Roz. 1 ZASADY KONSTYTUCYJNE PROFILAKTYCZNY KAPITAŁ SPOŁECZNY

- dawanie i branie - dwie podstawowe tendencje we wspólnocie dążeń ; bez realizowania tych potrzeb nie jest możliwy rozwój osoby ( istnieje ona nie tylko dla siebie ale i dla innych)

- dawanie - jest wynikiem społecznej potrzeby człowieka w angażowanie się i poświęcanie dla innych

- branie - jest wiele dobór i wartości których osoba nie jest w stanie osiągnąć samodzielnie, ludzie muszą wzajemnie się uzupełniać, współdziałać co prowadzi do wytwarzania wartości niezbędnych do życia i rozwoju

1. Zasada dobra wspólnego

Dyrektywa zasady dobra wspólnego -należy angażować się na rzecz innych ludzi, zabezpieczając ich dobra i wartości, mając na uwadze to ; że są to także dobra osobiste każdego z nas.

- z przedstawionej reguły rodzą się prospołeczne postawy, ich fundamentem jest poczucie wspólnoty i świadomość dobra wspólnego.

- bez dobra ludzkiej osoby nie można prowadzić działań zapobiegających patologiom społecznym

Dobro wspólne :

• Obowiązuje we wszystkich przejawach życia społecznego

• Nie jest nigdy stanem gotowym, lecz ciagle na nowo określanym celem

• Jest konkretyzowane w kontekście ludzkich potrzeb - m.in. w zakresie gwarantowania :

-pokoju i ładu w relacjach interpersonalnych

-wolności

-bezpieczeństwa wewnątrzpaństwowego i suwerenności państwa

-pracy

-integralnego rozwoju człowieka

- duchowych i materialnych osiągnięć jednostek, rodzin i innych zbiorowości

2. Zasada wspólnotowego działania

1. Modelowanie społeczne

Postawy ukierunkowane na dobro wspólne stanowią efekt interakcji zmiennych o charakterze :

- społecznym

- podmiotowym

-Dzięki odpowiedniej interakcji czynników wspólnotowych i podmiotowych można formować postawy człowieka o prospołecznym charakterze

- mechanizm uczenia się poprzez interpersonalne modelowanie przebiega wg nastepującego schematu :

1. obserwowanie zachowania innych ludzi

(względnie łatwo uczymy się zachowań, które : zauważamy u bliskich, imponują nam, przygiągaja uwage oryginalnością, korespondują z naszymi potrzebami)

2.Przechowywanie w pamięci wzorca zachowania ( ważne jest zrozumienie jego sensu)

3.Tworzenie matrycy zaobserwowanego zachowania

4.Motywacja do powtórzenia zaobserwowanego zachowania

5,Motoryczne powtarzania czynności

- człowiek uczy się, nastepnie powtarza takie zachowania, które w jego ocenie przynoszą korzyści/nagrody osobom modelującym określone postepowanie

2. Wzmacnianie poczucia własnej skuteczności

- funkcja motywacyjna osobistej skuteczności - uwalnianie się od alternatywnych celów

Człowiek charakteryzuje się tendencją do takiego określania dążeń życiowych, aby mieć możliwość osiągania sukcesów za pomocą istniejących zasobów osobistych; dlatego osoba dewaluuje dążenia, których realizacja może zakończyć się porażką, a jednocześnie korzystniej wartościuje cele, w których może odnieść sukces.

- funkcja motywacyjna osobistej skuteczności - kontrola nad wytyczonymi celami

Najbardziej uniwersalne tendencje motywacyjne wiążą się z przypisywaniem sobie ostatecznego wyniku podjętych działań; gdy osiągnięcie celu jest niemożliwe, wewnętrzne procesy kontrolne prowadzą do poznawczej transformacji dążeń - np. poprzez dewaluację niedostępnych celów lub stosowanie mechanizmów obronnych

- funkcja motywacyjna osobistej skuteczności - wytrwałość w dążeniach

Ludzka wytrwałość w działalności intencjonalnej zależy od pozytywnych lub negatywnych wzmocnień w kolejnych krokach realizowanej aktywności; wyniki badań przekonują o dużej sile pozytywnego sprzężenia zwrotnego między sukcesami a wzrostem motywacji kolejnych działań o charakterze cel ościowym.

- funkcja motywacyjna osobistej skuteczności - kształtowanie samooceny

Wzrost pozytywnego stosunku do siebie w przypadku wysokiego poczucia osobistej skuteczności jest następstwem wybierania trudniejszych do osiągnięcia celów, potwierdzenia własnych kompetencji, doświadczania lepszego nastroju przy realizowanej aktywności intencjonalnej i optymistycznego nastawienia do przyszłości.

Efektywność analizowanego rodzaju uczenia wymaga stosowania określonych reguł :

Reguła 1 - należy porządkować zadania do nauczenia się w kolejne sekwencje kroków

Reguła 2 - należy wyjaśniać ogólne reguły prowadzonych oddziaływań

Reguła 3 - należy zapewnić możliwość : doskonalenia wyuczonego zadania, samodzielnego kierowania wyuczonym zachowaniem

Reguła 4 - należy sprawdzać nabyte umiejętności : w warunkach naturalnych, w coraz trudniejszych sytuacjach

Reguła 5 - należy zapewnić informacje zwrotne o jakości nabytych kompetencji

3. Umacnianie wewnętrznych standardów

- wewnętrzne standardy - zinterioryzowane wartości i normy postępowania

- mechanizm funkcjonowania wewnętrznych stanardów :

1.W określonych sytuacjach jednostka uważa, że możeosiagnąc zamierzony cel w wyniku podjęcia określonych starań

2.Jeśli „ przypuszczenie” jest wystarczająco silne, to zostaje podjety zamiar realizacji celu, który jest :

- subiektywną wartością dla podmiotu

-realizowany zgodnie z subiektywną normą zachowań dostosowaną do zaistniałej sytuacji i posiadanych kompetencji

3.Za zgodność realizowanej aktywności z wewnętrznymi standardami jest odpowiedzialna samokontrola :

- przestrzeganie standardów prowadzi do satysfakcji i zwiekszenia szacunku do siebie

-łamanie standardów skutkuje wyrzutami sumienia i obniżeniem samooceny

Wniosek : ludzie robią to, co daje im poczucie satysfakcji i umacnia poczucie własnej wartości, natomiast Stronia od robienia rzeczy, które naruszają ich standardy moralne, ponieważ prowadzi to do negatywnej samooceny.

4. Urzeczywistnienie zasady sprawiedliwości społecznej

Dyrektywa zasady sprawiedliwości społ. :

Sprawiedliwym jest ktoś, kto nie dąży jedynie do realizacji własnych wolności i praw, ale przyznaje również wolności i prawa innym.

- Reguła ta powinna być realizowana w wyniku spełniania, głownie przez włądze publiczne, trzech funkcji :

• Zabezpieczenie wspólnot celu

• Wolnośc inicjatyw obywatelskich

• Dbałość o najsłabszych

5. Urzeczywistnienie zasady miłości społecznej

Dyrektywa zasady miłości społecznej : wyrażanie międzyludzkiego braterstwa

6. Interakcja czynników służących kształtowaniu prospołecznych postaw

Postawy nakierowane na dobro wspólne = społeczne uczenie prospołecznych zachowań + poczucie własnej skuteczności w zakresie prospołecznych zachowań + przypisywanie bonum commune wysokiej subiektywnej wartości + posiadanie wewnętrznych norm postepowania o charakterze prospołecznym

3. Zasada pomocniczości

- sens reguły pomocniczości można wyrazic w haśle : tyle wolności, ile można

- wsparcie jednostki przez wspólnotę może być podjęte z dwóch powodów : w sytuacji, gdy osoba nie jest w stanie wypełnić powierzonych jej zadań ; dotyczy to działań, jakie mogą być podjęte wyłącznie przez wieksze organizmy społeczne

- od strony pozytywnej zasada pomocniczości postuluje, aby wszystkie społeczności wykonywałay własne zadania zgodne z ich dobrem wspólnym

Roz. 2. ISTOTA KAPITAŁU SPOŁECZNEGO. APLIKACJE PROFILAKTYCZNE

Kapitał społeczny:

• na poziomie mikrospołecznym - rodzaj zasobu, jakim dysponuje jednostka

• na poziomie mezospołecznym - stanowi zasoby grupowe

• na poziomie makrosystemowym - czynnik rozwoju społecznego

Klasycy zagadnienia: Pierre Bourdieu, James Coleman, Robert Putnam, Francis Fukuyama

Koncepcja kapitału społecznego w ujęciu Pierre'a Bourdieu

Bourdieu wprowadził termin kapitału społecznego do kanonu współczesnych teorii socjologicznych.

Rodzaje kapitału: ekonomiczny, kulturowy, społeczny

Formy kapitału (pochodne trzech podstawowych kategorii):

• kapitał symboliczny - prestiż wynikający z rozpoznawania przez innych tego, że osoba posiada różne rodzaje zasobów

• kapitał polityczny

Kapitał społeczny to zbiór rzeczywistych i potencjalnych zasobów, jakie są związane z:

1. posiadaniem trwałej sieci

2. funkcjonowaniem w mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych związkach wspartych na wzajemnej znajomości i uznaniu

3. członkostwem w grupie, która dostarcza każdemu ze swych członków wsparcia w postaci posiadanego kapitału

Działania społeczne w profilaktyce wynikają z tego, że:

• dzięki członkostwu sieciach interpersonalnych jednostka zyskuje dostęp do zasobów posiadanych przez wszystkich

• jednostka może odnieść indywidualny sukces dzięki przynależności do grupy dysponującej odpowiednimi zasobami

• członkowie grupy wzajemnie się poznają, uznają za uczestników i wyznaczają reguły decydujące o przynależności

Kapitał kulturowy oznacza przede wszystkim uczestnictwo w określonej formie kultury, stanowiącej „podstawę procesów socjalizacyjno - wychowawczych członków danych klas oraz innych grup i zbiorowości”.

Zasoby kulturowe: wszelkiego rodzaju umiejętności, erudycja, ale też ogólny poziom kompetencji kulturowej, czyli np. wiedza o właściwym zachowaniu, relacjach społecznych, gust czy kultura osobista. Trzy podstawowe formy:

• „ucieleśniona” - długotrwałe dyspozycje ciała i umysłu, w tym szczególnie „dobre maniery”, gust, znajomość przejawów kultury „wysokiej” oraz konwencji kulturowych i towarzyskich

• „zinstytucjonalizowana” - głównie w postaci sformalizowanego wykształcenia

• „uprzedmiotowionej” (zobiektywizowanej) - materialne formy wytworów kultury

Istota kapitału społecznego w ujęciu Jamesa Colemana

Ważną rolę odgrywają wzajemne powiązania między rozwojem kapitału ludzkiego i kapitału społecznego.

„Kapitałem społecznym” jest zdolność ludzi do współpracy, mającej na celu realizację wspólnych interesów.

Na zasoby składa się wszystko to, co jest konieczne do podjęcia przez ludzi współpracy w celu realizacji jakiegoś wspólnego dobra:

1. zobowiązania wynikające z wzajemnego wsparcia

2. wspólne normy i wypływające z nich sankcje

3. przepływ informacji

Społeczny kapitał rodzinny jest urzeczywistniany w trzech aspektach:

• intensywności relacji między dorosłym a dzieckiem - zdolność rodzica do przekazywania dziecku określonych treści

• siły więzi rodzinnych: ich spójność i dynamika

• czasowej kontynuacji wymienionych wyżej czynników

Kapitał ludzki oznacza kwalifikacje i umiejętności, które: jednostka wnosi w działanie i które pozwalają jej działać na różne sposoby.

Zależność między kapitałem ludzkim, a kapitałem społecznym: Efektywne użytkowane zasoby kapitału ludzkiego wzmacniają kapitał społeczny, a to - w połączeniu z innymi formami kapitału - ułatwia wszelkie formy działalności.

Kapitał społeczny należy traktować jako dobro publiczne, które stanowi skutek zbiorowych działań - muszą zaistnieć trzy elementy:

1. „zamknięcie sieci relacji społecznych” - ograniczać negatywne wpływy zewnętrzne, a potęgować oddziaływania o pozytywnym charakterze

2. stabilna struktura społeczna

3. kod normatywny, czyli zestaw reguł decydujących o tym, że człowiek podda się wymogowi, by działać altruistycznie na rzec innych i/lub na rzecz dobra wspólnego

Kapitał społeczny musi być odnawiany i umacniany.

Koncepcja kapitału społecznego w ujęciu Roberta Putnama

Kapitał społeczny jest taką cechą zorganizowania zbiorowości, która ułatwia koordynację i wspólne działanie. Składa się z trzech zasadniczych elementów:

• zaufania, ułatwiającego międzyludzką kooperację i podnoszącego zdolność koordynacji działań

• normy wzajemności w sensie „dawać i brać”

• sieci obywatelskiego zaangażowania, dzięki którym rodzi się społeczne zaufanie i norma wzajemności

Zaangażowanie i zaufanie to takie elementy kapitały społecznego, dzięki którym ludzie niezwiązani ze sobą więzami krwi są skłonni do współpracy dla osiągnięcia wspólnego dobra i dzięki którym dochodzi do skoordynowania wspólnych działań.

Istnieje kilka wymiarów określających kapitał społeczny. Należy do nich:

• stopień formalizacji

• realizowanie publicznych i prywatnych celów

• istnienie więzi zaufania i bezpośredniości

• intensywność kontaktów

Sugestia co do prowadzenia działalności profilaktycznej: Niezależnie od tego, czy kapitał społeczny traktujemy jako cechę małych grup, czy przeciwnie - jako atrybut większych układów społecznych, zaufanie na różnych płaszczyznach życia oznacza, że inni podzielają przekonanie, iż: słusznie przyjęto ogólne zasady realizacyjne, współpraca przyniesie różnego rodzaju korzyści w zakresie urzeczywistniania dobra wspólnego.

Rodzaje kapitału społecznego, wyodrębnione ze względu na charakter więzi interpersonalnych, jakie w nim dominują:

• wiążący kapitał społeczny - mocne więzi wspólnotowe

• pomostowy kapitał społeczny - większy dystans w stosunkach pomiędzy ludźmi (charakterystyczny dla słabszych, ale bardziej przecinających się więzi)

• łączący kapitał społeczny - charakterystyczny dla relacji pomiędzy jednostkami znajdującymi się na różnych poziomach władzy

Koncepcja kapitału społecznego Francisa Fukuyamy

Kapitał społeczny składa się z nieformalnych wartości i norm etycznych, wspólnych dla członków określonej grupy i umożliwiających im skuteczne współdziałanie.

W opisywanym podejściu kapitał społeczny stanowi swoisty zasób kulturowy, który nie może powstawać jedynie wskutek bieżących decyzji jednostek, ponieważ jest on generowany przez określone czynniki kulturowe.

Kapitał społeczny jest generowany od poziomu rodziny, poprzez różne grupy społeczne, na instytucjach kończąc.

Kapitał społeczny jest traktowany jako zasób odznaczający się „długookresowym” charakterem. Oznacza to, że:

1. gromadzi się go i buduje przez długie lata

2. równie długo można korzystać z jego „owoców”

3. podlega on powolnym zmianom

4. trzeba długiego okresu, aby uległ całkowitemu zanikowi

W działalności profilaktycznej należy też uwzględniać zaufanie, stanowiące najważniejszą formę kapitału społecznego. Czynnik ten zwiększa zdolność człowieka do współpracy i skłania go do tworzenia trwałych więzi międzyludzkich.

Kapitał społeczny jest zdolnością wynikającą z rozpowszechnienia zaufania w obrębie społeczeństwa lub jego części. Kapitał ten może być cechą najmniejszej i najbardziej podstawowej grupy społecznej - rodziny; można go także rozpatrywać w skali całego narodu lub w obrębie różnorodnych grupo pośrednich.

Do norm etycznych wspierających kształtowanie zasobów interpersonalnych należy zaliczyć przede wszystkim:

• prawdomówność

• wywiązywanie się z obowiązków

• wzajemność w stosunkach z innymi

Roz. 3. FUNKCJE ZASOBÓW SPOŁ. W DZIAŁALNOŚCI PROFILAKTYCZNEJ

Na stabilizację życia jednostki w decydujący sposób wpływają dwa wymiary funkcjonowania społecznego:

• Rodzinny

• Zawodowy

*stabilizujące działanie systemu rodzinnego

*stabilizujące działanie środowiska pracy

Funkcja wspierająca sieci społecznych: rodzaje wsparcia:

5. Emocjonalne - przekazywanie emocji uspokajających, podwyższających samoocenę oraz odzwierciedlających troskę, opiekę, poczucie przynależności

6. Informacyjne - wymiana informacji służących lepszemu zrozumieniu sytuacji, położenia życiowego czy problemu, a także dostarczenie informacji zwrotnych o skuteczności działań zaradczych osoby wspieranej

7. Instrumentalne - rodzaj instruktażu - konkretne sposoby postępowania w danej sytuacji

8. Rzeczowe (materialne) - pomoc materialna na rzecz osoby potrzebującej

WARTOŚCI I NORMY RODZINNE stanowią podstawowy i najważniejszy element kapitału społecznego człowieka, dopiero potem osoba korzysta z zasobów stworzonych przez inne systemy. RODZINA - jest kluczową strukturą zbiorową, przez którą dochodzi do zdobywania i transmitowania kapitału społecznego

ISTNIEJĄ trzy mechanizmy, dzięki którym bliscy transmitują społeczny kapitał na zasoby jednostkowe:

• Czas i wysiłek zainwestowany w proces wychowania

• Więzi uczuciowe miedzy członkami rodziny

• Wyraźnie wskazane wskazówki dotyczące zachowań o charakterze dozwolonym i niedopuszczalnym

A rodziny przestępców charakteryzują się niskim poziomem spójności, niskimi zdolnościami adaptacyjnymi, trudnościami w rozwiązywaniu problemów, zaburzeniami w komunikacji wewnątrzrodzinnej

DEWIACJA stanowi konsekwencję interpretacji postępowania jednostki i nadania mu określonego znaczenia przez obserwatorów:

Grupy społeczne tworzą normy postępowania Naruszenie norm grupowych przez jednostkę negatywna reakcja społeczna (traktowanie osób naruszających wyznaczone reguły jako dewiantów i outsiderów (stygmatyzowanie, napiętnowanie, naznaczanie, etykietowanie)

Naznaczanie byłych więźniów w opiniach sąsiadów dotyczy przede wszystkim:

1. Dezintegrowania sieci społecznej w lokalnej społeczności

2. Dezintegrowania stabilizacji życiowej osób niekaranych

3. Dezintegrowania systemu rodzinnego skazanych

4. Dezintegrowania tożsamości osób niekaranych

Do zaistnienia statusu społecznego przestępcy przyczyniają 4 zasadnicze elementy struktur poznawczych u obserwatorów zachowania dewiacyjnego:

4. STEREOTYPIZACJA - symboliczna generalizacja - rzutowanie jednego niewłaściwego działania na inny rodzaj zachowań i cechy sprawcy przestępstwa

5. RETROSPEKTYWNA INTERPRETACJA - dążenie członków społeczeństwa do uzyskania zgodności pomiędzy aktualnym zachowaniem człowieka i jego dewiacyjną etykietą - jednostka uznana za dewianta jest bacznie obserwowana przez otoczenia, z drugiej strony są jej stawiane podwyższone wymagania dotyczące odpowiedniego postępowania.

6. DYSONANS POZNAWCZY - osoby utrzymujące relacje z byłym więźniem mogą mieć trudności z pogodzeniem swoich dotychczasowych kontaktów z faktem, że osoba jest przestępcą (dewiantem)

7. ZJAWISKO POCHŁANIANIA RÓL - zachowanie dewiacyjne zostaje rozciągnięte na całą aktywność jednostki - pozostałe role zostają w percepcji otoczenia podporządkowane lub też pochłonięte przez tą dewiacyjną. Opuszczający zakład karny nadal jest traktowany jako przestępca, niezależnie od innych pełnionych przez niego funkcji społecznych

ANGAZOWANIE SIĘ OSOBY W DZIAŁALNOŚĆ GRUP PRZESTECZYCH można połączyć z dwoma rodzajami motywacji - MOTYWACJI CELÓW I POCZUCIA NIESPRAWIEDLIWOŚCI

• Motywacja wspólnoty celów - część osób angażuje się w działalność grup dewiacyjnych ze wzglądu na chęć funkcjonowania w sieci społecznej, utrzymywania satysfakcjonujących kontaktów interpersonalnych oraz posiadania wspólnych zamiarów

• Motywacja poczucia niesprawiedliwości - występuje u osób odnoszących porażki w konwencjonalnych grupach społecznych. Jednostki te łączą się we wspólnoty, w których podzielany jest pogląd o niesprawiedliwości świata społecznego, co mobilizuje członków do wspólnych działań

MOTYWACJA tego typu często towarzyszy outsiderom - którzy angażują się w subkultury dewiacyjne (naznaczenie społeczne w wyniku stosowania sankcji zwiększenie zaangażowania osoby w zachowania dewiacyjne uczenie się i utrwalanie roli dewianta poszukiwanie zastępczej wspólnoty dewiacyjnej kształtowanie tożsamości i podnoszenie samooceny - czyli że często podkultura dewiacyjna stanowi często przejaw zbiorowego rozwiązywania problemów przystosowawczych outsiderów.

