Polityka monetarna
(pieniądz i NBP)
Wyjaśnij następujące pojęcia:
1. pieniądz -
2. funkcje pieniądza -
3. gospodarka barterowa -
4. pieniądz towarowy / pieniądz symboliczny -
5. baza monetarna -
6. podaż pieniądza -
7. funkcje banku centralnego -
8. stopa rezerw obowiązkowych -
9. operacje otwartego rynku -
10. ilościowa teoria pieniądza -
11. polityka monetarna w warunkach recesji i inflacji -
12. mnożnik kreacji pieniądza -
13. Rada Polityki Pieniężnej i cel inflacyjny -
14. kryteria konwergencji (kryteria z Maastricht) -
Zadanie 1.
Określ do jakiej kategorii - prawnego środka płatniczego, pieniądza
symbolicznego, pieniądza towarowego, pieniądza bezgotówkowego, czy też może
kategorii nie będącej pieniądzem - należy zaliczyć poniższe pozycje.
a) złoto
b) monetę o nominale 5 zł
c) papierosy
d) czek na sumę 500 zł
e) benzynę
f) używany samochód przyjęty w rozliczeniu przy zakupie nowego
g) wkład jako oszczędności w kasie budowlanej
h) karta kredytowa
i) karta debetowa
Zadanie 2.
Oceń stopień płynności i prawdopodobną zyskowność każdego z poniższych aktywów
finansowych:
a) gotówka
b akcje
c) obligacje
d) weksle
e) obligacje wieczyste
Zadanie 3.
Minimalne rezerwy gotówkowe utrzymywane przez banki = 12,5%. Oblicz skalę
kreacji pieniądza w momencie otrzymania prze banki dodatkowej gotówki (150 j.p)
Zadanie 4.
Banki komercyjne utrzymują rezerwy gotówkowe w wysokości 10% stanu zgromadzonych
wkładów. Klienci banków trzymają w gotówce zasoby pieniężne równe 1/5 ich
wkładów w bankach. Zasób pieniądza wielkiej mocy w gospodarce wynosi 25
a. Oblicz mnożnik kreacji pieniądza
b. Ile wynosi podaż pieniądza, jeżeli zarówno klienci, jak i banki utrzymują
zasoby gotówki na zamierzonym poziomie?
c. Załóżmy, że banki dochodzą do wniosku, że mogą utrzymać rezerwy gotówkowe na
poziomie 5% wkładów. Oblicz nową wartość mnożnika kreacji pieniądza
d. Ile wynosi obecnie wielkość podaży pieniądza odpowiadająca warunkom
równowagi?
e. Przyjmijmy, że banki nadal utrzymują stopę rezerw gotówkowych na poziomie 10%
wkładów, ale klienci zwiększą swe zasoby gotówkowe do poziomu 30% wkładów w
bankach
f. Jaka ilość pieniądza zapewni teraz równowagę?
Zadanie 5.
Test
5.1 Przy stopie rezerw obowiązkowych = 25% nowy 100 j.p depozyt umożliwia
pojedynczemu bankowi udzielenie nowych pożyczek lub dokonania inwestycji w
wysokości:
a. 25
b. 100
c. 75
d. 250
5.2 Banki mają największe możliwości kreacji pieniądza, kiedy ich rezerwy
nadwyżkowe:
a. mają wartość ujemną
b. są większe niż rezerwy obowiązkowe
c. równają się rezerwom obowiązkowym
d. równają się 0
5.3 Jeżeli podaż pieniądza (M) wzrośnie z 100 do 200 j.p, a prędkość obiegu
pieniądza (V) i produkcja (Q) pozostaną bez zmian, to prawdopodobnie:
a. ceny obniżą się
b. zwiększy się wartość pieniądza
c. ceny wzrosną
d. ceny, tak jak V i Q, pozostaną bez zmian.
5.4 Zwiększenie podaży pieniądza spowoduje, że krzywa AD:
a. przesunie się w prawo
b. przesunie się w lewo
c. pozostanie w tym samym miejscu
d. przesunięcie w lewo lub w prawo w zależności od poziomu GNP
Zadanie 6.
