1.Przedmiotem logopedii jest usuwanie zakłóceń w komunikowaniu językowym, usuwanie przyczyn powodujących te zakłócenia oraz szeroko pojęta profilaktyka.
Działy: logopedia ogólna, surdologopedia, oligofrenologopedia, neurologopedia, balbutologopedia, glottodydaktyka, ortoepik.
Logopedia zajmuje się:
*kształtowaniem prawidłowej mowy u dzieci w wieku przedszk. I szkolnym,*doskonaleniem mowy już ukształtowanej,*nauczaniem mowy w wyniku jej utraty lub braku,*usuwaniem wad wymowy,*usuwaniem trudności w pisaniu i czytaniu*usuwanie zaburzeń głosu
Nauki pograniczne: neurolingwistyka,socjolingwistyka,semiotyka,psycholing.,anatomia oraz fizjologia i rozwój narządów mowy, patologia, foniatria, audiologia, akustyku, neurologia, neuropsychologia, biologia dziecięca, psychologia, psychopatologia, ped. Specjalna, rytmologia, logarytmika, językoznawstwo, pediatria, psychiatria.
2.Sprawność komunikacyjna-umiejętność budowania wypowiedzi, poprawnej, zrozumiałej dla innych, dostosowanej do sytuacji komunikacyjnej
Sprawność językowa-zdolność swobodnego kreowania wypowiedzi
Sprawność systemowa-umiejętność kreowania odpowiednich wypowiedzi za znajomością systemu języka:fonetyczno-fonologiczny(głoski), leksykalny,synaktyczny, morfologiczny
Sprawność społeczna - umiejętność realizowania różnych ról językowych (tzn. uwzględniania ról społecznych rozmówców); sprawność ta wymaga wiedzy na temat relacji społecznych w danej grupie (społeczności);
sprawność sytuacyjna - umiejętność posługiwania się językiem w różnych sytuacjach komunikacyjnych (np. innych umiejętności wymaga pisanie, innych mówienie);
sprawność pragmatyczna, czyli umiejętność osiągania celu przez nadawcę wypowiedzi (a zatem zdolność przekazywania informacji o sobie, np. o uczuciach, myślach, ale także przekonywania odbiorcy itd.)
3.KALENDARIUM
-1949-„Rozwój mowy jednej dziewczynki”
-1960-1szy nr czasopisma „Logopedia-zagadnienia kultury żywego słowa”
-1961- powołanie centralnej komisji logopedycznej w Wawie
-1963-powołanie polskiego towarzystwa logopedycznego
-1970- powołanie zakładu logopedii przy UMCS
-1985- powołanie komisji logopedycznej przy komisji językoznawstwa PAN
4.Specjalności
Logopeda ogólny-diagnozowanie i ogólna terapia ze szczególnym uwzględnieniem diagnozy, profilaktyki i terapii zaburzeń artykulacyjnych.(por.psychped,por.foniatr.)
Logopeda surdologopedia-diagnoza i terapia osób z uszkodzonym narządem słuchu(przedszkola, szkoły, ośrodki dla niedsłyszących)
Neurologopeda-diagnoza i terapia mowy osób z porażeniem mozgowym, afazją, alarią(odziały neurologii,szkoły dla dzieci z por. mózgowym)
Balbutologopeda-osoby jąkające się, z innymi zaburzeniami płynności mowy(por.psych.ped,oddziały i por. logopedyczne)
Oligofrenologopeda- diagnoza i terapia osób upośledzonych umysłowo(przedszkola specjalne,szkoły spec.szkoły życia)
Ortoepik-kultura słowa, techniki mówienia
Glottodydaktyk- dzieci z Dys-ort,leksją-grafią(por.psych.ped)
5.Rola krzyku…
-komunikacyjna,oddechowa, przygotowawcza do mowy
Głużenie- samorzutne bez wpływu otoczenia na wydawanie dzwięków, 2-3mż
Gaworzenie-świadome powtarzanie dźwięków czyli odruch warunkowy, jest wyraźnym niezamierzonym treningiem słuchu, po 6mż