Wpływ socjalizacyjny grupy dewiacyjnej wynika także z procesu uczenia się społecznego. RYZYKO RECYDYWY wzrasta, gdy osoba:

• Posiada wspólników modelujących dewiacyjne postępowanie

• Przewiduje, że w związku z antyspołecznym zachowaniem będzie miała więcej nagród niż kar

ZNACZENIE ZASOBÓW SOŁECZNYCH WPROFILAKTYCE PREDELIKTUALNEJ

1. Współcześnie przyjmuje się szeroką definicję zapobiegania czynom sprzecznym z normami karnymi - profilaktyki predeliktualnej - zapobieganie przestępczości to wszelkie działania mogące prowadzić pośrednio lub bezpośrednio do powstrzymywania powstawania przestępczości, popełniania przestępstw i rozwijania się zjawiska przestępczości w świecie

Roz 4. ZAPOBIEGANIE ALKOHOLIZMOWI I NARKOMANII

Do najważnieszych zadań PARPA należy:

-integrowanie działań z zakresu przeciwdziałania problemom alkoholowym

-monitorowanie i doskonalenie państwowej strategii rozwiązywania

problemów alkoholowych wraz ze wspieraniem strategii lokalnych i

regionalnych

-zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej

-rozwijanie metod przeciwdziałania przemocy w rodzinach alkoholowych

-inicjowania badań naukowych dot. problemów alkoholowych

- rozwijanie profilaktyki szkolnej, rodzinnej, środowiskowej

Koordynacją działań określonych w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii

zajmuje się Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

-inicjowanie działań, mających na celu ograniczenie używania środków

psychoaktywnych i środków zastępczych

-wspieranie badań naukowych

-monitorowanie programów profilaktycznych

-organizowanie szkoleń

-prowadzenie krajowego systemu informacji o narkotykach

Kierunki podejmowania działań:

Koncentracja na regulacjach prawnych polega na tym, że do podejmowania

inicjatywy na rzecz jednostek i/lub grup zagrożonych demoralizacją są

zobligowane określone podmioty.

Koncentracja na poziomie społecznym bazuje na założeniu, że problemy w funkcjonowaniu jednostki mogą być rozwiązywane w wyniku społecznych oddziaływań

-właściwa identyfikacja trudności występujących w środowisku lokalnym

-określenie zapotrzebowania

-zastosowanie strategii zapobiegawczych

-tworzenie systemu wsparcia społecznego

Koncentracja na poziomie jednostkowym polega na świadczeniu adekwatnej pomocy konkretnym osobom.

Strategie informacyjne, edukacyjne, wskazywania alternatyw, interwencyjne, redukcji szkód ( to już było)

Zaangażowanie społeczeństwa w profilaktykę uzależnień:

5. Specyfika profilaktyki uzależnień na poziomie kraju

*w zakresie zapobiegania alkoholizmowi:

-kształtowanie polityki trzeźwościowej o charakterze makrospołecznym (m.in. w resorcie zdrowia, edukacji)i na poziomie mikrospoł. (wojewódzkim i gminnym)

- wspierania działalności jednostek państwowych, samorządowych i org. pozarządowych

-koordynowanie współdziałania tych organizacji

*w zakresie przeciwdziałania narkomanii (5 obszarów realizowanych na poziomie makro- i mikrospołecznym)

-profilaktyka

-leczenie, rehabilitacja

-ograniczenie podaży

-współpracy międzynarodowej

-badań i monitoringu

6. na poziomie kraju

-wspieranie gminnych programów

-prowadzenie szkoleń

-wspieranie rozwoju usług terapeutycznych

- inicjowanie ogólnopolskich i regionalnych kampanii edukacyjno- informacyjnych

-promowania działań zmierzających do ograniczenia picia alkoholu przez kobiety w ciąży

*FAS- fetal alkohol syndrome - alkoholowy zespół płodowy)

Normy ustawowe obligują również do opracowania wojewódzkich programów przeciwdziałania narkomanii. Organ samorządu województwa powinien udzielać pomocy merytorycznej i finansowej i współdziałać z innymi organami administracji publicznej.

7. na poziomie gminy

*w zakresie zapobiegania alkoholizmowi:

Kierunek 1: Zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej

2:Zwiększanie pomocy psychospołecznej i prawnej rodzinom dotkniętym problemem alkoholowym.

3.Prowadzenie działalności informacyjnej i edukacyjnej.

4.Wspomaganie działalności podmiotów prowadzących działalność profilaktyczną

5.Interweniowanie w sytuacji naruszania norm ustawowych np. w zakresie reklamy napojów alkoholowych bądź sprzedaży nieletnim

6.Wspieranie zatrudnienia socjalnego - organizowanie i finansowanie centrów integracji społecznej oraz wspieranie przedsięwzięć mających na celu przeciwdziałanie wykluczeniu osób uzależnionych i ich rodzin

*uchwalenie gminnego programu przeciwdziałania narkomanii

-zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej

-prowadzenie działań profilaktycznych w zakresie informacyjnym, edukacyjny, szkoleniowym

-wspomaganie działalności instytucji, organizacji pozarządowych

-udzielanie pomocy społecznej osobom uzależnionym

Kierunki działań Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii:

Kierunek1 Wspieranie rozwoju lokalnej polityki antynarkotykowej

2 Podnoszenie jakości lokalnych programów profilaktycznych

Roz. 5. ZAPOBIEGANIE PALENIU TYTONIU

Obecnie około 1,3 mld ludzi pali papierosy - 1/3 osób dorosłych!!!

Około 500 mln obecnie żyjących ludzi umrze w następstwie palenia tytoniu:

• nowotwory: rak płuc, krtani, pęcherza moczowego

• choroby układu krążenia: choroba niedokrwienna serca, zawał serca

• choroby układu oddechowego: rozedma płuc

Od kilku lat obserwowane jest zmniejszenie odsetka osób palących oraz spadek umieralności związanej z paleniem.

Etapy rozwoju uzależnienia od nikotyny:

1000. przygotowanie

1001. 
      eksperymentowanie

1002. regularne palenie

1003. uzależnienie

Ukierunkowanie profilaktyki na poszczególnych etapach

9. Przygotowanie do palenia(większość palaczy rozpoczęła palenie w dzieciństwie lub młodości):

1. wyrabianie przekonań normatywnych - przekonania oparte na tym, jak dalece osoby znaczące akceptują lub nie akceptują danego zachowania(obserwacja rodziców, -rówieśników, idoli): jeśli osoba widzi akceptacje danego zachowania - może odbierać to jako presję do jego podjęcia

2. powody sięgania po tytoń:

1. chęć przynależności do grupy

2. doświadczanie nowych wrażeń

3. udowodnienie dorosłości

4. zmniejszenie lęków i frustracji

3. działania profilaktyczne:

1. poznanie intencji, oczekiwań dzieci i młodzieży wobec palenia

2. proponowanie działań, dostarczenie wiarygodnych inf. pokazujących negatywne skutki palenia

3. uświadomienie młodym ludziom wpływu grupy rówieśniczej na podejmowane przez nich decyzje

4. stworzenie warunków mających na celu zwiększenie poczucia własnej wartości - programy profilaktyczne ukierunkowane na kształtowanie umiejętności życiowych

5. inicjowanie działań, których celem jest wzmacnianie normatywnych przekonań co do braku aprobaty
   w środowisku dla palenia tytoniu

6. włączanie rodziców do programów profilaktycznych

7. włączanie mediów w promowanie środowisk artystycznych jako wolnych od dymu tytoniowego

10. Eksperymentowanie:

1. wypalenie pierwszego papierosa łączy się często z nieprzyjemnymi objawami fizjologicznymi:

1. ból głowy

2. nudności

3. wymioty

4. przyspieszenie akcji serca

5. przyspieszenie oddechu

6. podrażnienie gardła i krtani

7. osłabienie widzenia

2. rozpoczęcie i kontynuowanie palenia uwarunkowane jest integracją wielu czynników psychospołecznych:

1. czynniki socjodemograficzne: wiek i płeć, status społeczny, stan rodziny wykształcenie rodziców:

• każdego dnia na świecie około 82-99 tys. młodych ludzi zaczyna palić papierosy; w Polce około 500 osób dziennie

• w Polce próby palenia tytoniu w roku 2006 podjęło:

• 11, 7% - 11latków

• 31% - 13 latków

• 58,9% - 15 latków

• w Polce pali więcej mężczyzn niż kobiet - wśród młodzieży chłopcy sięgają częściej po papierosa niż dziewczęta (z wiekiem różnice są coraz mniejsze)

• wykazano istnienie korelacji pomiędzy paleniem tytoniu a ubóstwem i niskim statusem społeczno-ekonomicznym

• palenie jest odwrotnie proporcjonalne do wykształcenia

1. czynniki środowiskowe:

• używanie tytoniu przez rodziców, rodzeństwo, rówieśników: pod ich wpływem kształtują się przekonania normatywne; modelowanie - Bandura

• atmosfera w rodzinie - wzajemne zaufanie, wspieranie się, partnerstwo

• więzi społeczne, normy i obyczaje środowiska, w tym reakcje rodziców na palenie tytoniu przez dziecko, dostępność tytoniu

• szkoła - spotkania z rówieśnikami, grupy, różnorodne poglądy na temat palenia, sytuacje trudne (rozwiązywanie problemów, radzenie ze stresem, realizacja celów rozwojowych): palący adolescenci częściej mają kłopoty szkolne; nie czują się włączeni w działanie tego środowiska.

Szkoła powinna dążyć do stworzenia własnej polityki w zakresie przeciwdziałania paleniu tytoniu:

 formalne przepisy dotyczące zakazu palenia w szkole

 informowanie o istniejących normach w tym zakresie

 jasne postępowanie w stosunku do osób naruszający przepisy

 włączenie problemat. palenia do szkolnych programów profilaktycznych

 udzielenie uczniom i pracownikom szkoły pomocy w rzuceniu palenia

1. czynniki indywidualne: odpowiedź na pytanie, dlaczego jedna osoba wychowująca się w danym środowisku rozpoczyna palenie, a druga nie

• wiedza o zdrowotnych następstwach palenia: osoby palące nawet gdy posiadają odpowiednią wiedzę na ten temat, zazwyczaj minimalizują zagrożenie i odnoszą je bardziej do innych niż do siebie

• funkcjonalne znaczenie używania tytoniu przez dzieci i młodzież,

• zasięg subiektywnego spostrzegania skutków pozytywnych lub negatywnych palenia

• postrzeganie własnej osoby i samoocena

• czynniki osobowościowe,

• doświadczane stany psychiczne

Wśród palących nastolatków częściej niż u niepalących zaobserwowano:

 niższe poczucie własnej wartości

 gorszą samoocenę

 wyższe poczucie alienacji

 wyższą tolerancję wobec zachowań destrukcyjnych

 większe nasilenie objawów depresji

 niższe poczucie bezpieczeństwa

 większą liczbę zaburzeń emocjonalnych(wyższy poziom lęku, impulsywność)

Rodzaje palaczy wg K. Hutchina:

• palacz psychologiczny: używanie tytoniu ze względu na kompleks niższości

• palacz mimo woli: odczuwanie przyjemności z trzymania czegoś w ustach, palenie jako czynność automatyczna

• palacz traktujący palenie jako środek uspokajający

• palacz traktujący palenie jako środek pobudzający

• palacz ze skłonnościami neurotycznymi

ROZPOZNANIE MOTYWÓW SIĘGANIA PO PAPIEROSY PRZEZ NASTOLATKA
I WSPIERANIE GO W KSZTAŁTOWANIU UMIEJĘTNOŚCI RADZENIA SOBIE Z TRUDNYMI SYTUACJAMI ORAZ ZASPOKAJANIEM POTRZEB CZĘSTO PRZYCZYNIA SIĘ DO ZANIECHANIA PRZEZ NIEGO PALENIA, A W PÓŹNIEJSZYM OKRESIE RÓWNIEŻ DO MNIEJSZEGO RYZYKA UŻYWANIA INNYCH ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH.

1. czynniki behawioralne:

2. niedostosowanie społeczne(kumulowanie się zachowań dewiacyjnych)

3. aktywność fizyczna

4. podatność na wpływy rówieśników

5. umiejętność przeciwstawiania się presji innych

6. umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach

1. działania profilaktyczne:

1. pomoc uczniom w wyrównywaniu szans rozwojowych

2. oferowanie pomocy w rozwiązywaniu problemów dojrzewania

3. rozwijanie umiejętności umożliwiającym pozytywne przystosowanie

4. podejmowanie działań interwencyjnych w stosunku do nastolatków przejawiających nasilone zachowania problemowe

11. regularnego palenie(wypalanie papierosów w stałych odstępach czasowych, początkowo przynajmniej raz w tygodniu, następnie z rosnącą częstotliwością):

1. około 30% uczniów klas III LO, technikum itp. to regularni palacze

2. ważnym regulatorem zachowań są:

1. postawy religijne(niższy u młodzieży praktykującej)

2. rodzaj szkoły, wykształcenie rodziców, warunki materialne: coraz mniejsze znaczenie

3. grupy palaczy:

1. osoby, które po wypaleniu pierwszego papierosa sięgały po niego okazjonalnie, a następnie coraz częściej i stopniowo same zaczęły kupować papierosy

2. osoby, które po pierwszej próbie nie paliły papierosów przez okres kilku lat, a następnie z różnych powodów zaczęły regularnie używać tytoniu; pierwotne motywy paleni(ciekawość, ekscytacja nowością) zanikają - ich miejsce zajmuje przyzwyczajenie

4. od pierwszych prób do regularnego palenia:

1. wypadkowa wielu czynników, np. wzrost ryzyka wraz ze wzrostem liczby osób palących w rodzinie

2. duże indywidualne zróżnicowani

3. zazwyczaj trwa 2-3 lata

5. działania:

1. podwyższenie wysokości akcyzy

2. informacje dla konsumentów

3. zakaz reklamy i promocji wyrobów tytoniowych

4. ograniczenie swobody palenia w miejscach publicznych

5. zakaz zakupu wyrobów tytoniowych młodzieży do 18 roku życia

12. uzależnienie(u nastolatków od zapalenia pierwszego papierosa do rozwoju uzależnienia dochodzi w bardzo krótkim okresie - niekiedy krócej niż rok!)

1. zespół uzależnienia: zespół objawów behawioralnych, fizjologicznych i zmian procesów poznawczych, które pojawiają się w toku wielokrotnego używania środka(WHO)

1. silna potrzeba przyjmowania środka

2. trudność kontrolowania tego zachowania

3. uporczywe używanie wbrew szkodliwym następstwom

4. przedkładanie używania środka ponad inne zajęcia i zobowiązania

5. zwiększona tolerancja

6. występowanie zespołu abstynenckiego

Stwierdzenie co najmniej trzy z tych objawów, które występują nieprzerwanie przez okres jednego miesiąca w ciągu ostatniego roku, świadczy o istniejącym zespole uzależnienia.

2. uzależnienie może być diagnozowane przy użyciu kwestionariusza Fergerstroma - pomiar uzależnienia od nikotyny przez analizę:

1. czasu zapalenie pierwszego papierosa po przebudzeniu

2. gotowości do rezygnacji z pierwszego papierosa

3. liczby codziennie wypalanych papierosów

4. palenia papierosów podczas ostrych i przewlekłych chorób układu oddechowego

5. gotowość do zrezygnowania z palenia w miejscach publicznych

3. uzależnienie farmakologiczne: związane jest z działaniem nikotyny na tzw. receptory nikotynowe w OUN, co warunkuje jej efekty psychoaktywną(m.in. działania nagradzające i uzależniające)

4. tolerancja: polega na uruchomieniu przez organizm mechanizmów przeciwstawnych do działania nikotyny, przez co w celu uzyskania tych samych efektów konieczne staje się zwiększenie przyjmowanej dawki

5. objawy odstawienia: możemy mówić, jeśli w ciągu 24 godzin po zaprzestaniu palenia lub zmniejszeniu ilości dostarczonej do organizmu nikotyny wystąpią przynajmniej 4 z objawów:

1. głód nikotynowy(nawet kilka miesięcy)

2. podrażnienie

3. stany lękowe

4. pogorszenie nastroju

5. trudności w koncentracji

6. niepokój

7. zniecierpliwienie

8. zmęczenie

9. obniżenie tętna

10. wzmożony apetyt

11. wzrost masy ciała

Etapy cyklu decyzyjnego rzucenia palenia:

• uzależnienie - osoba wypiera myśli o podjęciu tego typu czynności, nie szuka sposobu na zaprzestanie konsumpcji

• kontemplacja - palacz dostrzega negatywne skutki własnego postępowania, zaczyna się zastanawiać nad zmianą
  w ciągu najbliższych 6 miesięcy(brak przygotowań)

• działanie - osoba postanawia rzucić palenie w ciągu najbliższych 30 dni lub wprowadzić zmiany
  w dotychczasowej konsumpcji(zmniejszenie liczby wypalanych papierosów, zmiana nawyków żywieniowych itp.)

• niepalenie - może mieć charakter trwały lub czasowy(powrót do etapu uzależnienia)

Aby rzucić palenie potrzebne jest nieraz podjęcie kilku, kilkunastu a nawet kilkudziesięciu prób. Jednym z najważniejszych elementów jest silna motywacja!

W Polce:

- 80% palaczy pragnie zaprzestać paleniu tytoniu

- 70% palaczy podejmowało tego typu próby

- w grupie codziennie palących 15latków 61% podejmowało próby zaprzestania palenia(14% więcej niż 6 razy)

Roz. 6. ZAPOBIEGANIE UZALEŻNIENIU OD HAZARDU

Uzależnienie czynnościowe- nałogowe powtarzanie określonego zachowania w tak dużym nasileniu, że zaczyna przynosić jednostce szkody, jednak mimo to nie jest ona w stanie zaprzestać tego rodzaju aktywności. (np hazard patologiczny, czyli nałogowe uprawianie gier hazardowych).

2. Konieczność pomocy uzależnionym dostrzegana jest w społeczeństwach zachodnich (szeroko zakrojone całościowe strategie zapobiegania i leczenia uzależnienia).

1. Problemy generowane przez zjawisko hazardu

Do głównych przyczyn problemu grania hazardowego należą regulacje prawne(wzrost dostępności do gier) i różnorodnych tych gier.

Metaanalizy badań dotyczących występowania uzal. od hazardu wskazują, że ok. 1% populacji osób spełnia kryteria grania nałogowego. Wskaźnik jest względnie stały.

1. Charakterystyka uzależnionego gracza:

Dwa główne sposoby ujmowania uzal. od hazardu:

- o charakterze medycznym; granie patologiczne wynika z zaburzenia kontroli impulsów, podobnie jak kleptomania czy piromania, na co wskazuje najnowsza wersja Klasyfikacji DSM-IV-TR.

- odwołuje się do pojęcia zdrowia publicznego i kładzie nacisk na konieczność rozróżnienia nadmiernego grania i problemów, które z niego wynikają. Istotne jest to jakie skutki tego rodzaju zach. Występują u gracza, jego rodziny i w otaczającym środowisku. Szkodliwość gry hazardowej nie musi wiązać się z diagnozą uzależnienia.

Podstawowym celem walki ze szkodliwymi skutkami patologicznego hazardu nie jest poszukiwanie za wszelką cenę sposobów leczenia zaburzenia zdrowia psychicznego, ale rozwijanie strategii promowania grania kontrolowanego, umiarkowanego i odpowiedzialnego.

• Gracze przejawiający zaburzenia zachowania- mogą zarówno grać w sposób rekreacyjny, jak i nadmierny. Uzal. rozwija się poprzez proc. warunkowania, powiązany z popełnianymi błędami poznawczymi. Mogą oni nadużywać alkoholu lub doświadczać epizodów depresyjnych. Uzal. może rozwijać się w każdym wieku w syt. kontaktu z grami. Ich leczenie przebiega stosunkowo najszybciej i jest często skuteczne.

