klasyczne teorie handlu międzynarodowego
- merkantylizm
- doktryna polityczna i ekonomiczna popierająca wywóz własnych towarów przy jednoczesnym ograniczaniu importu z myślą o zyskaniu w ten sposób nadwyżek złota
- ukształtował się w XVI w. i występował głównie we Francji
** Podstawowym założeniem merkantylizmu jest teza, że państwa są w stanie nieustannej konkurencji. Głównym pojęciem wprowadzonym do ekonomii przez merkantylizm jest bilans handlowy - tylko korzystny bilans handlowy - niewielki import i dynamiczny eksport, zapewniać mogą, wedle merkantylizmu, bogactwo kraju. Wzrost bogactwa jednego państwa - przejawiającego się poprzez posiadanie kruszcu wyznaczającego wartość waluty, może nastąpić tylko kosztem innych uczestników rynku. Merkantylizm nie dopuszczał, jak klasyczna teoria ekonomii, że handel może stanowić korzyść dla obydwu uczestników wymiany. Merkantylizm zakładał, że handel międzynarodowy można opisać poprzez zamknięty, z góry wyznaczony zbiór, a jedynym procesem na rynku jest to, ile z tego zbioru zgarnie dla siebie dane państwo. W związku z tym źródłem bogactwa państwa może być tylko eksport wyrobów gotowych. Merkantylizm nie dopuszczał eksportu półproduktów, ponieważ dodatkową wartość stanowiła obróbka surowca we własnym kraju. Merkantylizm jako niekorzystne traktował też importowanie surowców, które, w miarę możliwości, należy pozyskiwać we własnym zakresie. Jeśli dany surowiec nie występuje w kraju, należy pozyskać kolonie, gdzie jest on powszechnie dostępny.
- teoria przewagi absolutnej (model przewagi/różnic absolutnych kosztów produkcji lub wydajności pracy)
- Smith
- potraktował on handel jako swoistą, zaawansowaną formę podziału pracy, ponieważ wpływ na wydajność pracy pojedynczych robotników ma specjalizacja i związany z nią podział pracy; na tej podstawie stwierdza, że jeśli tego typu specjalizacja, odbywająca się w ramach jednej gospodarki, pozwala na zwiększenie ilości wytwarzanych dóbr, to może rozciągać się na stosunki gospodarcze między krajami
- sprowadza się to do tego, że korzystny dla wszystkich uczestników jest międzynarodowy podział pracy, czyli specjalizacja każdego kraju w kilku, a nie we wszystkich produktach; MPP pozwala na lepsze spożytkowanie przez oba kraje posiadanych przez nie zasobów
! - kryterium, które powinno decydować o wyborze kierunku specjalizacji powinny być absolutne różnice w kosztach wytwarzania (lub wydajności pracy); istotne są także przyczyny, które mogą sprawić, że pomiędzy poszczególnymi krajami występują różnice w kosztach wytwarzania, a są to m. in. różnice w dostępie i rodzaju zasobów naturalnych
** pozwala to wyjaśnić znaczną część obrotów handlowych mających miejsce we współczesnym świecie
pozwala wyjaśnić np. dlaczego Polska eksportuje do Niemiec miedź, a importuje wysokiej jakości wino gronowe - produkcja miedzi jest w Polsce tańsza ze względu na posiadanie bogatszych złóż tego surowca, produkcja wina jest znacznie tańsza w Niemczech z uwagi na lepsze warunki naturalne i wielowiekowe tradycje
** Autorem teorii przewagi absolutnej- jest Adam Smith. Jednak obecnie jest stosowana w odniesieniu do różnych rodzajów zasobów, których dysponowanie daje absolutne korzyści wobec konkurentów. Przewaga absolutna występuje wtedy, gdy dany kraj posiada zdolność wytworzenia większej niż konkurenci ilości danego dobra z danego zasobu czynników produkcji. Źródłem przewagi absolutnej może być większa obfitość zasobów, ale także wyższa efektywność nakładów.
- teoria przewagi komparatywnej (teoria różnic/ kosztów względnych [komparatywnych])
- Ricardo
- gdy jeden z partnerów wytwarza WIĘKSZOŚĆ produktów taniej niż drugi, wymiana handlowa może być nadal korzystna dla obu partnerów
- do uzyskania korzyści z handlu międzynarodowego wystarczy istnienie względnych różnic w kosztach wytwarzania (wydajności produkcji) w obu krajach
! - teoria kosztów komparatywnych - dwa kraje o równym poziomie rozwoju gospodarczego mogą prowadzić ekwiwalentną (zrównoważoną kosztami i zyskiem) wymianę zagraniczną pod warunkiem, że będą się specjalizowaćć w różnych dziedzinach i tymi towarami się wymieniać
** Teoria przewagi komparatywnej (teoria kosztów komparatywnych) - teoria ekonomiczna wyjaśniająca mechanizm obustronnie korzystnej międzynarodowej wymiany handlowej w sytuacji znacząco niższych kosztów produkcji dóbr po stronie jednego z partnerów wymiany. Zgodnie z tą teorią decydujące znaczenie dla korzyści czerpanych przez obydwu partnerów handlowych z wymiany ma względny stosunek kosztów produkcji dóbr, będących przedmiotem wymiany w krajach partnerów, a nie bezwzględny poziom nakładów jakie w poszczególnych krajach należy ponieść na wytworzenie tych dóbr. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy.
Teoria kosztów komparatywnych jest rozszerzeniem i jednocześnie uogólnieniem teorii kosztów absolutnych Adama Smitha, zgodnie z którą w wymianie handlowej decyduje poziom bezwzględnych kosztów produkcji, a większe korzyści z wymiany będzie odnosił partner, który potrafi wytworzyć dobra mniejszym nakładem.
Koszty komparatywne są bardzo istotną kategorią teorii handlu międzynarodowego.
- teoria Hackschera-Ohlina
- krajom opłaca się specjalizować w produkcji towarów wymagających relatywnie większych nakładów produkcji będących w danym kraju we względnej obfitości, zaś importować towary wymagające względnie większych nakładów czynników relatywnie w danym kraju rzadszych