Tak/Nie
a. Wymiana w gospodarce barterowej jest kosztowna
b. Im więcej gotówki pragnie utrzymać sektor pozabankowy tym większa jest podaż
pieniądza
c. Baza monetarna to suma banknotów i bilonu w obiegu w sektorze pozabankowym.
d. Bank centralny może zmniejszyć podaż pieniądza ograniczając ilość gotówki
jaką banki komercyjne muszą trzymać w postaci rezerw obowiązkowych
e. Bank centralny odnosi większe sukcesy przy kontroli inflacji pchanej przez
koszty niż przy kontroli inflacji pchanej przez popyt
f. Polityka monetarna jest to manipulowanie wpływami i wydatkami państwa
g. Zwiększenie podaży pieniądza powoduje wzrost popytu zagregowanego
Funkcje banku centralnego:
• manipulacja podażą pieniądza (MS)
• prowadzi politykę kształtowania kursu waluty krajowej czyli ochrona siły
nabywczej waluty krajowej
• obsługa bankowa rządu (m.in. obsługa długu publicznego)
• klarowanie czeków
• emisja pieniądza
• gwarantowanie depozytów (wkładów bankowych)
• bank banków (nadzór, kontrola)
• utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju (dewizami mogą być:
krótkoterminowe należności; dokumenty stwierdzające istnienie zagranicznych
należności u zagranicznych kontrahentów - weksle, czeki, przekazy)
Instrumenty (narzędzia) polityki monetarnej:
• stopa rezerw obowiązkowych
• stopa redyskontowa - jest to stopa% banku centralnego przy udzielaniu pożyczek
bankom komercyjnym
• operacje otwartego rynku - kupno lub sprzedaż papierów wartościowych przez
bank centralny na otwartym rynku, zmieniając tym samym wielkość bazy monetarnej
• pułapy kredytowe czyli transakcje kredytowo-depozytowe na koniec dnia
• bony pieniężne - emitowane przez Ministerstwo Finansów (finansowanie deficytu
lub regulacja płynności systemu bankowego)
• stopa procentowa
• kurs walutowy
Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP. Ukształtowała się 17 lutego 1998 r. W
skład Rady wchodzą: przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP oraz 9 członków,
powołanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat. Członkowie Rady
Polityki Pieniężnej powoływani są na 6 lat.
Rada Polityki Pieniężnej:
• ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości
Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy
budżetowej, czyli sporządzanie bilansu płatniczego
• składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5
miesięcy od zakończenia roku budżetowego
• ustala wysokość stóp procentowych NBP
• ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków
• prowadzenie działalności dewizowej
• określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek
i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych
• zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP
• przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP
• ustala zasady operacji otwartego rynku, oraz nadzoruje owe operacje.
Rada Polityki Pieniężnej dokonuje oceny działalności Zarządu NBP w zakresie
realizacji założeń polityki pieniężnej i uchwala zasady rachunkowości NBP,
przedłożone przez Prezesa NBP.
Sprawozdanie z działalności NBP
________________________________________
Roczne sprawozdanie z działalności NBP uchwala Zarząd a zatwierdza Rada Polityki
Pieniężnej. W ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego Prezes NBP
przedstawia sprawozdanie Sejmowi. Zawiera ono informacje na temat:
• funkcjonowania organów NBP,
• polityki pieniężnej w analizowanym roku,
• działalności emisyjnej,
• obsługi budżetu państwa,
• gospodarki rezerwami dewizowymi,
• działań w zakresie zadań dewizowych,
• współpracy międzynarodowej NBP,
• realizacji zadań na rzecz systemu bankowego,
• nadzoru nad działalnością bankową,
• działalności własnej,
• bilansu NBP i rachunku wyników.
Komisja Nadzoru Bankowego (KNB) - instytucja sprawująca nadzór nad działalnością
polskich banków. Powstała w 1997 r. Organem wykonawczym Komisji jest Generalny
Inspektorat Nadzoru Bankowego - działający w strukturze Narodowego Banku
Polskiego.
