KOSZT ALTERNATYWNY równy jest korzyści, jaką można było uzyskać w wyniku innego zastosowania zasobów do utworzenia dóbr lub usług. KOSZT KSIĘGOWY (FAKTYCZNY) to pieniężna zapłata za pozyskane dobra i usługi. Związany jest z ponoszeniem nakładów związanych z produkcją. KOSZT EKONOMICZNY (CAŁKOWITE KOSZTY PRZEDSIĘWZIĘĆ GOSPODARCZYCH) oznacza wszystkie opłaty i utracone korzyści z powodu wykorzystania czynników produkcji bieżącej działalności gospodarczej.
KOSZT EKONOMICZNY=KOSZT KSIĘGOWY+KOSZT ALTERNATYWNY.
ZYSKI W PRZEDSIĘBIORSTWIE. Najbardziej istotne SA dwie kategorie zysku: KSIĘGOWY i EKONOMICZNY. Ponadto możemy mówić jeszcze o zysku brutto, netto itd.
ZYSK KSIĘGOWY=PRZYCHÓD CAŁKOWITY-CAŁKOWITY KOSZT KSIĘGOWY.
CAŁKOWITY KOSZT KSIĘGOWY składa się ze wszystkich dodatków pieniężnych poniesionych na wytworzenie sprzedanej produkcji.
ZYSK EKONOMICZNY=PRZYCHODY CAŁKOWITE-CAŁKOWITY KOSZT EKONOMICZNY.
CAŁKOWITY KOSZT EKONOMICZNY składa się z wydatków pienię pieniężnych poniesionych na wytworzenie sprzedanej produkcji a także kosztu alternatywnego pracy i kosztu alternatywnego kapitału właściciela przedsiębiorstwa.
ZYSK mamy, jeżeli przychody przewyższają koszty. STRATĘ mamy, jeżeli przychody są mniejsze od kosztów.
Rozmiary produkcji zapewniające maksymalny zysk lub ewentualnie minimalną stratę nazywamy OPTIMUM EKONOMICZNE. PRZEDSIĘBIORSTWO JEST W RÓWNOWADZE, jeżeli wybierze taką wielkość produkcji, która przyczyni się do maksymalizacji zysków (ew. minimalizacji strat). WIELKOŚĆ PRODUKCJI MAKSYMALIZUJĄCĄ ZYSK (ew. minimalizacji strat) możemy wyznaczyć porównując: 1)przychody całkowite z kosztami całkowitymi - szukamy największej różnicy. 2)przychód (utarg) końcowy z kosztem krańcowym, gdy przychód krańcowy równa się koszt krańcowy w jego rosnącej części.
DOCHÓD=przychody-wydatki
ZYSK NETTO=dochód-podatek
KONKURENCJA DOSKONAŁA!
Przychód całkowity=wielkość produkcji x cena
Koszty całkowite=koszty stałe+koszty zmienne
Zysk=przychód całkowity-koszty całkowite
PRZEDSIĘBIORSTWO OSIĄGA ZYSK wówczas, gdy przychód całkowity jest większy od kosztu całkowitego, graficznie będzie to obszar pomiędzy obiema krzywymi, przy czym krzywa przychodu całkowitego leży nad krzywą kosztu całkowitego. ZYSK JEST NAJWIĘKSZY, kiedy odległość między krzywymi jest największa. PRZEDSIĘBIORSTWO PONOSI STRATĘ, gdy przychody całkowite są mniejsze od kosztów całkowitych, graficznie oznacza to, że krzywa kosztów całkowitych położona jest nad krzywą przychodów całkowitych, odległość między krzywymi jest największa wtedy, kiedy STRATA JEST NAJWIĘKSZA.
CENA ZAMKNIĘCIA pozwala przedsiębiorstwu zaledwie na pokrycie kosztu zmiennego przeciętnego.
ZYSK NORMALNY punkt, w którym przychód całkowity pokrywa całkowite koszty ekonomiczne. Zysk normalny skłania przedsiębiorstwo do kontynuacji działalności w danej gałęzi.
Jeżeli przedsiębiorstwo nic nie produkuje (przy produkcji 0) KOSZT CAŁKOWITY JEST RÓWNY KOSZTOM STAŁYM.
PRODUCENT NA RYNKU MONOPOLU!
