INFLACJA - oznacza najczęściej zjawisko wzrostu cen przy tym samym wolumenie dóbr w wymiarze fizycznym i nie zmienionej ich wartości. Jeśli zaś wolumen realny i jakość rośnie to inflacja oznacza że ceny rosną jeszcze szybciej.
HIPERINFLACJA - jest to szczególnie szybki wzrost cen
Przyczyny inflacji - bezpośrednią przyczyną jest powtarzalne przewyższanie podaży przez popyt. Jest to więc odnawiająca się nierównowaga braku (niedoboru). Nabywcy pragną systematycznie więcej kupić niż sprzedawcy pragną im dostarczyć. Są dwie sytuacje :
1.kiedy ceny są giętkie czyli samoczynnie zmieniają się w przypadku nierównowagi to tzw. Inflacja cenowa
2.kiedy ceny są sztywne to nierównowaga ujawnia się w postaci kolejek, rozdzielnictwa
Rodzaje inflacji :
A)niedostateczny popyt - jeśli następuje znaczny spadek popytu to0 zapasy rosną i wytwórcy zmniejszają podaż co łącznie spycha gospodarkę poniżej jej poziomu `naturalnego'
B)inflacja ciągniona przez popyt - próba długotrwałego utrzymywania gospodarki powyżej poziomu naturalnego jest coraz bardziej kosztowna w tym sensie że wymaga wlewania coraz więcej tracącego na wartości pieniądza
C)inflacja pchana przez koszty - jest to klasyczne rozejście się wielkości realnych ( kurczą się) i nominalnych (rosną)
WPŁYW INFLACJI NA AKTYWNOŚĆ GOSPODARCZĄ - dopuszczenie do umiarkowanej inflacji , a nawet jej pobudzanie, sprzyja wzrostowi aktywności gospodarczej(spadkowi bezrobocia), zaś tłumienie inflacji może łatwo zahamować wzrost aktywności gospodarczej. Jeśli chcemy obniżyć bezrobocie to wzrośnie inflacja , walcząc z inflacją spowodujemy wzrost bezrobocia
ZAGREGOWANY POPYT I PODAŻ - w makroekonomii popyt i podaż ujmowane są agregatowo. Tworzy się nawet tak wielkie agregaty jak np. łączny popyt na wszystkie dobra końcowe wytworzone w danym roku w całej gosp. Są tam połączone dobra konsumpcyjne i kapitałowe. Mamy również trudności z cenami bieżącymi, gdyż musimy je określić dla całego agregatu wielkości realnych - jest to tzw. Ogólny poziom cen. Mając sposób określania agregatowego realnego popytu i podaży oraz sposób określania zmian poziomu cen bieżących , możemy zbudować znane nam funkcje popytu i podaży , mówią one o zmianach łącznego popytu i podaży w całe gospodarce.
POLITYKA FISKALNA - zajmuje się kształtowaniem dochodów i wydatków państwowych, jej zakres jest różny
CELE POLITYKI FISKALNEJ :
A)Gospodarowanie dobrami publicznymi - zależy czy przewagę we władzach mają etatyści (wiele dóbr z natury prywatnych zostaje objętych gosp. państwową) czy liberałowie ( państwo gospodaruje wyłącznie tymi dobrami które z natury nie mogą być nabywane przez jednostki prywatne). Są dwa sposoby : państwo występuje jako producent, samo inwestuje w drogi koleje i nimi zarządza, a produkt krańcowy rozdziela najczęściej nieodpłatnie między obywateli, oraz kupowanie przez państwo tych dóbr od przedsiębiorstw i rozdzielanie ich między obywateli
B)Wyrównanie różnic - jest to na ogół tylko zmniejszanie i łagodzenie różnic dochodowych i majątkowych między obywatelami
C)Stabilizowanie gospodarki - to dążenie do zbilansowania dochodów i wydatków państwa, a także wpływ polityki fiskalnej na równowagę ogólną gosp. i wyeliminowanie a co najmniej obniżanie i hamowanie inflacji.
