Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
1.2. Materiały na konstrukcję budynku
Głównym materiałem stosowanym do budowy domów o konstrukcji szkieletowej jest drewno sosnowe. Na poszycia ścian, stropów i połaci dachowych są płyty drewnopochodne płyta OSB/3, płyta V-100 bądź sklejka. Przy czym na poszycie ścian mogą być stosowane także płyty gipsowo - włóknowe. Do łączenia drewnianych elementów konstrukcji stosuje się gwoździe, wkręty, zszywki i łączniki metalowe.
1.2.1. Materiały konstrukcyjne Domy Szkieletowe -www.lech-bud.org
Materiałem konstrukcyjnym przy budowie domów o lekkiej konstrukcji szkieletowej jest drewno sosnowe stosowane na główne elementy konstrukcji ściany, stropów i dachów. Drewno świerkowe można stosować na słupki ścian.
1.2.1.1. Drewno konstrukcyjne
Drewno przeznaczone na konstrukcję budynku winno spełniać wymogi wytrzymałościowe zgodnie z obowiązującymi normami. Drewno winno być suszone komorowo, czterostronnie strugane, z zaokrąglonymi lub fazowanymi krawędziami, o wilgotności maksimum 18 %
Drewno winno być bez śladów kory, zarobaczenia, sinizny i zgnilizny, pozbawione dużej ilości sęków, pęknięć, krzywizny i wichrowatości.
Do budowy szkieletu należy stosować drewno sosnowe, klasy K27. Tarcica musi być suszona komorowo i czterostronnie strugana. Drewno nie może mieć określonych normowo wad, na przykład chorych sęków lub pęknięć, bowiem zmniejszają one jego wytrzymałość.
W drewnie suszonym komorowo nie ma żadnych zarodników pleśni i grzybów. W czasie suszenia zabijane są także larwy owadów oraz całkowicie zatrzymany jest proces sinienie drewna. Wilgotność tarcicy z drewna sosnowego, z której można budować dom, powinna wynosić:
Nie więcej, niż 18% - jeśli elementy będą obudowane,
Nie więcej, niż 23% - jeśli elementy będą na otwartym powietrzu
Drewno przywiezione na budowę nie powinno mieć wilgotności większej niż 18-19%. W trakcie budowy - trwającej przeważnie kilkanaście tygodni - drewno wysycha do wilgotności, około 16%, co zapewnia maksymalną wytrzymałość i niezmienność wymiarów elementów.
Drewno konstrukcyjne strugane jest bardziej odporne na działanie ognia niż nie strugane : płomienie ognia ślizgają się po jego gładkiej powierzchni. Drewno strugane jest również rzadziej atakowane przez owady, którym trudniej dostać się do środka elementu przez gładką powierzchnię.
Tarcica konstrukcyjna dla budownictwa szkieletowego
Tarcica konstrukcyjna
Drewno konstrukcyjne dostarczone na budowę winno posiadać deklarację zgodności potwierdzającą spełnienie wymogów określonych w Polskiej Normie. Deklaracja, wystawione przez producenta, winna zapewniać o spełnieniu przez tarcicę wymogów, stawianych tarcicy sortowanej wizualne, w zakresie klas KG, KS i KW według normy PN-82/D-94021 6 Tarcica iglasta konstrukcyjna sortowana metodami wytrzymałościowymi. Ponadto deklaracja zgodności winna określać producenta, identyfikować wyrób, a także zawierać aktualny symbol dla tarcicy konstrukcyjnej wg Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) 6 20.10.10-45.50.
Wymiary drewna konstrukcyjnego
Lekkie budownictwo szkieletowe opiera się na konstrukcji wymiarowanej według standardów Typowe wymiary elementów konstrukcyjnych:
- 38 x 63 mm - stosowane na ścianki działowe
- 38 x 89 mm - stosowane na ścianki działowe
- 38 x 100 mm - stosowane na ścianki działowe
- 38 x 140 mm - stosowane na ściany zewnętrzne
- 38 x 150 mm - stosowane na ściany zewnętrzne,
- 38 x 185 mm - stosowane na belki stropowe
- 38 x 200 mm - stosowane na belki stropowe
- 38 x 235 mm - stosowane na belki stropowe
- 38 x 285 mm - stosowane na belki stropowe
Długości handlowe tarcicy:
- 2,44 m
- 3,05 m
- 3,66 m
- 4,27 m
- 4,88 m
- 5,49 m
- 6,10 m
Tarcica konstrukcyjna
1.2.1.2. Belki dwuteowe
Na elementy konstrukcji budynku belki stropowe, słupki ścian, elementy konstrukcji dachu mogą być stosowane belki dwuteowe oparte na materiałach drewnopochodnych.
