„Procedura uchwalania budżetu i prowizorium budżetowego”
Procedura uchwalania budżetu (prowizorium budżetowego) unormowane jest w następujących aktach:
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 02.04.1997 ( Dz. U. Nr 78 poz. 483)
Ustawy z dnia 27. 08. 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 85, poz.716)
Regulamin Sejmu
Regulamin Senatu
Procedura budżetowa:
„proces” budowania ustawy budżetowej
prace w sejmie nad ustawą budżetową
prace w senacie
podpisanie ustawy przez prezydenta
Minister finansów, zgodnie z art. 139 ustawy i finansach publicznych, przedstawia radzie ministrów projekt ustawy budżetowej na rok następny. Projekt ustawy musi być złożony wraz z uzasadnieniem. Szczegółowy zakres uzasadnienia zawiera się w art.142 ustawy są to:
Główne cele polityki społecznej i gospodarczej
Założenia makroekonomiczne na rok budżetowy i trzy kolejne lata (dotyczą one prognozy PKB; poziomu cen towarów i usług konsumpcyjnych; kursu walutowego; przeciętnego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej; poziomu zatrudnienia i bezrobocia; salda obrotów bieżących)
Kierunki polityki fiskalnej
Przewidywane wykonanie budżetu państwa
Omówienie projektowanych przychodów i rozchodów oraz wydatków i dochodów; przychodów i kosztów państwowych funduszy celowych; przychodów i kosztów agencji wykonawczych; przewidywanych dochodów i wydatków, nadwyżki lub deficytu oraz długu sektora finansów publicznych; wielkości środków własnych Unii Europejskiej oraz środków ujętych w budżecie środków europejskich
Informacje o udzielonych przez Skarb Państwa kwotach poręczeń i gwarancji
Kierunki prywatyzacji majątku Skarbu Państwa
Zestawienie celów i zadań
Skonsolidowany plan wydatków na rok budżetowy i dwa kolejne lata państwowych jednostek budżetowych. Państwowych funduszy celowych, agencji wykonawczych, instytucji gospodarki budżetowej oraz państwowych osób prawnych - sporządzany w układzie zadaniowym.
Materiały do projektu ustawy budżetowej opracowują i przekładają ministrowi finansów dysponenci części budżetowej. Zgodnie z art. 143 ustawy dysponenci części budżetowych przekazują informacje o przyjętych przez Radę Ministrów w projekcie ustawy budżetowej kwotach dot. dochodów i wydatków (w tym wynagrodzeń jednostkom podległym); dotacji na zadania z zakresu administracji rządowej, zadania inspekcji i straży, dotacji na realizacje zadań własnych oraz o kwotach dochodów związanych z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej - jednostkom samorządu terytorialnego; środków na realizację programów finansowych z udziałem środków europejskich. Terminem do złożenia wyżej wymienionych informacji jest dzień 25 października, natomiast do 1 grudnia jednostki podległe opracowują i przekazują plany finansowe właściwym dysponentom.
Tak skonstruowany projekt ustawy budżetowej zostaje uchwalony przez Radę ministrów, a następnie przekazany do sejmu w terminie do 30 września (art. 141 ustawy).
Sejm rozpatruję ustawę budżetową w III czytaniach. Pierwsze czytanie projektu ustawy budżetowej odbywa się zawsze na posiedzeniu plenarnym sejmu a nie na posiedzeniu w komisji sejmowych, obejmuje ono uzasadnienie wnioskodawcy oraz pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy oraz odbywa się debata w sprawie zasad ogólnych projektu. Pierwsze czytanie kończy się przekazaniem projektu ustawy do Komisji Finansów Publicznych. Poszczególne elementy ustawy budżetowej rozpatrują komisje sejmowe. Rozdziału na części dokonuje Marszałek Sejmu, ale wtedy, gdy zaciągnie opinie prezydium sejmu. Komisje te przekazują Komisji Finansów Publicznych swoje stanowiska, co wniosków, opinii i ewentualnych poprawek wraz z uzasadnieniem. Komisja Finansów Publicznych po rozpatrzeniu projektu ustawy budżetowej wraz z przedstawicielami poszczególnych komisji sejmowych przygotowuje sprawozdanie wraz z wnioskiem o przyjęcie projektu ustawy bez poprawek lub z poprawkami jednocześnie przedstawia Sejmowi informacje o nieuwzględnionych wnioskach komisji sejmowych. Marszalek Sejmu zarządza druk sprawozdania i doręcz go posłom.
