Prawo cywilne II
Zdolność prawna osoby fizycznej (początek, zakres, koniec)
Osoba fizyczna to prawne określenie człowieka w prawie cywilnym, od chwili urodzenia do chwili śmierci, w odróżnieniu od osób prawnych. Bycie osobą fizyczną pociąga za sobą zawsze posiadanie zdolności prawnej, czyli możliwość bycia podmiotem stosunków prawnych (praw i zobowiązań). Osoby fizyczne mają także zdolność do czynności prawnych, uzależnioną jednak od dalszych warunków.
Osobowość fizyczna jest kategorią prawa cywilnego, zatem brak posiadania osobowości fizycznej przez nasciturusa (płód) nie pozbawia go całkowicie ochrony prawnej. Nasciturus może być podmiotem praw i obowiązków warunkowo, które nabywa, jeśli urodzi się żywy.
Sytuacja prawna nasciturusa
Nasciturus - (łac. "mający się urodzić") jest to dziecko poczęte, ale jeszcze nie narodzone. Nasciturus w prawie rzymskim miał warunkową zdolność prawną, tzn. mógł być podmiotem praw i obowiązków jednocześnie sam nie mogąc (ze zrozumiałych względów) zaciągać zobowiązań pod warunkiem że urodził się żywy (ochrona dziecka poczętego a nie narodzonego miała i ma zastosowanie głównie w prawie spadkowym, gdzie dziecko takie może dziedziczyć). Zastosowanie ma tu paremia: nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur - "dziecko poczęte uważa się za już narodzone, o ile chodzi o korzyści dla niego" (fikcja prawna). Dla ochrony jego praw można było powołać specjalnego kuratora (curator ventris).
W prawie polskim instytucję nasciturusa przewiduje w szczególności prawo spadkowe (kodeks cywilny): Art. 927.§ 2. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe - jest to instytucja nascitursa funkcjonująca tak samo jak w prawie rzymskim. A więc jest to wyjątek od ogólnie przyjętej zasady kodeksu cywilnego, że:Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną (Art.8 § 1).
Zdolność do czynności prawnych (pojecie, brak zdolności, ograniczona zdolność, pełna zdolność)
Zdolność do czynności prawnych - zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego, czyli, innymi słowy, zdolność do tego, aby samodzielnie kształtować swoją sytuację prawną (nabywać prawa i zaciągać obowiązki).
Zdolność do czynności prawnych jest szczegółowo uregulowana przez przepisy części ogólnej Kodeksu cywilnego. Zdolność do czynności prawnych może być pełna albo ograniczona, można jej również nie mieć w ogóle.
Pełną zdolność do czynności prawnych mają pełnoletnie osoby fizyczne (a więc nie wszystkie osoby fizyczne ją mają - odmiennie, niż zdolność prawną, którą ma każda osoba fizyczna) oraz wszystkie osoby prawne.
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo, a także osoby, w stosunku do których obowiązuje postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego, wydane przez sąd w trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie.
Zgodnie z polskim prawem zdolności do czynności prawnych nie mają osoby fizyczne, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest (co do zasady) nieważna. Zasadniczo do ważności umowy, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Wyjątkami są:
umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,
Ograniczenie zdolności do czynności prawnych
Wiek - początkowo o nabyciu zdolności do czynności prawnych decydowało osiągnięcie dojrzałości fizycznej, ustalane w drodze oględzin. Z czasem przyjęto sztywne granice wieku dla pełnoletności. W prawie średniowiecznym i nowożytnym 12-15 lat. Po osiągnięciu tzw. lat sprawnych osoba nabywała pełną zdolność do czynności prawnych. W okresie nowożytnym wprowadzono kolejną kategorię - lata roztropne (dojrzałe). Po osiągnięciu lat sprawnych osoba miała ograniczoną zdolność do czynności prawnych; po osiągnięciu lat roztropnych pełna zdolność. W XIX w. pełna zdolność do czynności prawnych łączona z pełnoletnością (21 lat w Kodeksie Napoleona i w BGB, 20 lat w ZGB).
