Cele i zadania literatury

Literatura pozytywistyczna miała być społecznie zaangażowana. Jej twórca to nauczyciel społeczeństwa a pisarstwo to służba publiczna. Orzeszkowa twierdziła, że literatura współczesna nie mówi prawdy o życiu i ludziach, nie zajmuje się żywotnymi sprawami współczesności, obraca się wokół tematów nieaktualnych, nie nadąża za życiem. Literatura i życie społeczne rozwijają się. Orzeszkowa żądała aby pisarz połączył się sercem i myślą z ogółem ludzi. Chciała aby twórca stał się sercem ogółu. Miał to być twórca czujący, opowiadający o problemach zbiorowości. Tematów miał szukać wśród ludzi i współczesności. Tym tematem zajmował się także Sienkiewicz. Zaleca odrzucenie egoizmu, dostrzeganie problemów innych ludzi, według niego preferowany powinien być gatunek literatury - powieść. Ma ona przyszłość, jest pożyteczna. Dostrzegł on w niej formą literacką, która najskuteczniej służy propagandzie i agitacji. Zgadza się także z tym Orzeszkowa.

W pozytywizmie nastąpił zwrot ku powieści i noweli. Stwarzały one bowiem okazję do wnikliwego zaprezentowania rzeczywistości. Proza była łatwiejsza w odbiorze, bardziej komunikatywna. Mogła dotrzeć do większego kręgu odbiorców.

Powieść:
- jak zwierciadło odbija rzeczywistość
- to co jest zawarte w niej musi być prawdopodobne
- powinna oddać prawdziwą atmosferę społeczeństwa
- oddziaływać na wyobraźnię
- może przekazywać uczucia
- aby była użyteczna powinna posiadać dwie strony: zewnętrzną odnosząca się do formy i wewnętrzną wydatniającą myśli i dążenia
- ma być źródłem wiedzy o współczesności
- powinna pouczać, wyjaśniać, przedstawiać to co dobre
- ukazując postawy naganne, dawać chwalebne przykłady
- winna mieć walor estetyczny, uczyć i wychowywać

Literatura tendencyjna
Wykorzystywała różne gatunki prozatorskie. Artysta ma mieć cel społeczny, bez niego literatura jest pusta.
- cel społeczny
- odtwarzanie rzeczywistości z przynoszeniem wiedzy
- autor ma zaobserwować fakty, ocenić je i wyprowadzić wnioski zaradcze do nagannej sytuacji

Bohater:
- oddaje swe życie idei
- heroizmem, żarliwością, energią przypomina romantycznego
- człowiek przeciętny, głównie inteligent (lekarz, nauczyciel) nieskomplikowany psychologicznie
- człowiek dobry, altruista

Fabuła:
- zazwyczaj jeden wątek
- wydarzenia ukazywane chronologicznie, zgodnie z ciągiem przyczynowo-skutkowym

Narrator:
- ocenia sytuację i na jej kanwie wypowiada hasła ideowe
- nakazuje pewne jednoznaczne postawy
- poucza poprzez komentarz do sytuacji
- zwraca się do czytelnika w formie nakazowej

---