Organizacja i zarządzanie - opracowanie zagadnień.
Pojęcie zarządzania
Zarządzanie - jest działalnością kierowniczą, polegającą na ustalaniu celów i powodowaniu ich realizacji w organizacjach podległych zarządzającemu na podstawie własności środków produkcyjnych lub dyspozycji nimi. Jest to działanie polegające na dysponowaniu zasobami (ludzie, materiały, narzędzia, czas, itp.)
Na szczeblu przedsiębiorstwa zarządzanie realizowane jest przez:
* planowanie - wybór celów,
* organizowanie - ustalanie struktury odpowiedzialności kierownictw,
* sprawy pracownicze - załoga i jej rozwój, szkolenia, nabór,
* motywowanie,
* kontrola - sprawdzanie stanu wykonania zadań (ewentualna ich korekcja).
Podstawowe funkcje zarządzania.
* Planowanie - polega na ustaleniu celów gospodarczych oraz takim doborze metod wykorzystania posiadanych zasobów przy realizacji ustalonych celów, aby cele te były osiągane zgodnie z zasadą racjonalnego gospodarowania. Proces planowania składa się z:
- rozpoznania, - projektowania wariantów, - wyboru decyzji.
* Organizowanie - polega na ujmowaniu, regulowaniu i koordynowaniu czynności, ludzi i środków niezbędnych do osiągnięcia celów przedsiębiorstwa.
W wyniku wyodrębnienia i grupowania czynności niezbędnych do wykonania planowanych celów i zadań powstają zbiory czynności jednorodnych lub podobnych, które przydziela się do wykonania zespołom odpowiednio dobranym. Działania zespołów koordynowane są w czasie i w przestrzeni. Wynikiem organizowania jest tworzenie nowej lub usprawnienie istniejącej struktury organizacyjnej oraz regulowanie przebiegów procesów pracy zmierzających do realizacji założonych celów.
W ramach funkcji organizowania realizowany jest dobór pracowników. Funkcja kadrowa realizowana jest przez kierowników wszystkich szczebli zarządzania.
* Motywowanie - stwarzanie warunków i skłanianie pracowników do działania zgodnego z celami przedsiębiorstwa. Celem motywowania jest osiągnięcie możliwie największego stopnia identyfikacji celów indywidualnych poszczególnych pracowników z celami ogólnymi przedsiębiorstwa.
* Kontrola - polega na wykonywaniu czynności pozwalających na ciągłe porównywanie stanu rzeczywistego (wykonań) ze stanem obowiązującym (wyznaczonym, planowanym), na stwierdzeniu wielkości odchyleń i ich przyczyn. Kontrola powinna funkcjonować na zasadzie sprzężenia zwrotnego.
Style przewodzenia
* Dyrektywny (autokratyczny) - wiąże się z centralizacją decyzji i niekorzystaniem z możliwości delegowania władzy. Od pracowników wymaga się sprawnego wykonywania szczegółowo wydanych poleceń, co jest wymuszone systemem kar i wyróżnień.
Integratywny (demokratyczny) - oparty jest na zaufaniu do kwalifikacji i odpowiedzialności pracowników, sprzyja wyzwalaniu twórczej inicjatywy w zakresie rozwiązywania zadań, wykorzystuje samokontrolę, bodźce materialne i pozamaterialne. Styl ten przeważa w komórkach organizacyjnych zatrudniających pracowników o wysokich kwalifikacjach
Wybrane nowoczesne techniki zarządzania procesami produkcyjnymi - JIT, KANBAN, CIM.
* Dostawa na czas w systemie KANBAN
Nazwa pochodzi od japońskiej nazwy kart służących do przechowywania informacji dotyczących terminów i wielkości dostaw elementów, określonych w dokumentacji techniczno - produkcyjnej, czyli tzw. karcie wyrobu. Stosuje się dwa rodzaje kart:
- pobrania przedmiotów - stanowią podstawę dostarczenia elementów z poprzedniego odcinka procesu produkcyjnego, - zleceń produkcyjnych - są poleceniem produkcyjnym, upoważniającym komórkę produkcyjną do wykonania ściśle określonej liczby elementów.
O efektywności systemu decyduje prawidłowo określona liczba kart KANBAN, równoznaczna z liczbą środków transportowych przeznaczonych do przechowywania i przemieszczania elementów. Wyznacza ona wielkość niezbędnego zapasu materiałowego. Liczbę kart wyznacza zależność:
D - zużycie elementów w jednostce czasu
Tw - czas oczekiwania na podjęcie zlecenia
Tp - czas realizacji zlecenia produkcyjnego
- współczynnik korekcyjny
a - pojemność środka transportowego
* Zintegrowane procesy wytwarzania CIM i CIMS
Są to jedne z podstawowych narzędzi rachunkowości zarządczej i controllingu firmy. Systemy te pozwalają na całkowite ogarnięcie strategii firmy (projektowanie, harmonogramowanie, zakupy, produkcja w toku, magazynowanie, sprzedaż). Narzędziami tych systemów są systemy CAD (komputerowe wspomaganie projektowania), CAM (komputerowe wspomaganie wytwarzania). W systemie CAM ważne jest planowanie i sterowanie produkcją.