Cywilnoprawna ochrona dóbr osobistych (art. 23, 24 k.c.)
Wg prawa cywilnego do dóbr osobistych człowieka w szczególności zaliczane są: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska (art. 23 KC). Dobra osobiste są atrybutem wszystkich osób fizycznych, jednkże prawo cywilne (art. 43 KC) przewiduje, iż przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych należy stosować również odpowiednio do osób prawnych.
Kodeks cywilny nie zawiera definicji dóbr osobistych poprzestając na ich przykładowym wyliczeniu. Przedstawiciele nauki prawa są zgodni co do tego, że ścisłej i wyczerpującej definicji tych dóbr nie da się sformułować, gdyż konstrukcja prawna tych dóbr odwołuje się do wartości moralnych, które mogą być różne oceniane i które ulegają ciągłym zmianom. Daje się zauważyć, że pod wpływem orzecznitwa sądów i doktryny prawa lista dóbr osobistych jest stale poszerzana- wskazuje się takie dobra osobiste jak: prawo do prywatności, prawo do spokoju (wolność od strachu), prawo do pozostawienia w spokoju.
W procesach sądowych najczęściej wskazywanymi dobrami osobistymi są dobre imię i godność człowieka, które to składają się na użyte w art. 23 KC pojęcie czci
Osoby prawne- - pojęcie i rodzaje osób prawnych, tryby powołania osób prawnych, teoria organów osoby prawnej ,a teoria przedstawicielska.
Osoba prawna to jeden z rodzajów podmiotów prawa cywilnego. Osobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną. Taka jednostka organizacyjna ma wtedy pełnię podmiotowości prawnej, w szczególności nabywa zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych (atrybuty przysługujące osobom fizycznym z racji samego istnienia). Wśród osób prawnych nauka prawa (nie samo prawo!) rozróżnia dwa rodzaje: korporacje (związki osób) i fundacje (masy majątkowe). Osoba prawna jest tworem abstrakcyjnym - nie istnieje namacalnie. W związku z tym w nauce prawa istnieje kilka teorii wyjaśniających istotę osoby prawnej.
W Polsce kwestie wspólne dla wszystkich osób prawnych są regulowane przez kodeks cywilny, który też ustanawia jedną z tych osób, o specjalnym statusie - skarb państwa. Inne kategorie osób prawnych są ustanawiane przez ustawy szczególne. Do najważniejszych z nich należą:
Istnieje wiele innych rodzajów osób prawnych, spośród których większość pojawiła się w polskim prawie cywilnym na fali gorączkowej legislacji ostatnich lat. Mają one raczej marginalne znaczenie.
Osobami prawnymi nie są m.in.:
organy władzy państwowej z aparatami towarzyszącymi (z niektórymi wyjątkami, jak np. fundusze celowe, jednostki samorządu terytorialnego),
oddział osoby prawnej.
Osoby prawnej nie należy również mylić z przedsiębiorcą i z zakładem pracy lub pracodawcą. Zakresy tych pojęć się krzyżują - można być przedsiębiorcą / pracodawcą / zakładem pracy nie będąc osobą prawną i odwrotnie.
Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy, tak więc osobami prawnymi są tylko takie jednostki organizacyjne, którym prawo wprost nadaje ten status; nie wolno więc tworzyć nowych rodzajów osób prawnych nie przewidzianych przez prawo. Prawo również określa organy osoby prawnej, za pomocą których osoba ta działa. Niekiedy dopuszczalna jest w tym zakresie pewna swoboda - wtedy trzeba określić sposób działania organów osoby prawnej w jej statucie (bądź umowie - akcie założycielskim). Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej - jest regułą, że osoba prawna musi zostać wpisana do właściwego rejestru (obecnie w Polsce najczęściej jest to Krajowy Rejestr Sądowy) prowadzonego przez właściwy organ (np. sąd rejestrowy
Koncepcje osób prawnych - negacja realnego istnienia
Teoria fikcji (Friedrich Carl von Savingy) - realnym podmiotem prawa może być tylko człowiek, zatem osoby prawne dopuszczane są do obrotu prawnego jedynie na podstawie fikcji prawnej.
