Sylwetka polskiego bohatera romantycznego tworzona byla pod wplywem wielu czynników. Duze znaczenie mialy wpływy zachodnioeuropejskie. Dlatego polski bohater romantyczny z wielu utworów buntował sie, podobnie jak jego europejscy poprzednicy, przeciwko „zastanym” formom życia społecznego i politycznego. Ale na stworzenie polskich sylwetek bohaterów wpływ najistotniejszy miała sytuacja wewnętrzna w kraju, który był pod zaborami. Wybuchające co kilkanaście lat powstania (1830, 1848, 1863)narodowowyzwoleńcze stworzyły potrzebę istnienia takiego bohatera, często wzorowanego na postaciach historycznych. Polscy bohaterowie romantyczni tworzyli wiec nowe wzorce postaw obywatelskich, w których wlasnie najważniejszy był bunt przeciwko zastanej rzeczywistości - niewoli narodowej i ofiara na rzecz ojczyzny, włącznie do poświęcenia dla niej życia.
Nie byli to oczywiście bohaterowie jednorodni. Różnili sięod siebie często w zależności od czasu powstania utworu i osoby autora. Zmienia sięwiec bohater romantyczny w zależności od potrzeb chwili, w bardzo różny sposób potrafi realizować swe zamierzenia, zmienia poglądy i dążenia. Ale cel maja wszyscy jeden - wyzwolenie kraju spod obcego panowania.
Konrad Wallenrod, tytułowy bohater powieści poetyckiej Adama Mickiewicza, jest człowiekiem zbuntowanym od urodzenia.
Najpierw wiec buntuje sięprzeciwko Krzyżakom, którzy porwali go za mlodu z domu rodzinnego na Litwie, pózniej, kiedy już powrócił do kraju rodzinnego, buntuje sięprzeciwko slabosci Litwinów i potedze Krzyżaków. W domu szczęścia nie znalazł, bo go nie bylo w ojczyznie - pisze o nim Mickiewicz. Jako dorosły jużczłowiek wie, ze aby zwyciezyc silniejszego przeciwnika, dzialac moze tylko
podstepnie. Opuszcza wiec zone i przechodzi na strone wroga, aby tam realizowac od dawna zamierzony plan. Poswieca wiec dla Litwy wszystko - życie osobiste, dom rodzinny, honor rycerski, a pózniej nawet życie. Podszywa siępod slynnego rycerza krzyzackiego Konrada Wallenroda i do konca dziala podstepnie, aby zwyciężyć. Zakon od wewnatrz. Po dokonaniu swojego zamierzenia zabija sie, wypijajac trucizne. Zarówno przez Krzyzaków, jak i Litwinów uznawany jest za zdrajce, jeden jedyny poeta Halban wie o jego prawdziwych dokonaniach. Jest wiec Konrad bohaterem romantycznym typowym dla polskiego romantyzmu. Bunt i ofiara to najwazniejsze postawy w jego życiu. Tworzac taki typ bohatera, Mickiewicz ukazal Polakom drogi postepowania i sposoby walki, jakie trzeba podjac z silniejszym od Polski przeciwnikiem - Rosja.
Nieco inny charakter ma historia Gustawa z II i IV części Dziadów. Ale i on od wczesnej mlodosci przezywa bunt. Nie moze zaaprobowac zdrady ukochanej, która wyszla za maz za bogatego ziemianina, zaś odrzucila biednego poete. Jednak pod wpływem dawnego nauczyciela, księdza, usiłuje zapomnieć o swej tragedii i życie poświęcić Ojczyźnie. W III części Dziadów w „Prologu” Gustaw w sposób symboliczny przemienia się w Konrada, bojownika o sprawe narodowa. Młody Konrad jest Filareta, ale również poeta. Swoja twórczością chce walczyć o szczęście ludzi - Polaków nawet z Bogiem. Wie, ze taka powinna być rola poezji - odzwierciedlać potrzeby epoki, ukazywać dążenia narodu w walce o wolność. Ten zbuntowany poeta chciałby stanąć na czele swojego narodu. Jest gotowy wziąć na siebie wszystkie jego cierpienia, podobnie jak mityczny Prometeusz. Ofiara Konrada ma jednak charakter samotnej walki. Podejmuje ja w imie swojego narodu, dla którego pragnie wywalczyć wolność. Bunt przeciwko zaborcom, a nawet Bogu, który zezwolił na kleske listopadowa Polaków, jest wiec typowy dla Konrada jako bohatera romantycznego. Równiez typowa jest jego pózniejsza ofiara z zycia na rzecz własnego narodu.