• Gracze przejawiający zaburzenia emocjonalne- uzal. rozwija się poprzez proc. warunkowania, popełnianie błędów poznawczych oraz czynniki środowiskowe. Poważne nasilenie syndromów depresyjnych i lękowych, uzal. od sub. psychoaktywnych, bardzo niski poziom zdolności adaptacyjnych i umiejętności rozwiązywania problemów, neg. doświadczenia z dzieciństwa lub przeszłości. Gra ma na celu regulowanie neg. stanów psychicznych. Często w ich rodzinach występuje(ło) nadmierne granie. Leczenie wymaga więcej czasu.

• Gracze z zaburzeniami kontroli impulsów i cechami antyspołecznymi- występują u nich zaburzenia na poziomie neurologicznym i biochemicznym, choć czynniki środowiskowe i psych. także odgrywają rolę. Cechuje ich występowanie dużego nasilenia impulsywności, zaburzenia osobowości o char. antyspołecznym , zaburz. uwagi. Przejawiają liczne zaburz. zach. niezwiązane z graniem(próby samobójcze). Nie nawiązują głębszych relacji interpersonalnych, często pozostają w konflikcie z otoczeniem, nadużywają subs. psychoaktywnych już w młodym wieku, popełniają czyny przestępcze. Uzal. rozwija się w młodym wieku. Grają w sposób b. nasilony, przegrywają duże kwoty pieniędzy. Są one w najmniejszym stopniu zmotywowane do jakichkolwiek form terapii i rzadko są w stanie wytrwać do końca.

1. Społeczne skutki uzal. od hazardu

- poz. aspekt ekonomiczny działalności kasyn i salonów gier (miejsce pracy, podatki z gier)

- bankructwo osób uzależnionych

- spadek produktywności pracownika uzal.

- pieniądze wydawane przez państwo na programy prewencyjne i leczenie

- szkody emocjonalne i długoterminowy wpływ na równowagę rodzinną oraz psychospołeczne funkcjonowanie dzieci.

- zachowania i zaburzenia destrukcyjne dla jednostki i jej otoczenia (depresja, agresja, tendencje samobójcze, obojętność, oszustwa)

Granie patologiczne powinno być postrzegane jako zaburzenie chroniczne, niosące ryzyko myśli i prób samobójczych zbliżone do innych zaburzeń psychicznych.

- przemoc

- szkody zdrowotne

- dzieci uzależnionych doświadczają więcej syndromów depresyjnych oraz zaburz. zach.

1. Profilaktyka uzależnienia od hazardu

2.1 Polityka społeczna wobec gier hazardowych

Trzy grupy regulacji prawnych odnoszących się do grania hazardowego:

- 1-sza z nich koncentruje się na wymogach dot. tworzenia miejsc gry

- 2-ga skupia się na jednostce nadmiernie grającej i prawnych konsekwencjach popełnianych przez nią ewentualnie czynów karalnych

- 3-cia odnosi się do dostępności gier dla przedstawicieli różnych grup społecznych

2.2 Strategie zapobiegające uzależnieniu od grania

Dotąd nie została jeszcze wypracowana wspólna strategia prewencyjna na poziomie kraju, a tym bardziej na poziomie międzynarodowym.

Skuteczna strategia prewencyjna dotycząca grania hazardowego wymaga wspólnej i długoterminowej pracy, opierającej się na dwóch filarach- działaniach edukacyjnych i odpowiedniej polityce, regulującej rynek gier.

2.3 Terapia skierowana do hazardzistów

Czynnikami najmocniej związanymi z trwaniem w abstynencji są między innymi regularne uczestniczenie w spotkaniach wspólnoty i posiadanie wsparcia społecznego.

Jak można leczyć/

- kontrola impulsywności

- radzenie sobie ze stresem

- wsparcie ze strony lekarza ogólnego(poprawa zdrowia)

- włączenie do terapii współmałżonka/ partnera

- rozwijanie różnych grup wsparcia

- wsparcie ze strony pracownika socjalnego w zakresie regulowania długów, zarządzania finansami oraz reintegracji społeczno-zawodowej

Terapie mogą być zamknięte jak i otwarte.

- organizowanie takich placówek wsparcia, które w jednym miejscu zapewniałyby pomoc specjalistów z różnych dziedzin.

2. Przykłady dobrych praktyk

Przykład pilotażowego programu.

Główne obszary działalności projektu:

- w zakresie diagnozowania i pierwszego wsparcia graczy patologicznych

- w zak. interwencji kryzysowej

- w zak. terapii

- w zak. zmiany postaw społecznych

Motywy przystąpienia do leczenia

Cz. wewnętrzne	Cz. Zewnętrzne
Myśli samobójcze Utrata nadziei, cierpienie Wstyd, utrata szacunku do siebie Potrzeba odzyskania własnej wartości Problemy ze zdrowiem fiz. -//-//- psychicznym Negatywna tożsamość z graczami patologicznymi Zmiana hierarchii wartości Strach przed utratą „wszystkiego”	Problemy finansowe Presja bliskich Poważna przegrana podczas ostatniej gry Problemy z pracodawcą Prob. Z wymiarem sprawiedliwości Hospitalizacje po próbach samobójczych Konieczność regulacji długów

Oczekiwania graczy dotyczące leczenia:

- otrzymanie pomocy

- spotkanie wykwalifikowanych specjalistów

- otrzymanie różnych form wsparcia

- wysłuchanie

- zrozumienie własnych zaburzeń

- nauczenie się przekazywania info dot. przeżywanych problemów najbliższym osobom

- uzyskanie pomocy w rozwiązywaniu prob. finansowych

- uczestnictwo w dobrze zorganizowanym programie

- otrzymanie rady

- pokonanie nałogu

Zaproponowano zróżnicowane formy wsparcia:

8. Leczenie zamknięte- trwające od 5 do 28 dni, w zależności od potrzeb, zakładające terapię w trakcie hospitalizacji

9. Leczenie otwarte- umożliwiające skorzystanie z dostępnych form wsparcia w ośrodku bez konieczności przerywania pracy itd., ale także w cyklu bardzo intensywnej codziennej terapii

10. Terapia grupowa

11. Terapia indywidualna

12. Specjalistyczne wsparcie dla osób bliskich graczowi- forma indywid. lub grupowa

13. Wsparcie w sferze finansowej- formy doradztwa finansowego

14. Grupy samopomocy- najczęściej oparte na 12 krokach wspólnoty Anonimowych Hazardzistów

15. Wsparcie po ukończeniu programu terapeutycznego- po zakończeniu terapii terapeuta 3-krotnie spotka się z pacjentem (3, 6 12 miesięcy). Może sam się zgłosić w trudnej sytuacji.

Roz. 7. ZAPOBIEGANIE UZALEŻNIENIOM OD MEDIÓW

1. Specyfika uzależnienia od mass mediów

Konsumpcja staje się przedmiotem zorganizowanego sterowania, a nawet manipulacji, co ma wpływ na powstawanie nowych form zniewolenia człowieka. Człowiek znalazł się w obrębie działań kojarzonych z epoką „uwodzenia”. Zjawisko to jest szczególnie niebezpieczne zwłaszcza w przypadku oddziaływań Internetu, w mniejszym stopniu radia i prasy.

Uzależnienie od mediów ma miejsce wtedy, gdy jednostce z dużą trudnością przychodzi żyć bez telewizji czy Internetu - przeznacza nadmierną ilość czasu, a całkowite ich odstawienie wywołuje niezadowolenie (a nawet agresję), co negatywnie wpływa na wypełnianie obowiązków.

Należy zaznaczyć, że termin „uzależnienie od mediów” nie obejmuje zwykłych przyzwyczajeń człowieka, które ujawniają się w wyniku długiego używania pewnych przedmiotów, np. Radia, magnetofonu czy choćby albumu z fotografiami.

Niektórzy badacze uważają, że do nałogu prowadzą jedynie media elektroniczne, natomiast drukowane środki komunikowania społecznego nie wywołują tego zjawiska, choć mają ogromny wpływ na młodego czytelnika, doprowadzając go do stanu uzależnienia np. kolorowe pisemka „Bravo” czy japońskie wydawnictwa mangi i animy. Czasopisma przywiązują do siebie odbiorców poprzez intrygującą (choć banalną) treść zamieszczanych tekstów, atrakcyjnie prezentowanych idoli itp.

Proces uzależnienia jest wypadkową wielu czynników, w szczególności cech osobowych i postaw jednostki (np. braku odporności na wpływ zewnętrzne, deficytu ambitnych zainteresowań i pasji życiowych, obniżonego poczucia obowiązków, niskiego stopnia kreatywności) niekontrolowanego dostępu do komunikatorów, niedostatecznej kontroli ze strony rodziny, czy nacisków grupy odniesienia. Uzależnienie od mediów wynika przede wszystkim z ich nieprawidłowego odbioru. Współsprawcą uzależnienia od środków społecznej komunikacji jest sam użytkownik.

Grupy czynników sprzyjających powstawaniu uzależnienia od mass mediów:

1. prawidłowości funkcjonowania psychiki człowieka;

2. tzw. czynniki pośredniczące;

3. wpływ nowych „cywilizacji”;

4. presja ze strony wymogów komercji w mediach.

Ad. 1) Prawidłowości funkcjonowania psychiki człowieka.

Mechanizmy prowadzące do uzależnienia od mass mediów:

• człowiek z natury swojej woli szuka przeżyć przyjemnych, a unika przykrych

• człowiek charakteryzuje się stałą tendencją do uciekania przed trudnymi problemami i skomplikowaną rzeczywistością. Zmaganie się z nimi prowadzi do zmęczenia i budzi niepokój

• człowiek zasadniczo powtarza te czynności, które kojarzą się mu z efektem przyjemności, w stosunku do innych wykazuje daleko idący „obronny dystans”

• jednostka obcując z mediami nabiera przekonania, że są one zdolne do zaspokojenia jej najważniejszych potrzeb, zarówno na poziomie psychicznym jak i społecznym. Człowiek ma świadomość tego, że alternatywą dla tej sytuacji jest przykra frustracja

• dzięki wyobraźni odbiorca nadawanych treści łatwo ulega wpływowi iluzji, co w konsekwencji skutkuje tym, że przekazywane treści wydają się „niezwykłe”, „najpiękniejsze” I „niepowtarzalne”

Ad. 2) Czynniki pośredniczące (J. Klapser)

Zróżnicowanie reakcji na oddziaływania środków komunikacji społecznej zależne jest od określonych czynników. Najważniejsze z nich to:

• cechy osobowe odbiorcy (np. naiwność i krytycyzm, uległość na wpływ i odporność itp.)

• postawy użytkowników (np. postawa odbioru selektywnego czy postawa nieufności)

• oddziaływanie grupy odniesienia (rodziny, stowarzyszenia)

• rodzaj przeżywanych interakcji (więzi i powiązania między osobowe)

• przywódcy opinii (osoby najbardziej podatne na komunikowanie masowe)

• wpływy kultury (aktywny udział w tworzeniu sztuki uodparnia wobec mediów)

• wychowanie (przygotowujące m.in. Do prawidłowego odbioru mediów)

Ad. 3) Wpływ nowych „cywilizacji”

Oddziaływanie dwóch rodzajów „cywilizacji” na współczesnego człowieka - obrazu i konsumpcji.

Cywilizacja obrazu - generuję dominację bodźców wzrokowych w środowiskach człowieka i w całej współczesnej kulturze. Następstwem tego jest kopiowanie, w skutek czego człowieka co raz trudniej dostrzega różnicę między np. Imitacją, a oryginałem. Dodatkowo człowiek zatracił zdolność rozumienia - również obrazów medialnych - za pośrednictwem wzroku. Ułatwia to bezmyślne konsumowanie obrazów (zwłaszcza tych dostarczanych przez środki masowego przekazu)

Cywilizacja konsumpcji - za pośrednictwem mediów kształtuję opinię, że konsumpcjonizm jest wartością nadrzędną w życiu „nowoczesnego” człowieka, ukazywana jest jako postawa modelowa. Fabrykowane są również odpowiednie mity jako czynnik wzmacniający mentalność (np. Mit wyższości postawy „mieć” nad postawą „być”). Prowadzi to do powstania cywilizacji „spożywania”, która odpowiada interesom producentów.

Ad. 4) Presja ze strony wymogów komercji w mediach.

Jednym z katalizatorów uzależnienia jest zasada całkowitej dyspozycyjności w stosunku do odbiorców (np. Jesteśmy zależni wyłącznie od naszych czytelników), wykazanie na wiarygodność i pełne zaufanie.

Kolejnym wymogiem realizowanym w mediach jest norma utwierdzania widza w permanentnym przekonaniu, że jest aktywnym uczestnikiem prezentowanej „sceny życia”. Odbiorca podziwia widowisko (nawet się wzrusza) ale w rzeczywistości w nim nie uczestniczy, jest biernym obserwatorem - teatralizacja życia społecznego.

Kolejna zasada to utwierdzenie widza w przekonaniu, że nadawca ukazuję określoną rzeczywistość zawsze z myślą o odbiorcy. Media stosują wyjątkową uprzejmość i kokieterię by przekonać widza, że jest darzony wyjątkową życzliwością , a nawet zażyłą przyjaźnią. Ma to charakter manipulatorski.

Kolejna norma odnosi się do konstruowanych treści nadawanego przekazu i reklamą, które mają sprawić by życie człowieka było łatwe, lekkie i przyjemne.

1. Skutki uzależnienia od środków komunikacji społecznej

Rezultaty uzależnienia od mass mediów można zauważyć we wszystkich wymiarach rozwoju człowieka - umysłowym, społecznym, religijnym i moralnym. Uzależnienie prowadzi do:

• Stępienia wrażliwości na ludzką krzywdę i przeżywane dramaty, sprzyja to rozwijaniu się postaw aspołecznych i roszczeniowych.

• Odejścia osoby od kultury „wysokiej” (niechęć do bywania w teatrze, filharmonii itd.)

• Ucieczka przed pogłębioną refleksją i ciszą, akceptacja hałasu i wewnętrznego „jarmarku” (duchowa pustka i deficyt refleksji są rekompensowane czynnościami relaksującymi i muzyką (nadmierna konsumpcja muzyki rockowej i stylu życia na „luzie”), która w końcu uzależnia). Ponad to nadmiar bodźców wzrokowych prowadzi do paraliżu jego czynników intelektualnych.

• Człowiek staje się podatny na działania propagandowe i łatwo ulega różnym postaciom manipulacji, ponieważ postępująca zależność niweluje krytyczne myślenie. Osoba nie jest zdolna do przejawiania postaw selektywnego odbioru nadawanych treści.

• Zatracenia podstawowych proporcji i odniesień w stosunku do świata wartości. Prowadzi to do zaburzenia orientacji, dotyczącej tego, co w życiu człowieka jest naprawdę ważne, a co jest błahe i bez znaczenia. Celowo podejmowane „zatrucie informacyjne”. Nadmiar przekazywanych treści skutkuje, tym że odbiorca nie jest zdolny do krytycznej oceny oraz do wywierania na nie konstruktywnego wpływu. Może to spowodować zaburzenia w zakresie obrazu siebie i doświadczenia sensu własnej egzystencji co grozi dezintegracją tożsamości osoby.

• Postępująca bierność osoby (marginalizacja słowna w wyniku dominacji bodźców wzrokowych; ucieczka przed wysiłkiem umysłowym, co prowadzi do rozleniwienia intelektualnego; redukcja kontaktów interpersonalnych)

• Wzrastająca izolacja jednostki, która staje się co raz mniej komunikatywna, a bezpośredni kontakty z drugim człowiekiem wydaj się przekraczać jej możliwości. Może to prowadzić do powstania usposobienia konfliktowego oraz zmniejszenia samokontroli jednostki w obrębie jej relacji interpersonalnych.

• Zaniedbanie obowiązku dbania o własne zdrowie np. chorobę oczu, otyłość czy bóle kręgosłupa

Uzależnienie od mediów przebiega zawsze kosztem ważnych dla człowieka wartości, m.in. zdrowia, możliwości rozwoju osobowego, pogłębienia intelektu, wzmacniania woli, posiadania adekwatnego obrazu siebie czy też zachowania tożsamości.

1. Postulaty dotyczące zapobiegania zjawisku

• Świadomość społeczna dotycząca tego zjawiska jest dość nikła. Jeżeli już odbiorca upatruje w mediach jakieś zagrożenia to zupełnie innego typu np. Ze strony przemocy, pornografii, ośmieszania cenionych wartości. Należy przekonująco informować o negatywnych skutkach tego zjawiska, szczególnie tych najmniej znanych.

• Odpowiednie wychowywanie dzieci i młodzieży - szczególnie w nurcie edukacji czytelniczej i medialnej, jaka powinna być realizowana w polskich szkołach. Wychowawcy, rodzice i nauczyciele powinni podejmować odpowiednie działania kontrolne wobec młodych osób w zakresie ich dostępu do środków przekazu.

• Kształtowanie w dziecku postawy selektywnego odbioru emitowanych treści programowych. Zachęcać do praktykowania pewnych elementów ascezy.

• Zwrócić uwagę na marginalizację słowa ze wszystkimi jej konsekwencjami. Konieczność budowania logosfery w różnych sferach funkcjonowania człowieka. „Więcej czytać mniej oglądać”.

• Zwrócić uwagę na oddziaływania skierowane do rodziny (rodzina jest środowiskiem, która zapewnia optymalne możliwości edukacji medialnej oraz fakt iż źródłem największego uzależnienia są właśnie tzw. Media domowe (telewizja, internet). Rodzicom powinno się zapewniać stosowną pomoc w wychowaniu do odpowiedzialnego korzystania z mediów. Poszerzenie kompetencji specjalistów, którzy specjalizują się w profilaktyce i terapii uzależnień), organizowanie pedagogizacji.

• Przekazać podstawową wiedzę na temat uzależnienia od mass mediów pracownikom prasy, radia i telewizji. Najbardziej kompetentna w wychowaniu do telewizji jest właśnie telewizja, a do prasy - prasa itd. Pedagogika medialna. Ich uruchomienie zależy od pracujących tam osób.

Roz. 8. OTYŁOŚĆ JAKO PROBLEM MEDYCZNY, SPOŁECZNY I PSYCHOLOGICZNY

Otyłość jest chorobą, którą najłatwiej rozpoznać i najtrudniej leczyć. W 1997 r. WHO zaliczyło ją do światowych epidemii. Jest 2. po paleniu tytoniu przyczyną zgonów, której można zapobiegać.

OTYŁOŚĆ - stan patologicznego zwiększenia ilości tkani tłuszczowej w organizmie; u ludzi dorosłych: gdy należna (prawidłowa) waga ciała jest przekroczona o 20%

METODY DIAGNOZOWANIA OTYŁOŚCI:

- siatki centylowe wysokości i masy w zależności od wieku i płci

- obliczanie procentu masy należnej

- pomiary antropometryczne pozwalające określić stopień otłuszczenia

- badanie grubości fałdów skórno - tłuszczowych na ramieniu, pod łopatką i na brzuchu

- mierzenie obwodów - zazwyczaj ramienia, bioder, brzucha

- u dorosłych i starszej młodzieży: wskaźnik BMI = masa rzeczywista ciała w kg/ (wzrost w m)²

- u młodzieży po okresie pokwitania: wskaźnik WHR = obwód talii (cm)/obwód bioder (cm)

-> umożliwia podział otyłości na brzuszną (typu jabłko) i pośladkowo - udową (typu gruszka)

W 1995r. problem dotyczył 5-15% populacji polskiej populacji dziecięcej, w 2000r. stwierdzono otyłość u 7% chłopców i 10% dziewcząt (podczas gdy anoreksję i bulimię stwierdza się u poniżej 1% populacji).

Wśród dorosłych powyżej 18. roku życia nadwagę stwierdza się u 51% społeczeństwa (49% kobiet i 54% mężczyzn).

Przyczyną gromadzenia się nadmiernej tkanki tłuszczowej w organizmie jest zwiększone spożycie pokarmów przy zmniejszonym zużyciu energii.

OTYŁOŚĆ ZE WZGLĘDU NA ETIOLOGIĘ DZIELIMY NA :




prostą (pierwotną)
- występuje w 90% przypadków, powstaje na skutek „sprzyjającego” układu czynników genetycznych i środowiskowych

wtórną
- składają się na nią zaburzenia hormonalne i uszkodzenie podwzgórza, ten typ otyłości towarzyszy też chorobom uwarunkowanym genetycznie




Powszechny mechanizm zaprzeczania (nadmierne przypisywanie winy za otyłość czynnikom genetycznym i powolnemu metabolizmowi, przy niedocenianiu roli stylu życia) powoduje, że osoba nie ma poczucia odpowiedzialności za własne nawyki żywieniowe i nie czuje się zmotywowana do podjęcia wysiłku w celu zachowania optymalnej wagi ciała.