CZYSTY MONOPOL jest jedynym dostawcą produktu wytworzonego w określonej gałęzi i pozbawionego bliskich substytutów.
CECHY RYNKU CZYSTEGO MONOPOLU: -na rynku znajduje się tylko jeden sprzedawca, ale jest wielu kupujących. -brak jest jakichkolwiek bliskich substytutów towaru produkowanego przez monopol w związku kupujący musi kupić produkt od monopolisty albo obyć się bez niego. -istnieje pełna informacja o rynku sprzedawca i nabywca posiadają doskonałą wiedzę o cenach towarów i ich ilościach na rynku. -ograniczenia wejścia na rynek innych producentów lub sprzedających dane produkty.
Żadne nowe przedsiębiorstwa nie mają możliwości wejścia na rynek nawet w długim okresie. Formy barier wejścia na rynek ewentualnych konkurentów mogą być następujące: -bariery administracyjno-prawne, produkty lub usługi monopolisty mogą być chronione patentami lub rządowymi koncesjami np. prawem wyłączności sprzedaży na danym rynku, prawem do znaku firmowego. -korzyści wynikające z ekonomi skali , korzyści skali w odniesieniu do niektórych rodzaji produkcji opłaca się tylko na wielką skalę, gdyż to powoduje zwiększenie niektórych kosztów. -wysokie koszty wejścia i duże ryzyko, potencjalni konkurenci nie maja siły ekonomicznej aby wejść zmonopolizowany rynek. -monopolista może jedynym właścicielem strategicznego zasobu.
KRZYWA POPYTU CZYSTEGO MONOPOLU: -ma nachylenie ujemne, oznacza to że zwiększenie rozmiarów sprzedaży wymaga obniżenia ceny produktu, a mniejsza sprzedaż może być realizowana w powyższej cenie. -jest równoznaczna z krzywą popytu rynkowego. -popyt na produkty lub usługi monopolisty jest stosunkowo nieelastyczny.
KRZYWA PODAŻY CZYSTEGO MONOPOLU: -taka krzywa nie istnieje gdyż przy danych kosztach produkcji każdej możliwej cenie może odpowiadać wiele optymalnych wielkości produkcji oraz każdej możliwej ilości produkcji może odpowiadać wiele cen. -nie istnieje jedyna zależność między daną ceną a oferowaną ilością produkcji (przy tej cenie) zależy to od położenia krzywej popytu (od elastyczności popytu).
CENA MONOPOLU jest to taka cena, po której monopolista sprzedaje swoje produkty, ustala się ją w następujący sposób: przedłużamy linię przechodzącą przez punkt równowagi monopolu (gdzie utarg krańcowy równa się koszt krańcowy) aż do przecięcia z krzywą popytu, następnie na osi rzędnych odczytujemy poziom ceny. Z uwagi na to że monopolista ma istotny wpływ na poziom cen określa się go mianem CENODAWCY-CENOTWÓRCY.
GDY UTARG KRAŃCOWY JEST WYŻSZY OD KOSZTU KRAŃCOWEGO ozn. to, że monopolista znajduje się na lewo od wielkości produkcji, której odpowiada MAKSYMALNA WIELKOŚC ZYSKU. UTARG KRAŃCOWY>KOSZT KRAŃCOWY. W związku z tym będzie on skłonny do zmniejszenia produkcji i obniżki cen.
RÓŻNICOWANIE CEN W WARUNKACH MONOPOLU stosowane przez monopolistę polega na sprzedawaniu tego samego towaru lub usługi po różnych cenach, co nie wynika z różnych poziomów kosztów. Można wyodrębnić doskonałe i niedoskonałe różnicowanie cen. DOSKONAŁE RÓŻNICOWANIE CEN ma miejsce wówczas gdy producentowi udaje się sprzedać każdy produkt po maksymalnej możliwej do osiągnięcia cenie. W normalnej sytuacji bez różnicowania cen monopolista sprzedałby 1000szt po cenie 40 różnicując ceny sprzedaje pierwszy produkt po cenie maksymalnej 45, natomiast kolejne (II, III) po cenach odpowiednio niższych. Ostatni produkt sprzedaje po cenie minimalnej 33. NIEDOSKONAŁE RÓŻNICOWANIE CEN stosowane jest wówczas gdy spełnione są następujące warunki: -towar lub usługa nie mogą być odsprzedawane, -nabywcy muszą dzielić się na grupy o różnej cenowej elastyczności popytu, -powinna istnieć możliwość podzielenia rynku na odrębne segmenty, -krzywa popytu na dany towar lub usługę musi być opadająca.