Drugie czytanie projektu ustawy budżetowej (prowizorium budżetowego) odbywa się nie wcześniej niż 7 dni od dnia doręczenia posłom sprawozdania. Przedmiotem II czytania jest przedstawienie Sejmowi sprawozdania Komisji Finansów Publicznych dot. projektu ustawy budżetowej, przeprowadzenie debaty oraz zgłoszenie wniosków i poprawek. W przypadku zgłoszenia nowych wniosków i poprawek projekt ustawy wraca z powrotem do komisji chyba, że Sejm postanowi inaczej. W przypadku zaistnienia koniczności przedstawienia dodatkowego sprawozdania do projektu ustawy to Sejm rozpatruje je na najbliższym posiedzeniu po zakończeniu prac Komisji Finansów Publicznych.
Trzecie czytanie projektu ustawy budżetowej ma miejsce po przygotowaniu i doręczeniu posłom dodatkowego sprawozdania Komisji Finansów Publicznych lub niezwłocznie po II czytaniu, (jeżeli projekt nie został skierowany do komisji). III czytanie zawiera przedstawienie dodatkowego sprawozdania Komisji Finansów Publicznych lub przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych podczas drugiego czytania, (jeżeli projekt nie zastał ponownie skierowany do komisji) oraz glosowanie.
Po przyjęciu projektu w III czytaniu Marszałek sejmu przekazuje tekst uchwalonej ustawy wraz ze swoim podpisem Marszałkowi Senatu oraz Prezydentowi.
Marszałek Senatu kieruje ustawę budżetową do komisji senackich, komisje te, gdy rozpatrzą poszczególne części ustawy budżetowej przekazują swoje opinie Komisji Gospodarki Narodowej. Komisja Gospodarki Narodowej na podstawie tych opinii przygotowuje projekt uchwały Senatu. Jeżeli Komisja Gospodarki Narodowej nie uwzględni wszystkich opinii musi to uzasadnić. Komisja Gospodarki Narodowej w projekcie uchwały Senatu w sprawie ustawy budżetowej może tylko zaproponować przyjęcie ustawy bez poprawek albo wprowadzenie poprawek. W tym momencie ma zastosowanie art. 223 Konstytucji, który stanowi, że: „Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi.” Jeżeli senat nie zajmie stanowiska to po upływie 20 dniowego terminu należy interpretować jako brak sprzeciwu i nie zgłaszanie poprawek do tekstu ustawy uchwalonej przez Sejm. Natomiast, jeżeli Senat zgłosi propozycje zmian w ustawie budżetowej to Marszałek Sejmu przekazuje do Komisji Finansów Publicznych, z czego Komisja przedstawia Sejmowi swoje sprawozdanie a Marszałek Sejmu następnie Zarządza druk uchwały Senatu i sprawozdania Komisji Finansów Publicznych oraz doręczenie ich posłom. Rozpatrzenie sprawozdania następuje po upływie 3 dni od dnia doręczenia posłom ustawy. Poprawka Senatu zostaje przyjęta, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględna większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Tak ustalony tekst Marszałek senatu po potwierdzeniu go swoim podpisem przekazuje Prezydentowi, który na podpisanie ustawy ma 7 dni. Po podpisaniu Prezydent zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Jednakże Prezydent nie może zawetować ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym, może natomiast zwrócić się z prośba do Trybunału Konstytucyjnego w celu zbadania zgodności ustawy z Konstytucją. W tej sprawie Trybunał orzeka nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale (art.224 Konstytucji). Jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzeknie, że określony przepis jest niezgodny z konstytucja i przepis ten nie jest nierozerwalnie związany z cała ustawą to Prezydent podpisuje ustawę z pominięciem tego przepisu po wcześniejszym zaciągnięciu opinii Marszałka Sejmu albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.
Zgodnie z art. 225 Prezydentowi przysługuje prawo rozwiązania kadencji Sejmu z powodu nie uchwalenia ustawy budżetowej w terminie. Ustawa budżetowa musi być złożona do podpisu Prezydentowi w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej. Prezydent na zarządzenie rozwiązania sejmu ma 14 dni a przed wydaniem zarządzenia o skrócenie kadencji Sejmu musi zasięgnąć opinii Marszałka Sejmu. Upływ 14 dniowego terminu, w którym Prezydent może skrócić kadencję Sejmu powoduje, że Prezydent nie może już wydać zarządzenia w tej sprawie. Skrócenie kadencji Sejmu pociąga za sobą jednoczesne skrócenie kadencji Senatu.
Prowizorium Budżetowe
O prowizorium budżetowym stanowi w swojej treści Konstytucja w art. 219 ust. 3 który stanowi, że: „W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.” Ustawę o prowizorium budżetowe stosuje się takie same przepisy, co do uchwalenia ustawy budżetowej z tym, że Rada Ministrów ma obowiązek złożyć projekt ustawy budżetowej nie później niż 3 miesiące przed zakończeniem okresu obowiązywania ustawy o prowizorium budżetowym (art. 144 ust. 3)