ALERGEN - to z reguły cząsteczka białka pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego albo inny związek chemiczny, wywołujący reakcje alergiczną. Alergeny możemy podzielić na wziewne (np. alergeny pyłków roślin, zwierząt czy roztoczy kurzu domowego), pokarmowe (np. białko jaja kurzego, owoce, warzywa, ryby, owoce morza) i kontaktowe (np. metale, leki, barwniki)
ALERGIA - inaczej uczulenie. Jest to nadwrażliwość organizmu na występujące w środowisku alergeny. U osób pewnej grupy osób narażenie na alergeny prowadzi do aktywacji układu odpornościowego i pojawienia się objawów choroby (np. alergicznego nieżytu nosa i spojówek czy alergicznej astmy oskrzelowej).
ALERGIA NA JAD OWADÓW BŁONKOSKRZYDŁYCH (OSY I PSZCZOŁY) - uczulenie na składniki jadu tych owadów. Uczulenie to może prowadzić do wystąpienia tzw. objawów uogólnionych po użądleniu takich jak świąd ciała, rumień, pokrzywka, duszność, przyspieszenia akcji serca, bóle brzucha i biegunka, spadek ciśnienia tętniczego i utrata przytomności. Wystąpienie części z tych objawów nie zawsze jest wywołane uczuleniem na jad, może być spowodowane jego toksycznym działaniem. Diagnostykę alergii na jad owadów błonkoskrzydłych przeprowadza się u osób u których wystąpiły objawy uogólnione. W celu wykrycia uczulenia wykonuje się testy śródskórne z jadem oraz oznacza się przeciwciała klasy E skierowane przeciwko alergenom jadu. Jedynym sposobem leczenia alergii na jad owadów błonkoskrzydłych jest immunoterapia (odczulanie) jadem. O jej rozpoczęciu decyduje lekarz alergolog.
ASTMA OSKRZELOWA - to choroba zapalna dolnych dróg oddechowych (oskrzeli). Zapalenie w dolnych drogach oddechowych prowadzi do rozwoju nadreaktywności oskrzeli, odpowiedzialnej za występowanie charakterystycznych dla astmy objawów - kaszlu, duszności i świstów (uczucia grania w piersiach). Objawy astmy mogą pojawić się przy kontakcie z uczulającym daną osobę alergenem, ale również po narażeniu na zimne powietrze, silne zapachy, dym papierosowy i po wysiłku.
ATOPIA - genetycznie uwarunkowana skłonność organizmu do produkcji przeciwciał tzw. klasy E (czyli IgE), które są skierowane przeciwko powszechnie występującym w środowisku substancjom lub cząsteczkom, np. fragmentom pyłków roślin albo składnikom wydzieliny skóry zwierząt. Atopia sama w sobie nie jest chorobą, ale sprzyja rozwojowi chorób alergicznych.
HISTAMINA - związek produkowany przez komórki organizmu ludzkiego, spełniający bardzo ważną rolę w wywoływaniu objawów alergicznych. W diagnostyce chorób alergicznych histamina jest wykorzystywana do nieswoistych prowokacji dooskrzelowych oraz jako kontrola dodatnia w punktowych testach skórnych.
IMMUNOTERAPIA - powszechnie nazywana „odczulaniem” to jedyny przyczynowy sposób leczenia chorób alergicznych, zmniejszający lub całkowicie likwidujący objawy choroby. Dzięki immunoterapii możliwe jest zmniejszenie ilości stosowanych leków przeciwalergicznych (kropli do nosa, kropli do oczu, leków przeciwhistaminowych) a nawet całkowite ich odstawienie. Co więcej, immunoterapia zapobiega wystąpieniu nowych uczuleń u osoby odczulanej a także hamuje przejście łagodniejszych postaci chorób alergicznych w cięższe. Zalecany okres leczenia wynosi 3-5 lat. Wyróżniamy dwa rodzaje odczulania: podjęzykowy oraz podskórny. Specjalnym rodzajem odczulania jest immunoterapia jadami owadów błonkoskrzydłych.
IMMUNOTERAPIA PODJĘZYKOWA - polega na podawaniu pod język alergenu w postaci kropli lub rozpuszczalnych tabletek. Taki sposób leczenia nie wymaga wizyt w gabinecie lekarskim - pacjent przyjmuje leki w domu.