DOCHODY I WYDATKI PAŃSTWA to : dochody pochodzą z podatków i zaciągniętych długów. Podatki bezpośrednie to podatek dochodowy. Podatki pośrednie płacą przedsiębiorstwa niejako w imieniu gosp. domowych gdyż podatki te powodują wzrost cen to np. wat lub akcyza. Wydatki państwa to wydatki na cele militarne, socjalne (renty, emerytury, ochrona zdrowia). Gdy dochody przewyższają wydatki to jest to nadwyżka budżetowa, gdy wydatki przekraczają dochody to jest to deficyt budżetowy. Dług publiczny to skumulowana wielkość długów zaciąganych przez szereg lat na pokrycie kolejnych deficytów
POLITYKA PIENIĘŻNA - (monetarna) dotyczy przede wszystkim kształtowania podaży pieniądza, podaż kształtuje rząd lub banki centralne ustalane są stopy procentowe i kursy walut lub określanie wielkości podaży pieniądza i wtedy są wynikowe stopy procentowe
PROBLEMYI KORZYŚCI GOSPODARKI OTWARTEJ :
1.Specjalizowanie się uczestników życia gosp. w wytwarzaniu tylko niektórych dóbr i wymienianie ich na inne dobra zwiększa efektywność gospodarowania
2.Otwarcie gosp. oznacza dopuszczenie na rynek krajowy firm zagranicznych, czyli poszerzenie konkurencji
3.Otwarci gosp. to także dopuszczenie obcego kapitału do działalności gospodarczej, co daje gosp. import kapitału, niekorzystne jest traktowanie kapitału jako źródła zwiększenia płynności, główne korzyści importu kapitału polegają na powiększaniu realnych zasobów wytwórczych
4.Otwarcie gosp. daje też korzyści w sferze życia duchowego jest to eliminowanie zaściankowości i ksenofobi
5.Otwarci gosp. ma związek z naszą niezawisłością gospodarczą i polityczną
GLOBALIZACJA GOSPODARCZA - gospodarki narodowe są tak silnie wplecione w układ kontaktów międzynarodowych iż częściowo tracą dotychczasową autonomię
TEORIA KORZYŚCI KOMPARATYWNYCH - specjalizacja krajów w wytwarzaniu dóbr na wymianę jest korzystna nie tylko wtedy, kiedy mają one nad partnerem absolutną przewagę w tym że potrafią taniej produkować. Lub gdy jeden kraj ma wyższe koszty wytwarzania wszystkich produktów niż drugi, korzystna może być specjalizacja i wymiana.
AUTARKIA - to samowystarczalność lub polityka zmierzająca do osiągnięcia stanu samowystarczalności.
NARZĘDZIA POLITYKI HANDLOWEJ - (ingerencje w handel zagraniczny) to cło importowe, kwoty importowe i eksportowe, przepisy stanowiące różne techniczne i administracyjne ograniczenia, tworzenie i popieranie organizacji handlowych, popieranie dumpingu.
MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE HANDLU to : GATT - ogólne porozumienie w sprawie ceł i handlu oraz WHO - światowa organizacja handlu.
EWOLUCJA PIENIĄDZA ŚWIATOWEGO - panowanie waluty złotej trwało do końca lat 50-tych, pieniądz papierowy jest zaś pieniądzem państwowym, coraz więcej inwestowano za granicą więc nastąpiła liberalizacja w zakresie handlu zagranicznego i przepływu pieniądza między krajami, w 1945 został utworzony Międzynarodowy Fundusz Walutowy I Bank Światowy oraz organizacja która miała kierować światowym systemem pieniężnym i wspomagać finansowo kraje uczestniczące - zasadą działania było przyjęcie za podstawę dolara amerykańskiego - system ten działał do lat 70-tych, po zawieszeniu wymienialności dolara wprowadzono specjalny pieniądz międzynarodowy SDR to bezgotówkowa waluta emitowana przez MFW, następnie powołano Europejską Unie Monetarną i wprowadzenie na miejsce walut krajowych wspólnej waluty EURO
SYSTEM GOSPODARCZY- wewnętrznie zwarty zbiór instytucji i zachowań uczestników w gosp.
USTRÓJ GOSPODARCZY - jest to synonim systemu gosp. i określenie wybranych -wielkich kategorii systemów.
INSTYTUCJE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH :
1.Państwo - charakter władzy państwowej i jej rola w gosp. mamy tu dwie cechy rodzaj władzy i polityka gospodarcza.
