oskarżyciel posiłkowy
Rola pokrzywdzonego w procesie nie musi ograniczać się jedynie do bycia świadkiem, ale może zostać oskarżycielem posiłkowym jeśli złoży oświadczenie, że chce działać w takim charakterze. Pokrzywdzony może w postępowaniu sądowym działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego (oskarżyciel posiłkowy uboczny) lub zamiast niego (oskarżyciel posiłkowy subsydiarny).
Oskarżyciel posiłkowy w postępowaniu jurysdykcyjnym jest pełnoprawną stroną procesową i w podejmowanych działaniach jest niezależny od oskarżyciela publicznego.
Oskarżyciel posiłkowy ma prawo do:
otrzymywania zawiadomień o terminach rozpraw;
korzystania z pomocy adwokata;
zadawania pytań przesłuchiwanym oskarżonym, świadkom, biegłym;
przeglądania akt sądowych i występowania o ich kserokopię;
otrzymywania odpisów orzeczeń wydawanych poza rozprawą, jeśli mogą one być zaskarżane, jeżeli nie był on obecny podczas ich ogłoszenia;
składania wniosków dowodowych;
składania wniosków o sprostowanie protokołu z rozprawy;
składania wniosków o wyłączenie sędziego, ławnika, prokuratora, biegłych lub protokolanta;
zabierania głosu w każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu i po zamknięciu przewodu sądowego;
wyrażania zgody na ograniczenie postępowania dowodowego, skazanie oskarżonego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego na rozprawie;
żądania doręczenia mu pisemnego uzasadnienia wyroku;
wniesienia apelacji od wyroku sądu I instancji;
Osoby najbliższe pokrzywdzonemu, w przypadku jego śmierci, mogą wstąpić w jego prawa jako oskarżyciela posiłkowego. Jeżeli w terminie 3 miesięcy osoby najbliższe nie wstąpią w prawa zmarłego oskarżyciela posiłkowego, sąd umarza sprawę (art. 58 § 2 kpk i art. 61 kpk).
Sąd może ograniczyć liczbę oskarżycieli posiłkowych występujących w sprawie, wtedy kiedy uzna to za konieczne dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, np. nadmierna liczba oskarżycieli posiłkowych może zahamować tok postępowania.
Pokrzywdzony może występować przed sądem w charakterze oskarżyciela posiłkowego także zamiast oskarżyciela publicznego. Następuje to w sytuacji odstąpienia przez tego ostatniego od oskarżenia. Nadto pokrzywdzony może wystąpić samodzielnie w charakterze oskarżyciela posiłkowego po wniesieniu do sądu aktu oskarżenia o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego w razie powtórnego, po wcześniejszym uchyleniu przez sąd, wydania przez prokuratora postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia. Termin wniesienia aktu oskarżenia wynosi 1 miesiąc od doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o postanowieniu. Akt oskarżenia powinien być sporządzony przez.
Sytuacja gdy pokrzywdzony staje się oskarżycielem posiłkowym z mocy samego prawa następuje, gdy prokurator po wytoczeniu przez pokrzywdzonego oskarżenia prywatnego wstępuje (60 § 1 kpk) do wszczętego już przed sądem postępowania, jeżeli uzna, iż wymaga tego interes społeczny. Dotychczasowy oskarżyciel prywatny staje się wtedy oskarżycielem posiłkowym (art. 60 § 2 kpk).
Po wydaniu przez sąd wyroku oskarżyciel posiłkowy może w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku złożyć wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie jego uzasadnienia (art. 422 § 1 kpk). Termin do wniesienia przez oskarżyciela posiłkowego apelacji wynosi 14 dni i biegnie od chwili doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem.
Należy pamiętać również o tym, że za pokrzywdzonego uważa się także w postępowaniu karnym zakład ubezpieczeń w zakresie w jakim pokrył szkodę wyrządzoną przestępstwem.
Wszystkie prawa pokrzywdzonego małoletniego wykonuje jego przedstawiciel ustawowy i to on jest stroną w procesie.
Pokrzywdzony, który złożył zawiadomienie o przestępstwie ma prawo wniesienia zażalenia, jeśli w ciągu 6 tygodni nie otrzyma informacji o sposobie rozpatrzenia tego zawiadomienia.
BIBLIOGRAFIA
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U 97/89/555);
„Proces Karny”, Stanisław Waltoś, Warszawa 2003;
www.e-prawnik.pl
3