów staje się obowiązkiem, a jednym z nich jest wymaganie od kredytobiorcy przedłożenia prawnego zabezpieczenia kredytu. Zabezpieczenie kredytu ma na celu zapewnienie bankowi zwrotu udzielonego kredytu z odsetkami, prowizją i innymi kosztami w przypadku, gdyby kredytobiorca nie uregulował tych płatności w terminach ustalonych w umowie kredytowej.
Bank ustala formę zabezpieczenia kredytu w porozumieniu z kredytobiorcą, biorąc pod uwagę:
● rodzaj i wysokość kredytu oraz okres kredytowania,
● status prawny kredytobiorcy,
● sytuację finansową kredytobiorcy,
● typowe oraz indywidualne ryzyko związane z udzieleniem kredytu,
● cechy danego zabezpieczenia,
● przewidywany nakład pracy banku oraz koszt zabezpieczenia dla banku i osób zainteresowanych,
● realną możliwość zaspokojenia roszczeń banku, w możliwie najkrótszym czasie, z przyjętego zabezpieczenia.
Jak stanowi prawo bankowe, w celu zabezpieczenia wierzytelności bank może żądać od kredytobiorcy zabezpieczenia przewidzianego prawem cywilnym i wekslowym oraz zwyczajami przyjętymi w obrocie krajowym i zagranicznym.
Bank może żądać:
● zabezpieczenia kredytu, jeżeli umowa kredytowa nie przewidywała prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu lub
● dodatkowego zabezpieczenia kredytu oprócz już ustanowionego.
Zabezpieczenie może być ustanowione zarówno przez kredytobiorcę jak i przez osobę trzecią.
Prawne zabezpieczenia kredytów dzielą się na:
osobiste - charakteryzują się odpowiedzialnością osobistą osoby dającej zabezpieczenie, a więc jej majątkiem,
rzeczowe - ogranicza odpowiedzialność osoby dającej zabezpieczenie do poszczególnych składników majątku.
Wśród zabezpieczeń osobistych wyróżniamy:
weksel własny in blanco,
poręczenie wekslowe,
poręczenie,
gwarancja bankowa,
przelew - cesja,
przystąpienie do długu kredytowego,
pełnomocnictwo,
ubezpieczenie kredytu,
Zabezpieczenia rzeczowe to:
zastaw rejestrowy,
zastaw ogólny na rzeczach ruchomych,
zastaw na prawach,
przewłaszczenie na zabezpieczenie,
- przewłaszczenie rzeczy oznaczonych co do tożsamości,
- przewłaszczenie rzeczy oznaczonych co do gatunku,
kaucja,
przelew określonej kwoty na rachunek banku,
blokada środków zgromadzonych na rachunku bankowym,
hipoteka,
roszczenie o ustanowienie hipoteki.
Bank może zastosować jedną lub kilka form zabezpieczenia jednocześnie.
Bank dokonując czynności zmierzających do zabezpieczenia spłaty kredytu, a także przyjmując związane z tym dokumenty, musi pamiętać o art. 58 kodeksu cywilnego, który stanowi, iż czynności prawna sprzeczna z przepisami prawa lub mająca na celu ich obejście oraz czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego jest nieważna w całości lub w części.
W razie spłaty części kredytu, na zabezpieczenie, którego ustanowiono więcej niż jedną z form, bank może na wniosek kredytobiorcy zgodzić się na zwolnienie niektórych zabezpieczeń, jeśli:
1)pozostałe formy w pełni zabezpieczają uzasadnione interesy banku,
2)istnieją przesłanki, że pozostała do zwrotu część kredytu zostanie spłacona w sposób określony w umowie kredytowej.
Zabezpieczenie przyjęte od kredytobiorcy powinno zapewnić bankowi maksimum ochrony możliwej do uzyskania. Wartość, własność i realizacja zabezpieczenia powinny być przedmiotem nadzoru ze strony banku.
Rodzaj kredytu oraz okres kredytowania mają istotny wpływ na wybór formy zabezpieczenia.
I. Heropolitańska, op. cit., s. 355
Ustawa prawo bankowe, op. cit., art. 93
Z. Dobosiewicz , Podstawy bankowości, wyd. naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 129
Poręczenie wekslowe reguluje ustawa prawo wekslowe z dnia 11 maja 1936r., Dz. U Nr 37, poz. 282 art. 30 - 32 z późn. Zm.
Poręczenie reguluje ustawa kodeks cywilny dnia 23 kwietnia 1964r., Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm. art. 876 - 887
Przelew reguluje kodeks cywilny, op. cit., art. 509 - 518
Pełnomocnictwo reguluje kodeks cywilny, op. cit., art. 95 - 109
Zastaw reguluje kodeks cywilny, op. cit., art. 306 - 325
Zastaw reguluje kodeks cywilny, op. cit., art. 327 - 335
Ustawa prawo bankowe, op. cit., art. 101
Przewłaszczenie reguluje kodeks cywilny, op. cit., art. 155 - 170 i 710 - 719
Przewłaszczenie reguluje kodeks cywilny, op. cit., art. 155 - 170 i art. 835 - 845
Przelew reguluje ustawa prawo bankowe, op. cit., art. 102, 102
Ustawa z 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece, Dz.U. Nr. 19, poz. 147
1