Teoria majątku celowego (Alois Brinz) - osoba prawna jest bezpodmiotowym majątkiem związanym z pewnym celem.
Teoria interesu (Rudolf Ihering) - osoba prawna jest tylko środkiem techniki prawnej (prawnie chroniony interes może być związany tylko z osobami fizycznymi)..
Teoria kolektywnej własności (Marcel Planiol) - osoba prawna jest szczególną postacią własności kolektywnej (jej podmiotem jest zbiór ludzi, np. w przypadku własności państwa - całe społeczeństwo).
Koncepcje osób prawnych - uznania realnego bytu
Teoria organiczna (Otto Gierke) - osoba prawna to realny, psychofizyczny organizm ukształtowany na wzór organizmu biologicznego.
Teorie ujmujące osobę prawną jako realny twór społeczny (R. Saleilles, Fryderyk Zoll młodszy).
Systemy powstawania osób prawnych
System koncesyjny - powstanie osoby prawnej uzależnione od specjalnego zezwolenia władz; system historycznie wcześniejszy.
System rejestracyjny (normatywny) - akt normatywny określa w sposób generalny przesłanki, od których spełnienia zależy powstanie konkretnej osoby prawnej; jedną z przesłanek jest wpis do odpowiedniego rejestru (nie ma potrzeby uzyskiwania zezwolenia ogranu państwa). Przejście na system rejestracyjny nastąpiło na przełomie XIX i XX wieku.
Rodzaje osób prawnych
Korporacje - związki osób - zbiorowości osób fizycznych mających kompetencje do dysponowania majątkiem korporacji i rozwijania jej działalności.
Fundacje - masy majątkowe - oparte na majątku, który miał być przeznaczony na dany cel (określony w akcie fundacyjnym
Ułomne osoby prawne (art. 33/1 k.c.)
UŁOMNE OSOBY PRAWNE
Koncepcja ułomnych osób prawnych
Pojęcie ułomnych osób prawnych zawdzięczamy A. Wolterowi, który uważał, że obok osób fizycznych i osób prawnych istnieją takie jednostki organizacyjne, którym przepis prawny nie przyznaje osobowości prawnej, lecz tylko niektóre jej atrybuty (cechy typowe). Są to:
„struktura organizacyjna („jednostka organizacyjna”) wyposażona w organy,
posiadanie odrębnego majątku,
zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków materialnoprawnych,
zdolność procesowa,
odpowiedzialność własnym majątkiem za zobowiązania”.
Nasuwa się więc pytanie, czy podział stosunków cywilnoprawnych na osoby
fizyczne i prawne jest podziałem dychotomicznym, czy też - obok tych osób - istnieje trzecia kategoria podmiotów zwana ułomnymi osobami prawnymi?
Uregulowania prawne. Sporne poglądy
Zgodnie z art. 1 KC „Kodeks niniejszy reguluje stosunki cywilnoprawne między
osobami fizycznymi i osobami prawnymi”. Z kolei art. 33 KC „Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną”. Z tych artykułów wynika, że polski system prawny nie przewiduje wprost istnienia trzeciego rodzaju podmiotów prawa cywilnego.
Należy jednak zauważyć, że w stosunkach cywilnoprawnych w pewnym stopniu mogą uczestniczyć także „jednostki organizacyjne, które nie zostały uznane za osoby prawne, ale działają legalnie, a przepisy prawne przyznają im pewne właściwości z zakresu osobowości prawnej”.
Według przeciwnego poglądu „nie można przypisywać zdolności prawnej żadnym jednostkom organizacyjnym, które nie zostały obdarzone osobowaścią prawną”.
