Opioidowe leki przeciwbólowe.

Ból jest zjawiskiem subiektywnym, na który składają się doznania, wskazujące na rzeczywiste lub potencjalne uszkodzenia tkanki, i odpowiedź emocjonalna nimi wywołana.

Lokalizacja bólu:

- ból serca odczuwany jest często w przedramieniu

- ból woreczka żółciowego - pod łopatką

- ból wzdłuż nerwu kulszowego nie świadczy o tym, że właśnie tam pojawia się ucisk lub inna przyczyna bólu

Reakcja na ból:

- cecha indywidualna i niewymierna

- osobowość, płeć, temperament, wiek, reakcje emocjonalne

- zaburzenia psychiczne u osób dotkniętych przewlekłym bólem

- reakcję na ból zmniejsza odwrócenie uwagi, nasila - koncentracja na chorobie

Historia:

- Starożytny Egipt - wywar z suszonych liści borówek

- Starożytna Grecja - sok z topoli i wyciąg z kory wierzby

- 1763 r. - E. Stone - zapalenie stawów - wyciąg z wierzby

- 1803 r. - Serturner - Papaver somniferum opium (wyciąg z makówek)

Analgetyki opioidowe:

- Agoniści (pobudzają) - morfina, fentanyl, petydyna, metadon, kodeina

- Częściowy agonista - buprenorfina

- Agoniści/ antagoniści - butorfanol, nalbufina, pentazocyna

- Antagoniści (blokują) - nalokson, naltrekson

Zastosowanie: zwalczanie silnych bólów: urazowych, nowotworowych, pooperacyjnych, oparzeniowych; w silnych biegunkach.

Mechanizm działania:

- powinowactwo do specyficznych receptorów opioidowych w OUN i w rdzeniu kręgowym

- naśladują działanie endogennych peptydów opioidowych

- fizjologicznymi ligandami receptorów opioidowych są: enkefaliny, endorfiny (h. szczęścia) i dynorfiny

Efekty pobudzenia receptorów opioidowych:

1. µ (mi) - analgezja ponadrdzeniowa, depresja oddychania, euforia/sedacja, zaparcie, uzależnienie fizyczne, zwężenie źrenic

2. κ (kappa) - analgezja rdzeniowa, sedacja/dysforia, wzrost diurezy, dynorfina jest ligandem

3. δ (delta) - analgezja ponadrdzeniowa i rdzeniowa, enkefaliny są endogennymi ligandami

4. σ (sigma) - halucynacje, pobudzenie akcji serca, efekty psychomimetyczne, rozszerzenie źrenic

Efekty działania opioidów:

- OUN - zwalczanie bólu, senność, euforia, zmiany nastroju

- ukł. odd. - ↓ ośrodka oddech. i odruchu kaszlowego

- ukł. pok. - skurcz odźwiernika, zaparcia spastyczne, ↑ napięcia zwieracza

- ukł. moczowy - upośledzenie opróżniania pęcherza

- ukł. immunologiczny - ↓ odporność na infekcje

Interakcje (zwiększają ryzyko depresji oddechowej): anestetyki, anksjolityki, alkohol, l. nasenne, l. uspokajające.

Trójstopniowa drabina analgetyczna w zwalczaniu bólu wg WHO:

1. leki nieopioidowe +/- l. wspomagające

ból utrzymuje się lub nasila

2. słabe l. opioidowe, l. nieopioidowe +/-l. wspomagające

ból utrzymuje się lub nasila

3. silne l. opioidowe +/- l. nieopioidowe +/- l. wspomagające

Schemat stosowania l. p/ból. w bólach nowotworowych:

- leki wspomagające: przeciwdrgawkowe, przeciwdepresyjne, neuroleptyczne, kotykosteroidy, benzodiazepiny.

- NLPZ i p/ ból.: paracetamol w postaci musującej (działa po 8-10 min), pyralgina

- słabe l. opioidowe: kodeina, tramadol.

Działanie opioidowych l. p/ból. wspomagają: NLZP, l. przeciwdrgawkowe, przeciwlękowe, przeciwdepresyjne, nasenne, zmniejszające napięcie mięśni, kortykosteroidy.

Morphinum hydrochloricum:

- dożylnie, doustnie, podpajęczynówkowo, podoponowo, domięśniowo

- ustąpienie bólu, błogostan, zwolnienie procesów myślenia, senność, ↓ lęk

- ostre zatrucie: depresja ośr. odd., sinica, śpiączka, ↓ temp. ciała, zniesienie odruchów, silne zwężenie źrenicy

- długotrwałe stosowanie powoduje rozwój zespołu tolerancji. W celu wywołania działania farmakol. Trzeba stosować coraz większe dawki.

Uzależnienie psychiczne - nieprzeparta potrzeba powtarzalnego zażywania morfiny.

Uzal. fiz. - zaprzestanie stosowania powoduje powstanie zespołu abstynencyjnego. Obj.: biegunki, bóle kostne i stawowe, zab. ukł. krąż.

Obj. niepożądane: nudności, wymioty, depresja odd., zaburzenia orientacji, ↑ ciśnienia w drogach żółciowych i moczowych

Przeciwwskazania: niemowlęta, dzieci, w ciąży, u osób ze zmniejszoną wydolnością oddechową, w łagodzeniu bólów porodowych, z przerostem gruczołu krokowego, w kolkach nerkowych i moczowych.

Fentanyl działa ok. 100-krotnie silniej od morfiny. Działa krótko, ok. 30min., stosowany w chirurgii i wstrząsie.

Postać: fiolki 10ml (1ml=0,05 mg) i.v., plastry TTS (durogesic) 25-100µg na godz. przez 3 doby

Metadon, działa 2-3 razy silniej od morfiny, wolniej wywołuje uzależnienie. Stosuje się w leczeniu morfinizmu, a zwłaszcza heroinizmu.

Buprenorfina, częściowy agonista, działa 40 x silniej od morfiny. Czas działanie p/ ból. ok. 2-krotnie dłuższy od morfiny.