Rys historyczny w kształtowaniu się zdrowia i choroby
Jednym z najstarszych zanotowanych w literaturze medycznej zabiegów podejmowanych w walce z chorobą był zabieg trepanacji czaszki - znany w czasach prehistorycznych. Przy pomocy trepanacji czaszki próbowano leczyć pacjentów z bólami głowy i obłędem.
w roku 750 p.n.e. - Suruta w Indiach potrafi wykonać zabieg chirurgiczny na gałce ocznej pozwalający na usunięcie katarakty - zaćmy. Obserwuje sie znaczący rozwój medycyny w Indiach, Chinach często początkowo były to zabiegi rytualne, które nabierały wartości naukowej.
Zabieg akupunktury - wprowadzony przez Chinczyków ok 450 p.n.e. -potrafili wyróżnić 367 głównych punktów gdzie można było dokonać nakłuć. Chinczycy nie wierzyli że źródłem chorób są złe duchy natomiast uważali, że w ludzkim organiźmie funkcjonują dwie siły YIN- żeńska ( ciemna, mokra), YANG - męska (jasna sucha ) uważano że choroby powstają w wyniku braku równowagi po,między tymi siłami.
W roku 1000 p.n.e. W Babilonie zostaje postawione pierwsze rozpoznanie, które opierało sie na koncepcji walki dwóch przeciwstawnych sił dobra ze złem. Przy łóżku pacjenta często malowano Anioła i Diabła. Sądzono że choroba i zdrowie to walka dwóch duchów. Uważano że do walki ze złymi duchami potrzebny jest Kapłan, który przy pomocy pieśni i modlitw będzie odganiał złe duchy - teoria bytów. Juz wtedy oprócz śpiewania różnych pieśni podawano ludziom zioła - wyciągi z sosny i terpentyny.
HIPOKRATES z Kos żyje między 450 - 367 r p.n.e głosi słynne hasło PRIMUM NON NOCERE. Hipokrates uznany jest za ojca medycyny pozostawił po sobie 6 tomowe dzieło „ciało Hipokratesa” Corpus Hippocrateum. Uważał że zdrowie człowieka związane jest z równowagą mięczy czterema podstawowymi płynami, które są określane mianem cieczy zasadniczych albo płynów kardynalnych. Zaliczył do nich:
krew
flegma zwana śluzem
żółć żółta - pęcherzyk żółciowy
żółć czarna - krew żylna nieutlenowana.
Choroba wg Hipokratesa - to zaburzenia równowagi między wspomnianymi cieczami. Jako pierwszy usystematyzował wiedzę medyczną i higieniczną i uważał że leczenie pacjenta powinno opierać się na badanich naukowych i założył na wyspie Kos pierwszą szkołę medyków. Hipokrates popełnił kilka błędów - uważał, że w żyłach i tętnicach znajduje sie powietrze. Słowa Hipokratesa słynna przysięga Hipokratesa do dziś jest podstawą etyki lekarskiej.
W całym okresie średniowiecza, które przypada od upadku Cesarstwa Rzymskiego 476 r n.e. Do XV wieku obserwuje sie znaczącą stagnację w rozwoju nauk medycznych. Nie wolno wykonywać sekcji zwłok, obserwuje się znaczne zaniedbania zdrowotne, liczne tortury podejmowane przez Dominikanów i Jezuitów.
Wcześniej przed Średniowieczem druga wielką postacią po Hipokratesie jest Claudius Galen z Pergamonu - (130-200) - jako pierwszy wprowadza zabieg upuszczania krwi bardzo powszechny i utrzymywany przez wiele wieków często zabieg nadużywany. Zabiegiem tym w czasach średniowiecza i nowożytnych zajmowali się cyrulicy. Claudius Galen zweryfikował pewne błędy Hipokratesa min udowodnił, że w żyłach i tętnicach znajduje się krew, ponadto jeśli zaobserwował wyciekającą z rany ropę to uważał ją za bardzo korzystny objaw wprowadził teorię tzw: pochwalnej ropy.
W wieku X nawiązując do Średniowiecza - obserwuje sie rozkwit medycyny arabskiej dzięki Awicenny - lekarza arabskiego, który jako pierwszy nakazał grzebanie zmarłych i obowiązkowo zakazał noszenia odieży po zmarłym.