Przeciwnym istnienia ułomnych osób prawnych jest S. Grzybowski. Przeprowadził on „gruntowną ich krytykę i wykazał, że na gruncie kodeksu cywilnego nie ma możności przypisywania przymiotu zdolności prawnej żadnym jednostkom, które nie są uznane za osoby prawne”. „Podmiotami stosunków cywilnoprawnych są wówczas osoby fizyczne lub osoby prawne, a nie organizacje, które je ewentualnie łączą, ale nie mają osobowości prawnej. W związku z tym słusznie podkreślono, iż przyznanie przez art. 64 § 2 KPC pewnym jednostkom zdolności sądowej i procesowej nie pociąga za sobą przyznania im zdolności prawnej. Innymi słowy, okoliczności, iż pewnej jednostce organizacyjnej przysługuje zdolność w zakresie stosunku procesowego, nie pociąga za sobą uzyskania zdolności prawnej w ramach stosunków cywilnoprawnych”. „Ten logiczny i znajdujący oparcie w naszym prawie pogląd nie został nigdzie poważnie zakwestionowany. Został on natomiast teoretycznie podbudowany przez Z. Radwańskiego, który stwierdza, iż nie ma podstaw do wyróżnienia trzeciej kategorii podmiotów prawnych, to jest obok osób fizycznych i prawnych - ułomnych osób prawnych. Nie jest też uzasadniona na gruncie polskiego systemu prawnego identyfikacja zdolności sądowej ze zdolnością prawną”.
Także poglądy Sądu Najwyższego w tej kwestii nie przedstawiają się jednolicie. Początkowo życzliwe stanowisko wobec koncepcji ułomnych osób prawnych (zawarte w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z 14.12.1990 r., opubl. OSN 1991, poz. 36) zmieniło się diametralnie, aż do jej zanegowania. (uchwała SN (7) z 26.01.1996 r., opubl. OSP 1996, poz. 135). SN stwierdził, że „Przepisy ... kodeksu oparte zostały na dychotomicznym podziale podmiotów na osoby fizyczne
i osoby prawne, a przyjęty w nich sformalizowany system uzyskiwania przez jednostki organizacyjne osobowości prawnej przemawia przeciwko dopuszczalności przypisywania takim jednostkom zdolności prawnej mimo niespełnienia przesłanek z art. 33 KC. Koncepcja tzw. ułomnych osób prawnych nie znajduje zatem - jak stwierdził to już SN w uchwale składu siedmiu sędziów z 10.01.1990 r., III CZP 97/89, opubl. OSN 1990, poz. 74 - dostatecznego poparcia w przepisach kodeksu cywilnego”.
Jednak w doktrynie podkreśla się, że pomimo braku oparcia instytucji ułomnych osób prawnych w obowiązujących przepisach, potrzeby życia, a także wysoce sformalizowany system kreowania osób prawnych, wymusiły powstanie nowej kategorii podmiotów, o czym świadczą liczne przykłady.
Przykłady ułomnych osób prawnych
Przykładami o znaczeniu historycznym są:
Centralna Składnica Harcerska nie miała ona osobowości prawnej, jednak SN (orzeczenie SN - Izba Cywilna z dnia 21.03.1964, I CR 697/62) stwierdził, że mimo to przysługuje jej zdolność sądowa;
Partie polityczne pod rządem przepisów KC z 1964 roku oraz przepisów obowiązujących do dnia wejścia w życie partie (stronnictwa) polityczne - działające przed wejściem w życie ustawy z dnia 28.07.1990 roku o partiach politycznych (Dz. U. Nr 54, poz. 312) - mogły być podmiotami praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego (uchwała pełnego składu SN - Izba Cywilna z 14.12.1990, III CZP 62/90).
W aktualnym stanie prawnym ten problem nie ma już racji bytu. Zgodnie z
art. 11 § 1 oraz art. 16 ustawy o partiach politycznych partia, z chwilą zgłoszenia jej do ewidencji prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie, uzyskuje osobowość prawną. Nie są więc już zaliczane do ułomnych osób prawnych.