ETAPY KSZT. MOWY DZIECKA
-ZEROWY-3-9mż.płodowego
(przygotowawczy)wykształcają się narządy mowyi zaczynaja funkcjonować
-MELODII- do 1rż,krzyk,płacz,naturalne okrzyki
-WYRAZU-1-2rż,okres sygnału jednoklasowego,wypowiedź zbudowana z ułamków wyrazu,
-SWOISTEJ MOWY DZIECIECEJ-
3-7rż., dziecko prowadzi swobodne rozmowy ale zasady gramatyczne nie są jeszcze opanowane.
ODRĘBNOŚCI JĘZYKOWE:
-sylaby początkowe w roli całego wyrazu,np.mi-miś
-reduplikacja-powtarzanie sylaby końcowej
- powtarzanie wyrazu jednosylabowego
-skracanie wyrazu
-przestawki
-neologizmy
-zniekształcenia wyrazu
6.PALATOLALIA- jej przyczyną są zaburzenia spowodowane rozszczepem warg i/lub podniebienia. Cechuje ją nosowanie otwarte oraz różnorodne zaburzenia artykulacji. Mowa dzieci rozwija się tu z około 1,5rocznym opóźnieniem.
Czynniki wywołujące rozszczepy:
-wewnątrz pochodne-genetyczne lub dziedziczne
-zewnątrzpochodne- choroby matki, zatrucia pokarmowe, niepełnowartościowe odzywianie, wiek rodziców, urazy i stresy.
Zaburzenia towarzyszące:
-połykanie
-oddychanie
-żucia i układu kostnego
-układu mięśniowego
-rozwoju emocjonalnego
Cechy mowy dziecka z palatolalią:
-dyslalia złożona- zniekształcenie kilku lub kilkunastu głosek
-rynolalia-unosowienie głosek
- rynofonia- unosowienie głosu
-palatofonia- trudne głoski dziecko zastępuje szmerem głosniowym.
DIAGNOZA PALATOLALII
W procesie diagnozowania zaburzen mowy najistotniejsze jest znalezienie odbiegających od normy zachowań językowych oraz zakresu kompetencji językowej, komunikacyjnej, jaką dysponuje badane dziecko.
Celem postępowania jest określenie objawow zaburzeń mowy:-stopień unosowienia,- odległość podniebienia miękkiego od tylnej ściany gardła.
SCHEMAT BADANIA
Ietap
1. Badania wstępne
a)dokładny wywiad z opiekunem(w jakim okresie rozwojowym wystpił czynnik patologiczny)*4-7 tydz.życia płod. - rozszczep podniebienia pierwotnego(warg lub warga i wyrostek zębodołowy)*7-12tydz.życia,płod - rozszczep podniebienia wtórnego(warga i podniebienie)*rozszczep całkowity-kombinacja dwóch poprzednich.
W toku wywiadu ustala się: wiek dziecka, przebyte już operacje i jakie jej jeszcze Czekaja, czy jest badane ortodontycznie,czy w rodzeństwie wyst ta sama wada,czy zdiagnozowany został słuch dziecka
b)obserwacja- prowadzona od momentu wejścia dziecka do gabinetu, ogólne zachowanie językowe i niejęzykowe(czy mówi, jak mówi, czy chetnie nawiązuje kontakt)czy dziecko jest spokojne, przestraszone,agresywne… czy samo podejmuje kontakt z logopeda, czy dziecko podczas rozmowy bacznie obserwuje usta mówiącego
c)orientacyjne badanie sprawności komunikacyjnej: jest to wstępne rozpoznanie poziomu sprawności językowej, komunikacyjnej i stylistycznej, społ,sytuac,pragmatycznej. - sprawdzić to można aranżując rożne zabawy
- w badaniu należy spróbować ustalić czy dziecko buduje zdania o poprawnej konstrukcji, czy zdania SA proste czy złozone,jaka jest jakość głosu…



2. Badania specjalistyczne -badanie ortodontyczne(zgryz) b. audiologiczne (słuch),b.u foniatry
3 Badania uzupełniające
- stan aparatu artykulacyjnego, sprawności narządów artykulacyjnych,funkcji połykowej, sluchu fonematycznego,emisji głosu.
IIetap- Sformułowanie hipotez
4. Badania podstawowe
-badanie rozumienia mowy
-badanie mówienia
-badanie czytania i pisania
IIIetap Weryfikcja hipotez
-ustalenie indywidualnego programu terapii
TERAPIA MOWY DZIECI Z ROZSZCZEPEM PODNIEBIENIA
2 nadrzędne cele terpii logopedycznej:
-zmniejszenie stopnia nosowania
-poprawa artykulacji
ETAPY TERAPII:
I. Instruktaż dla matki odnośnie masażu:
- nasączoną gazą ,owinieta wokół palca,kilkakrotne ruchy w msc blizn
-przed jedzeniem
-masować w płaszczyźnie poziomej
II.Wypracowanie właściwego toru oddechowego i prawidłowej czynności pierścienia zwierającego gardło:
-ćw. Oddechowe: świadome regulowanie wdechu i wydechu, wydmuchiwanie baniek, ćw. Mocnego wdechu i wydechu, powolnego wydechu przez usta
-ćw.pierscienia: wciąganie powietrza przez rurkę, wsysanie kawałków bibuły,podnoszenie.
III. Korygowanie wadliwej wymowy:
-praca nad usunięciem wadliwej wymowy
-próba przeniesienia języka ku przodowi
-zależy jakie i ile głosek jest zniekształconych
np. dziecko nie wymawia gloski sz:
-najpierw w izolacji, potem w wygłosie i nastepnie w wyrazach
7.LARYNGEKTOMIA- zabieg częściowego lub całkowitego usuniecia krtani. Pozbywa chorego fałdów glosowych ale nie pozbawia go komunikacji językowej.
Rodzaje mowy zastępczej:
1.Mowa przełykowa- role generatora dx wieku przejmuja fałdy śluzówki przełyku. Czynność mówienia jest męcząca, niskie brzmienie głosu.
2. Mowa gardłowa-pseudoglośnia zlokalizowana w gardle środkowym, opanowuje ja 10%chorych, Gos jest skrzeczący z duzym wysiłkiem, jest dobrze rozumiana przez otoczenie.
3. Mowa przetokowa - dzieki zabiegowi chirurgicznemu wytwarza się przetoki gosowe;zalety-przyjemna barwa głosu, mniejszy wysiłek, krótka rehabilitacja; wady- niedokładne przekazywanie treści semantycznych?
Rodzaje komunikowania się laryngektowanych:
-uzywający mowę zastępczą
-sztuczna krtań( mowa jak u robota, droga)
-tworzenie przetok
-osoby posługujące się szeptem, znakami, gestami.
Metody rehabilitacji głosu:
-aspiracji, Sterna(napoje gazowane.bekanie,odbicia)insolacji, injekcji?
Czynniki wpływające na efektywność terapii:młody wiek, wykształcenie, pełne uzębienie, chće podjęcia leczenia.
Etapy rehabilitacji:
-nauka prawidłowego oddychania
-nauka głośnego odbijania powietrza
-spółgłoski bezdźwięczne ptf
-smaogłoski izolowane
-ćw. Internałów muzycznych?

---