UWARUNKOWANIA PSYCHOLOGICZNE

1. Nurt psychoanalityczny - otyłość występuje jako objaw innych zaburzeń(nie zaś jako samodzielna jednostka chorobowa) - jest wynikiem fiksacji na fazie oralnej rozwoju psychoseksualnego - kiedy dziecko nie doświadczyło od opiekunów zaspokojenia potrzeb miłości i akceptacji - rodzice kompensują odrzucenie emocjonalne nadmiernym przekarmianiem dziecka - w efekcie dziecko nie uczy się różnicować potrzeb emocjonalnych od uczucia głodu i na wszelkie napięcia czy poczucie dyskomfortu reaguje przyjmowaniem pokarmów;

2. Podejście poznawczo - behawioralne

- jedzenie jako reakcja nie tylko na bodziec bezwarunkowy, jakim jest naturalne uczucie głodu, ale także na bodźce warunkowe nabyte w procesie uczenia się: jedzenie w kinie, przed TV, na spotkaniach towarzyskich oraz skojarzenie z nagrodą otrzymywaną od rodziców za dobre postępowanie

- przejadanie się jako efekt niepowodzenia w działaniu mechanizmów kontroli jednostki - np. dziecko nadmiernie kontrolowane przez rodziców nie miało okazji nabyć i przetestować umiejętności samokontroli, często u osób otyłych stwierdza się zewnętrzne poczucie kontroli (jestem otyły, bo mam złą przemianę materii)

3. Model psychosomatyczny (nawiązanie do założeń psychoanalitycznych):

- hipoteza ”fałszywego głodu” - wyuczona reakcja na przykre stany emocjonalne,
tzw. zajadanie stresu

- wynik niewłaściwego interpretowania płaczu dziecięcego przez rodziców - karmienie bez względu na to, czy dziecko płacze z głodu, czy z powodu dyskomfortu psychicznego

otyłość

BŁĘDNE KOŁO „UCIECZKI W JEDZENIE”

izolacja

negatywny odbiór społeczny (niskie poczucie własnej wartości, wstyd, poczucie winy)

pocieszanie się jedzeniem

FORMY DZIECIĘCEJ OTYŁOŚCI:

1. Otyłość bez widocznych problemów psychologicznych - wynika z fizycznych predyspozycji, choć psychiczne cierpienie zw. Z wyglądem może być przez dzieci ukrywane

2. Otyłość reaktywna (neurotyczna) - konsekwencja trudnych sytuacji kryzysowych w rodzinie

3. Otyłość rozwojowa - jako obrona dziecięcego poczucia własnej tożsamości, zw. Z osobowością

BED - zespół gwałtownego objadania się, nie odpowiada kryteriom diagnostycznym bulimii i anoreksji (po epizodach obżarstwa nie występują zachowania kompensacyjne typowe dla bulimii psychicznej), występuje u 2-3% populacji ogólnej i u 45% osób otyłych;

Polega na przyjmowaniu w bardzo szybkim czasie ilości jedzenia znacznie większej, niż jest w stanie zjeść normalny człowiek w podobnych okolicznościach - co najmniej 2 razy w tyg. przez 6 m-cy - przy obecnym stanie przygnębienia i poczuciu braku kontroli nad spożywaniem pokarmu

Kryteria braku kontroli:

-jedzenie w samotności, w ukryciu przed innymi,

- jedzenie znacznie szybsze niż normalnie, aż do momentu wystąpienie przykrych objawów gastrycznych,

-pochłanianie dużej ilości pokarmu bez uczucia głodu, po którym pojawia się poczucie winy, depresja, niezadowolenie z siebie

SZKODY, JAKIE WYRZĄDZA OTYŁOŚĆ DZIECIĘCA:

-zwiększenie ryzyka otyłości w wieku dojrzałym

-opóźnienie rozwoju motorycznego

- przeciążenie układu ruchu

- zwiększona potliwość (->infekcje górnych dróg oddechowych)

- w sferze psychospołecznej: brak akceptacji ze strony otoczenia, poczucie odrzucenia i osamotnienia, obniżona samoocena, doświadczanie negatywnych stanów emocjonalnych

PROFILAKTYKA PIERWSZORZĘDOWA:

1. działania swoiste - zagadnienia odżywiania i kontroli wagi ciała

2. działania nieswoiste - służą poprawie ogólnego funkcjonowania osoby (opanowywania stresu, kształtowanie stabilnej pozytywnej samooceny, rozwijanie kompetencji interpersonalnych)

• Regulacje prawne dot. reklam produktów żywnościowych

• Rzetelne informacje na opakowaniach produktów i nauka korzystania z nich (informacji)

• Uczenie dzieci krytycznego stosunku do reklam

• Propagowanie wzorców zdrowego żywienia i aktywnego stylu życia

• Zapewnienie możliwości uczestnictwa w zajęciach rekreacyjnych przy placówkach edukacyjnych i wychowawczych

• Kształtowanie umiejętności konstruktywnego radzenia sobie ze stresem wśród młodzieży

• Doskonalenie umiejętności interpersonalnych w środowisku młodzieży

PROFILAKTYKA DRUGORZĘDOWA (WTÓRNA/WSKAZUJĄCA/INDYKATYWNA): skierowana do młodych osób, w wysokim stopniu zagrożonych otyłością

• Badania przesiewowe w szkołach

• Systematyczna kontrola parametrów rozwojowych przez lekarza pierwszego kontaktu

• Edukacja skierowana do rodziców w zakresie przyczyn i skutków otyłości

• Kształtowanie umiejętności konstruktywnego radzenia sobie ze stresem

• Uczenie samokontroli zachowań w zakresie przyjmowania pokarmów

• Konsultacje psychologiczne w celu przeanalizowania indywidualnych potrzeb emocjonalnych dziecka i rozpoznanie predyspozycji do tendencji do nadmiernego jedzenia

U dzieci z nadwagą nie należy stosować diet niskokalorycznych, można je wprowadzić dopiero 7. roku życia.

PROFILAKTYKA TRZECIORZĘDOWA:

Postępowanie lecznicze wobec osób ze stwierdzoną nadwagą/otyłością, prowadzone przez zespół specjalistów (dietetyk, lekarz, rehabilitant, psycholog)

1. Określenie podłoża otyłości

2. Kontrola wagi ciała + zmiana stylu życia + psychoedukacja/psychoterapia dziecka i rodziny

Celem jest trwała zmiana stylu życia i świadomość oraz przekonanie rodziny, że trzeba podejmować wysiłek i działania w kierunku utrzymania zdrowej sylwetki.

Działania psychologa:

- diagnoza przyczyn psychologicznych będących u podłoża nadmiernego jedzenia

- zaproponowanie adekwatnej do problemu formy pomocy terapeutycznej

- terapia rodzin

- terapia indywidualna (dla starszej młodzieży)

- terapia grupowa dla młodzieży, dorosłych i rodzin

- grupy wsparcia i samopomocowe

Celem jest dotarcie do głęboko tkwiących w psychice przyczyn otyłości , odkrycie nieprawidłowych mechanizmów funkcjonowania systemu rodzinnego przekazywanych z pokolenia na pokolenie, pomoc w nauce rozwiązywania konfliktów wewnętrznych, poszerzenie samoświadomości i samokontroli zachowań. Nadmierna koncentracja na samym objawie może doprowadzić do niepożądanych skutków.

TERAPIA GRUPOWA POMAGA POPRZEZ:

- wyjście z izolacji i otrzymanie wsparcia

- pozbycie się wstydu

- doświadczenie zrozumienia przez innych

- pomoc w budowaniu pozytywnego obrazu siebie

- uczenie się konstruktywnych strategii zaradczych w sytuacjach stresowych

- doskonalenie samokontroli zachowań i trening asertywności






Roz. 9. ZAPOBIEGANIE PRZESTĘPCZOŚCI

- najskuteczniejsza obrona przeciw jej objawom.

Bardzo ważna tutaj rola WYCHOWANIA - oddziaływania całokształtu specyficznych pedagogicznych bodźców i doświadczeń

- ogólno społecznych, grupowych, indywidualnych

- profesjonalnych i nieprofesjonalnych

…przynoszących względnie trwałe skutki w rozwoju człowieka - fizycznym, psychicznym, społecznym, kulturowym i duchowym.

1. Wychowanie a profilaktyka czynów karalnych

Deficyty wychowawcze - sfery oddziaływań profilaktycznych, tzw. leczenia przyczynowego, najbardziej skutecznego.

Trwałość skutków wychowania (z definicji) - przewidywalności zachowania jednostki; znajomość sposobu wychowania i struktury osobowości człowieka  określenie z dużym prawdopodobieństwem rodzaju jego zachowania.

Zapobieganie przestępczości (ze szczególnym zwróceniem uwagi na wychowanie) - oddziaływania o charakterze:

• pierwotnym - profilaktyka predeliktualna - w odniesieniu do osoby prawidłowo przystosowanej do obowiązujących norm.

• wtórnym - profilaktyka postdeliktualna - do jednostki, która już naruszyła normy postępowania prawa karnego; podstawa: proces resocjalizacji ukierunkowanej na „przemianę człowieka” - wymazanie z jego świadomości dotychczasowych treści i wprowadzenie nowych, całkowite przekształcenie obrazu świat i siebie samego, przebudowa osobowości i zmiana tożsamości.

Wychowawcze zapobiegania zachowań przestępczych - szczególna uwaga na:

• treść wychowania,

• kompetencje wychowujących podmiotów,

• przyjazny klimat społeczny.

2. Treść wychowania

Precyzyjne określenie norm i wartości, na których opiera się wychowanie.

Wychowanie moralne - kształtuje postawy moralne, budzenie szacunek dla wartości, a przez to umiejętność rozróżniania między dobrem i złem, uczciwością i nie uczciwością, odpowiedzialnością i jej brakiem, przyjaźnią i wrogością, troską o dobro wspólnoty a obojętnością społeczną.

Eliminacja zachowań niepożądanych + pozytywny rozwój jednostki, przystosowanie do obowiązującego systemu norm i wartości  jednostka nie popełniania przestępstw i zachowań dewiacyjnych oraz swoją postawą wpływa na innych, by postępowali zgodnie z prawem

Wartość - ogólna zasada, wyznaczająca wzorce zachowania w danej kulturze czy społeczności, którą - w efekcie procesu socjalizacji - członkowie danego społeczeństwa są skonni wysoko cenić (Reber).

Wartości decydują o wyznaczaniu i sposobach realizacji celów jednostkowych i społecznych - więc muszą być zgodne ze społecznym i prawnym porządkiem aksjologicznym.

Ukształtowanie systemu wartości  zdolność do:

• wybierania wartości,

• porządkowania wartości,

• utrwalania wartości,

• rozstrzygania o własnym postępowaniu w kontekście wartości.

• ukształtowanie skutecznego zaplecza powstrzymującego od naruszania prawa - wewnętrzny mechanizm kontroli.

3. Stosowanie zasady pomocniczości w procesie wychowania do wartości

Szczególne znaczenie w procesie wychowawczym - rodzina, która powinna być wspomagana przez środowisko szkolne i placówki kulturalno - oświatowe.

Ważne, by przekazywane wartości nie koncentrowały się na sukcesie indywidualnym, ale też na powodzeniu kolejnych pokoleniach (bo wychowaniem rządzi prawo społecznego spiętrzenia - źle wychowani, źle wychowują, szczególnie ci podatni na patologie)

Więc ważna rola państwa i Kościoła

• Pomocniczość państwa - odpowiednia polityka społeczna: preferowanie pożądanego systemu wartości moralnych oraz wspieranie inicjatyw kreujących pozytywne wzorce zachowań.
  Funkcje państwa: obronna - przeciwstawianie się różnym formom zaburzania porządku społecznego i prawnego; wychowawcza - kształtowanie różnymi sposobami świadomości obywateli przez oświatę, naukę i kulturę.

• Pomocniczość Kościoła - wychowawcza funkcja Kościoła - formowanie osoby ludzkiej w odniesieniu do celu ostatecznego oraz do dobra wspólnego; by w rozwoju stawać się coraz bardziej odpowiedzialnym, właściwiej korzystać z wolności i przygotować się do czynnego udziału w życiu społecznym.

4. Społeczny klimat oddziaływań wychowawczych - wpływ na powodzenie oddziaływań wychowawczych,

Wspiera - przez oddziaływania wychowawców / Niweczy - przez negatywne nastawienie lub obojętność.

Więc w wychowywaniu ważne, by przygotować człowieka do:

- samodzielnego dokonywania racjonalnych wyborów w obliczu konfliktu wartości,

- podejmowania różnych zadań w społeczeństwie i na jego rzecz w sposób nie naruszający porządku społecznego.

To będzie możliwe tylko wtedy, gdy będzie ogólnospołeczna świadomość konieczności obecności w oddziaływaniach wychowawczych takich elementów, które dadzą wychowankowi odpowiedni zakres samodzielności i pozwolą mu przećwiczyć mechanizm decyzyjnej sprawności.

Istota mechanizmu decyzyjnej sprawności:

1. Rozpoznanie rzeczywistości (zgromadzenie informacji o sferze podlegającej decyzji)

2. Namysł nad alternatywnymi sposobami postępowania (za i przeciw)

3. Postanowienie - akt decyzji (właściwy wybór konkretnej drogi postępowania)

4. Wykonanie wewnętrzne (uruchomienie mechanizmów dążeniowych ukierunkowanych na realizację postanowienia)

5. Wykonanie zewnętrzne (zachowanie zgodne z postanowieniem- dające się obserwować i oceniać).

Przeciwdziałanie przestępczości przez prawidłowe wychowanie skuteczne tylko, gdy stosowane są te zasady:

• Świadomość wychowawcza podmiotów odpowiedzialnych za wychowanie - uzmysłowienie sobie zakresu zadań i negatywnych skutków wywołanych ich niewykonaniem i/lub nieprawidłowym wykonaniem.

• Odpowiednie przygotowanie - merytoryczne i organizacyjne - wychowawców

• Dostosowanie programów wychowawczych do zmieniających się warunków życia

• Posługiwanie się atrakcyjnymi dla młodych osób metodami i środkami wychowawczymi

• Bazowanie na konstruktywnych przykładach i odwoływanie się d autorytetów

• Synchronizacja form i treści wychowawczych w oddziaływaniach różnych podmiotów.

Roz 10. ZAPOBIEGANIE MOBBINGOWI

Mobbing - wrogie, nieetyczne, systematycznie powtarzające się zachowanie skierowane w stronę jednej lub kilku osób. Zachowanie to ma na celu wywarcie na pracowniku presji, by skłonić go do odejścia z pracy.

Synonimy: przemoc psychiczna, terror psychiczny, szykanowanie, molestowanie moralne, dyskryminacja.

Terminy odnoszące się do zagadnienia pracy:

System pracy - obejmuje pracowników, wyposażenie oraz środowisko społeczne i materialne, które współdziałają w realizacji zadań

Bezpieczeństwo i higiena pracy - ogół norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i technicznych, mających na celu stworzenie takich warunków, aby mógł on wykonywać pracę produktywnie i bez narażenia zdrowia.

Ochrona pracy: kobiet, maloletnich, prawo do urlopu, okr. czasu pracy, do wynagrodzenia itd.

Kultura organizacyjna:

Kultura jest spoiwem, które wytwarza poczucie wspólnoty i przeciwdziała procesom różnicowania. Oferuje wspólny system znaczeń, będący podstawą komunikowania się i zrozumienia. Kultura organizacyjna rozwija się wraz z rozwojem społeczności. Do zmian przyczyniają się:

• liderzy

• wydarzenia krytyczne dla organizacji

• potrzeba sprawnych stosunków między jej członkami

• zmieniające się otoczenie zewnętrzne.

Nieprawidłowa kultura org. powoduje utratę pocz. Bezpieczeństwa, sprzyja stresowi i patologii (mobbing, pracocholizm, wypalenie zawodowe)

Poza stosunkami miedzyludzkimi ważne są też narzędzia.

Ergonomia: jest nauką stosowaną i obejmuje całą aktywność wytórczą człowieka, wytwarzanie dóbr materialnych i niematerialnych. Jest humanocentryczna, czyli traktuje człowieka priorytetowo. Jej przedmiotem jest system pracy; środowisko materialne, psychospoleczne oraz organizacja pracy. Zadanie ergonomii to kształtowanie aktywności zawodowej czyli zapewnienie wydajności pracy w warunkach bezpieczeństwa, a także rozwój pracownika. Ergonomia to nauka, którą stworzyły wymogi wydajnej i bezpiecznej pracy, konieczność dostosowania urządzeń do człowieka, a nie odwrotnie.

Źródła stresu:

• Stawianie pracownikowi wymagań ponad jego możliwości.

• Brak autonomii pracy-zbyt duża kontrola.

• Brak motywującego systemu wynagrodzenia

• Wadliwa komunikacja w zakresie celu i wartości zadań

• Nieprawidłowe relacje i brak wsparcia.

II Mobbing jako forma przemocy w środowisku pracy.

Przemoc jest stosowana wobec osób, które nie są w stanie się obronić i dochodzić swych praw, to wszelkie nieprzypadkowe akty, godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do fizycznej, a także psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji.

Przemoc psychiczna może być rozumiana ja 3 sposoby:

1. sytuacji sprawowania przez sprawcę psychologicznej kontroli nad ofiarą

2. krzywdzenia ofiary pomocy oddziaływań psychologicznych (?)

3. szkód psychicznych spowodowanych przez akty przemocy.

Formy przemocy psychicznej mogą polegać na: zastraszaniu, ignorowaniu, upokarzaniu słownym, groźbach, szantażu itd.

Autorem określenia „mobbing” jest niemiecki psycholog Heinz Leymann (Rejman prawie ;P)

Opracował je na podstawie obserwacji wrogich zachowań u dzieci.

Mobbing wg kodeksu pracy:

Działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracownikow.

Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi (art. 943 § 1. K.P.).

Mobbing cechuje szczególnie REGURALNOSC (min. 1 raz w tygodniu) i DŁUGOTRWAŁOŚĆ (min. 6 miesięcy)

1004. Hirigoyen - mobbing jako molestowanie moralne: wszelkie niewłaściwe postępowanie (gest, słowo, zachowanie, postawę...) które przez swoją powtarzalność czy systematyczność narusza godność lub integralność psychiczną bądź fizyczną osoby, narażając ją na utratę zatrudnienia lub pogarszając atmosferę w pracy.

Zachowania mobbingowe przebiegają w 3 osiach:

4. Mobbing poziomy, horyzontalny (pracownik przeciwko koledze)

Przybiera formę wrogich działań podejmowanych wobec osoby, której odmienoość staje się przedmiotem ataków. Ma często miejsce w przypadku rywalizacji o awans czy nagrodę.

7. Mobbing pionowy (podwładny przeciwko przełożonemu)

Występuje o wiele rzadziej, to sytuacja, w której pracownicy systematycznie odmawiają wykonywania zadań, nie przekazują informacji, nie stosują się do zaleceń. Owe działania mogą spowodować, że pracownik będący na stanowisku kierowniczym będzie w przyszłości postrzegany przez swoich przełożonych jako nieudolny, niekompetentny. Pomoc osobie mobbingowanej jest trudniejsza, bo często nie ma się do kogo zwrócić po pomoc.

8. Mobbing pochyły (przełożony przeciw podwładnemu) tzw. bossing - najbardziej powszechna forma mobbingu. Jest kilka kategorii molestowania:

- perwersyjne: w celu bezinteresownego niszczenia bliźniego albo umocnienia władzy

- strategiczne: w celu zmuszenia pracownika do złożenia dymisji, aby ominąć procedury związane ze zwolnieniem

- instytucjonalne: jedno z narzędzi zarządzania personelem.

Bossing najczęściej przybiera 1 z 4 postaci:

• przeciążanie obowiązkami

• nieustanne wytykanie błędów

• wydawanie sprzecznych poleceń

• ignorowanie/izolacja

W Polsce 81% sprawców to przełożeni, 14% równi rangą, 5% podwładni.

Na podstawie badań przeprowadzonych przez autorkę artykułu (Weronika Augustynowicz jakby ktos pytał) przy pomocy Kwestionariusza Interpersonalnych Stosunków w Pracy okazało się, że pod względem mobbingu nie ma większych różnic między zakładami państwowymi a prywatnymi jeśli chodzi o przeciążenie praca i izolację.

W prywatnych firmach częściej występuje zmuszanie do donoszenia na kolegów, pozbawianie premii, odmawianie urlopów i zwolnień, naruszanie prywatności.

3. Profilaktyka mobbingu:

Profilaktyka eliminuje zjawisko mobbingu lub pozwala łatwiej je zakończyć.

1.Profilaktyka wyprzedzająca występowanie mobbingu:

Ważne jest „wychwycenie procesów izolowania osoby i czuwanie nad błahymi posunięciami, które się powtarzają, położenie kresu niedomówieniom, czuwanie nad ustanowieniem dialogu oraz nadawanie sensu projektom, aby spoić zespół”.