Do kategorii ułomnych osób prawnych zalicza się obecnie:
Stowarzyszenie zwykłe nie posiadające osobowości prawnej;
Wspólnotę mieszkaniową (tworzy ją ogół właścicieli, których lokale wchodzą w skład określonej nieruchomości), która, zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 24.06.1994
o własności lokali, może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana (mimo że nie jest osobą prawną);
Organizacje społeczne:
art. 64 § 1 KPC „Każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność występowania w procesie jako strona (zdolność sądowa)” - jest to regulacja zgodna z założeniami prawa cywilnego materialnego, gdyż przyznana osobom zdolność sądowa stanowi przejaw przysługującej im zdolności prawnej.
art. 64 § 2 KPC „Zdolność sądową mają także organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby nie posiadały osobowości prawnej”;
art. 65 § 1 KPC „Zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz organizacje, o których mowa w artykule poprzedzającym”.
Spółki osobowe:
spółka jawna,
spółka partnerska,
spółka komandytowa,
spółka komandytowo-akcyjna.
Zgodnie z art. 8 § 1 ustawy z dnia 15.09.2002 r. Kodeks spółek handlowych:
„Spółka osobowa (nie będąca osobą prawną) może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana”.
Dzięki tej konstrukcji została uproszczona praktyka (mimo pozostawienia odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki). W procesie nie pozywa się wszystkich wspólników, lecz spółkę.
Spółka cywilna (art. 860-875 KC):
„Spółka prawa cywilnego nie ma zdolności prawnej także w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej;
Spółka prawa cywilnego ma zdolność sądową w postępowaniu przed sądem gospodarczym w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej”.
Spółka cywilna oznacza bowiem jedynie całość wspólników będących podmiotami prawa cywilnego. Dlatego proces takiej spółki jest jednocześnie procesem wspólników.
Jak już wspomniałam na początku, kategoria ułomnych osób prawnych jest nadal kwestią sporną. Co więcej, sam A. Wolter tworząc tę instytucję, uznał jej kontrowersyjność.
Podmiotowość spółek handlowych
Spółka handlowa to prawna forma współdziałania w celu zarobkowym co najmniej dwóch podmiotów w rozumieniu prawa cywilnego powstająca na skutek zawarcia właściwej umowy uregulowanej przepisami prawa handlowego (w Polsce ustawy Kodeks spółek handlowych). Rozróżniamy osobowe i kapitałowe spółki prawa handlowego.
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (w skrócie KSH) reguluje tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych. Podpisując umowę spółki handlowej, wspólnicy lub akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów finansowych oraz jeśli umowa lub status spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób. Spółkami handlowymi w rozumieniu KSH są:
Pojęcie przedsiębiorcy (art. 43/1 k.c.)
Przedsiębiorca - osoba prowadząca działalność gospodarczą. W myśl Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej - "osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka niemająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą" (art. 4 ust. 1 ustawy). Dodatkowo w ustępie 2 tegoż artykułu ustawodawca stwierdza, że "za przedsiębiorców uznaje się też wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej".
Kategorie
Odrębne kategorie przedsiębiorców, traktowane w sposób szczególny przez prawo (szczególnie w zakresie przepisów dotyczących dopuszczalności i nadzorowania pomocy publicznej) stanowią:
Należy zwrócić uwagę na podobieństwo znaczeniowe (a nawet występującą w szerokim zakresie równoznaczność) pojęć: "przedsiębiorstwo" i "przedsiębiorca". Ta sama spółka handlowa dla ekonomisty jest "przedsiębiorstwem", a dla prawnika obrotu gospodarczego - "przedsiębiorcą".
