Liczne wymogi zawarcia małżeństwa należy podzielić aż na 3 grupy z punktu widzenia konsekwencji, jakie pociągnie za sobą z woli ustawodawcy- naruszenie (niezastosowanie się) do określonego wymogu . Do pierwszej grupy najważniejszych przesłanek zaliczyć trzeba te wymogi, które ustawodawca określił w art. 1 k.r.o. Ich niezachowanie spowoduje bowiem skutek w postaci nie zawarcia małżeństwa (matrimonium non existens) - wniosek a contrario z treści art. 2 k.r.o. Do tych przesłanek zaliczamy :
A. W odniesieniu do małżeństw w trybie cywilnym :
różnicę płci nupturientów
ich jednoczesną obecność w momencie zawierania małżeństwa (wyjątek od tej przesłanki zawarty jest w art. 6 k.r.o.)
udział uprawnionego cywilnego celebransa
złożenie zgodnych oświadczeń o zawarciu małżeństwa przez nupturientów
B. W odniesieniu do małżeństw wyznaniowych poddanych przez nupturientów cywilnemu prawu polskiemu, oprócz powyższych, zaliczyć należy dodatkowo do omawianej grupy przesłanek następujące wymogi:
uprawnionym celebransem jest w tym przypadku duchowny Kościoła lub związku wyznaniowego zajmujący stanowisko objęte wykazem publikowanym w zarządzeniu MSWiA w Monitorze Polskim nr 40 z 1998 r.
tego typu małżeństwa mogą być zawierane wyłącznie w obrębie tych Kościołów i związków wyznaniowych, które mają uregulowaną sytuację z RP bądź to na podstawie umowy międzynarodowej, bądź też na podstawie ustawy
tylko w tej grupie małżeństw sporządzenie aktu małżeństwa jest przesłanką konstytucyjną związek małżeński.
Do drugiej grupy przesłanek zaliczyć należy trojakiego rodzaju okoliczności: tzw. przeszkody małżeńskie (zakazy zawarcia małżeństwa z art. 10-15 k.r.o. włącznie). wady oświadczeń o zawarciu małżeństwa wymienione w art. 15 k.r.o. nieprawidłowości przy zawieraniu małżeństwa przez pełnomocnika opisane w art. 16 k.r.o. Wszystkie te negatywne przesłanki skutkują identycznie: mimo ich wystąpienia małżeństwo zostaje skutecznie zawarte, jest jednak małżeństwem wzruszalnym, ponieważ można je unieważnić (polskie ustawodawstwo nie zna sankcji bezwzględnej nieważności małżeństwa). W zdecydowanej jednak większości przypadków tej grupy małżeństwo zawarte z naruszeniem wymienionych przesłanek może być konwalidowane. Do ostatniej grupy przesłanek zawarcia małżeństwa zaliczamy wszystkie inne wymogi do tej pory nie wymienione, które charakteryzują się tym, że sam ustawodawca nie przewidział żadnej negatywnej konsekwencji dla losów małżeństwa (ani w chwili jego zawierania ani później) zawartego z naruszeniem tych wymogów. Konsekwencje ich niezachowania w postaci odpowiedzialności dyscyplinarnej może ponosić sam organ celebrujący zawarcie małżeństwa, który powinien zapewnić realizację tych wymogów.
Przesłanki tej grupy mają do spełnienia dwie ważkie funkcje: podnoszą rangę związku małżeńskiego oraz umożliwiają kierownikowi USC wykrycie ewentualnych przeszkód
ad. A1 (różnica płci ). Z punktu widzenia spełnienia tego wymogu problem pojawia się w przypadku transseksualizmu lub obojnactwa ( hermafrodytyzmu). Transseksualizm polega na tym, iż człowiek o jednoznacznie wskazujących na przynależność do danej płci cechach, uważa się za przedstawiciela płci drugiej, przy czym jego przekonanie jest trwałe i niezmienne. Według aktualnie obowiązującej linii orzecznictwa SN transseksualista w tym rozumieniu nie może zawierać małżeństwa z osobą płci tożsamej biologicznie, a więc osobą, na związku z którą tak naprawdę mu zależy. Natomiast po przejściu naturalnego cyklu terapeutycznego, a więc wraz z korekturą ciała celem dostosowania jego wyglądu do psychicznego odczucia własnej płciowości, nie będzie już przeszkód do zawarcia takiego związku, ale wówczas transseksualista przestaje nim być. Hermafrodytyzm z kolei polega na występowaniu u tego samego człowieka zarówno biologicznych cech męskich, jak i żeńskich. Jeżeli biegłym uda się przesądzić, że cechy jednej z płci przeważają, osoba taka może zawrzeć skutecznie małżeństwo z przedstawicielem płci odmiennej w stosunku do tej, której cechy u niej samej przeważają. Jeśli takiej przewagi nie da się ustalić, hermafrodyta nie może skutecznie zawrzeć żadnego małżeństwa.