Denny - przedstawił porównanie strat wynikających z nieprawidłowej organizacji pracy i zyski z dobrej komunikacji.(ale tabelki przepisywac nie będę, nie wydaje się to ważne)

Kadry kierownicze powinny zaprowadzać porządek i w razie konieczności karać zachowania pozbawione szacunku. Najbardziej przekonujące jest dla owej kadry wykazanie kosztów, które pośrednio rodzi mobbing. Argumenty moralne są tutaj mniej przekonywujące.

Wśród pracowników należy zwiększać poziom wiedzy nt. Szykanowania i skutków, informować o objawach i sposobach radzenia z taką sytuacją, a także o prawach i obowiązkach.

Powinna w przedsiębiorstwie istnieć grupa, do której można się zwrócic o pomoc.

Ostatecznym krokiem może być wydanie tzw. karty socjalnej, zawierającej informacje dotyczące mobbigu i instrukcje.

2.Wspieranie osób doświadczających mobbingu.

W Polsce instytucją udzielającą pomocy szykanowanym jest Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, a także stowarzyszenia antymobbingowe czy towarzystwa interwencji kryzysowej.

Ważne jest ustalenie, czy mobbing rzeczywiście zaistniał, a ze strony poszkodowanego:

• staranna kontrola działań, by nie popełnić uchybień mogących być podstawą do zwolnienia.

• notowanie form agresji i prowokacji

• zgłoszenie sytuacji przełożonemu

• nawiązanie kontaktu ze związkami zawodowymi

• skierowanie sprawy do sądu (poszkodowany musi udowodnić, że był szykanowany)

Straszne pierdoły są na koncu artykułu, streściłem to dość dokładnie, ale nie sadze zeby pytala o takie rzeczy. Bawcie się dobrze ;)

Roz. 11 REALIZACJA SPOŁECZNYCH CELÓW PROFILAKTYCZNYCH -
DOŚWIADCZENIA NORWESKIE

• Istotne problemy występujące w Norwegii:

- nadużywanie substancji psychoaktywnych, szczególnie alkoholu, substancji odurzających

- problemy związane z zaburzeniami odżywiania, m.in.: otyłość, anoreksja, bulimia, uzależnienie od jedzenia (szczególnie wśród nastolatków)

2) Działania służące realizacji społecznych celów profilaktycznych

I poziom profilaktyki + 2 typy strategii:

7. Strategia „wzmacniania zdrowia” (bottom - up) - rozwój prozdrowotnej świadomości, konstruktywnego stylu życia, pozytywnych nawyków na poziomie indywidualnym, grupowym i ogólnospołecznym;

8. Strategia „zapobiegania chorobom” (top - down) - powinni ją urzeczywistniać profesjonaliści (psychologowie, lekarze, pracownicy socjalni)

PARADOKS PROFILAKTYKI - działania zapobiegawcze są bardziej efektywne wtedy, kiedy są prowadzone w stosunku do dużych grup, ale obarczonych niewielkim ryzykiem ujawniania niepożądanych zachowań, niż wówczas, gdy oddziaływaniom są poddawane małe grupy, ale odznaczające się większym prawdopodobieństwem dewiacyjnego postępowania.

3. Główne kierunki oddziaływań prewencyjnych:

- strategia przeciwdziałania zachowaniom dewiacyjnym dzieci i młodzieży

- zapobieganie alkoholizmowi i narkomanii

- przeciwdziałanie zaburzeniom odżywiania

4) Główne cechy norweskiej profilaktyki szkolnej:

• opiera się na wiedzy o czynnikach ochraniających i czynnikach ryzyka zachowań dewiacyjnych

• Powinna być ujmowana jako proces

• Uwzględnianie strategii służących budowaniu pozytywnej atmosfery w systemie szkolnym, pogłębianiu współpracy ze środowiskiem rodzinnym

• Różnorodność stosowanych strategii

• Przykłady szkolnych programów profilaktycznych:

• „Młodzież a pijaństwo”

• „Nie pal”

• „Robić - nie robić

• Bardzo dobre rezultaty przynosi profilaktyczna działalność szkolna, która:

• konsekwentnie realizuje postawione cele

• posiada solidne podstawy teoretyczne

• stanowi proces, a nie jednorazowe oddziaływanie

• ma wielowymiarowy charakter - obejmuje różne aspekty i sfery życia

• jest prowadzona przez doświadczonych realizatorów

• uwzględnia warunki i możliwości środowiska szkolnego

• Bardzo dobre rezultaty przynosi profilaktyczna działalność lokalna, która jest:

• dostosowana do potrzeb mieszkańców

• adekwatna do warunków życia w danym środowisku

• dostosowana do możliwości samorządów lokalnych

• ukierunkowana na redukcję problemów dużej liczby obywateli

• realizowana przez kompetentne osoby

• Uwarunkowania niskiej skuteczności programów profilaktycznych:

4. źle dobrany poziom działań zapobiegawczych

5. brak naukowych podstaw inicjowanych działań prewencyjnych

6. jednowymiarowy charakter zamierzonych celów

7. tymczasowość działań

8. stosowanie nieadekwatnych strategii zapobiegawczych

9. brak sposobów wdrażania programu w codzienne życie określonej społeczności

10. izolacyjna realizacja zadań zapobiegawczych

11. błędne kryteria oceny jakości programu lub też ich całkowity brak

Roz. 12 AFIRMACJA ŻYCIA

Afirmacja życia (miłość do życia) jest istotą biofilii

U człowieka biofilia manifestuje się w sferze:

- emocjonalnej, intelektualnej i duchowej.

Osoba o orientacji biofilijnej: postawa być, produktywność, zaangażowanie w budowę świata, podejście do życia funkcjonalne (chce kształtować rzeczywistość)

Celem jej życia rozwój poprzez aktywne zaangażowanie się i szczęście, które jest produktem ubocznym aktywności życiowej.

Ogólnie osoby biofilijne wywierają wpływ na rzeczywistość przez miłość i zaangażowanie, pozytywnie oddziałują na swoje otoczenie.

Rodziny biofilijne : postawy altruistyczne przekazywane z pokolenia na pokolenia, pozytywne relacje między członkami rodziny obecnej, umiejętność kochania. Zdrowe rodziny ze szczęśliwymi dziećmi mogą być zbudowane przez biofilów.

Orientacja nekrofilijna zaprzeczeniem biofilii. Najbardziej chorobliwa i niebezpieczna wśród postaw wobec życia. Nekrofil nie kocha życia ani rozwoju, tylko śmierć i zniszczenie.

Cecha nekrofila - rozszczepienie między myślami, emocjami i wolą, duży sentymentalizm, „karmienie się pamięcią uczuć, które kiedyś przezywały”,

Nekrofil stara się zachowywać kontrolę nad otaczającym ją światem a zwłaszcza nad osobami, które znajdują się w jej najbliższym otoczeniu.

Potrzeba kontroli łatwo przeradza się w zachowania okrutne. Nekrofil często rezygnuje z aktywności rozwojowych, ma niewielkie kontakty z rówieśnikami, nie uprawia sportów, nie czyta książek, wykazuje mała inicjatywę w życiu społecznym.

Relacje interpersonalne nekrofila cechuje narcyzm i tendencja do budowania związków o charakterze symbiotycznym, gniew, agresja i złośliwość, nadmierna kontrola partnerów, dzieci.

Nekrofilia rodzi się i rozwija w sytuacji braku pozytywnej postawy do życia. Tak się dzieje, gdy zabraknie stymulacji rozwoju i radości z jego efektu.

Ważne, że u większości ludzi nekrofilia i biofilia występują w różnych proporcjach.

Czynniki konstytuujące pozytywną postawę wobec egzystencji - kształtowanie biofilii

- uwarunkowania rodzinne ( zaspokajanie potrzeb psychicznych członków, modelownie pozytywnych postaw w rodzinie, stymulowanie rozwoju wszystkich członków rodziny, wzajemna sieć wsparcia, podporządkowanie wartości niższych wyższym.

Najważniejszy warunek miłości do życia to wychowywanie przez ludzi, którzy kochają prawdziwie egzystencję.

- uwarunkowania wynikające z relacji międzyludzkich: komunikacja, asertywność, szacunek dla innych, rozwój miłości, tworzenie i podtrzymywanie związków intymnych i przyjacielskich - czyli rozwijanie pozytywnych relacji interpersonalnych.

- uwarunkowania ogólnospołeczne: rozwój kultury, prawidłowa hierarchia wartości, podtrzymywanie tradycji, zaspokojenie wielowymiarowych potrzeb człowieka.

- uwarunkowania indywidualne:

Podmiotowe uwarunkowania biofilii: zaspokojona potrzeba bezpieczeństwa, poczucie wolności w podejmowaniu ryzyka, motywacja do angażowania się w różnego rodzaju aktywności życiowe.

Wymiary konstytuujące pozytywna postawę do życia: samoakceptacja, cel życiowy, rozwój osobisty, panowanie nad otoczeniem, autonomia, pozytywne relacje z innymi.

Czynniki utrudniające umiłowanie życia:

Rozwój cywilizacyjny - telewizja, gry i kino wpływ na nekrofilijną stronę naszej egzystencji.

Obustronny charakter- przemoc w mass media jednym z uwarunkowań destruktywnej postawy ale nekrofile sami wybierają treści zawierające przemoc.

Powołanie do afirmowania egzystencji:

Afirmacja do życia zakłada troskę o życie w wymiarze psychicznym, fizycznym, duchowym, społecznym a tym samym brak lub ograniczenie destrykcyjmych zachowań. Każda jednostka jest powołana do rozwoju. Postawa biofilijna pomaga ludziom w pokonywaniu trudów i znojów życia doczesnego.

Roz. 13 NIEPOKÓJ SUMIENIA

Sumienie- ujmowane przede wszystkim jako kategoria moralno- religijna, zakotwiczona w relacji z Bogiem realizacja najbliższych subiektywnych norm.

Sumienie jako samokontrola stanowi proces złożony z:

• samoobserwacji

• oceny zgodności z normami moralnymi

• zadowolenia z siebie

• samowzmacniania zachowań zgodnych z normami lub samokrytyki

• osłabianie zachowań niezgodnych z obowiązującymi regułami

Poczucie sumienia stanowi osobiste doświadczenie człowieka, dlatego fakt posiadania sumienia jest zgodny z psychologią zdroworozsądkową.

Szewczuk traktował sumienie jako wyuczone schematy zachowań (w kategoriach behawiorystycznych).

Sytuacja sumieniowa- reakcja w sytuacji konfliktu między działaniem, a zasadami moralnymi człowieka.

Zachowanie sumieniowe- ciąg reakcji złożonych z:

• myślenia o sprawstwie czynu sprzecznego z zasadami moralnymi

• poczucia winy

• negatywnych przeżyć emocjonalnych

• negatywnej oceny siebie

• potrzeby odzyskania poczucia własnej wartości

• dolegliwości ogólnych

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Płużek wskazał, że sumienie dostarcza doświadczeń emocjonalnych na które składają się:

• system wartości osoby

• zdolności krytycznej oceny postępowania

• umiejętność emocjonalnego reagowania

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Kępiński- sumienie to mechanizm autokontroli, sumienie tworzy się trójwarstwowo:

• pierwsza warstwa- nieświadoma- konstytucjonalna, związana z prawami natury, których naruszenie wzbudza lęk

• druga warstwa- nieświadoma- wczesnego okresu rozwoju, związana z doświadczeniem dziecięcym

• trzecia warstwa- świadoma- aktualna, oparta na bieżących doświadczeniach i informacjach

normy subiektywne:

• o charakterze idealnym- jakich norm chciałbym przestrzegać?

• o charakterze realnym- jakie reguły realizuję?

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -Kryteria moralności:

• statystyczne (socjokulturowe)- dobre moralnie jest to co dotyczy większości i jest przez nią akceptowane

• przystosowawcze- dobre moralnie jest to co umożliwia adaptację

• rozwojowe (egzystencjalno- personalistyczne)- dobre moralnie jest to co umożliwia rozwój i samorealizację

Sumienie jest ukierunkowane na utrzymanie zgodności działania z uwewnętrznionymi normami moralnymi i na realizację zachowań wypływających z tych norm.

Podział działania sumienia:

sumienie przeduczynkowe- polega na podjęciu decyzji o wyborze działania przed jego realizacją, istnieje jeszcze możliwość zmiany

sumienie pouczynkowe- stanowi ocenę zachowania już dokonanego

Funkcjonowanie sumienia opiera się na zasadzie dysonansu poznawczego:


wychwycenie rozbieżności w stosunku
do subiektywnego systemu norm moralnych







nieprzyjemne napięcie emocjonalne







uruchomienie działania









usunięcie dysonansu i przywrócenie zbieżność uzasadnienie i/lub usprawiedliwienie rozbieżności

Rachunek sumienia obejmuje między innymi:

• przeszukiwanie pamięci retrospektywnej

• analizę pamięci prospektywnej w zakresie celów i planów działania

• inwentaryzację dokonanych i planowanych zachowań

• porównanie zachowań z systemem norm moralnych

W sytuacji wyborów moralnych wzbudzane emocje stanowią kierunkowskaz działania zgodnego z normami. Jeżeli emocje nie są wzbudzane z adekwatną siłą, to również skłonność do przestrzegania norm jest słaba.

Aby sumienie funkcjonowało w pełni sprawnie konieczne są:

• posiadanie zgodnego systemu wartości zgodnego z przyjętym ogólnie systemem norm moralnych

• hierarchia celów zgodna z systemem normatywnym

• zdolność planowania i utrzymania przyjętego kierunku podjętego działania

• sprawność monitorowania jego przebiegu

• poczucie własnej skuteczności

• efektywne radzenie sobie

• sprawne mechanizmy decyzyjne

• empatia

• samoświadomość i refleksyjność

Nieprawidłowo funkcjonujące sumienie zatraca właściwą, umożliwiającą adekwatne działanie wrażliwość.

SKRAJNE SUMIENIA:

Sumienie skrupulanta- nadmiernie wrażliwego:

• przeżywanie negatywnych emocji

• niezadowolenie z siebie

• chwiejna i zaniżona samoocena

• poczucie grzeszności

• autoagresja

Sumienie psychopaty- pozwala na znaczne odstępstwo od przyjętych normatywnych

Dokonanie czynu zabronionego normami (jakimikolwiek- moralnymi, prawnymi itp.) wskazuje na:

a) wadliwie ukształtowany system wartości

b) prawidłowo ukształtowany system wartości ale

-osoba jest niezdolna do dokonania adekwatnej oceny sytuacji

-istnieje konflikt konkurencyjnych motywów

-brak woli lub wytrwałości osoby do zmiany działania

-zaburzenie w funkcjonowaniu emocjonalnym

-poddanie się mechanizmom życia społecznego

Zakłamywanie sumienia:

• mechanizm unikania

-przykrego stanu świadomości

-aktualizacji norm

-konfrontowania z wewnętrznymi standardami własnego postępowania

Uruchomienie mechanizmów zakłamania pozwala na zachowanie złudzeń:

• poczucia słuszności działań

• pozytywnej samooceny

• dobrego mniemania o sobie

• słuszności podjętych decyzji

Kształtowanie sumienia:

• przywoływanie subiektywnych norm moralnych do świadomości

• porównywanie ich ze znanymi systemami moralnymi

• zapobieganie działaniom automatycznym

• zaniechanie skuteczności lub sprawności działania za cenę dokonywania odstępstw od normy

• kształtowanie kompetencji do zachowań zgodnych ze standardami wewnętrznyni

Dla młodej osoby w kształtowaniu sumienia ważne jest:

• przekazanie systemu norm i wartości w sposób spójny

• umożliwienie dokonywania własnej analizy systemu obowiązujących normatywny

• wspieranie i objaśnianie dokonywanych wyborów normatywnych

• pomaganie w rozwoju empatii od strony czynników poznawczych

• wspomaganie emocjonalnych aspektów empatii

• zachęcanie i modelowanie gotowości do zachowań altruistycznych

• kształtowanie obrazu siebie osoby i nastawienia do siebie




Roz. 14. DOJRZAŁOŚĆ RELIGIJNA

Religijność pełni funkcje czynnika ochraniającego przed używaniem substancji psychoaktywnych(alkohol, tytoń, marihuana amfetamina)

Inne badania dowodzą o negatywnej korelacji (-0,2) między religijnością a konsumpcją substancji psychoaktywnych, może być ona związana z czynnikami środowiskowymi tj. miejsce zamieszkania(miasto/ wieś) i zaangażowaniem w nowe ruchy religijne(np. sekty w których do rytuału należą np. halucynogeny)

Pozytywna korelacja między religijnością a akceptacja norm społecznych.

Doświadczenie religijne- kontakt podmiotu przedmiotem, który wywołuje określone reakcje zmysłowe i umysłowe, związane z tym kontaktem(charakter abstrakcyjny)

Czym jest doświadczenie ?

• W podejściu empirycznym to zespól wrażeń zmysłowych, które pochodzą z kontaktu z rzeczywistością, a następnie zostają opracowane przez umysł.

Kant- na sposób i efekt doświadczenia wpływa nie tylko to co poznajemy, ale także nasze struktury i reprezentacje poznawcze(psychologia poznawcza)

• W podejściu fenomenologicznym- doświadczenie to nie tylko zmysłowe spostrzeżenia wewnętrzne, ale także treści zawarte w świadomości i akty psychiczne(Brentano)

• W podejściu hermeneutycznym- doświadczenie to proces prowadzący do zrozumienia, doświadczenie człowieka nie tylko doświadczenie naukowe ale także całość wewnętrznych przeżyć człowieka i historycznych uwarunkowań

Próba zrozumienia doświadczenia religijnego przez porównanie go z procesem twórczym

	Dośw religijne	proces twórczy
wymiar	osobisty	Fizyczni i społeczny

Podobieństwa między doświadczeniem twórczym a doświadczeniem religijnym:

3. Oba prowadzą do modyfikacji struktur poznawczych

4. Mają podłoże fizjologiczne, za myślenie abstrakcyjne odpowiadają odpowiednie ośrodki w mózgu

5. Konflikty i kryzysy, trudności mają charakter rozwojowy, restrukturyzacyjny

Zawierają element :Trudność-rozwiązanie wykreowanie nowych struktur- pomysły twórcze/ rozwiązanie problemu egzystencjalnego

6. Kreatywny(poszerzenie perspektywy egzystencjalnej) i niekreatywny charakter(przedkładanie wewnętrznych przeżyć nad codzienne funkcjonowanie)

Eksperyment Pahnkego:

wywołanie przeżyć o charakterze religijnym za pomocą środków chemicznych:

W Wielki Piątek 20 studentów teologii zostało zaproszonych na 2,5godzinną medytację do kaplicy uniwersyteckiej, Polowa studentów otrzymała halucynogeny, polowa placebo. ;D

Wnioski: w pierwszym badaniu pod wpływem halucynogenów istotnie większe doznania religijne, po 6 miesiącach powtórzono badania i nie było tak dużej różnicy.

Krytyka: Wielki Piątek i dobór studentów teologii mógł bardziej wpłynąć na wynik badania niż halucynogeny.

Inny eksperyment wnioski: Środki narkotyczne aktywują wcześniej istniejące treści o charakterze religijnym, nie stanowią źródła doświadczenia religijnego

Dośw religijne naturalne nie prowadzi do negatywnych zmian w obszarze osobowości, nie zniekształca rzeczywistości tak jak halucynogeny

Dośw religijne naturalne prowadzi do trwałych zmian w kierunku rozwoju jednostki, motywuje do zmian, ma charakter czynnika ochraniającego.

Roz. 15. INDYWIDUALNE CELE PROFILAKTYCZNE - WSKAZÓWKI ZAWARTE W TRADYCJI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ

Perspektywa życia wiecznego stanowi podstawę formułowania trzech podst. celów rozwojowych:

I mądrości życiowej

Wskazania św. Ambrożego:

Dwa zasadnicze etapy w pracy nad rozwojem człowieka

1. etap nawrócenia

2. postęp w doskonaleniu się

- cel samodoskonalenia: powrót do „prawdziwego obrazu Boga” w człowieku

- środki samodoskonalenia: naśladowanie Chrystusa i upodabnianie się do Niego

Pierwszy etap pracy nad sobą to walka z namiętnościami tj. : pycha, zazdrość, gniew, nienawiść

Drugą fazę Ambroży określa jako nabywanie cnót, które stanowią dar od Boga i siłę duszy.

Hierarchia cnót:

1. sprawiedliwość oraz te przymioty, które łączą się z nią w sposób naturalny w budowaniu poprawnych relacji społ. - życzliwość, szczodrość, gościnność itp.