Elementy konstrukcyjne budynku z zastosowaniem belek dwuteowych winne być wykonane zgodnie z wymogami wytrzymałościowymi określonymi w Polskich Normach.
Stopki belek dwuteowych mogą być wykonane z drew- na litego lub LVL . Natomiast średniki belek mogą być wykonane z płyty OSB/4 lub twardej płyty pilśniowej.
Nośność belek, w zależności od zastosowanych materiałów, określa producent.
Belka dwuteowa ze stopkami z drewna litego
Belka dwuteowa ze stopkami z LVL
1.2.1.3. Belki stalowe
Na elementy konstrukcji mogą być stosowane belki stalowe dwuteowniki lub ceowniki. Belki stalowe stosuje się głównie na podciągi dla zwiększenia rozpiętości stropów drewnianych.
Elementy konstrukcyjne budynku, na które zastosowano dwuteowe belki stalowe winne być wykonane zgodnie z wymogami wytrzymałościowymi określonymi w Polskich Normach.
Belka stalowa jako podciąg schowany w grubości stropu
1.2.2. Materiały płytowe stosowane na poszycia
Ze względu na oddziaływanie wilgoci na poszycia stropów, ścian zewnętrznych i połaci dachów należy stosować płyty posiadające właściwości wilgocią uodpornione. Właściwości takie posiadają drewnopochodne płyty: płyta OSB/3, płyta wiórowa V-100, sklejka wodoodporna, a także płyty gipsowo-wiórowe.
1.2.2.1. Płyta OSB/3
Płyta OSB - to płyta o ukierunkowanych wiórach płaskich - w warstwach zewnętrznych wióry w układane są równolegle do długości płyty, a w warstwie wewnętrznej prostopadle. Płyta OSB zawiera ok. 90% drewna.
Płyta OSB dwustronnie lub czterostronnie frezowana na pióro i wypust
Płyta OSB produkowana jest w trzech odmianach:
- OSB/2 - nie posiada właściwości wilgocią odpornych , przeznaczona do stosowania w suchych pomieszczeniach, nie jest płytą konstrukcyjną,
- OSB/3 . posiada właściwości wilgocią odporne, przeznaczona do stosowania zewnętrznego i w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności, jest płytą konstrukcyjną,
- OSB/4 . posiada właściwości wilgocią odporne, jest płytą konstrukcyjną stosowaną powszechnie do produkcji elementów konstrukcyjnych, np. belek dwuteowych,
Z płyt OSB w lekkim budownictwie szkieletowym zastosowanie znajduje płyta OSB/3, jako poszycie stropów, ścian i dachów.
Płyta OSB/3 jest produktem drzewnym składającym się z wiórów płaskich, które pod wpływem wysokiego ciśnienia i temperatury sklejane są wodoodporną żywicą for- aldehydowo - fenolowo - mocznikowo - melaminową, a następnie natryskiwane specjalnym systemem klejowym i emulsją parafinową, dzięki czemu uzyskuje dużą odporność na działania warunków atmosferycznych.
Płytę OSB/3 stosuje się powszechnie na zewnętrzne poszycie ścian, stropów i połaci dachowych. Grubość płyty należy przyjmować w zależności od miejsca montażu, z uwzględnieniem przenoszonych obciążeń i rozstawu elementów konstrukcji.
Ze względu na zawartość formaldehydu w płycie OSB/3, w przypadku stosowania płyty wewnątrz budynku, ilość płyty nie może przekroczyć 1 m 2 płyty na 1 m 3 kubatury.
Standardowe wymiary płyt: Wymiary (w mm): 2440x1220 lub 2500x1250
Grubość (w mm) : 6 ; 8 ; 10 ; 12 ; 15 ; 18 ; 22 ; 25
Grubość dla płyt z krawędziami dwustronnie lub czterostronnie frezowanymi na pióro i wypust (w mm) : 15 ; 18 ; 22 ; 25
1.2.2.2. Płyta V-100
Płyta wiórowa, prasowana, wodoodporna z drobnych wiórów drzewnych sklejonych żywicą klejową produkcji niemieckiej firmy BASF.