FUNKCJONOWANIE MONOPOLU W KRÓTKIM I DLUGIM OKRESIE!
W PUNKCIE RÓWNOWAGI I KRÓTKIM OKRESIE monopolista może osiągnąć ZYSK EKONOMICZNY (przy zachowaniu warunku). Koszt krańcowy=utarg krańcowy. KOSZT KRAŃCOWY JEST: -DODATNI, gdy cena jest większa od kosztu całkowitego przeciętnego, -ZEROWY, gdy cena jest równa kosztowi całkowitemu przeciętnemu, -UJEMNY, gdy koszt zmienny przeciętny jest mniejszy od ceny a cena jest mniejsza od kosztu całkowitego przeciętnego.
W DŁUGIM OKRESIE monopolista jest w STANIE RÓWNOWAGI, gdy produkuje w punkcie zrównania kosztu krańcowego z utargiem krańcowym. Istotne jest to, że monopolista nie musi produkować w punkcie będącym minimum długookresowej krzywej kosztów całkowitych przeciętnych. Ograniczając produkcję może on nakładać wyższe ceny i osiągać wyższe zyski a niżeli te, które płyną z korzyści skali.
W DŁUGIM OKRESIE CZASU przedsiębiorstwo konkurencji monopolistycznej osiąga równowagę wówczas, kiedy zyski przedsiębiorstwa oraz przedsiębiorstw konkurencyjnych są zerowe.
OLIGOPOL występuje wówczas, kiedy produkcja (sprzedaż) danego produktu opanowana jest przez niewielką liczbę przedsiębiorstw. Istnieje silna współzależność między oligopolistami -wyznaczenie ceny lub wielkości produkcji przez dane przedsiębiorstwo zależy od postępowania konkurentów.
Szczególnym przypadkiem oligopolu jest DUOPOL, czyli rynek opanowany tylko przez dwóch producentów (sprzedających). Do najbardziej znanych modeli duopolu należą: model Cournota, model Edgewortha oraz model Chamberlina.
Do najbardziej znanych modeli OLIGOPOLU należą: model załamanej krzywej popytu Sweezy'ego, model przywództwa cenowego przedsiębiorstwa o niskich kosztach, model przywództwa cenowego przedsiębiorstwa dominującego. Rynek oligopolistyczny może być zdominowany przez jedno przedsiębiorstwo, obok którego istnieje wiele przedsiębiorstw mniejszych. Cenę sprzedaży ustala przedsiębiorstwo dominujące. Cena na rynku oligopolu może być także wyznaczana przez przedsiębiorstwo posiadające niższe koszty. Cechą rynku oligopolistycznego jest konkurencja niecelowa.
MONOPOLIZACJA PRODUKCJI, zakupów lub sprzedaży produktów przybiera różne formy. Do najbardziej znanych FORM MONOPOLI należą: poole i ringi, kartele, syndykaty, trusty, koncerny, konglomeraty i holdingi.
POOLE I RINGI. Przedsiębiorstwa tworzą poole i ringi w celu zrealizowania konkretnego przedsięwzięcia i osiągnięcia korzyści ekonomicznych o charakterze monopolistycznym. Firmy wchodzące w skład poolu lub ringu ustalają np. wspólną politykę cenową, dzielą zadania produkcyjne oraz rynki zbytu. Porozumienia tego typu są dość luźne i tymczasowe i po wykonaniu przedsięwzięcia ulegają rozwiązaniu.
KARTEL. Umowy kartelowe dotyczą wspólnej polityki ustalania cen, podziału rynków zbytu (wyznaczania kwot rynkowych) a także koordynacji planów inwestycyjnych przedsiębiorstw. W skład karteli mogą wchodzić przedsiębiorstwa krajowe, zagraniczne a niekiedy instytucje rządowe poszczególnych krajów.