2. cnoty kształtujące duchowość człowieka - czystość, skromność, wstydliwość, mądrość itp.

3. cnoty (najwyższe) stanowiące ukoronowanie procesu samodoskonalenia - wiara, nadzieja i miłość.

Szkoła Logosu - szkoła Chrystusa

Chrześcijanin musi przebyć 3 klasy:

1. niewolnicy grzechu- osoby chore moralnie

2. ozdrowieńcy - są już wolni ale osłabieni po „ciężkiej operacji”

3. prawdziwi uczniowie Chrystusa

Podsum. Zagadnienie związane z celem profilaktycznym na poziomie indywidualnym - dojrzewaniem do mądrości życiowej - należy podkreślić, że Ojcowie Kościoła akcentują w jego realizacji wolność dokonywania wyboru przez jednostkę ludzką.

Znaczenie autorytetu I autentyczności w osiąganiu mądrości życiowej - Ludzie zwłaszcza młodzi są bardzo wyczuleni na to, aby przekazywane im prawdy wskazówki czy rady miały charakter autentyczny i wypływały od os.,która jest prawdziwym autorytetem.

II przyjmowania cierpienia

Dojrzewanie do przyjmowania cierpienia

Cierpienie jako droga do Boga

św. Augustyn zauważa że Bóg dopuszcza różne utrapienia po to, by człowieka doprowadzić do siebie.

Postawa wobec doświadczanego cierpienia

św. Augustyn poucza też, że osoba cierpiąca musi przyjąć wobec doświadczanego stanu odpowiednią postawę, gdyż to decyduje o jej dalszym zachowaniu - może to doprowadzić do buntu wobec woli Boga, do nawrócenia czy też utwierdzenia wiary.

Znaczenie cierpienia jako przykład dla innych

Aktualnie jesteśmy świadkami tego że choroba czy różne nieszczęścia, z jednej str. uświadamiają człowiekowi przygodność własnego życia, z drugiej zaś mobilizują jego siły do tego, aby przetrwać traumatyczne wydarzenia, umocnić wspólnotę rodzinną, zwolnić tempo życia itp.

III śmierci w życiu doczesnym

Dojrzewanie do śmierci

Śmierć jako przejście z życia doczesnego do życia wiecznego

Augustyn stwierdza wręcz, że człowiek ze swej str. pragnie uniknąć śmierci, lecz równocześnie przypomina, że dla chrześcijanina jest ona wręcz konieczna, bo tylko przechodząc przez nią będzie mógł na wieki przebywać w Chrystusie.

Klucz do rozwiązania problemu śmierci - Agape teleia

„Doskonała miłość Boga - Agape teleia - sprawia, że każdy krzyż jest łatwy i lekki. Uwalnia więc również od lęku przed śmiercią”

Drogi dojrzewania do śmierci

Dojrzewamy do śmierci różnymi drogami - najczęściej poprzez śmierć innych, ponieważ żyjemy po tej str. życia i nie możemy uprzedzająco jej doświadczyć.

Znaczenie wspólnoty w dojrzewaniu do śmierci. Z perspektywy chrześcijańskiej śmierć nie stanowi końca egzystencji człowieka, ale jej jakościową przemianę. Jednocześnie jest to wyd. wymagające wielkiego szacunku i solidarnego towarzyszenia tym, którzy przechodzą do wieczności. Konieczne jest więc uczenie się majestatu śmierci - trzymania za rękę, zwilżania ust wodą, włożenia gromnicy w rękę, zamykania powiek i trwania na modlitwie. Taki proces potrzebny jest zarówno umierającemu jak również pozostającym przy życiu do ich dalszego rozwoju.

Roz. 16 RODZINA. NATURALNY SYSTEM WSPARCIA. (str. 261-285)

Homo familiaris - człowiek = istota rodzinna

Środowisko domowe = dynamiczny system, który decyduje zarówno o rozwoju jej poszczególnych członków jak i całej rodziny:

pomiędzy członkami rodziny zachodzą interakcje (sprzężenia zwrotne dodatnie i ujemne) → zachodzą nieustanne procesy → rodzina jest zdolna do utrzymania względnej równowagi → generuje zasoby chroniące szczególnie dzieci i młodzież przed zachowaniami dewiacyjnymi.

Aby tak się działo rodzina powinna:

4. wyznaczyć wyraźne, ale i przepuszczalne granice między systemem rodzinnym a środowiskiem zewnętrznym; dotyczy to również podsystemów wewnątrz rodziny.

5. zadbać o efektywną komunikację interpersonalną (stymulowanie rozwoju + konstruktywne rozwiązywanie problemów

6. zaspokajać potrzeby psychiczne i fizyczne poszczególnych członków

7. tworzyć naturalny system wsparcia (dla rozwoju psychicznego, fizycznego, społecznego…)

8. modelować światopogląd, postawy, standardy aksjonormatywne

1. Dynamika systemu rodzinnego, czyli mała powtórka z psychologii rodziny…

Osiem faz rozwoju rodziny wg koncepcji systemowej:

Małżeństwo „bez dziecka”

• uczenie się nowych ról

• tożsamość „ja”, „ty”→ tożsamość „my”

Pierwsze kryzysy:

• rozczarowanie związkiem i/ partnerem, niespełnienie oczekiwań

• osobiste przyzwyczajenia, nawyki → konflikty

Cechy dobrej komunikacji między małżonkami:

4. otwartość

5. odkrywanie różnych przejawów miłości

6. zdolność do kompromisu

7. konstruktywne radzenie sobie ze złością

Małżeństwo „z małym dzieckiem”

1005. nowy członek → przesunięcie granic wewnątrz systemu

1006. diada mąż - żona rozluźniona na rzecz diady żona - dziecko na ok. 9 mies (potem powrót do stanu poprzedniego)

1007. nowe role, obowiązki…

Konklikty:

13. przejście z fazy „my”→ „my i dziecko”

14. konieczność godzenia różnych ról i obowiązków

15. zmiany w okazywaniu miłości

16. podział budżetu domowego

17. kryzys alienacji u mężczyzn (poczucie odrzucenia przez żonę, trudności z odnalezieniem w roli ojca)

Rodzina „z dzieckiem przedszkolnym”

• względna stabilność życia rodzinnego

• zacieśnienie relacji między małżonkami

• dziecko = oddzielny podsystem

• kontynuacja aktywności zawodowej i społecznej rodziców

Konflikty:

4. wypełnianie roli rodzica

5. praca zawodowa

6. skromny budżet domowy

7. zaspokojenie potrzeb wszystkich członków systemu

Rodzina „z dzieckiem szkolnym”

• konieczność elastyczności w postępowaniu rodziców

Konflikty:

• sprzeczne potrzeby

• podział obowiązków

• wydatki

• formy spędzania wolnego czasu

• godzenie ról rodzinnych i zawodowych

+ ważna kwestia: akceptacja zmian fizjologicznych, zmian w wyglądzie (osoby zafiksowane na młodości, kierujące się wartościami niższymi → zdrada/zmiana partnera

• problemy dziecka z adaptacją do grupy rówieśniczej, szkoły

Rodzina „z adolescentem”

• dorastanie angażuje cały system rodzinny

• zmiana relacji rodzic - dziecko → separacja, kontrolowana niezależność

• kryzys tożsamości adolescenta - negacja tego co otrzymał od innych, poszukiwanie własnych rozwiązań

Konflikty:

4. dorastanie dziecka przy jednoczesnym kryzysie połowy życia rodziców

5. wadliwa komunikacja, nieznajomość wzajemnych potrzeb, koalicje

Rodzina z „dzieckiem opuszczającym dom”

24. po separacji psychicznej → realne odejście potomka z domu

25. trudności młodego człowieka: nawiązanie intymnych relacji, osiągnięcie pozycji społecznej

26. słaba więź w małżeństwie → życie skoncentrowane na dziecku, chęć zatrzymania go w domu → poczucie winy dziecka z powodu chęci samodzielnego układania życia

Faza „pustego gniazda”

• małżonkowie mają czas na realizacją marzeń

• czasami po odejściu dzieci małżonkowie zdają sobie sprawę, że nic ich nie łączy

Konflikty, problemy:

16. relacja mąż - żona

17. nowe role: teściowa, babcia…

18. emerytura

19. gospodarowanie czasem wolnym

20. akceptacja zmian biologicznych, chorób

21. śmierć rodziców

Faza „starzenia się”

5. szybkie zmiany biologiczne → obniżenie wydolności psychicznej i/fizycznej

6. bilans życia

7. integracja ego vs rozpacz

Problemy:

• poważne choroby

• śmierć współmałżonka

• brak akceptacji starzenia się, śmierci

2. Sytuacje trudne jako potencjalny czynnik rozwoju jej członków

Konflikty:

3. intraspsychiczne

4. interpersonalne

Konflikty intrapsychiczne

1. wewnętrzna walka motywów

2. zachowanie: roztargnienie, trudności decyzyjne, chaotyczność

3. siła - zależy od wartości dążeń

4. rozstrzygnięcie - zależy od preferencji celów

3 typy konfliktów intrapsychicznych:

1) dążenie - dążenie: 2 atrakcyjne cele, wybór 1 z nich

2) unikanie- unikanie: 2 negatywne cele, wybór „mniejszego zła”

3) dążenie - unikanie: 1 cel ma cechy pozytywne i negatywne

Konstruktywne rozwiązanie konfliktu intrapsychicznego = stymulacja rozwoju jednostki

Konflikty interpersonalne

4. powód: brak komunikacji między jednostkami, błędów w relacjach

5. skłonność do walki o przeforsowanie swoich racji

6. rozwiązanie efektywne: umiejętność mówienia, aktywne słuchanie, wyrażanie opinii z perspektywy „ja”

7. rozwiązanie konfliktu = satysfakcja obu stron (niekoniecznie przeforsowanie swoich racji)

8. dążenie do zgodności, by choć w części zaspokoić potrzeby - najpopularniejsze

9. rezygnacja z potrzeb, odwlekanie ich realizacji, separacja, „ciche dni”, zachowania ryzykowne → nie prowadzi do rozstrzygnięcia konfliktu

10. brak konfliktów = płytkie relacje w rodzinie

Konstruktywne rozwiązanie konfliktu interpersonalnego = zacieśnienie więzi między stronami

Kryzysy

Kryzysy rozwojowe

3. wpisane w cykl życia

4. wymagają zmiany zachowania, podjęcia nowych ról

5. przyczyna = rozbieżność między funkcjonowaniem jednostki a oczekiwaniami społecznymi

Kryzysy wg Eriksona:

1. Ufność - nieufność (niemowlęctwo)

2. Poczucie autonomii - wstyd (2, 3)

3. Inicjatywa - poczucie winy (4, 5)

4. Pracowitość - poczucie niższości (wiek szkolny)

5. Poczucie tożsamości - zagubienie ról (13 - 19)

6. Intymność izolacja (20 - 24)

7. Generatywność - stagnacja (25 - 64)

8. Integralność ego - rozpacz (po 65)

Kryzysy sytuacyjne

1. prowadzi do niego: deprywacja potrzeb, stany przeciążenia, zagrożenie dla ważnych wartości, konflikty, sytuacje frustrujące

2. zaistniały stan jest zaskoczeniem → nie możemy skorzystać z wypracowanych rozwiązań → metody prób i błędów

3. osoba doświadcza stresu

4. doraźne następstwa sytuacji trudnych = przykre napięcie, agresja werbalna lub fizyczna, mechanizmy obronne

5. przedłużający stan przeciążenia → pogorszenie funkcjonowania procesów psychicznych → zachowania destrukcyjne

6. trwałe następstwa stresu w sytuacjach trudnych = utrwalenie określonego rodzaju motywacji i sposobów postępowania (przystosowanie to może być nieprawidłowe)

Niekonstruktywne radzenie sobie w sytuacjach trudnych:

4. wycofanie

5. odwracanie uwagi

6. deprecjonowanie niebezpieczeństwa

7. lekceważenie celu, ewentualnej porażki

8. identyfikacja z destruktywną grupą (poczucie bezpieczeństwa)

Konstruktywne radzenie sobie w sytuacjach trudnych:

• korzystanie z pomocy, wsparcia

• rozładowanie napięcia przez wysiłek fizyczny/silną koncentrację

• nabywanie nowych doświadczeń

• poszukiwanie informacji o zdarzeniu, sytuacji

3. Rodzinne rozwiązywanie sytuacji trudnych

Metoda sześciu kroków (T. Gordon)

2. Krok 1: rozpoznanie i nazwanie sytuacji trudnej

3. Krok 2: poszukiwanie możliwych rozwiązań

4. Krok 3: krytyczna ocena możliwych rozwiązań

5. Krok 4: wybór najlepszego rozwiązania

6. Krok 5: wykonanie powziętej decyzji

7. Krok 6: ocena wybranego rozwiązania problemu

• Rozpoznanie i nazwanie sytuacji trudnej

• niezbędne jest spotkanie wszystkich członków rodziny (porozumienie, chęć współdziałania)

• każdy się skupia na problemie, wyraża swój sąd, uczucia

• należy unikać zdań, które upokarzają, obwiniają innych

najważniejsza zasada budowania zdrowej rodziny = istnienie bezwarunkowej miłości

1. pełna i wzajemna miłość w relacji małżeńskiej → poczucie bezpieczeństwa dzieci

2. dziecko obdarzone miłością odwzajemnia ją

3. rozkład więzi w polskich rodzinach: wzrastająca liczna rozwodów (orzeczenie sądu na podst: rozpad pożycia małżeńskiego, rodzinnego, brak cierpienia małoletnich dzieci)

4. rozwód charakteryzuje izolacja od problemu, bezradność, brak perspektyw rozwiązania problemów

5. rozwód = zaprzeczenie bezwarunkowe miłości - często towarzyszy mu >zespół cierpienia separacyjnego< (negatywne stany emocjonalne, cierpienie, wrogość wobec siebie, współmałżonka, dzieci → reakcja na utratę osoby bliskiej, rodzaj kryzysu)

6. rozwód = utrata poczucia bezpieczeństwa dzieci

7. przyczyny zagrożenia więzi i trwałości małżeństwa = przesunięcie hierarchii wartości (dążenia materialne, pogoń za karierą)

8. o dezintegracji relacji w rodzinie świadczy → wzrost przestępczości przeciwko rodzinie, zwiększająca się liczba samobójstw wśród dzieci i młodzieży, nsilenie czynów karalnych u nieletnich, poszerzanie zakresu sieroctwa społecznego

zasada budowania zdrowej rodziny = wspólne spędzanie wolnego czasu (ta reguła jest niezbędna by zrealizować pierwszy krok w rozwiązywaniu problemów!)

Wspólnie spędzany czas wolny pełni funkcje:

• edukacyjne (zaspokajanie potrzeb poznawczych)

• wychowawcze (potrzeby informowania innych, tworzenia, doznawania aprobaty, uznania, opiekowania się)

• integracyjne (potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć)

• rekreacyjne (potrzeby tworzenia, zabawy, wyczynu)

• kulturalne (tworzenie, przyswajanie wartości kulturowych

Rodzice powinni postawić sobie pytania:

2. jak sami gospodarują swój czas wolny?

3. jak wykorzystują czas wolny ich dzieci?

4. co rodzina robi wspólnie w czasie wolnym od nauki, pracy?

Badania wskazują, że rodzice poświęcają za mało czasu na interakcje z dziećmi

• Poszukiwanie możliwych rozwiązań

7. członkowie rodziny rozważają możliwe rozwiązania

8. należy akceptować wszystkie możliwe pomysły

9. ważne zachowanie zdrowej relacji rodzic - dziecko (brak koalicji)

10. można pytać dzieci o radę opinię, ale podstawowe zadania = zachowanie autorytetu + dawanie wsparcia

zasada kształtowania zdrowej rodziny = wzajemne okazywanie akceptacji i szacunku

• dzięki temu człowiek doświadcza poczucia własnej wartości, patrzy z nadzieją w przyszłość, czuje się ważny, potrzebny, umie nawiązywać kontakty

zasada kształtowania zdrowej rodziny = życzliwe słuchanie

• wsłuchanie się w wypowiedź drugiej osoby

• zakłada możliwość zmiany poglądów słuchacza

• zgodność komunikatów werbalnych, niewerbalnych

• wiarygodność partnerów

Poszukując możliwych rozwiązań zaistniałego problemu, członkowie rodziny muszą:

• znaleźć czas na rozmowę

• dostrzegać odrębność psychologiczną drugiej osoby

• akceptować uczucia innych

• zaufać, że druga osoba poradzi sobie z własnymi uczuciami, będzie szukać rozwiązań problemów

zastosowanie metody życzliwego słuchania → wypracowanie wzajemnej akceptacji, zrozumienia, ostrożność przed zbyt szybkimi ocenami

Rodzice często nie są rzeczywistą grupą wsparcia (zbyt mało czasu spędzanego razem)

niezgodność poglądów w relacjach rodzicielskich → dziecko nie wie kogo słuchać

• Krytyczna ocena możliwych rozwiązań

• zastanawiamy się, które rozwiązanie jest najlepsze

zasada kształtowania zdrowej rodziny = służenie radą

• pomoc, rozwiewanie wątpliwości, wsparcie → jednoczesna swoboda wyboru

• kształtowanie umiejętności podejmowania odpowiedzialnych decyzji

• nie można narzucać innym swojego zdania

• Wybór najlepszego rozwiązania

• podejmowaniu decyzji towarzyszy wymiana argumentów, uczuć, akceptacja oraz pewność, że każdy zrozumiał, zaaprobował jest gotów wypełnić przydzielone zadanie

• w sytuacjach trudnych wybór = często zachowanie mało atrakcyjne, ale wartościowe

zasada kształtowania zdrowej rodziny = uczenie odróżniania dobra od zła

4. rodzina to najważniejszy środowiskowy czynnik decydujący o kształtowaniu postaw młodego człowieka

Rodzinny układ socjalizacyjny:

• wprowadza w świat wartości

• kształtuje predyspozycje do działań w różnych sferach życia społecznego

• doprowadza do afirmacji drugiego człowieka i wspólnoty

• kształtuje zdolności do refleksji nad sensem życia

• tak kształtuje hierarchię wartości, by potrzeby podstawowe były podporządkowane potrzebom i celom wyższym

Częste przyczyny zamętu moralnego u nastolatków wynikają z aktu, że rodzice nie przekazują dzieciom własnych przekonań, nie realizują deklarowanych wartości duchowych/nie są konsekwentni w tej realizacji

dezintegracja rodziny wraz z tradycyjnymi wartościami może powodować → tzw. lukę egzystencjalną, czyli tzw. „osamotnienie bez korzenia” (subiektywne przekonanie o braku bezpieczeństwa w świecie)

• Wykonanie powziętej decyzji

• opracowanie szczegółowego planu działań (uwzględniający zakres obowiązków poszczególnych członków)

zasada kształtowania zdrowej rodziny = konstruktywna dyscyplina

• oznacza stawiania tak dzieciom jak i dorosłym wymagań adekwatnych do stopnia rozwoju i możliwości

• zbyt wysokie wymagania → negatywny obraz siebie + lęk przed niepowodzeniem → lęk przed podejmowaniem działań

• osoby z niską samooceną →lęk przed zdarzeniami w otoczeniu, uleganie wpływom (szczególnie, gdy przekonania są niestabilne)

• negatywny obraz siebie → utrudnia przetwarzanie informacji, powoduje niskie subiektywne prawdopodobieństwo sukcesów

• potwierdzenie swoich zdolności przez osoby bliskie w dyskusji

• brak wymiany myśli → subiektywne przekonanie, że nasza opinia się nie liczy

• rodzice powinni być konsekwentni w postępowaniu

• sankcje powinny wynikać z zaistniałych faktów, a nie chwilowego nastroju rodziców, muszą się skończyć w odpowiednim czasie

czynniki sprzyjające zachowaniom dewiacyjnym adolescentów:

• słaba więź emocjonalna z rodziną

• osłabienie lub brak kontroli ze strony rodziców (wzory zachowań kolegów z grupy nieformalnej stają się wzorem do naśladowania)

Środowisko takich grup pozwala:

1. identyfikować się z ideologią szybkiego dorabiania

2. ulegać fascynacji konsumpcyjno - wystawnego trybu życia

3. budować poczucie własnej wartości

4. zaspokajać potrzebę bezpieczeństwa

zasada kształtowania zdrowej rodziny = pobudzanie poczucia niezależności

• gdy dziecko jest małe rodzice przejmują odpowiedzialność za jego zachowanie

• adolescencja → pragnienie niezależności (próba zdobycia kontroli nad swymi decyzjami)

• rodzice nie powinni hamować pragnienia niezależności, lecz kontrolować tempo jej uzyskiwania

Dojrzewanie = przeżywanie sprzeczności:

• samodzielność - niezależność od rodziny

• lęk przed własną inicjatywą - zapewnienie sobie odrębnego sposobu istnienia

• tendencja to samokrytyki i krytyki świata zewnętrznego - skłonność do idealizmu i poszukiwanie wartości wyższych

Rośnie rola socjalizacjna rówieśników

Konstruktywna grupa rówieśnicza przygotowuje do dorosłości poprzez:

• pełnienie ról społecznych

• nowe relacje o charakterze współzawodnictwa i współpracy

• wyznawanie wartości i przekonań

zasada kształtowania zdrowej rodziny: zaspokajanie potrzeb wszystkich członków rodziny

Potrzeby wg Maslowa:

• fizjologiczne

• bezpieczeństwa

• przynależności i miłości

• prestiżu i uznania

• samoaktualizacji

• realizacja potrzeb wyższych po realizacji tych niższego rzędu.