2.Dyspozycja zasobami - kto i jak dysponuje czynnikami wytwórczymi i produktami oraz dochodami z działalności gosp. :
Dysponenci - właściciele prywatni oraz sposób dysponowania - za pomocą instytucji systemu pieniężnego reglamentacja w różnych postaciach
3.Uczestnicy - jacy są uczestnicy życia gosp. mamy tu dwie cechy struktura podmiotowa - czyli w jakim stopniu układ sił i wpływów jest zróżnicowany oraz zmiany struktury podmiotowej
4.Pozycja osoby ludzkiej w systemie gospodarczym - trzeba tu uwzględnić swobodę wyboru miejsca zamieszkania, zawodu, miejsca pracy, struktury konsumpcji, stylu życia, korzystania z oświaty i służby zdrowia.
MECHANIZMY SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH :
1.Zasada regulacji - są to mechanizmy regulujące życie gospodarcze tzn. zapewniające zgodność działań elementów składowych
2.Narzędzia regulacji - są to sposoby przekazywania informacji które służą uczestnikom życia gosp. do wpływania na zachowania innych uczestników
3.Typ nagradzania - są dwa typy : 1-zewnętrzne czyli podlegający podmiot jest oceniany i nagradzany lub karany przez inne podmioty, osoby lub organizacje występujące w roli zwierzchników oraz 2-wewnętrzne - podmiot sam ocenia swoje postępowanie i zgodnie z tym podejmuje decyzje, a ich skutki są karami lub nagrodami.
SYSTEM WOLNOKONKURENCYJNY - jest to system którym rządzi mechanizm rynkowy, wolna konkurencja jest jedyną zasadą regulacji działalności gosp. Swobodnie kształtujące się na rynku ceny informują uczestników o tym co się dzieje w gosp.
SYSTEM OLIGOPOLICZNY - oprócz małych przedsiębiorstw istniejących na rynku istnieją także liczne monopole, istnieją ograniczenia w wejściu na rynek, zasadą regulacji jest konkurencja monopolistyczna, obok cen wolnorynkowych działają ceny monopolowe
SYSTEM OLGOPOLICZNY Z INTERWENCJĄ PAŃSTWOWĄ - do polityki gosp. dochodzą różne formy interwencjonizmu więc polityka jest mniej liberalna, pojawia się publiczna własność czynników wytwórczych, ograniczenie swobody wejścia na rynek, państwo ogranicza gospodarcze swobody jednostek, obok regulacji spontanicznej pojawia się regulacja centralna
SYSTEM PAŃSTWA OPIEKUŃCZEGO - jest to odmiana kapitalizmu ale państwo więcej wtrąca się w gosp. i sprawuje opiekę o charakterze ekonomicznym i socjalnym nad wybranymi grupami uczestników życia gosp. stosowana jest reglamentacja czyli bezpośrednie roździelanie czynników wytwórczych między uczestników życia gosp. państwo stosuje wobec przedsiębiorstw i gosp. domowych nagradzanie zew.
TOTALITARNY SYSTEM RYMKOWY - władza jest dyktatorska, państwo zamierza podporządkować sobie gosp. , państwo prowadzi politykę dyskryminującą niektóre grupy uczestników życia gosp. , rozbudowuje się udział własności państwowej w gosp. , większy jest udział w gosp. monopoli, jednostki zostają pozbawione większości
swobód gospodarczych, nagradzanie zewnętrzne dominuje w całej gosp.
SYSTEM KOMUNISTYCZNY STALINOWSKI - cała działalność gosp. poddana jest centralnemu kierownictwu partyjnej i państwowej biurokracji, wszelkie zasoby są w dyspozycji państwa i są rozdzielane w trybie reglamentacji, cała gospodarka zbudowana jest na zasadzie przymusu korporacyjnego tworzącego hierarchiczny system monopoli, jednostka pozbawiona jest swobody działalności gosp.
SYSTEM KOMUNISTYCZNY ROZLUŹNIONY - świadomie są dopuszczane pewne swobody gosp. w kwesti co produkować i komu dostarczać kogo zatrudnić co konsumować, lokalnie pojawia się więc pieniądz, władza centralna podlega dekoncentracji i osłabieniu a jednostki podporządkowane uzyskują pewną swobodę działania ale nie jest ona koordynowana przez mechanizm rynkowy