Od 1 stycznia 2008 kompetencje Komisji Nadzoru Bankowego przejmie Komisja
Nadzoru Finansowego!!!
Zadania Komisji Nadzoru Bankowego:
• Określanie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo środków
pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach
• Nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw, statutu i innych
przepisów prawa oraz obowiązujących je norm finansowych
• Dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków i przedstawianie ich
Radzie Polityki Pieniężnej oraz wpływu polityki pieniężnej, podatkowej i
nadzorczej na ich rozwój
• Opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu jego
wykonywania
Rodzaje polityki pieniężnej stosowanej przez Bank Centralny :
EKSPANSYWNA - miękka polityka pieniężna-zwana polityką taniego pieniądza -
polega na zwiększaniu podaży pieniądza poprzez obniżenie stopy redyskontowej ,
zakup wyemitowanych przez rząd papierów wartościowych na otwartym rynku
obniżenie wskaźnika rezerw obowiązkowych
RESTRYKCYJNA - twarda -zwana polityką drogiego pieniądza - polega na
zmniejszeniu podaży pieniądza przez podwyższenie stopy redyskontowej , sprzedaż
publicznych papierów wartościowych i podwyższeniu rezerw wskaźnika obowiązkowych
Przykład ekspansywny w Polsce :
W okresie recesji charakteryzującej się spadkiem tempa wzrostu gospodarczego i
wzrostem bezrobocia zalecana jest ekspansywna polityka pieniężna. Działania w
celu zwiększenia podaży pieniądza powodują obniżenie w przynajmniej krótkim
okresie stopy %. Wzrost podaży pieniądza i obniżenie podaży pieniądza zwiększają
popyt globalny w konsekwencji inwestycje , zatrudnienie oraz poziom działalności
gospodarczej.
Przykład restrykcyjny w Polsce :
Innego rodzaju działania podejmuje Bank Centralny gdy inflacja osiąga wysoki
poziom. Uznając że jest ona spowodowana nadmierną kreację pieniądza Bank
Centralny w celu jej opanowania zmniejsza stopę wzrostu podaży pieniądza
stosując restrykcyjną politykę pieniężną. Jej konsekwencją jest obniżenie także
rozmiarów inwestycji i produkcji oraz zatrudnienia .
Kryteria konwergencji nominalnej (kryteria zbieżności, kryteria z Maastricht) -
są to ustalone w Traktacie o Unii Europejskiej wskaźniki ekonomiczne i zasady,
jakie powinna spełniać polityka gospodarcza danego państwa, które aspiruje do
członkostwa w Unii Gospodarczo-Walutowej (UGW) i tym samym do strefy euro. Aby
móc uczestniczyć w trzeciej fazie UGW i tym samym wprowadzić w swojej narodowej
gospodarce euro jako powszechny środek pieniężny, dane państwo musi spełnić 5
warunków ustalonych w protokole do traktatu z Maastricht:
• Kryteria pieniężne:
o średnią stopę inflacji w ciągu roku poprzedzającego akcesję do UGW nie wyższą
niż 1,5 punktu procentowego od pułapu wyznaczonego przez średni poziom inflacji
obliczony dla trzech państw o najniższej inflacji w Unii Europejskiej,
o średnią nominalną długoterminową stopę procentową nie wyższą niż 2 punkty
procentowe od poziomu wyznaczonego przez średni poziom odpowiednich stóp
procentowych w trzech krajach o najniższej stopie inflacji w Unii Europejskiej,
o stabilny kurs walutowy w ciągu dwóch lat poprzedzających akcesję kraju do UGW
- oznacza to udział w mechanizmie kursowym Europejskiego Systemu Walutowego;
dokładniej, dany kraj powinien przestrzegać normalnego przedziału wahań (+/-
15%) swojej waluty w ramach ogólnounijnego systemu ERM II, nie może również w
tym czasie dokonać samodzielnej dewaluacji własnej waluty wobec waluty innego
kraju Unii Europejskiej. Może natomiast dokonać jej rewaluacji.