• niezaspokojona potrzeba miłości i przynależności → dotkliwe osamotnienie wśród bliskich →poszukiwanie innych grup zapewniających poczucie bezpieczeństwa

• w procesie samorealizacji zachodzi potrzeba, by wyjść poza wspólnotę

• większość nieletnich przestępców wychowuje się w rodzinach niezaspokajających naturalnych potrzeb swych członków

• czyny karalne najczęściej popełniają dzieci 13 - 17 lat

Czynniki sprzyjające zachowaniom przestępczym:

• uczestnictwo w grupie przestępczej → daje anonimowość, wzmaga agresję

• nadużywanie lub uzależnienie od alkoholu lub innych środków psychoaktywnych → obniża poczucie kontroli

6. Ocena wybranego rozwiązania problemu

krytyczna analiza powziętyc działań

niezbędne jest spotkanie wszystkich członków rodziny (wyrażanie sądów o próbach rozwiązania problemu

decyzja dotycząca weryfikacji przyjętych rozwiązań

zasada kształtowania zdrowej rodziny = kształtowanie poczucia rzeczywistości

• rodzina musi być otwarta na własne problemy i problemy świata zewnętrznego

• aby członkowie rodziny chcieli wchodzić w interakcje z rzeczywistością muszą → rozumieć reguły otaczającego świata, mieć zaufanie do swych kompetencji rozwiązywania problemów

• dziecko należy oswajać z „trudem istnienia”, uczyć znoszenia trudności i niewygody

przykład zaburzeń poczucia realizmu: sposób myślenia alkoholika → mechanizm obronny racjonalizacji doprowadza do coraz dziwniejszych zachować oraz do gruntownych zaburzeń w oceie istniejących faktów → zmiany w systemie wartości, norm moralnych, utraty kontroli nad swoim zachowaniem

zaburzenia poczucia rzeczywistości mogą wystąpić także u osób współuzależnionych → trudności z rozumieniem siebie i świata, lęk wobec ludzi i zdarzeń, ambiwalencja w stosunkach interpersonalnych żon alkoholików → problemy wychowawcze

metabolizm informacyjny - wymiana informacyjna wymaga przyjęcia postawy „do otaczającej rzeczywistości”

Kępiński stwierdza, że każdy w mniejszym lub większym stopniu odczuwa niepokój społeczny, który nie może jednak hamować tendencji ekspansywnych na otaczający świat (jak u schizofreników).

Przyjmując przedstawioną strategię poszukiwania rozwiązań w sytuacji trudnej, członkowie rodziny powinni zwrócić uwagę, czy nie pojawia się przeszkoda: paradoksalny aspekt działania grupy:

• paradoks tożsamości - rodzina łączy osoby o odmiennych poglądach, które mają poczucie, że ogranicza ona ich tożsamość

• paradoks ujawniania - brak zaufania osób do swojej rodziny

• paradoks indywidualności - wspólnota czerpie moc z indywidualnej siły członków, nie dostrzega siły działań grupowych

• paradoks władzy - członkowie rodziny oddają władzę grupie

• paradoks regresji - osoby umniejszają swoje znacznie i role, żeby grupa mogła się wykazać

• paradoks twórczości - środowisko domowe poszukując nowych rozwiązań musi zmienić obowiązujące zasady → niechęć do niszczenia obowiązujących norm

Roz. 17 KOŚCIÓŁ - REALIZACJA CELÓW PROFILAKTYCZNYCH NA PRZYKŁADZIE PRZECIWDZIALANIA NARKOMANII ( artykuł Antoniego Długosza)

I Nauczanie Kościoła o problemie narkomanii :

- Jan Paweł II : Kierując się przykładem swojego Pana oraz solidarnością z bracmi w człowieczeństwie Kościół śpieszy z pomoca najmniejszym i najsłabszym, opiekując się zranionymi, umacniając chorych, wspomagajc osobisty rozwój każdego”

Na Jego zainteresowania problematyką zjawisk patologicznych wskazują:

-przemówienia na sympozjach - Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia

-Homilie dla dorosłych

-Przemówienia skierowane do dzieci i młodzieży

-Wypowiedzi podczas pielgrzymek

-Kwestie dotyczące misji duchowieństwa -> prośba o włączenie się w posługę skierowana do przedstawicieli polskich zakonów

Recepta na pokonanie uzależniania = miłość, bo każdy musi być kochany i rozumiany by się uwolnić od nałogu

Projekt „CZŁOWIEK” -cel : pomoc narkomanowi w rozpoznawaniu i stawianiu czoła własnym problemom poprzez długotrwałe i skuteczne doświadczenie wspólnotowe, dzięki któremu może on się ratować i powrócić do życia społecznego jako osoba czynna i w efekcie wolna

Osiągnięcie celu -> kształtowanie osobistej odpowiedzialności gdyż to ona :

- wybrała drogę takich doświadczeń

-Powinna podjąć decyzje o zerwaniu z nałogiem

-Musi się zaangażowac w to aby uwolnic się od swojego okrutnego losu i stac się odpowiedzialnym za swoje przeznaczenie

WEZWANIA PAPIEŻA DO DZIAŁAŃ ZAPOBIEGAWCZYCH :

-do budowania mocnych więzi małżeńskich i rodzinnych opartych na miłości wyłącznej , trwałej i wiernej -> to zapewnia spokój życia, zapewnia trwałość relacji uczuciowych oraz wiary we własne siły

- do rodziców i nauczycieli by podwoili wysiłki na rzecz młodych

-do władz cywilnych by doskonalili prawodawstwo wymierzone przeciw narkomanii i zwalczaniu handlu i form kultury narkotykowej

Formy duszpasterskich oddziaływań profilaktycznych

a)profilaktyka

b)resocjalizacja

Źródła niedostosowania społecznego młodzieży:

Zachwiana struktura rodzinna

Zaburzenia emocjonalne

Brak zainteresowań

Deficyty systemu wartości i życiowych celów

Instytucjonalizacja życia zbiorowego

Dehumanizacja organizacji wychowawczych

Działania duszpasterskie zmierzają do :

Pozytywnych wzorców zachowania

Dbałości o zdrową atmosferę środowiska domowego

Kształcenia systemu wartości na podstawie psychologicznego prawa pierwszych skojarzeń

Budzenie zainteresowań i pasji poznawania świata

Uczenie szacunku dla drugiego człowieka oraz życzliwości i altruizmu

Formowania poczucia odpowiedzialności za własne zachowanie

Zainteresowanie problemami dzieci

II Specyficzna posługa uzależnionym :

-Kapłani próbują nawiązac kontakty z uzależnionymi ludźmi na koncertach rockowych, festiwalach, i zlotach itp. -W celu ich zachęcenia do skorzystania z terapii.

-Posługa duszpasterska może mieć charakter indywidualny i grupowy

-kapłan może inicjowac różnorodne formy rozwoju duchowego tj wspólnoty modlitewne, neokatechumenalne czy charyzmatyczne

- wskazane jest by grupy religijne brały pod swoją opiekę tylko jednego lub dwóch narkomanów

W trakcie spotkań nie może dochodzic do propagowania narkomańskiego stylu życia

POMOC OSOBOM DOTKNIĘTYM PROBLEMEM NARKOMANII :

-udzielanie materialnej pomocy

-Angażowanie we wspólnoty modlitewne

-Uczestnictwo w grupach samopomocowych „Anonimowych Narkomanów”

III Postulaty dotyczące specjalistycznego duszpasterstwa narkomanów

-W każdej diecezji kilku duchownych powinno zajmowac się :

-Uzależnionymi i ich rodzinami

-Szkoleniami księży w tym zakresie

-Informowaniem społeczeństwa o tragedii uzależnienia poprzez środki masowego przekazu

Duchowny powinien ukończyc specjalistyczne studia , i posiadac praktykę w ośrodkach leczenia narkomanów

PRZYKŁADY WSPIERANIA NARKOMANÓW PRZEZ WSPÓLNOTY :

1.Stowarzyszenie Karan (Warszawa, Radom, Rzeszów)

2.dwa ośrodki dla dzieci i młodzieży w Bytomiu

3.ośrodek w Czarnej Białostockiej w ramach Caritas

4.Wspólnota „Betania” k. Częstochowy - resocjalizacja

Proces zdrowienia obejmuje:

Ewangelizacja, udzielanie sakramentów

Uczenie modlitwy

Katechizacja

Indywidualne rozmowy

Troska o funkcjonowanie osób opuszczających ośrodki terapii :

Prowadzenie systematycznych rekolekcji

Sprawowanie duchowej pieczy w hotelach

Organizowanie pielgrzymek i dni skupienia

Prowadzenie telefonu zaufania

Roz. 18. WSPÓLNOTY PARAFIALNE. PRZESTRZEŃ DLA ROZWOJU OSOBY

Działalność zapobiegawcza wspólnot parafialnych stanowi efekt:

• promowania wartości duchowych, społecznych, osobowych i stylu życia zgodnego z Ewangelią

• pogłębiania więzi z Bogiem, innymi ludźmi i własną osobą

• kształtowanie odpowiedzialnych postaw wobec życia

• uczenia konstruktywnych sposobów radzenia sobie z problemami

Wspólnoty parafialne w profilaktyce:

• I-rzędowej: Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, Droga Neokatechumenalna, Ruch Światło-Życie z Krucjatą Wyzwolenia Człowieka (abstynencja od alkoholu), parafialne grupy artystyczne, wolontariat

• II-rzędowej: świetlice parafialne, poradnie rodzinne, małżeńskie, stowarzyszenia itp. np. Katolickie Stowarzyszenie Pomocy Osobom Uzależnionym AGAPE

• III-rzędowej: ruchy samopomocowe np. Wspólnota Anonimowych Alkoholików/ Narkomanów/ Hazardzistów/ Seksoholików itp.;

trzeźwościowe organizacje apostolskie np. Katolickie Stowarzyszenie Pomocy Osobom Uzależnionym i ich Rodzinom FILADELFIA

roz. 19. SZKOŁA. INTEGROWANIE WYCHOWANIA I PROFILAKTYKI

Szkoła spełnia funkcję edukacyjną i wychowawczą.

I Profilaktyka a wychowanie

Wychowanie wg konc. Humanistycznej - podstawową właściwością człowieka jest zdolność do zdrowego i twórczego rozwoju. Konc. Podkreśla wolność i odpowiedzialność jednostki. Człowiek jest aktywny, potrafi przekraczać ograniczenia i pokonywać trudności.

Wychowanie (Gaś) - proces wspomagania wychowanka w rozwoju ukierunkowanym na osiągnięcie pełnej dojrzałości w 4 podstawowych sferach - fiz., psych., społ., i duchowej

Celem szkoły jest wielowymiarowe wspomaganie jednostki

Profilaktyka- proces korygujący niedostatki wychowania. Polega na:

- wspieraniu młodych w radzeniu sobie z trudnościami

- ograniczaniu i likwidowaniu czynników ryzyka

- inicjowaniu i wzmacnianiu czynników ochraniających


Wychowanie i profilaktyka różnią się celami ( profil- kompensowanie niedostatków, wych- ukształtowanie dojrzałego czł.)

2 modele ukazujące zależności miedzy wych a profil.:

22. 
    Nadrzedna rola wychowania wobec profil.






23. Model w którym oba procesy


się łączą

profilaktyka pierwszorzędowa

MODEL ELASTYCZNEJ BAZY WYJŚCIOWEJ DO KONSTRUOWANIA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH (PCAP) - 4 ważne obszary:

27. Ludzie (P)- osoby mające wpływ na młodych

28. Współpraca (C)- współdziałania nastolatka z otoczeniem

29. Działania (A)- społeczna aktywność

30. Miejsce (P)- bezpieczne, wolne od używek

Czynniki wpływające na podniesienie skuteczności szkolnych działań profilaktycznych:

-działania zaplanowane w ramach szkolnego programu profilaktyki

-działania poprzedzone rzetelną diagnozą środowiska szkolnego, aby mogły odpowiadac rzeczywistym potrzebom i problemom

-oferty dopasowane do rozwoju adresatów

-osoby prowadzące działania powinny posiadać szeroką wiedzę z zakresu zapobiegania Zach. Dewiacyjnym oraz funkcjonowania adresatów

-doskonalenie osobowościowe i kompetencyjne nauczycieli

-włączanie gr rówieśniczej w oddziaływania profilakt.

-włączanie rodziców (z wyjątkiem rodzin nie spełniających prawidłowo funkcji wychowawczej)

- klimat panujący w szkole (pozytywny stosunek szkoły i jej pracowników do podejmowanych aktywności)

-spójne działanie wielu środowisk na rzecz minimalizowania niedostatków wychowania

Podstawowe standardy stojące prze profilaktyką szkolną:

1. bezpieczeństwo ( nie szkodzić!) (specjalistyczna wiedza twórców, poszanowanie godności uczestników, adekwatność działań)

2. adekwatność (dostosowanie do rzeczywistych potrzeb i problemów)

3. skuteczność (osiąganie celów wyznaczonych diagnozą)

4. zapewnienie kontynuacji (działanie długofalowe, zaplanowane, umożliwiające rozwiązanie problemów)

5.dokumentacja i ewaluacja

II Rodzaje szkolnych programów profilaktycznych

5. Działania incydentalne (najmniej skuteczne!)- są odpowiedzią na konkretne zdarzenia ( np. akt przemocy). Zazwyczaj są to spotkania z rodzicami, nauczycielami, pogadanki z uczniami.

6. Działania zintegrowane z programem nauczania (najbardziej efektywne!)- włączanie treści profilaktycznych w obligatoryjny program realizowany na różnych przedmiotach (ścieżki międzyprogramowe)

7. Samodzielne programy profilaktyczne ( bardzo skuteczne jeśli są spójne z programem oddziaływań profil akt danej szkoły) - są wdrażane niezależnie od programu nauczania, ale w zgodności ze szkolnym programem wychowawczym.

Szkoła ma obowiązek tworzenia i realizowania szkolnych programów profilaktycznych ( rozp. Min Eduk. Narodowej i Sportu 31.01.2002)

Informacje dot. Aktualnej listy programów profilaktycznych znajdziemy na stronie internetowej Centrum Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej (34 profesjonalne programy)

Programy do realizacji i klasach szkolnych

„Nie pal przy mnie, proszę!” - I-III kl. Szkoły podst.

„Trzeci elementarz, czyli program siedmiu kroków- 12-17lat

„Jak żyć z ludźmi” - gimnazjum

„Dziękuję, nie” - IV-VI kl.szk.podst i gimnazjum

„Zanim spróbujesz” - wszyscy

„Spójrz inaczej”

„Spójrz inaczej na agresję” - VI kl szk podst i gimnazjum

„Program domowych detektywów” - alkoh.- IV-V kl szk podst i ich rodziców

„Tak czy nie”- gimnazjum i ponadgimnazjalne

„debata”- alk- VI kl szk podst i gimnazjum

„Trzy koła” - szkoła podst i gimn

I parę innych, myślę, że to nie ebdzie potrzebne^^

Programy dla dużych grup

„Noe” - alkoh dla gimn i starszej młodzieży

„Archipelag skarbów” - gimnazjum i ponadgimnazjalne

Programy dla grup zwiększonego ryzyka

„Odczuwaj, ufaj, mów”- dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych szczeg z prob. Alkoh.

„Korekta” - alkoh dla młodzieży i młodych dorosłych często pijących

„Trening zastępowania agresji” -

„szkolna interwencja profilaktyczna”

Programy dla liderów młodzieżowych

„Podaj dłoń” dla nieprofesjonalistów

„Nasze spotkania”

„program rówieśniczego doradztwa” dla szkół ponad gimnazja.

„śnieżna kula” dla wolontariuszy

Programy dla nauczycieli i rodziców

„Program aktywizacji profesjonalnej nauczycieli-wychowawców”

„szkoła animatorów profilaktyki”

„Przygotowanie do profilaktyki domowej” do pracy z rodzicami

„szkoła dla rodziców i wychowawców” program wzmacniania więzi między dziećmi i rodzicami

„Jak radzić sobie z trudnymi zachowaniami u dzieci”

Roz. 20 O SEKSIE W SZKOLE? ALE JAK?

Wstęp:

Wychowanie seksualne odbywa się głównie w ognisku domowym, po przez całokształt życia rodzinnego. Rodzice często starają się przerzucić odpowiedzialność uświadamiania ich dzieci na środowisko szkolne - co jak wykazały amerykańskie badania nie zawsze wskazuję na pozytywne skutki. Skuteczną strategią zapobiegania problemom seksualnym i stymulowaniem do rozwoju ku dojrzałości tej sfery jest realizowanie programu opartego na personalistycznej koncepcji człowieka i który będzie uwzględniał prawidłowości rozwoju psychoseksualnego dzieci i młodzieży.

• Potrzeba zajęć z wychowania seksualnego w szkole.

Rodzice często nie spełniają swojego obowiązku (uświadamiania) względem dzieci. Może to być duże zagrożenie dla dzieci, w dobie gdzie informacji tych dostarczają środki masowego przekazu. Środowisko w młodym człowieku kształtuje wypaczoną, wulgarną wiedzę od nośnie seksu, sprowadzając go jedynie do przyjemności.

Jedną z form pomocy dzieci i ich rodziców są dobrze przeprowadzone zajęcia z seksualności. Oprócz tego na szkołę jest nałożony obowiązek w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologicznej i pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Nakła na nie nieodpłatny obowiązek pomocy rodzicom.

• Zakres szkolnego wychowania seksualnego

Zadania wychowania seksualnego opracował Minister Edukacji Narodowej i sportu w swoim rozporządzeniu z 12 sierpnia 1999. Ustalił on, że na zajęciach pt. wychowanie do życia w rodzinie nauczyciele będą:

Pomagać w :

• osiąganiu dojrzałości psychoseksualnej młodego człowieka

• Kształtowali pozytywnego stosunku do płciowości

• Uświadamiali jaka jest rola rodziny w życiu człowieka

• Przekazywali rzetelną widzę na temat zmian psychospołecznych i biologicznych na różnych etapach rozwoju

Płciowość spełnia następujące funkcje :

• Podmiotową- dzięki niej mam ciało kobiety i mężczyzny

• Prokreacyjną

• Tworzenie więzi społecznych

• Komunikacyjną

Najważniejsze jest: stymulowanie rozwoju młodego człowieka do zdrowej, zintegrowanej osobowości, podejmującego odpowiedzialność zarówno za własny rozwój jak i za rozwój innych ludzi.

• Kto może uczyć?

Nauczyciel wychowujący do życia w rodzinie powinien:

• Posiadać kompetencje psychologiczne- umieć się z nimi komunikować, motywować, dostosować styl mówienia do ich dojrzałości. Dobrze by było gdyby był empatyczny ;]

• Posiadać kompetencje specjalistyczne- czyli wiedzę interdyscyplinarną (psychologia, pedagogia, fizjologia, antropologia, etyka) wdł. przepisów oświatowych to studia o kierunku z nauczanym przedmiotem, ewentualnie podyplomowe. )

• Posiadać kompetencje dydaktyczne

• Ciągle się doskonalić i aktualizować swoją wiedzę

• Dbać o własną formę - powinien to być człowiek o wysokim poziomie wrażliwości moralnej i społecznej

• Być świadkiem, czyli osobą, która własną postawą i zachowaniem świadczy o tym co przekazuje.

↓

Wtedy uczniowie mają autorytet

• Zasady wychowywania seksualnego w szkole

Zasada fundamentalna: płciowość jest darem i zadaniem etycznym

↓

Zasada1 rodzice są pierwszymi i niezastępowanymi wychowawcami
w przypadku tych zajęć wychowawca ma obowiązek powiadomić rodziców o celach treści programu, podręcznikach i środkach dydaktycznych.. w przypadku małoletniego należy wyrazić zgodę rodzica na udział dziecka, w przypadku pełnoletniego- sam decyduje.

Zasada2 współpraca domu, szkoły i kościoła w wychowaniu
najważniejsze założenie to wspólne budowanie autorytetu nawzajem, a w najgortszym wypadku nie nieszczelnie wzajemne.