SYNDYKAT powstaje w wyniku umowy przedsiębiorstw, które ustalają wspólną politykę sprzedaży lub zakupu produktów. Syndykat spełnia rolę wspólnego biura handlowego przedsiębiorstw, które w ich imieniu i interesie prowadzi odpowiednią politykę cen i zbytu. Syndykat kontroluje również rozmiary podaży wyznaczając poszczególnym przedsiębiorstwom odpowiednie limity produkcyjne. Niekiedy syndykat towarzyszy kartelowi, potęgując pozycję monopolistyczną zrzeszonych przedsiębiorstw.
TRUST jest nowym przedsiębiorstwem, powstałym zamiast samodzielnie istniejących dotychczas firm. Akcjonariusze (udziałowcy) poszczególnych przedsiębiorstw przekazują swoje udziały zarządowi trustu otrzymując w zamian certyfikaty trustowe. Przedsiębiorstwa wchodzące w skład trustu tracą swą niezależność ekonomiczną i prawną. Trustem zarządza rada wykonawcza. Zyski wypracowane przez przedsiębiorstwa płyną do centralnej kasy trustu. Rada trustu dzieli osiągnięte zyski proporcjonalnie do udziałów poszczególnych firm w truście.
KONCERN jest zespołem odrębnie działających przedsiębiorstw, należących jednak do wspólnego właściciela. Duże silne kapitałowo przedsiębiorstwo wykupuje akcje innych form lub doprowadza do fuzji organizacyjnych uzyskując w ten sposób kontrolę nad nimi. Poszczególne firmy wchodzące w skład koncernu działają samodzielnie w oparciu o rachunek ekonomiczny. Równocześnie jednak centrala koncernu ustanawia długofalowe strategie rozwoju przedsiębiorstw oraz zakreśla im zasięgi rynków zbytu. Konkurencja między przedsiębiorstwami koncernu zostaje zlikwidowana. Cechą wielu koncernów są technologiczne powiązania pionowe przedsiębiorstw.
KONGLOMERAT jest to wyraz ekspansji dużych firm monopolistycznych i rozszerzenia ich tradycyjnych działalności na inne dziedziny produkcji i handlu. Monopol dominujący w danej dziedzinie produkcji zdobywa udziały w firmach z różnych gałęzi, zwłaszcza w tych gdzie istnieje mniejsza koncentracja produkcji. W ten sposób monopol inwestuj swoje zyski monopolowe i dywersyfikuje rodzaje produkcji i rynków zbytu. Celem dywersyfikacji jest nie tylko osiąganie zysków z dodatkowych dziedzin, lecz również rozłożenie ryzyka na większą liczbę różnorodnych sfer działania. Rozszerzenie działań monopolu na inne dziedziny może mieć także związek z unikaniem oskarżeń o praktyki monopolistyczne, które mogą się pojawić wówczas, kiedy monopol koncentrowałby wszystkie swoje środki no rozwijaniu dotychczasowej, zmonopolizowanej w znacznym stopniu, dziedziny.
HOLDING jest stosunkowo skomplikowaną formą monopolizacji, pozwalającą na kontrolowanie znacznej ilości przedsiębiorstw. Holding jest przedsiębiorstwem (najczęściej spółką akcyjną), które poprzez posiadane akcje innych przedsiębiorstw sprawuje kontrolę nad nimi. Spółka akcyjna jest taką formą prawną przedsiębiorstwa, w której władzę sprawują akcjonariusze (współwłaściciele przedsiębiorstwa). Teoretycznie należy posiadać przynajmniej 51% wszystkich akcji, aby decydować o działalności spółki. W rzeczywistości mamy często doczynienia z rozproszeniem akcji. Im większe rozproszenie akcji, tym mniejsza jest ilość akcji potrzebna do władania spółką. Holding może również powstać w wyniku kupowania akcji przedsiębiorstw na giełdzie. Najczęściej holdingi tworzą wielkie firmy przemysłowe lub finansowe (banki) w celu kontrolowania przedsiębiorstw powiązanych z ich działalnością.
IZOKWANTA pokazuje różne kombinacje minimalnych nakładów niezbędnych do wytworzenia określonej wielkości produkcji. Poszczególne punkty na izokwancie odzwierciedlają różne techniki wytwarzania tej samej ilości produktu.
Aby zminimalizować koszt wytworzenia określonych rozmiarów produkcji, przedsiębiorstwo wybiera punkt, w którym izokwanta jest styczna do możliwie najniżej położonej linii jednakowego kosztu.