HISTORIA POWSZECHNA
Tadeusz Manteuffel
Benedykt Zientara
Arabowie TM
„Arabowie okazali się tym rzadkim rodzajem zdobywców którzy stojąc kulturalnie niżej od krajów podbitych <- nie tylko nie zahamowali postępu cywilizacyjnego ale potrafili przejąc i promować jego rozwój. (rolnictwo, metalurgia, tkactwo, zioła przyprawy, geografia, filozofia, nauki ścisłe)
Bizancjum TM
W ciągu wczesnego średniowiecza Bizancjum stało się prawdziwym „azylem cywilizacji”. Mimo trudności politycznych i klesk militarnych kultura materialna Bizancjum potrafiła nie tylko oprzeć się wzmacniającemu naciskowi barbarzyńców ale miewała momenty prawdziwego rozkwitu Najdłuższy IX do XI wiek.
Powstanie Europy TM
Po upadku cesarstwa brak centralnej niekwestionowanej władzy, której powstanie dodatkowo uniemożliwia mentalność przywykłych do demokracji wojennej plemion germańskich. Zakorzeniony u nich partykularyzm (w sferze politycznej gospodarczej i światopoglądowej) wymagał kompromisu z niezbędną obecnie instytucją władzy państwowej - potrzeba takiego kompromisu genezą feudalizmu
Wytwarzające się w II poł. IX wieku stosunki należy uznać za triumf partykularyzmu. TM
Występował on nie tylko w
- dziedzinie życia politycznego (rozproszkowanie suwerenności państwowej przez immunitety)
- także gospodarczego (każda włość dążyła do samowystarczalności)
- i w sferze kulturalno-religijnej - znajomość i ciekawość świata nie przekraczała granic prowincji, zaś religijnie rozpowszechnił się graniczący z pogaństwem kult przeróżnych świętych nieznanych żadnemu kalendarzowi religijnemu i najwymyślniejszych relikwii
<- TEORIA Zientary o ujemnej roli kultury cesarstwa rzymskiego (jako dominującej władzy uniwersalnej), która przez unifikacje i poprzez wchłonięcie zlikwidowała bezpowrotnie oryginalne i prężne ogniska kultury pozostałych ludów Europy. W przeciwieństwie do tego partykularyzm wieków średnich stworzył w Europie sytuacje całkiem unikatową w skali światowej umożliwiając jej poprzez różnorodność tak bujny rozwój (w ogóle Zientara zauważa że średniowiecze jest właśnie tą epoką w której Europa dystansuje pozostałe cywilizacje - co pierwszym krokiem do jej późniejszej globalnej supremacji)
Państwo Franków TM, BZ
„Przez przyjęcie chrztu Chlodwig zyskał przewagę nad innymi plemionami germańskimi, które ze względu na swój arianizm nie mogli liczy ć na poparcie miejscowej ludności chrześcijańskiej, a dodatkowo - platforma porozumienia z Bizancjum.
TM
„Słabością państwa Franków był brak wewnętrznej jego spoistości - konieczność walki z procesami odśrodkowymi oraz nadużyciami urzędników królewskich <- ich dokuczliwość oraz bogacenie się kosztem miejscowej ludności stały się jedną z przyczyn rozszerzania się w kraju immunitetów.”
TM
„Zwycięstwo Karola Młota pod Poitiers - przeceniane w historiografii jako punkt zwrotny ekspansji arabskiej na terenie Galii <- Klęska zmusiła arabów do wycofania ale nie powstrzymała ich posuwania się ku Wschodowi (zagony aż do doliny Rodanu) niebezpieczeństwo zlikwidował dopiero następca Karola Młota”
Państwa Słowian
Powstanie Rusi - teorie o inicjatywie Normanów i niemożności stworzenia przez słowian oryginalnie silnego państwa <- nieprawda wg Manteuffela o ewentualnym udziale Normanów w tworzeniu państwa zadecydować miała atrakcyjność Rusi - leżała na przecięciu dwóch międzynarodowych szlaków handlowych <- Takie położenie zaważyło na szybszym niż na zachodzie rozwoju sił wytwórczych tego obszaru, a co za tym idzie przyrost rzemiosła i jego skupienie w osadach miejskich - te same przyczyny przyciągały obcych awanturników - drużyny wareckie, które chciały korzystać z powstałych warunków a nie odwrotnie.
TM
Cesarstwo rzymskie narodu niemieckiego
Koronacja cesarska Ottona I stworzyła zupełnie nową sytuację na Zachodzie. Powstało państwo nawiązujące do tradycji imperium rzymskiego. <- Jego granice wychodziły daleko poza zasięg etnicznych germanów - Ambicją nowego cesarstwa było podporządkowanie sobie całego świata chrześcijańskiego - pole konfliktu z papieżem i inwestyturę
TM
Doniosłym wydarzeniem było zahamowanie ekspansji (cesarstwa) na wschód kierując ją w zamian na południe (Włochy) i pozwalając ukształtować się słowiańskim państwom jak Polska czy Czechy
<-Benedykt Zientara widzi z kolei w skierowaniu całej energii na Włochy a nie na sprawy wewnętrzne źródeł upadku idei cesarstwa w okresie późniejszym)
Zientara: Walka Barbarossy 1167-76 dla jednych próbą zdławienia wolnych organizmów miejskich przez reakcję feudalną, dla innych etap walki władzy państwowej z partykularyzmem - dla Zientary oba
Dodatkowo wojny wymagały środków a te pozyskiwane były od miast i książąt Rzeszy w zamian za przywileje - które do decentralizacji władzy czego kulminacja w 1250
Przemiany XI i XII w.
TM
Emancypacja miast, czynszowanie chłopów itd. Cechą wspólną tych przemian była dążność do wyzwolenia się z więzów panującego dotąd bezapelacyjnie partykularyzmu <- przemożne pragnienie odmiany dotychczasowego stylu życia
Przemiany ustrojowe w Anglii
BZ
Spór historyków o Magna Charta - dla niektórych krok ku praworządności
Dla innych krok w tył i triumf oporu feudalizmu wobec monarchii - nawrót do czasów rozbicia feudalnego - regres
Jagiellonowie Andegawenowie
BZ uważa pojawienie się tych dwóch dynastii jako cezurę od której napór Niemców na wschód ulega zahamowaniu co ogromne znaczenie dla rozwoju obu krajów
Mongołowie
BZ
Mongołowie mimo zniszczeń
Poprzez zjednoczenie ogromnych terenów, ulepszenie komunikacji i powstanie ośrodków miejskich doprowadzili do ożywienia handlu lądowego na niespotykaną dotąd skalę co nie pozostało bez wpływu na sytuacje w Europie (o Marco Polo nie wspominając)
Narodziny herezji
TM -
Państwo Osmanów
BZ - Powodzenia swe zawdzięczali Turcy Osmańscy znakomitej organizacji wojska i państwa podporządkowanej celom zdobycznym, nie zagłębiając się głębiej w teologie pod tym sztandarem zjednoczyli sunnitów i szyitów i przezwyciężyli podziały destrukcyjne dla podobnych tworów politycznych
<- po drugie w chwili ich pojawienia się nie było żadnej siły politycznej zdolnej się im przeciwstawić