W 9 Czynniki niszczące
1 - ruchy masowe grawitacyjne
2 - oddziaływanie wody ; przeobrażonej w lód
3 - wiatr
4 - wietrzenie , erozja
Ad 1 - nachylenie stoku - graniczneie to 45 stopni - granica między ruchami masowymi a obrywami. Powyżej 45 stopni obrywy skalne. Poniżej - ruchy masowe - przekroczony kąt naturalnego zsypu skały
gdy woda dostaje się do osadu ruchy masowe; spełzywanie gruntu; w klimacie umiarkowanym zwietrzelina i grunt - spełzauje kilka zm. I rok.
W klimacie polarnym - spełzywanie to soliflukcja - jęzory soliflukcyjne pod cienką warstwą gruntu jest wieczna zmaezlina i podchodzi w górę . lód i śnieg dużo wody tam gdzie nachylenie gruntu tam spełza
Tam gdzie nachylenie większe od 45 stopni tam obrywy skał
W alpach MURY - spływanie nasączonej wodą zwietrzeliny; gwałtownie powstają rynny korazyjne - zagłębienia; stożki napływowe jeziora zaporowe
Ad 2 - woda zgromadzona w oceanie. 97,4 % wody słonej; 2,6 % wody słodkiej, 2% obszary polarne; 0,6% woda gruntowa ; 0,02% rzeki i jeziora, 0,002 organizmy
rzeki - największe działanie . lodowce formują doliny
ad 3 - różnice ciśnień
Ad4 - mechaniczne, chemiczne, woda rozpuszcza tam skałę wapienną; czerwone gleby - efekt wietrzenia chemicznego; biochemiczne; biomechaniczne; rozpychanie skał przez korzenie roślin. Wietrzenie krasu.
Klimat tropikalny - wietrzenie chemiczne
Naturalny obieg skał w przyrodzie
procesy magmowe górotwórcze bazalt; granit (magma wolno wypływa) bazalt - szybkie wydostawanie się magmyskały się niszczą; powstanie np. piaskowiec (rozdrobniona skała kwarcowa); zlepieńce, wapienie; skały metamorficzne magmowe- przeobrażone wskutek temperatury, ciśnienia; z granitu gnejs; ił, muł iłowiec, mułowiec + ciśnienie to skała zmienia się w łupek (stwardnieje).Metamorfizm wciągnięcie skał w głąb ziemi.
W 10 Woda
bieg środkowy - erozja, osady, możliwość transportowa
źródło
w suchym i ciepłym powietrzu więcej wilgoci może się zmieścić
wisła źródło to Barania Góra
górny bieg
duży spadek rzeki; duża siła erozyjna; niesie duże głazy; rzeka się wcina; największa siła nośna
bieg środkowy
mniejszy spadek; erozja, więcej dopływów, siła transportowa
bieg dolny
erozja ; spadek niewielki ale akumulacja jest największa, siła transportowa najmniejsza
Dolinę rzeczną kształtuje erozja wgłębna i boczna
typy dolin rzecznych
słaba erozja boczna i wgłębna dolina nieckowata
taras rzeczny - dolina płaskodenna słaba erozja denna
dolina V- kształtna - silna erozja wgłębna - w klimacie suchym powstaje dolina kanionu
dolina wciosana - V - kształtna ; głębsza kanion w klimacie suchym; głębszy; mocniejszy (słaba erozja boczna)
silna erozja boczna a słaba wgłębna rzeka wcina się mocno jar
niziny rzeka ma tendencję do meandrowania
rzeka wykręca się ; brzeg jeden jest podcinany (osad wymywany) a drugi brzeg jest budowany (osad akumulowany) przemieszczanie rzeki w dolinie
Kongo - rzeka typu warkoczowego
Delty
Estuarium - ujście lejkowate
Okaranga - rzeka w Botstwanie - nie dopływa do morza tylko powstaje delta śródlądowa i rzeka kończy bieg na lądzie
Sedymentacja - w dolnym odcinku - piaski; w wyższych odcinkach - żwir, piaski gruboziarniste, głazy , otoczaki
Stalaktyt - na górze
Stalagmit - na dole
Połączenie to stalagnat
Wywierzysko - tu ze skały wypływa woda
Ponor - tu woda ginie
Powierzchniowe niszczenie skał węglanowych
Dolina- duży lej krasowy
i polje b. duża dolina - płaski obszar; CaCO3 usunięty
Wodospady
1 - niagara - odporne skały na górze a nieodporne na dole; woda spływa i próg się cofa
2 - kaskadowe - gdzie różnice odporności są niewielkie; skały i progi tektoniczne
3 - dolin zawieszonych -tam gdzie były lodowce