Andreas Vesalius 1543 zwany szalonym dokonuje publicznie pierwszej sekcji zwłok i staje się twórcą nowoczesnej anatomii. Pozostawia po sobie dzieło pt:”O budowie ciała ludzkiego ksiąg 7” - De Humani corporis fabrica - dzieło to do dzisiaj stanowi bazę współczesnej anatomii. Niestety spotkał się z dużą krytyką i został skazany na śmierć - nakazano pielgrzymkę do Jerozolimy - w której zmarł . Poraz pierwszy najlepiej zweryfikował błędy swoich poprzedników (Hipokratesa i Galena)
rok 1594 Ambroise Pare wprowadza opatrunki i podwiązki naczyniowe. Nie posiadał wykształcenia medycznego - został uznany za chirurga w armii francuskiej - napisał dzieło opatrywanie ran - napisał je po francusku (pierwsze dzieło nie po łacinie). Wprowadził sztuczne kończyny i zęby
rozwój embriologii - nauki o życiu płodowym 1604 rok Hieronim Fabricius - zwraca uwagę na istnienie płodu - napisał dzieło „o rozwoju płodu”. Jest twórcą embriologii jako pierwszy badał embriony zwierzęce a później ludzkie
Rozwój fizjologi 1628 Wiliam Harvey - poraz pierwszy opisuje krążenie krwi - uznany jest za twórcę fizjologi. Jako pierwszy udowodnił, że najważniejszym narządem w układzie krążenia jest serce. Zostawił po sobie dzieło : traktat anatomiczny o ruchach serca i krwi zwierząt. Udowodnił że w żyłach występują zastawki które zapobiegają się cofaniu krwi - również udowodnił, ze krew zawsze płynie w jednym kierunku i że w sercu występuja zastawki
rok 1673 - Anton von Leeuwenhoek - odkrywa świat mikroskopowy - konstruując pierwszy mikroskop. Na poczatku ogląda własne plemniki, bakterie, pierwotniaki, erytrocyty. Doszedł do wniosku, że oglądanie mikroorganizmów może mieć wpływ na rozwój chorób. Uważał, że dostają sie do organizmu jama nosową lub ustną
1687 r - odkrycie binokularu - przy jego pomocy Bonomo ogląda pierwszego pasozyta, który staje się przyczyną świerzbu- świerzbowiec ludzki. Bonomo zaobserwował, że do przenoszenia pasożyta wystaczą przedmioty codziennego uzytku
Antoni Lavoisier - twórca prawa zachowania masy - jako pierwszy opisuje fizjologię oddychania, przedstawia proces wymiany gazowej w płucach
1753 r James Lind - wprowadza sok pomarańczowy i cytrynowy w walce ze szkorbutem (zaraza morza) było to pierwsze działanie profilaktyczne w walce z chorobą.
1761r Giovanni Morgagani - patofizjologia nauka o chorobie i uznał anatomię za dyscyplinę wiedzy, prowadził badania na zwłokach. Napisał dzieło: o siedliskach i przyczynach chorób wykrytych przez sekcję. Opisał ponad 500 przypadków. Jako pierwszy przeciwstawił się teorii 4 płynów kardynalnych.
1798 r - Edward Jenner wprowadza szczepnienie przeciwko ospie czarnej (prwadziwej). Dzięki systematycznym szczepieniom choroba zostala zażegnana. Oststni przypadek zanotowano w Somali w 1976 r i w zawiązku z tym WHO uznała w 1980 r świat wolny od ospy czarnej
1811r zaintersowanie układem nerwowym. Bell sir Charles - wyróznia nerwy ruchowe i czuciowe.
1816 r odkrycie stetoskopu - Rene Teofi Hiacynt Laurenc
1829 r pierwsza transfuzja krwii - James Blundell
1846 r William Morton - dokonuje znieczulenia ogólnego używając u pacjentki dentystycznej eteru
1847 r ginekolog Simpson uzywa chloroformu - wcześniej do znieczulania używano upojenia alkoholowego lub liści koki
1857 r C.Bernard - opisał fizjologię trawienia, wyizolował glikogen, dowiódł, że trzustka bierze udział w trawieniu tłuszczy. Wcześniej sądzono, że trzustka bierze udział w tworzeniu śliny
odkrycie bakteriologii - Louis Pasteur - odkrywa bakterie, udowodnił, że bakterie sa przyczynami chorób, przeciwstawia sieteorii samorództwa organizmów. Dokonał własnych hodowli bakteryjnych i dowiódł, że bakterie musza się rozmnażać przez koniugację i amitozę
Scipione Riva-Rocci - pierwszy aparat do pomiaru ciśnienia propagowany od 1860 roku
1853 wynalezienie strzykawki Charles Gabriel Pravaz
1865 r angielski chirurg Lister wprowadza pojęcie antyseptyka - uzywa fenolu - poraz pierwszy wprowadził dezynfekcje sal operacyjnych i narzędzi co w znacznym stopniu zahamowało zakażenia wewnątrzszpitalne
Grzegorz Mendel 1866r - twórca genetyki badając groszek pachnący wyróżnia dwa podstawowe geny:
dominujący
recesywny
Thomas Alibutt 1867 wynalezienie termometru lekarskiego
Wilhelm von Waldeyer-Hartz odkrywa komórki nowotworowe i podkreśla że nowotwory to niekontrolowany proces komórkowy, nowotwory łagodne i złośliwe. Istotna rolę w powstawaniu nowotworów odgrywają kancerogeny ( chemiczne - azbest, dym tytoniowy, substancje smoliste), fizyczne (promieniowanie uv), biologiczne (wirusy onkogenne - rak szyjki macicy-wirus brodawczaka ludzkiego, wirus opryszczki genitalnej)
Trąd -1873 - Hansen odkrywa, że przyczyną trądu jest bakteria prądku trądu. Choroba Hansena na którą choruje ok 10-15 mln ludzi.