ad. A2 (jednoczesna obecność nupturientów ): Wyjątek od tej przesłanki ustalił ustawodawca w art. 6 k.r.o. a konsekwencje wadliwego zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika w art. 16 k.r.o. Warunkiem posłużenia się pełnomocnikiem do zawarcia małżeństwa jest zgoda sądu, której ten może udzielić, jeżeli istnieją ważne powody. Według SN nie stanowi takiego powodu sam jedynie fakt, że jedna ze stron jest obcokrajowcem Ważnym powodem jest bowiem tylko taka sytuacja, która uniemożliwia nupturientom w realnie ocenianej przyszłości jednocześnie stawiennictwo w tym samym miejscu i czasie w celu zawarcia małżeństwa.
ad. A3 (celebrans): Świeckimi organami uprawionymi do odbioru oświadczeń o zawarciu małżeństwa są: kierownik USC Kierownikiem USC (zarówno w osobie wójta, burmistrz, lub prezydent miasta, chyba że rada danej gminy powoła zamiast niego innego kierownika USC. zastępca kierownika USC Zastępca kierownika USC (zarówno w osobie wójta, burmistrza, prezydenta jak i powołanego przez radę gminy )jest osoba powołana na to samo stanowisko przez radę gminy, konsul polski w odniesieniu do obywateli polskich zawierających małżeństwo za granicą Kognicja konsula dotyczy tylko obszaru państwa, w którym pełni on swoją funkcję, przy czym umowy konsularne mogą poszerzać podmiotowy zakres właściwości konsula, dopuszczając np. odbieranie oświadczeń o zawarciu małżeństwa między obywatelem państwa ojczystego konsula i obywatelem państwa, w którym konsul pełni swoją funkcję. Jeżeli chodzi o duchownych celebransów to wykaz stanowisk w poszczególnych Kościołach i związkach wyznaniowych uprawniających do odbioru takich świadczeń został opublikowany w zarządzeniu MSWiA w Monitorze Polskim nr.40 z 1998 roku.
ad. A4 ( zgodne oświadczenia nupturientów ): Decyduje treść oświadczeń o zawarciu małżeństwa, a nie ich forma. Przesłanka ta jest spełniona tylko wówczas, gdy do uprawnionego celebransa dojdzie w sposób nie budzący wątpliwości, że nupturienci chcą zawrzeć ze sobą związek małżeński. Zazwyczaj ich wola w tym zakresie manifestowana jest w formie oświadczeń powtarzanych za celebransem, wyjątkowo przybiera inną postać, np. cudzoziemiec składa swoje oświadczenie z udziałem tłumacza, a niemy poprzez podpisanie przeczytanej wcześniej przez siebie roty przyrzeczenia lub przy udziale biegłego w zakresie języka migowego. W trybie cywilnym każdy z nupturientów składa tylko jedno oświadczenie o zawarciu małżeństwa z partnerem, natomiast przy zawarciu małżeństwa o podwójnym skutku każdy z nupturientów powinien złożyć aż 2 oświadczenia: o zawarciu małżeństwa wyznaniowego oraz o poddaniu tego związku jednocześnie przepisom prawa polskiego. Przy zawieraniu małżeństwa o podwójnym skutku oba oświadczenia (świeckie i wyznaniowe) muszą być odebrane przez celebransa w tej samej chwili. Akt małżeństwa jako przesłanka konstytucyjna: rola aktu małżeństwa jest inna w zależności od trybu jego zawarcia. Według art. 4 prawa o aktach stanu cywilnego, akt małżeństwa zawartego przed cywilnym celebransem nie stanowi przesłanki skutecznego zawarcia tego związku ( został pominięty w art. 1§1 k.r.o.) lecz jedynie dowód, że takie małżeństwo zostało zawarte. Gdyby zatem zostały spełnione wszystkie przesłanki wymienione w art. 1§1 k.r.o. (np. obywatele polscy zawarli zawarli małżeństwo za granicą przed polskim konsulem) lecz nie doszło do sporządzenia aktu małżeństwa (np. zaginą protokół sporządzony przy zawieraniu wcześniej opisanego związku ), małżeństwo w świetle prawa jest skutecznie zawarte, brak jednak dowodu istnienia tego związku. Małżonkowie mogliby w takiej sytuacji na podstawie art. 189 k.p.c. żądać ustalenia przez sąd faktu zawarcia małżeństwa, a prawomocny wyrok sądowy stanowiłby podstawę sporządzenia aktu małżeństwa. Konsul nie rejestruje, a jedynie przesyła protokół do USC Warszawa Śródmieście. W przypadku zawarcia małżeństwa wyznaniowego, które miałoby mieć skutki cywilnoprawne, art. 1§3 k.r.o. przesądza jednoznacznie, że akt małżeństwa stanowi przesłankę konstytutywną powstania cywilnego związku małżeńskiego. Tak długo zatem, jak długo nie zostanie sporządzony akt małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej, o małżeństwie cywilnym nie może być mowy. Ponieważ ustawodawca określił wyraźnie przyczynę odmowy sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej i procedurę weryfikacyjną tej odmowy, strony nie mogą w tej sytuacji w zasadzie wyrażać oświadczeń woli.