W języku potocznym i publicystyce utrwaliło się nazewnictwo: "przedsiębiorca" w odniesieniu do osoby fizycznej (np. właściciela przedsiębiorstwa) i "przedsiębiorstwo" w odniesieniu do podmiotu gospodarczego będącego jego własnością. Tymczasem z punktu widzenia prawa gospodarczego "przedsiębiorcą" jest właśnie podmiot gospodarczy, a nie jego właściciel (osoba fizyczna). Oba znaczenia terminu "przedsiębiorca" zlewają się w jedno w wypadku najprostszej formy podmiotu gospodarczego, jaki stanowi działalność gospodarcza osoby
Firma osoby fizycznej (art. 43/4 k.c.)
Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych.
Firma osoby prawnej (art. 43/5 k.c.)
Firmą osoby prawnej jest jej nazwa.
Osoby prawnej nie należy również mylić z przedsiębiorcą i z zakładem pracy lub pracodawcą. Zakresy tych pojęć się krzyżują - można być przedsiębiorcą / pracodawcą / zakładem pracy nie będąc osobą prawną i odwrotnie.
Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy, tak więc osobami prawnymi są tylko takie jednostki organizacyjne, którym prawo wprost nadaje ten status; nie wolno więc tworzyć nowych rodzajów osób prawnych nie przewidzianych przez prawo. Prawo również określa organy osoby prawnej, za pomocą których osoba ta działa. Niekiedy dopuszczalna jest w tym zakresie pewna swoboda - wtedy trzeba określić sposób działania organów osoby prawnej w jej statucie (bądź umowie - akcie założycielskim). Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej - jest regułą, że osoba prawna musi zostać wpisana do właściwego rejestru (obecnie w Polsce najczęściej jest to Krajowy Rejestr Sądowy) prowadzonego przez właściwy organ (np. sąd rejestrowy).
Korporacje - związki osób - zbiorowości osób fizycznych mających kompetencje do dysponowania majątkiem korporacji i rozwijania jej działalności.
Fundacje - masy majątkowe - oparte na majątku, który miał być przeznaczony na dany cel (określony w akcie fundacyjnym
Konsument (art. 22/1 k.c.)
Konsument (łac. consumens) - w ekonomii i prawie osoba nabywająca od przedsiębiorcy towar lub usługę w celu bezpośrednio nie związanym z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową. Konsument nabywa towar lub usługę dla zaspokojenia swoich bieżących potrzeb życiowych.
Konsumentem może być przede wszystkim osoba fizyczna. Osoby prawne można uznać za konsumentów jedynie wówczas, gdy nabycie towaru lub usługi nie ma bezpośredniego związku z wykonywaną przez te podmioty działalnością gospodarczą. Konsumentami będą więc najczęściej osoby prawne nie prowadzące działalności gospodarczej, takie jak związki zawodowe czy stowarzyszenia.
We współczesnym ustawodawstwie zarysowała się tendencja do poszerzania uprawnień konsumentów, co ma na celu poprawę ich pozycji prawnej w kontaktach z przedsiębiorcami. W państwach, gdzie funkcjonuje model gospodarki rynkowej przybywa ustaw i innych aktów normatywnych poświęconych w całości regulacji stosunków przedsiębiorca-konsument. Doprowadziło to do wyodrębnienia z prawa cywilnego odrębnej dziedziny określanej mianem prawa konsumenckiego.
Krajowy rejestr sądowy
Krajowy Rejestr Sądowy (KRS) - ogólnopolska baza danych, prowadzona przez Wydział Gospodarczy Sądu rejonowego, obejmująca 3 osobne rejestry:
Krajowy Rejestr Sądowy funkcjonuje od 1 stycznia 2001 roku w opraciu o ustawę z dnia 20 sierpnia 1997 roku o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2001 Nr 17, poz. 209 z późniejszymi zmianami).
Krajowy Rejestr Sądowy pełni dwie zasadnicze funkcje: informacyjną i legalizacyjną, co oznacza, że dopiero wpis do rejestru pozwala na dokonywanie dalszych czynności prawnych (często jest to jednoznaczne z uzyskaniem osobowości prawnej).