EKONOMIKA TRANSPORTU 02.11.2011r. WYKŁAD

1. transport w gospodarce narodowej odgrywa rolę zarówno dawcy jak i biorcy.

2. jako dawca transport spełnia następujące zadania:
   - transport jest instrumentem wymiany dóbr i usług
   - transport bierze udział w wytwarzaniu produktu krajowego brutto
   - transport jest jednym z głównych czynników lokalizacji produkcji, osadnictwa
   - transport realizuje wiele celów o znaczeniu społecznym:
   - zaspokaja potrzeby konsumpcyjne ludności
   - sprzyja aktywizacji życia społeczno-kulturowego i gospodarczego
   - umożliwia rozwój turystyki i rekreacji
   - umożliwia i ułatwia dostęp do oświaty, kultury i służby zdrowia

- transport realizuje ważne cele z punktu widzenia państwa :
- umożliwia utrzymanie politycznej i administracyjnej zwartości państwa oraz sprawne kierowanie nim
- jest elementem obronności kraju

- umożliwia rozwój nauki i techniki, oraz wyrównanie ich poziomów w skali kraju i świata

3. transport w stosunku do gospodarki jest również biorcą, ponieważ korzysta z efektów produkcyjnych i innych działów gospodarki, jest konsumentem:
- taboru przewozowego i trakcyjnego

- maszyn, sprzętu i materiałów użytych do budowy infrastruktury transportowej
- paliw i energii
- pracy ludzkiej

4. znaczenie transportu jako biorcy w gospodarce narodowej możemy scharakteryzować syntetycznymi wskaźnikami kapitałochłonnymi i pracochłonności

5. transportochłonność gospodarki narodowej - jest to stan zaangażowania działalności transportowej w działalność innych działów gospodarki narodowej oraz działalność społeczną, a także indywidualne potrzeby ludzkie. Transportochłonność można wyrazić jako stosunek nakładów ponoszonych na działalność transportową (wielkości przewozów lub pracy przewozowej) do efektów osiąganych przez gospodarkę narodową (PKB).

6. mierniki transportochłonności
   - tony przewiezionych ładunków na jednostkę PKB
   - praca przewozowa (w tkm) na jednostę PKB
   - wartość przewozów i działalności pomocniczej na jednostkę PKB

7. między transportem a rozwojem gospodarczym występują współzależności:
   - rozwój transportu, wzrost przewozów jest jednym z istotnych czynników wzrostu gospodarczego
   - rozwój społeczno-gospodarczy stymulowany różnymi czynnikami wymusza dostosowanie wielkości produkcji transportowej do zwiększonego popytu

8. udział transportu w tworzeniu PKB w danym kraju zależy od:
   - proporcji pomiędzy transportem publicznym, własnym i indywidualnym
   - relacji ogólnego poziomu cen usług transportowych do cen towarów i innych usług

9. nie wszystkie rodzaje produkcji są tak samo wrażliwe na zmiany cen w transporcie. Zależy to od udziału kosztów transportu w kosztach całkowitego wyrobu. Rodzaje produkcji najbardziej wrażliwe na zmiany cen w transporcie, to te, w których 50% kosztu w miejscu dostawy stanowią koszty transportu (produkcja materiałów budowlanych, produkcja surowców energetycznych, rud metali, wyrobów ceramicznych, drewna). Z kolei najmniej wrażliwe na zmiany cen w transporcie są te rodzaje produkcji, w których koszty transportu w miejscu dostawy nie przekraczają 1% (wyroby elektroniczne, precyzyjne, sprzęt gospodarstwa domowego, leki, kosmetyki, odzież, obuwie).

10. podatki obciążające działalność transportową w Polsce:
    - podatek VAT (23% dla ładunków, 8% dla pasażerów, 0% eksport i import usług transportu międzynarodowego)
    - podatek dochodowy
    - podatek od nieruchomości
    - podatki związane z posiadaniem środków transportu:
    - podatek od cen paliwa (VAT i akcyza)
    - opłata rejestracyjna
    - podatek od sprzedaży pojazdów
    - podatek przy imporcie pojazdów

11. wydatki budżetu państwa na transport i łączność
    - dotacje i subwencje
    - świadczenia na rzecz osób fizycznych
    - wydatki bieżące jednostek budżetowych
    - wydatki majątkowe

12. z eksportem usług transportowych mamy do czynienia gdy:
    - przewozy ładunków eksportowych i importowych są wykorzystywane przez krajowego przewożenia własnym taborem
    - przewoźnik krajowy wykonuje przewóz ładunków obcych między dwoma obcymi portami lub między dwoma obcymi krajami (przewozy cross trade)
    - przewoźnik krajowy wykonuje przewóz ładunków na terytorium obcego kraju na rzecz jego obrotu wewnętrznego (kabotaż)
    - obcy przewoźnik przejeżdża tranzytem przez dany kraj lub przez narodowe porty miejskie (tranzyt międzynarodowy)

13. o imporcie usług transportowych mówimy, gdy podmiot krajowy korzysta z usług transportowych wykorzystywanych przez:
    - przewoźników narodowych zagranicznego partnera handlowego
    - przewoźników państw trzecich
    - przewoźnik krajowy korzysta z tranzytu przez terytorium obcego państwa

14. obowiązek zorganizowania przewozu ładunku eksportowego lub importowego spoczywający na jednej ze stron kontraktu handlowego, nazywa się gestią transportową. Posiadanie gestii transportowej daje prawo wyboru drogi, środka transportu, przewoźnika i sposobu przewozu towaru. Prawo to wynika z obowiązku zapłacenia kosztów transportu i ubezpieczenia.

15. incoterms - to zbiór zasad regulujących obowiązki kupującego i sprzedającego w zakresie ponoszenia kosztów transportu i ryzyka, które stosowane są za zgodą obu kontrahentów w międzynarodowych transakcjach handlowych. Incoterms opracowuje Międzynarodowa Izba Handlowa - ostatnie wydanie 2000r.

Popyt na usługi transportowe

Potrzeba transportowa - oznacza chęć lub konieczność realizacji przemieszczenia z jednego miejsca do drugiego za pomocą środków transportu. Wszelkie potrzeby przemieszczania w przestrzeni osób lub ładunków wynikają z braku czasowej i przestrzennej zgodności między elementami niezbędnymi di działalności gospodarczej i społecznej człowieka, tzn. nie wszystkie potrzeby mogą być zaspokajane w danym miejscu. Potrzeby transportowe mają zatem charakter wtórny w stosunku do potrzeb gospodarczo-społecznych.

Potrzeba transportowa potrzeba przewozowa

Potrzeba transportowa jest pojęciem szerszym i oprócz zapotrzebowania na przewóz wraz z załadunkiem i wyładunkiem ewentualnie przeładunkiem obejmuje konieczność realizacji szeregu czynności związanych z organizacją procesu przewozowego i wchodzących w skład tego procesu, dlatego też w przewozach ładunków dominują potrzeby transportowe, obejmujące zarówno usługę przewozową jak i usługi dodatkowe (spedycyjne, ubezpieczeniowe, magazynowe, logistyczne itp.) znacznie częściej z potrzebą transportowa spotykamy się w transporcie pasażerskim.

---