Kultury mniejszości - Żydzi
H. Grynberg Winię Europę - tekst do innego tematu, ale warto go sobie przypomnieć.
autor pochodzenia żydowskiego, mieszkał z rodzicami we wsi Dobre (woj. mazowieckie), gdzie przed wojną żyło wielu Żydów
przeżył wojnę jako dziecko, ukrywał się z rodzicami w ziemiankach i lasach, matka wyrobiła sobie w końcu „aryjskie papiery”, ojciec nie mógł, zdradzał go akcent, został w końcu zabity
Grynberg z matką ukrywali się w Warszawie
zdaniem Grynberga począwszy od średniowiecza do II wojny w Europie rozwijał się i narastał antysemityzm, który został zapoczątkowany przez chrześcijaństwo,
Żydzi przybywali do Polski w XIII-XIV wieku, kiedy znajdowali w niej azyl, w innych krajach byli prześladowani, oskarżani o wybuchy zaraz, mordy rytualne (bajki o Żydach porywających chrześcijańskie dzieci i zabijających je dla rytuałów i inne średniowieczne wymysły),
W Polsce Polacy i Żydzi żyli obok siebie do II wojny światowej - za ukrywanie Żyda groziła śmierć, poza tym żywe było przeświadczenie o bogactwie Żydów, wydawano ich z zawiści albo dla pieniędzy,
A. Żbikowski Żydzi
asymilacja najsilniejsza w latach 60 XIX wieku, ale Żydzi nadal się wyróżniają, Polacy nie znają ich języka, a oni polskiej historii - dużo różnic,
Żbikowski także mówi o tym, że Żydzi napłynęli na tereny polskie we wczesnym średniowieczu (z terenów niemieckich), zajmowali się handlem, rolnictwem i rzemiosłem,
w XI wieku Żydzi na zachodzie objęci specjalnym ustawodawstwem - pełnili funkcje bankierów i urzędników, zajmowali się finansami,
z czasem, gdy pogarszała się ich sytuacja finansowa migrowali na wschód (wolniej się rozwijający) gdzie mieli szansę od początku „lepiej się ustawić”,
1264 - specjalny przywilej nadany Żydom przez Bolesława Pobożnego powierzający im opiekę nad skarbem - w 1334 rozszerzony przez Kazimierza Wielkiego,
chrześcijańska niechęć do Żydów - katolicy pouczani przez kler, by trzymali się od nich z daleka, duchowni nawoływali nawet do wygnania Żydów,
1496 - zakaz pożyczania pieniędzy w zastaw ziem od Żydów - mogli już oni zarządzać wieloma majątkami w imieniu szlachty,
nawet monarchowie korzystali z usług Żydów, ale stanowili oni konkurencję dla stanu mieszczańskiego,
bogactwo - stereotyp - większość Żydów zajmowała się rzemiosłem i drobnym handlem, prawdziwych fortun dorabiali się nieliczni,
państwo Jagiellonów liczyło 75 tys. Żydów, sto lat było ich już 200 tys. (rodziny były wielodzietne, nawet po kilkanaście pociech!)
między XV a XVI wiekiem Żydzi uzyskali jeszcze większą autonomię, a na uniwersytetach można było studiować literaturę żydowską,
konflikty powstawały wśród ludności niższych warstw i wśród mieszczan - uważano, że Żydzi zabijają małych chłopców, by z ich krwi piec macę, kradną hostię z kościołów i roznoszą choroby,
Żydem był fałszywy prorok Sabbataj Zewi, który ogłosił się mesjaszem po rzezi Żydów w 1648 roku, zapoczątkował kabałę i przepowiadał koniec świata w 1666 (do tego czasu zyskał wielu zwolenników, ale został aresztowany przez sułtana tureckiego i w 1676 - ciekawa historia, ale raczej w ramach ciekawostki),
A. Hertz Żydzi w kulturze polskiej
w Polsce nie ma już Żydów,
literatura wspomina o Żydach zajmujących się finansami (np. Lalka), nie asymilowali się, gdyż ich rodziny tego nie uznawały
w podobnej sytuacji był Tuwim,
pierwsze getta tworzyli papieże (XVII wiek) - i Żydzi i Polacy byli z tego zadowoleni. Nie chcieli mieć ze sobą kontaktu, bo katolików uczono, że to Żyd zabił Jezusa, natomiast Żydzi nie chcieli, by ich młodzież nauczyła się chrześcijańskich zwyczajów - Żydzi przyzwyczajeni do gett, dlatego nie podejrzewali niczego złego, gdy byli w nich umieszczani przez Niemców,
Kultura żydowska, film Po-lin
ważne momenty życia - obrzezanie ósmego dnia po urodzeniu, barmicwa - uroczyste przyjęcie do grona dorosłych (w wieku 13 lat) i ślub,
kobiety w cieniu mężczyzn, do niedawna córki spod opieki ojca przekazywane w opiekę męża,
staropanieństwo i starokawalerstwo grzechem - posiadanie dzieci obowiązkiem,
po porodzie nad młodą matką czuwają inne kobiety, przez 7 dni po urodzeniu syna i 14 po urodzeniu córki jest nieczysta i nie może dotykać mężczyzn,
szabas - święto zaczynające się w piątkowy wieczór i trwające do sobotniego wieczora, nie można w tym czasie pracować,