Postawa Kordiana, głównego bohatera Kordiana Juliusza Słowackiego, miała podobny charakter. Poznajemy go, gdy jest młodzieńcem jeszcze niezupełnie dojrzałym. Wraz z upływem lat poeta-Kordian, poszukujący usilnie sensu zycia, dostrzega otaczającą go rzeczywistość, której, podobnie jak bohaterowie Byrona, nie może zaakceptować. Buntuje się przeciwko kultowi pieniądza w Europie, postawie Watykanu wobec Polski, a przede wszystkim tyranii politycznej Rosji. Kiedy zawodzą go wszyscy i wszystko, postanawia złożyć ofiare ze swojego mlodego zycia i dokonac zamachu na cara Rosji, który jest sprawca niewoli narodowej Polaków. Jednak na skutek Strachu i Imaginacji zalamuje sie, nie dokonuje zabójstwa i oczekuje w szpitalu wariatów na wyrok smierci. Prawdopodobnie poniesie na rzecz ojczyzny najwieksza ofiare - życie.
Inaczej rysuje się postać innego bohatera romantycznego, Jacka Soplicy z Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. Utwór powstał w roku 1834, kiedy to emigracja zdawała sobie sprawę z tego, jakie byly przyczyny kleski listopadowej. Dlatego Jacek Soplica bedzie już nowym typem bohatera romantycznego. W młodości, przeżywszy nieszczęśliwa miłość do córki bogatego magnata, buntował się przeciwko różnicom spolecznym obowiazujacym w swiecie XIX-wiecznym. Ten bunt i chec zemsty prowadza go do zabójstwa. Postanawia on odtad zmienic swoje życie. Bunt i nienawisc kieruje przeciwko wrogom ojczyzny - zaborcom, Rosjanom. Wstepuje do zakonu i jako ksiadz Robak staje siędzialaczem i emisariuszem politycznym. Cala wiec reszte swego zycia ofiarowuje ojczyznie. Nie szczedzi dla niej zdrowia i sil, bierze udzial w wielu bitwach, np. pod Jena, wielokrotnie osadzany jest w wiezieniach ruskich i pruskich, z których jednak zawsze wychodzi calo. Marzeniem jego zycia staje sięwywolanie powstania na Litwie w momencie wkroczenia na nia wojsk polskich i francuskich, idacych w roku 1812 na Moskwe. Ksiadz Robak nie przypomina jednak Konrada ani Kordiana. Nie jest on poeta ani wielkim indywidualista, jak tamci. Nie podejmuje walki samotnej, ale agituje szlachte i chlopów do wspólnego dzialania na rzecz kraju.Jacek Soplica, jako typowy bohater romantyczny, buntuje sięi ponosi ofiare z zycia, raniony w bitwie z Moskalami. Ale jest już nowym typem bohatera, poniewaz potrafi znalezc wspólny jezyk z ludzmi i zachecic ich do wspólnego dzialania na rzecz kraju.
Kolejnym bohaterem literatury romantycznej, który zdecydowal sięofiarowac swoje życie w imie wyzszych celów jest Kordian, bedacy glówna postacia dramatu Juliusza Slowackiego o tym samym tytule. W utworze tym poznajemy go w kilku etapach jego zycia. W ich trakcie bohater przechodzi metamorfoze i staje sięromantycznym bojownikiem walki o wolnosc ojczyzny. Kordian jest czlowiekiem szlachetnym, czystym, nieskazitelnym. Wiele rozmysla, duzo chce, lecz miedzy jego ideologia, a czynem istnieje ogromna przepasc. Decyzja podjecia samotnej walki i poswiecenia okazuje sięszalenstwem, przerasta sily Kordiana. Jest rozdarty wewnetrznie. Jego rozdarcie tkwi w wytworach jego psychiki. Zobowiazal sięzabic cara. Wierzyl, ze czyn ten bedzie zbawienny dla ojczyzny. Jednak jego psychika nie zniosla presji, w waznym momencie historycznym zemdlal. Pomimo, iz nie dokonal tego czynu, byl zdecydowany poswiecic siebie za caly naród, ofiarowac swoje życie. Ofiara jego byla jednak pozbawiona sensu, bo nikt jej nie dostrzegl, a naród już dawno zobojetnial na sprawy ojczyzny.