Zasada4 oparcie wychowania na systemie wartości
spójny system wartości oparty na nauce chrześcijańskiej (najlepiej) ponieważ mówi on o wartościach ogólnoludzkich, które są zaakceptowane przez każdego.

Zasada5 szacunek dla wychowanka
zasada6 ciągłość procesu wychowania do miłości.

Zasada7 autentyzm wychowawczy

Zasada8 dobre przygotowanie do każdej lekcji

IV .pomoce do wychowania seksualnego

Szkoła jest instytucją, która powinna przekazywać nie tylko wiedzę i umiejętności ale również, powinna dbać o rozwój człowieka. Musimy być świadomi, że to człowiek jest podmiotem swojego rozwoju a inni- wychowawcy, rodzice, nauczyciele - jego promotorami.

Strategie wychowawcze i profilaktyczne, mają pobudzać młodego człowieka do brania odpowiedzialności za siebie.

Istnieje ścisły związek profilaktyki z wychowaniem - działania profilaktyczne nie mogą być nigdy antywychowawcze. Spójność jednych i drugich prowadzi do osiągnięcia właściwego celu.

Kilka przykładów programów wychowawczych :

• „wędrując ku dorosłości”

• „dorastanie do Miłości”

• „wychowanie do miłości”

• „zanim wybierzesz”

Roz. 21. RÓWIEŚNICY. AUTORSKIE PROGRAMY WSPIERANIA ROZWOJU MŁODYCH

Wpływ kolegów na zachowania młodzieży

• Stale wzrasta liczba młodzieży przejawiającej zachowania dewiacyjne

• Młodzi ludzie w grupie rówieśniczej dostrzegają możliwości realizacji swoich kompetencji społecznych, szansę znalezienia zaplecza emocjonalnego, ciekawego środowiska, współdziałania oraz dzielenia się pragnieniami i problemami

1. FUNKCJE WSPÓLNOT RÓWIEŚNICZYCH:

1. Zastępowanie rodziny - zaspokojona potrzeba bezpieczeństwa

2. Stabilizacja osobowości

3. Podnoszenie poczucia własnej wartości - poprzez przyjęcie do zbiorowości rówieśniczej

4. Określanie standardów zachowania

5. Zapewnienie „bezpieczeństwa wynikającego z liczebności” - chroni przed przymusem ze strony dorosłych - pozwala na stosowanie argumentu - „skoro innym wolno to dlaczego nie mnie”

6. Stwarzanie okazji do rozwijania społecznych kompetencji

7. Inicjowanie warunków do przyjęcia wzorów i do ich naśladowania

Wpływ kolegów - dodatni i ujemny ujemny, bo uczenie destrukcyjnego zachowania dwa zjawiska:

• MODELOWANIE SPOŁECZNE

• KONFORMIZM (wpływ norm grupowych na decyzje i postępowanie młodego człowieka)

• Negatywni liderzy - nieliczna grupa osób, którzy wprowadzają destrukcyjne normy i narzucają je większości

• Pozytywni liderzy - stanowią pozytywny wzorzec ( modelowanie zachowań), negują destrukcyjne normy grupowe, osłabiają błędne przekonanie normatywne ( są dowodem, że nie wszyscy zachowują się w sposób dewiacyjny)

Rówieśnicze strategie profilaktyczne

• Programy pozytywnej presji rówieśniczej - wykorzystują nacisk społeczny, aby zmienić zachowania negatywne na pozytywne np. ZASTĘPY HARCERSKIE

• Programy nauczania rówieśniczego - pomaganie młodszym uczniom przez starszych w nauce

• Program rówieśniczego doradztwa - pomaganie nastolatkom w rozwiązywaniu problemów życiowych 2 fazy: szkoleniowa ( przyszli doradcy sami uczestniczą najpierw w różnych warsztatach i treningach) i wdrożeniowa (słuchanie, obdarzanie dyskrecją, zachęcanie do wizyty u specjalistów, itd.)

• Programy uczestnictwa rówieśniczego - tworzenie nowych ról dla młodzieży, żeby kształtować ważne kompetencje życiowe: pobudzają aktywność, dają możliwość podejmowania decyzji, uczą odpowiedzialności za własny rozwój i dobro najbliższego środowiska

• Otwarte programy uczniowskie - pomoc rówieśnicza - doradzanie

PROFILAKTYKA PIERWSZORZĘDOWA - Program „ Aktywizacji Samorządów Uczniowskich” - CEL: doskonalenie umiejętności społecznych zarówno uczniów działających w samorządach, jak i ich dorosłych opiekunów

PROFILAKTYKA DRUGORZĘDOWA - Program „ Rówieśniczych Doradców” - działania nieprofesjonalne - wyłonić grupy młodzieży i nauczycieli cieszących się zaufaniem uczniów, a następnie przygotować ich do pełnienia działań pomocowych przez organizację odpowiednich szkoleń

PROFILAKTYKA TZRECIORZĘDOWA - Klub Wzajemnej Pomocy - rówieśnicze wsparcie młodzieży kończącej terapię różnego rodzaju zaburzeń - konstruowany przez grupy samopomocowe, których członkowie pomagają sobie nawzajem w procesie rozwoju

Kto może być odbiorcą projektu rówieśniczego? UCZNIOWIE SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH - bo szybki rozwój, duże zmiany, mogą podejmować różne zachowania problemowe - palenie, picie itd.

Realizatorzy? Studenci - po mają pozytywne wpływ na dorastające osoby

Jaki model wykorzystać? Model NIDA (stworzony przez Narodowy Instytut ds. Uzależnień w USA - podstawą modelu KONCEPCJA: podstawowym zadaniem profilaktyki jest towarzyszenie młodemu człowiekowi w rozwoju i dojrzewaniu w taki sposób, aby uchronić go od patologii i umożliwić stawanie się zdrowym, w pełni produktywnym członkiem społeczeństwa.

MODEL NIDA: 10 faz:

1. Ocena potrzeb

2. Sformułowanie twierdzeń problemowych

3. Określenie celów programu

4. Przełożenie celów na konkretne zadania

5. Przekształcenie zadań na konkretne kroki w realizacji programu

6. Określenie dostępnych w danej społeczności zasobów programu

7. Wskazanie źródeł pomocy spoza lokalnej społeczności

8. Określenie sposobów oceny efektywności programu

9. Wyodrębnienie potencjalnych trudności przy realizacji programu

10. Sporządzenie końcowego planu działania

W rozdziale tym opisane są także przykładowe programy oddziaływań rówieśniczych ( 3 różne programy w oparciu o Model NIDA, ale myślę, że jest to raczej ciekawostka i nie trzeba za bardzo się na tym skupiać;)))

Roz. 22. PROFESJONALISCI.ZNACZENIE SPECJALISTYCZNEJ POMOCY NA PRZYKŁADZIE LECZENIA OTYŁOŚCI.

Otyłość wg WHO to przewlekła choroba bez tendencji do samoistnego ustępowania, w której zespół objawów uwarunkowany jest czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi.

Ocenia się że w Polsce co trzecia dorosła kobieta i co drugi dorosły mężczyzna ma nadwagę.

Charakterystyka syndromu nadmiernego objadania się:

Nadmierne łaknienie-żarłoczność, obżarstwo, jako zaburzenie charakteryzuje się gwałtownym pochłanianiem pożywienie, jednak napadom nadmiernego łaknienia nie towarzyszą wymioty ani inne formy przeczyszczania organizmu.

Charakteryzuje się:

• Powtarzającymi się napadami żarłoczności

• Występowaniem epizodów przejadania się co najmniej 2 razy w tygodniu przez okres 6 miesięcy

• Spożywaniem posiłków w samotności

• Jedzeniem aż do uczucia przepełnienia

U niektórych chorych może wystąpić przymus spożywania określonych pokarmów, przykładowo czekolady bądź lodów.

Analizy epidemiologiczne udowodniły, że otyłość jest niekwestionowaną przyczyną umieralności ogólnej.

Przyczyny doprowadzające do obżarstwa:

1)uwarunkowania biologiczne(podwzgórze)

• Układ hormonalny

• Substancje regulujące

• Enzymy

• Neuroprzekaźniki

2)determinanty środowiskowe

3)przyczyny psychologiczne

• Zaburzenia mechanizmów samoregulacji

• Nieprawidłowe przekonania i oczekiwania jednostki

• Emocje

• Stres

4)kontekst psychoseksualny

• Doświadczanie przemocy seksualnej w dzieciństwie

Przykład pacjentki z otyłością olbrzymią, opis znaczenia obecności profesjonalistów w jej terapii.

roz. 23. WSPÓLNOTY SAMOPOMOCOWE. UZDRAWIAJĄCA SIŁA DOŚWIADCZEŃ

Podział grup społecznych ze wzg na pełnione funkcje:

• zadaniowe- podejmowanie działań na rzecz rozwiązywania wspólnych problemów

• edukacyjne- rozwijanie określonych kompetencji uczestników

• terapeutyczne- pomoc ludziom w rozwiązywaniu różnego rodzaju trudności przy udziale terapeuty

• samopomocowe

Specyfika grup samopomocy

- Grupy Samopomocy powstały z ramienia Biura Obsługi Ruchu Inicjatyw Społecznych (BORIS)

- są dobrowolnymi małymi strukturami grupowymi, nastawionymi na wzajemną pomoc i osiągnięcie określonego celu

- tworzone przez ludzi uznających się za równych sobie

- zakładane przez osoby, które uważają, że ich potrzeby nie są lub nie mogły być zaspokojone przez instytucje społeczne

- zorientowane przyczynowo i propagujące idee oraz wartości, dzięki którym wzbogacają poczucie tożsamości

- idea samopomocy- osoba należące do takiej grupy jest zarówno biorcą jak i dawcą wsparcia

- nie mogą zastąpić opieki medycznej czy psychoterapeutycznej, mogą ją natomiast skutecznie uzupełniać

Rodzaje społeczności samopomocowych

1 Anonimowy Alkoholicy

- istnieje ok. 100 tys grup w 150 krajach skupia około 3mln uczestników

- bazują na programie „Dwunastu kroków”  trzeźwość wykracza poza pojęcie abstynencji, oznacza zmianę w sferze poznawczej, emocjonalnej i duchowej

- zaszczepienie nadziei- osoba patrząc jak zdrowieją inni wierzy, że jest możliwa zmiana jej życia

- dzielenie się doświadczeniami

- odkrycie podobieństwa w przeżywanych trudnościach

- altruizm- pomoc innym członkom grupy

- rozwój umiejętności społecznych

- poczucie integracji

- odsłonięcie i odreagowanie emocji

- uzyskiwanie informacji na temat radzenia sobie z uzależnieniem

Pozostałe grupy też bazują na programie ”Dwunastu kroków”

2. Dorosłe Dzieci Alkoholików (DDA)

- takie osoby wykazują pewne cechy wspólne: poczucie inności i wyobcowania, wchodzenie w relacje zależnościowe, mylenie miłości z litością, zaprzeczanie własnym potrzebom, nadmierna odpowiedzialność i koncentracja na innych, lęk przed odrzuceniem, nadmierne poczucie winy, niska samoocena

- cel: przyjęcie odpowiedzialności za własne życie, radzenie sobie z wymaganiami codzienności z pozycji dorosłej osoby a nie zranionego dziecka itp.

3. Anonimowi Narkomani

- idea ich działania zawarta w „Białej książeczce” : (…) nie interesuje nas jakie narkotyki i jak dużo ich zażywałeś(…), tylko co zamierzasz zrobić ze swoim problemem i jak my możemy ci w tym pomóc.

- w kraju ok. 60 grup

4. Anonimowi Uzależnieni od Seksu i Miłości

- uzależnienie od wchodzenia w relacje seksualne i związki emocjonalne z osobami bez wcześniejszego ich poznania, zatracenie granic niepożądanych zachowań, częsta zmiana partnerów, angażowanie się w kilka jednoczesnych relacji o seksualnym charakterze. Lęk przed porzuceniem i osamotnieniem stanowi motywację do trwania w bolesnych i niszczących związkach

- na terenie kraju działa ok. 30 grup

5. Anonimowi Seksoholicy

- dla osób w związkach małżeńskich trzeźwość rozumie się jako powstrzymanie się od wszelkich form masturbacji oraz zachowań seksualnych z osobami spoza związku, a dla osób „wolnych” trzeźwość- powstrzymanie się od seksu

6. Anonimowi Żarłocy

- nie proponują diet i ćwiczeń

- efektem jest uzdrowienie w sferze emocjonalnej, fizycznej i duchowej, prowadzi to do wyzwolenia się z obsesji jedzenia

6,5 tys grup w 75 krajach

24. PORTALE SPOŁECZNOŚCIOWE. SIEĆ INTERNETOWA JAKO ŹRÓDŁO WSPARCIA.

Na początku jest wyjaśnione czym jest fb i inne zabawne dodatki społecznościowe (jak np. fora dyskusyjne), więc daruję sobie tłumaczenie tego, gdyż wszyscy żyjemy w XXI wieku

Podziała portali:

• Skierowane do konkretnych grup społecznych (NK)

• skoncentrowane na dzieleniu się określonymi treściami… hehe… ciekawe jakimi (fotka.pl, youtube.com)

• skupiające wąskie grono osób, np. miłośników gronostajów krótkowłosych z przedgórza Alp, o ile takowy gatunek istnieje (grono.net)

• branżowe (portal dla lekarzy konsylium24.pl) - ciekawe o czym tam gadają - może o mysi kiszkach Czesia z „Włatcy móch”)

• tematyczne (np. jak hodować wieprzka na stancji na studiach, żeby właściciel się nie poorientował)

• handlowe (allegro.pl)

W rozumieniu strukturalnym sieć internetowa należy przede wszystkim do naturalnych sieci wsparcia społecznego (relacyjny charakter, dynamiczna interakcja: hihihi… np. „Lubię to”).

Co dają portale społecznościowe? (kasy użytkownikom na pewno nie dają)

• źródło podtrzymania emocjonalnego dla użytkowników

• przynależność do grupy o podobnych zainteresowaniach, problemach sprzyja budowaniu własnej tożsamości i potrzebę przynależności (związek flisaków podhalańskich)

• wsparcie o charakterze wartościującym dla użytkowników - akceptacja, uznanie itp.

• źródło informacyjne (jak upolować chomika w trakcie huraganu)

• dostarczanie konkretnej pomocy i instruktażu w przeżywanych trudnościach (np. co zrobić jak się zje na obiad zbyt pikantnego kebaba)

• działalność charytatywna portali, pomoc materialna w stylu „Daj Pan na piwo”

Jest też mowa o trybie multiplayer w grach - no jasne - jak na wojnę z nazistami, to tylko z kumplami z frakcji aliantów - jest raźniej

Niektóre zagrożenia sieci: (zaczynam się bać… brzmi przerażająco)

• anonimowość i łatwość nawiązywania kontaktów

• łatwość zrywania kontaktów (usuń z listy znajomych)

• masa nieprawdziwych i niepożądanych informacji

• nierealistyczne oczekiwania spowodowane informacjami z netu

• zbyt długie siedzenie przed kompem - trzeba kupić dobry fotel i będzie po problemie

• uzależnienie od gier i trybu multiplayer - i Ty zostań bohaterem w swoim ogródku

ROZ. 25. WYZWANIE WSPÓŁCZESNOŚCI - SKUTECZNA DZIAŁALNOŚĆ PROFILAKTYCZNA W SPOŁECZNOŚCIACH LOKALNYCH

18. W zakresie działań prewencyjnych zaznacza się kilka podejść:

• koncentracja na osobach preferujących destrukcyjne zachowania, charakter indywidualistyczny

• przeciwdziałanie dewiacyjnemu postępowaniu jest rodzajem procesu społecznego, który osłabia motywację jednostek na rzecz nieakceptowanych społecznie aktywności

• na dewiacyjne postępowanie składają się zarówno indywidualne motywy, jak i procesy społeczne

• strategie zapobiegawcze powinny uwzględniać przede wszystkim kontekst sytuacyjny

19. Argumenty za włączaniem małych społeczności w działalność zapobiegawczą:

• możliwość przeprowadzenia wczesnej diagnozy

• duża adekwatność w stosunku do potrzeb odbiorców

• szansa podjęcia oddziaływań zapobiegawczych od najwcześniejszych okresów rozwojowych osób potencjalnie zagrożonych zachowaniami dewiacyjnymi

• istnienie naturalnych więzi społecznych zwiększających sprawność organizacyjną i skuteczność realizowanych strategii

• duże możliwości w zakresie przeprowadzania określonych badań ewaluacyjnych

• elastyczność związana z wprowadzaniem bieżących korekt i modernizacji

• wysoka ekonomiczność

Lokalny system profilaktyki to zespół działań - metod i form - organizowanych przez odpowiednie instytucje, których celem jest oddziaływanie zapobiegawcze skierowane zarówno na jednostki, jaki i na formy regulacji funkcjonowania społeczności lokalnej jako całości. (Michel, s. 292)

20. Diagnoza jako podstawa działań zapobiegawczych powinna zawierać:

1. opis występujących problemów

2. ocenę dotychczas realizowanych działań profilaktycznych, w tym również wyniki badań ewaluacyjnych

• zdobywanie informacji na temat zapotrzebowania na profilaktykę - metody badań:

• technika wywiadów z osobami kompetentnymi

• technika przeglądu społecznego - wywiady lub badania kwestionariuszowe w grupach reprezentatywnych dla danej społeczności

• technika analiz demograficznych - analiza danych zgromadzonych przez wyspecjalizowane instytucje

• technika wskaźników dedukcyjnych - opracowanie prognoz dotyczących rozwoju potencjalnego zagrożenia na bazie analiz statystycznych

• technika danych programowych - badanie źródeł i form pomocy, jakie wykorzystuje się w różnych programach w odniesieniu do populacji potrzebującej wsparcia, w ten sposób można stosować sprawdzone strategie, a jednocześnie wprowadzać niezbędne modyfikacje

c) charakterystykę „narzędzi zmiany” - uwzględnienie możliwych podmiotów działania (instytucje, organizacje), ich kompetencji (poziom przeszkolenia, predyspozycje osobowe), zasobów o charakterze finansowym i materialnym (pomieszczenia, sprzęt)

21. Kierunki podejmowanych działań:

• strategia informacyjna - kampanie informacyjne, zwiększenie pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej, koordynacja wielowymiarowego wsparcia

• strategia edukacyjna - zwiększanie kompetencji życiowych mieszkańców, np. poprzez zajęcia warsztatowe, udzielanie pomocy rodzinom, w których występują różnego rodzaju problemy poprzez np. poradnictwo, świetlice socjoterapeutyczne, opiekuńczo-wychowawcze i środowiskowe

• strategia działań alternatywnych - najczęściej promowanie zdrowego stylu życia poprzez organizowanie zajęć sportowo-rekreacyjnych, imprez turystycznych …

• strategia interwencyjna - głównie dwa kierunki działań: zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu, ochrona przed przemocą w rodzinie

22. Ewaluacja realizowanych zadań jest ważna, ponieważ:

• pozwala na podjęcie decyzji odnośnie zasadności kontynuowania programu w przyszłości

• może pomóc w skorygowaniu błędów, jakie za istniały na etapie projektowania i/lub realizacji zadań

• pozwala na wprowadzenie korzystnych modyfikacji

Zazwyczaj do pomiaru skuteczności programu profilaktycznego stosowany jest model osiągania zamierzonego celu, polegający na ustaleniu głównego zamierzenia i sprawdzeniu, czy zostało ono osiągnięte. Alternatywą wobec tego modelu jest strategia ewaluacji celów. Polega ona na opisaniu celów do jakich miały doprowadzić podjęte działania, a następnie obserwacji efektów - zarówno zamierzonych, jaki i niezamierzonych. W ten sposób twórcy mają pewną kontrolę nie tylko nad zjawiskami pożądanymi i oczekiwanymi, lecz także nad ubocznymi skutkami programu.

23. Wysoka jakość oferowanych form działalności stanowi efekt następujących czynników:

• szczerości - prowadzenie działań z przekonaniem o ich konieczności i słuszności

• równowagi - pomiędzy własnymi poglądami a możliwościami działania, stawianie realistycznych celów

• skuteczności - współwystępuje z profesjonalizmem i kompetencjami realizatorów

• zaufania - dbałość o lojalność i szacunek w stosunku do uczestników programu

• spójności - sensowność, kompleksowość i wzajemne powiązanie prowadzonych oddziaływań

• zainteresowania - świadomość, iż podjęte działania są potrzebne, ponieważ służą rozwojowi konkretnych jednostek i grup społecznych

54

W

P

W

P P

Najpierw osoba pali „bo chce”, potem - „bo musi”.

---