Leukocyty - rok 1892 - rola i znaczenie rosyjski uczony Ilija Miecznikow - w walce z patogeniami
1895 - Zygmunt Freud twórca psychoanalizy- zaliczył dziecko do istot seksualnych
1895 - promieniowanie X (promienie Rentgena) wynalezione przez W.K. Roentgena
1899 - Feliks Hoffman izoluje kwas salicylowy z wierzby białej (stosowany przede wszystkim w chorobach reuamtycznych, środek p/bólowy) kwas acetylosalicylowy (aspiryna)
1902 - odkrycie grup krwi Karl Landsteiner
1903 - odkrycie radioterapii
1911 - odkrycie chemioterapii w walce z białaczką
Akromegali - zaburzenia w wytwarzaniu somatotropiny, zniekształcenia w kościach długich odkrycie Cushing - opis przysadki mózgowej
1928 odkrycie penicyliny Aleksander Fleming do leczenia zostaje wprowadzona w 1940 roku
1943 odkrycie stryptomycyny przez Sellmana
1953 struktura kwasu DNA przez Creiga i Watsona
1955 - pierwsza antykoncepcja doustna pozyskiwana z bulwy jam przekształcającej sie w progesteron - Merkel w Meksyku
1978 r pierwsze zapłodnienie in vitro Louis Brown
1981 r pierwsze przypadki zakażeń HIV w USA
1994 r - prof. Stanley Prusiner odkrywa nowy czynnik zakaźny - zakaźne białka czyli priony, które prowadzą do nieodwracalnych zmian gąbczastych w mózgach ludzkich, BSE
Wirusy - Virales - nie są komórkami tylko tworami stojącymi na pograniczu materii nieożywionej i ożywionej, ich dualizm sprowadza sie do faktu, że poza organizmem swojego żywiciela nie wykazują żadnych cech życia i są traktowane jak materia nieożywiona natomiast po wniknięciu do organizmu żyją pasożytniczo jego kosztem doprowadzając do zmian patologicznych, w konsekwencji do zmian letarnych. Większość wirusów podlega zjawisku mutacji dlatego niezwykle trudno jest stworzyć swoiste antidotum. W przypadku starych wirusów skutecznym rozwiązaniem były szczepienia ochronne na ospę prawdziwą, polio
Współczesne wirusy w wyniku mutacji łatwo zmieniają swoje struktury dlatego nie jest łatwo zadziałać wirusobójczo. Stosujemy jedynie leki wirostatyczne które po wniknięciu do organizmu człowieka hamuja dalsze etapy jego namnażania. W większości przypadków wirusy pozostają w organiźmie przez całe życie i dlatego obecnie uzywamy pojęcia - żyjący z HIV, żyjący z HBS, HCV - jednorazowy kontakt z wirusem może doprowadzić do potencjalnego zakażenia. Pacjent przez wiele lat może zyć z wirusem nie mająć oznak choroby. Leki wirostatyczne stosowane w medycynie wnikają w cykl życiowy wirusa i najczęściej hamują enzymy wirusowe - są to głównie inhibotory. Wiele wirusów może przez długie lata pozostać w organiźmieczłowieka w postaci utajonej np: wirus ospy wietrznej może pozostawać przez 20-30 lat w organiźmie w zwojach nerwowych i ujawnic się pod postacią półpaśca. Mutacja wirusów czasem kilkakrotnia w krótkim czasie doprowadza do utrudnionej szansy stworzenia odpowiedniego preparatu niszczącego wirusy