Ostatnia już postacia z literatury romantycznej, o której chcialbym napisac jest Werter, glówny bohater powiesci Johanna Wolfganga Goethe pt. „Cierpienia mlodego Wertera”. Werter jest wrazliwym, wyksztalconym mlodziencem. W swiecie, w którym sięobraca, widzi panoszace sięzlo i nie moze sięz nim pogodzic. Byc moze i dlatego czesto popada w konflikt z konwenansami otoczenia oraz w stany depresyjne. Werter to indywidualista,człowiek nieprzecietny, z ogromna doza subiektywizmu. Zakochany w Lotcie - uczucie do niej traktuje jako najwazniejsza i najwznioslejsza wartosc w życiu. Ogarniety wielka namietnoscia, nie moze już normalnie zyc. Ogromnie cierpi, gdyz dziewczyna jest narzeczona innego mezczyzny i w zwiazku z tym jego milosc nie moze byc spelniona. Bohater ten to niezwykla osobowosc, to czlowiek, który czuje sięwewnetrznie wolny i za nic nie chce utracic tej wolnosci. Protestuje przeciwko wszystkiemu, co ogranicza ludzka wolnosc. Buntuje sięprzeciwko przesadom stanowym, moralnym, rodzinnym i religijnym, które ograniczaja wolnosc ludzi takich jak on. Nie da sięzaprzeczyc, ze w życiu Wertera pojawily sie: bunt i cierpienie, a nawet ofiara, bo życie swoje zlozyl na oltarzu niespelnionej milosci.
Podsumowujac prezentacje na temat buntu, ofiary i cierpienia w życiu wybranych bohaterów literatury romantycznej - stwierdzam, ze te postawy sa trzema glównymi ( obok milosci ) wykladniami w rozwazaniach na temat epoki romantyzmu.
Przemiany zachodzace wówczas w Europie uksztaltowaly nowy typ jednostki wrazliwej, zbuntowanej, wplatanej w rozterki, uczucia. Jednostki, która nierzadko musiala dokonywac wyborów, nierzadko równiez stawala sięich ofiara. Przedstawieni przeze mnie bohaterowie nosza najwyrazniejsze znamiona czlowieka romantyzmu i sa jego znakomitymi kreacjami. Ich życie i prezentowana postawa daja nam doskonaly obraz epoki, a czytajac o ich losach w magiczny sposób mozemy sięprzeniesc w ich literacki swiat i próbowac zrozumiec ich bunt, ofiare i cierpienie.
Bohaterowie romantyczni nie wywalczyli dla Polski niepodleglosci. Ale swoim buntem i ofiarnoscia przypominali rodakom, ze nie mozna pogodzic sięz utrata niepodleglosci i nadal trzeba podejmowac dzialania na rzecz wyzwolenia. Ofiara zlozona z ich zycia nie byla wiec daremna, uczyla postaw politycznych i przypominala nastepnym pokoleniom o ich odrebnosci narodowej.
Uwazam, ze bohaterowie stali się"ofiarami dziejów". Czasy, w których przyszlo im zyc byly czasami zaiste bardzo ciezkimi. Narzucane przez zaborców nowe wartosci i idealy byly sprzeczne z ich dotychczasowymi zyciowymi celami. Aresztowania, nieuczciwe, sfingowane procesy, represje, zeslania - to wszystko stawialo pod znakiem zapytania przyszlosc Polaków i Litwinów. Ówczesna rzeczywistosc ciezko doswiadczala swiatlych ludzi romantyzmu. Ma to swoje odbicie w charakterach postaci. Bohaterowie to ludzie o otwartych umyslach, wielcy duchem, zdolni do wielkich poswiecen dla swoich patriotycznych idealów. Przede wszystkim jednak siegaja oni dalej, poza swiat materialny, jasno widza przyszlosc, sa swiadomi jak wiele jeszcze zla musi nastapic zanim karta historii sięodwróci, zanim w koncu ich marzenia beda mogly stac sięrzeczywistoscia. Bohaterowie Mickiewicza pelni sa cierpienia, dramatyzmu. Swiadomi swojej straconej pozycji próbuja jednak przetrwac. Dla wielu staja sięsymbolem meczenstwa, a zarazem wytrwalosci i niezlomnosci. Zaiste - moga sięoni jednak wydac szalencami. Któz bowiem z nas poswiecilby wszystko dla jednej, chocby najczystszej i nieskazitelnej wartosci czy idealu. Mickiewiczowscy bohaterowie poswiecili cale swoje życie dla takich wartosci - raz byla to niespelniona milosc, kiedy indziej - ojczyzna. Byc moze takie postepowanie jest dla nas dzis co najmniej dziwne - nalezaloby sięjednak zastanowic jak my sami postapilibysmy w obliczu podobnych sytuacji.