• Kryteria fiskalne:
o deficyt budżetowy mierzony w roku poprzedzającym ocenę w cenach rynkowych
nieprzekraczający 3% PKB danego kraju,
o dług publiczny w roku poprzedzającym ocenę nieprzekraczający 60% PKB danego
kraju.
• Kryterium jakościowe: (dodatkowe)
o Warunkiem udziału w UGW jest również niezależność banku centralnego
(funkcjonalna, finansowa, osobista).
Aktywa banku
I. Kasa, środki w Banku Centralnym
1. A vista
2. Rezerwa obowiązkowa
3. Inne środki
II. Dłużne papiery wartościowe uprawnione do redyskontowania w Banku Centralnym
III. Należności od innych instytucji finansowych
1. A vista
2. Terminowe
IV. Należności od klientów i sektora budżetowego
V. Dłużne papiery wartościowe
1. Emitentów państwowych
2. Innych emitentów (w tym odkupione, własne)
VI. Akcje, udziały i inne papiery wartościowe o zmiennej kwocie dochodu
VII. Akcje i udziały w jednostkach zależnych
1. W instytucjach finansowych
2. W pozostałych jednostkach
VIII. Akcje i udziały w jednostkach stowarzyszonych
1. W instytucjach finansowych
2. W pozostałych jednostkach
IX. Akcje i udziały w innych jednostkach o stałej kwocie dochodu
1. W instytucjach finansowych
2. W pozostałych jednostkach
X. Wartości niematerialne i prawne
1. Koszty organizacji poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu
spółki akcyjnej
2. Wartość firmy
3. Inne wartości niematerialne i prawne
4. Zaliczki na poczet wartości niematerialnych i prawnych
XI. Rzeczowy majątek trwały
1. Nieruchomości
2. Pozostałe środki trwałe
3. Inwestycje rozpoczęte
4. Zaliczki na poczet inwestycji
XII. Akcje własne i udziały do zbycia
XIII. Inne aktywa
1. Przyjęte aktywa - do zbycia
2. Pozostałe
XIV. Rozliczenia międzyokresowe
Pasywa banku
I. Zobowiązania wobec Banku Centralnego
II. Zobowiązania wobec instytucji finansowych
1. A vista
2. Terminowe
III. Zobowiązania wobec klientów i sektora budżetowego
1. Lokaty oszczędnościowe:
a) a vista
b) terminowe
2. Pozostałe:
a) a vista
b) terminowe
IV. Zobowiązania z tytułu papierów wartościowych
1. Własnych obligacji
2. Pozostałe
V. Fundusze specjalne i inne pasywa
1. Fundusze specjalne
2. Inne pasywa
VI. Rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów
1. Rozliczenia międzyokresowe
2. Przychody przyszłych okresów
VII. Rezerwy
1. Rezerwy na podatek dochodowy od osób prawnych
2. Pozostałe rezerwy
VIII. Zobowiązania podporządkowane
IX. Kapitał (fundusz) podstawowy
X. Zadeklarowane, lecz nie wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego
(wielkość ujemna)
XI. Kapitał (fundusz) zapasowy
1. Ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej
2. Tworzony ustawowo
3. Tworzony zgodnie ze statutem
4. Inny
XII. Kapitał (fundusz) rezerwowy
1. Z aktualizacji wyceny
2. Na ogólne ryzyko bankowe
3. Pozostałe
XIII. Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych
1. Zysk (wielkość dodatnia)
2. Strata (wielkość ujemna)
XIV. Wynik finansowy netto roku obrotowego
1. Zysk netto (wielkość dodatnia)
2. Strata netto (wielkość ujemna)
Pozycje pozabilansowe
I. Zobowiązania warunkowe z tytułu:
1. Weksli akceptowanych i indosowanych, czeków, akredytyw itp.
2. Udzielonych gwarancji i poręczeń
3. Pozostałe
II. Zobowiązania wynikające z tytułu operacji kupna/sprzedaży z klauzulą odkupu
III. Ryzyko kredytowe wywołane nieodwołalnymi zobowiązaniami.