* Coraz nowsze koncepcje w odniesieniu do systemów sterowania produkcją sięgają często do odmiennych w każdym z systemów metod oraz procedur planowania i istnieją w formie pakietów oprogramowania komputerowego, chronionego prawem autorskim. Zasada
Just-in-Time (podniesiona do rangi systemu) stanowi w pewnym sensie nową filozofię zaopatrzenia, produkcji i zbytu, która jest stosowana powszechnie w krajach Europy Zachodniej. Wyrosła ona z japońskiej metody operatywnego planowania procesu produkcyjnego Kanban. Funkcjonuje obecnie na bazie systemów komputerowych, które umożliwiają synchronizację produkcji i poprawę informacji, mając na celu zmniejszenie, a nawet wyeliminowanie, w przedsiębiorstwie produkcyjnym zakłóceń i działań nie tworzących wartości. Dotyczy to nie tylko pracy wewnątrz zakładu, lecz także działań poprzedzających procesy produkcyjne, jak zaopatrzenia i kooperacji, oraz następujących po tych procesach, np. sprzedaży. Celem tej zasady jest zwiększenie sprawności działania i obniżenie kosztów, a więc uzyskanie większych zysków. Ujmując precyzyjniej istotę zasady Just-in-Time, można stwierdzić, że stanowi ona serię powiązanych technik produkcji i dostaw, mającą na celu zmniejszenie zapasów magazynowych i poprawę obsługi klientów przez wytwarzanie wyrobów na ściśle określony termin, pożądany przez klienta i w potrzebnej mu ilości.
Podejmowanie decyzji kierowniczych.
Realizacja funkcji zarządzania odbywa się przez podejmowanie decyzji kierowniczych. Różnica między decyzjami kierowniczymi, a pozostałymi polega na tym, że kierujący podejmuje nie tylko decyzje o własnym działaniu (jak ma kierować) ale także, i to przede wszystkim, decyzje dotyczące działania jego podwładnych. Podejmowanie decyzji jest zasadniczą cechą każdej pracy kierowniczej. Decyzje kierownicze dotyczą:
- określenia celów i kierunków działania danej organizacji (planowanie), - doboru i łączenia części organizacyjnych w określone całości w ramach danej instytucji (organizowanie), - skłanianie pracowników danej instytucji do działania zgodnego z ustalonymi kierunkami i zasadami działania (motywowanie), - oceny funkcjonowania danej instytucji z punktu widzenia przyjętych kierunków i zasad działania (kontrolowanie).
Podejmowanie decyzji kierowniczych jest to spójny, dynamiczny, zintegrowany proces, składający się z szeregu faz:
* określenie przedmiotu i celu decyzji - należy ustalić cel i system środków działania, które są warunkiem realizacji celu,
* poszukiwanie alternatyw - pociąga za sobą dokładne badanie organizacji i jej otoczenia dla pozyskania niezbędnych informacji; na podstawie tych informacji formułowane są alternatywy,
* porównywanie i analizowanie alternatyw - poszczególne alternatywy wskazują różne kierunki działania, które mogą przyczynić się do realizacji celów; porównywanie ich,
* akt wyboru - decydent wybiera dany kierunek działania spośród zbioru alternatyw,
* sterowanie realizacją decyzji - wybrany wariant działania jest przekształcany z abstrakcji w rzeczywisty system zachowań,
* kontrola - zapewnienie, by realizacja doprowadziła do osiągnięcia wyniku ogólnego z celami,
6. Planowanie: pojęcie zasady, horyzont czasowy, techniki, funkcje gospodarcze.
Planowanie - nadanie odpowiedniego biegu sprawom przyszłym, podejmowanie decyzji „z góry”, co, kto i kiedy ma wykonać. Podstawowe pytania podczas planowania to:
* gdzie jesteśmy?, * Dokąd idziemy?, * Jakie są drogi?, * Skąd będziemy wiedzieć, że już jesteśmy?
Zasady:
* osoby odpowiedzialne za wykonanie planu powinny uczestniczyć w jego tworzeniu, co pozwala na:
- stworzenie lepszego planu,
- zaangażowanie wykonawców,
* planowanie ma poprzedzać inne funkcje zarządzania,
* plan musi być sporządzony na piśmie,
* plan należy zaczynać od punktu wyjścia, a nie od celu, do którego dążymy,
* wszyscy planujący muszą brać udział w planowaniu i stosować ten plan w praktyce.
Co należy brać pod uwagę przy planowaniu:
* podaż i popyt, * dostępność materiałów i technologii, * przepisy państwowe, * plan musi być elastyczny, * plany muszą być zintegrowane wewnętrznie w kierunku pionowym i poziomym, * wszyscy członkowie zespołu