IMMUNOTERAPIA PODSKÓRNA - polega na podawaniu alergenu w postaci zastrzyków podskórnych. Leczenie przebiega w dwóch etapach. Pierwszy, to kilkutygodniowy okres wstępny, kiedy to w odstępach tygodniowych podawane są coraz większe dawki alergenów aż do osiągnięcia tzw dawki podtrzymującej. Drugi okres to okres leczenia podtrzymującego, podczas którego otrzymuje się iniekcje zwykle w odstępach miesięcznych. Podanie każdej iniekcji odbywa się w gabinecie lekarskim.
PRÓBA ROZKURCZOWA - badanie polegające na wykonaniu spirometrii przed i po podaniu wziewnego leku rozkurczającego oskrzela. Dodatni wynik próby rozkurczowej pozwala rozpoznać astmę oskrzelową.
PROWOKACJA ALERGENEM - badanie służące do potwierdzenia uczulenia. Polega na podaniu roztworu alergenu do oka (prowokacja dospojówkowa), nosa (prowokacja donosowa) lub oskrzeli (prowokacja dooskrzelowa). W praktyce klinicznej najczęściej wykonuje się prowokacje donosowe i dospojówkowe, podczas gdy prowokacje dooskrzelowe alergenem przeprowadza się najczęściej w specjalistycznych ośrodkach w celach naukowych.
PROWOKACJA DOOSKRZELOWA NIESWOISTA - badanie, które wykrywa nadreaktywność oskrzeli, jedną z charakterystycznych cech astmy oskrzelowej. Polega na podawaniu drogą wziewną substancji, która u chorych na astmę wywołuje skurcz oskrzeli. Najczęściej substancją wykorzystywaną w nieswoistej prowokacji dooskrzelowej jest metacholina, ale przeprowadza się też badania z użyciem innych związków np. histaminy, mannitolu lub hipertonicznego roztworu chlorku sodu. Ponieważ nadreaktywność oskrzeli może występować również w przypadku innych chorób, np. po infekcji wirusowej lub u palaczy tytoniu, nieswoiste prowokacje odoskrzelowe mają szczególne znaczenie przy wykluczeniu podejrzenia astmy oskrzelowej (u osób z ujemnym wynikiem badania).
PUNKTOWE TESTY SKÓRNE - to podstawowe badanie wykonywane w gabinecie lekarza alergologa. Ma ono na celu wykrycie potencjalnych alergenów uczulających pacjenta. Badanie polega na nałożeniu na przedramionach (w wyjątkowych przypadkach na plecach) kropli alergenów oraz dodatkowo dwóch substancji sprawdzających czy skóra pacjenta prawidłowo reaguje (kontrola ujemna i kontrola dodatnia) a następnie nakłuciu ich niewielkim nożykiem. Kontrola ujemna (rozpuszczalnik dla alergenów) w warunkach prawidłowych nie daje odczynu. Kontrola dodatnia (najczęściej roztwór histaminy) w warunkach prawidłowych zawsze daje pozytywną reakcję w postaci bąbla. Wynik badania jest odczytywany po 15-20 minutach. Należy pamiętać, że dodatni wynik testu nie oznacza uczulenia.
TESTY PŁATKOWE - wykorzystywane są w rozpoznawaniu alergii kontaktowej na metale (np. składniki biżuterii), substancje będące składnikami kremów, maści, farb do włosów, kosmetyków, leków stosowanych miejscowo i wielu innych. Wykonuje się je na plecach. Przez 48 godzin płatki bibuły nasączone alergenem pozostają na skórze. Płatki z alergenami zdejmuje się po 48 godzinach. Odczytu wyników testów dokonuje się po 48 i 72 godzinach od ich założenia.
TESTY ŚRÓDSKÓRNE - służą do wykrywania alergii na jady owadów błonkoskrzydłych błonkoskrzydłych i leki. Wykonuje się ja na przedramieniu, wstrzykując śródskórnie niewielkie objętości roztworu alergenu o coraz większych stężeniach, do momentu osiągnięcia dodatniego wyniku testu lub maksymalnego stężenia roztworu alergenu.
SPIROMETRIA - badanie czynności płuc, które ma na celu wykrycie zaburzeń w dolnych drogach oddechowych.