Płyta V-100 może być stosowana na zewnętrzne poszycie ścian, stropów i połaci dachowych. Grubość płyty należy przyjmować w zależności od osiowego rozstawu elementów konstrukcji z uwzględnieniem przenoszonych obciążeń
Ze względu na zawartość formaldehydu w płycie V-100, w przypadku stosowania płyty wewnątrz budynku, ilość płyty nie może przekroczyć 1 m 2 płyty na 1 m 3 kubatury.
Płyta V-100
1.2.2.3. Sklejka wodoodporna
Sklejka stanowi płytę z nieparzystej ilości warstw fornirów, których włókna w przylegających do siebie warstwach przebiegają pod kątem prostym. Sklejki mogą być wykonane również w sposób gdzie wszystkie warstwy fornirów ułożone są równolegle względem siebie, dzięki czemu uzyskujemy sklejkę o zwiększonej wytrzymałości na zginanie.
Sklejki zaklejane żywicą melaminowo-mocznikową lub fenolowo-formaldehydową uzyskują właściwości wodoodporne.
Sklejki mogą być produkowane z drewna iglastego lub z drewna liściastego.
Sklejka wodoodporna może być stosowana na poszycie stropów, ścian i połaci dachowych. Przyjmując grubość sklejki należy uwzględnić miejsce montażu przenoszone obciążenia i rozstaw elementów konstrukcji.
Ze względu na zawartość żywic, sklejki wodoodporne, w przypadku stosowania wewnątrz budynku, mogą być stosowane w ilości nie przekraczającej 1 m 2 płyty na 1 m 3 kubatury.
Właściwości fizyko mechaniczne sklejki wodoodpornej na przykładzie sklejek produkowanych przez "Sklejka-Pisz" s.a.
Sklejka wodoodporna
1.2.2.4. Płyty gipsowo - włóknowe
Płyty gipsowo - włóknowe wykonywane są z gipsu budowlanego, włókien celulozy uzyskiwanych z papieru, dodatków modyfikujących i wody. Surowce te są mieszane ze sobą i prasowane pod wysokim ciśnieniem. Otrzymywany w ten sposób materiał jest suszony, impregnowany środkiem hydrofobowym i przycinany na potrzebne formaty.
Płyta gipsowo-włóknowa może być stosowana na zewnętrzne i wewnętrzne poszycie ścian oraz sufitów. Grubość płyty należy przyjmować w zależności od rozstawu elementów konstrukcji.
Płyty gipsowo - włóknowe Fermacell posiadają podobne właściwości fizyko-mechaniczne pozwalające zastosować je jako materiał poszyciowy ścian zewnętrznych w lekkim budownictwie szkieletowym.
Właściwości fizyko-mechaniczne płyt gipsowo - włóknowych przedstawione zostają na podstawie płyt Fermacell, najbardziej popularnej płyty gipsowo - włóknowej na rynku.
Płyta Fermacell wykonana jest z gipsu budowlanego (ok. 80%), włókien celulozowych (ok. 20%) i wody. Materiały te są mieszane i prasowane pod wysokim ciśnieniem. Płyta posiada jednorodną budowę.
Płyty Fermacell, mają zastosowanie jako:
- okładziny wewnętrzne ścian i stropów pełnych i szkieletowych,
- podkłady pod podsadzki.
- poszycie zewnętrzne ścian szkieletowych od strony elewacyjnej, pod warunkiem zastosowania trwałej i skutecznej warstwy elewacyjnej, chroniącej płyty przed bezpośrednim oddziaływaniem czynników atmosferycznych.
Biorąc powyższe pod uwagę płyty Fermacell mogą być stosowane jako poszycie zewnętrzne ścian zewnętrznych na budynkach szkieletowych, jako podkład pod elewację wykonaną w systemie dociepleń zewnętrznych, z styropianem klejonym do płyty Fermacell. Nie powinny natomiast być stosowane jako poszycie zewnętrzne pod wszelkiego rodzaju okładziny elewacyjne, które nie tworzą szczelnej powłoki elewacyjnej np. siding winylowy, siding drewniany.
Płyty Fermacell należy mocować do drewnianej konstrukcji stosując wyłącznie gwoździe ocynkowane lub podobnie zabezpieczone przed rdzą lub nierdzewne.
Sklejka wodoodporna
1.2.3. Łączniki
Do łączenia drewnianych elementów konstrukcji należy stosować łączniki metalowe - gwoździe, wkręty do drewna, śruby, zszywki lub złącza metalowe. Łączniki winne posiadać deklarację zgodności producenta o spełnieniu wymagań stawianych przez Polskie Normy i być dopuszczone do stosowania w budownictwie.
Gwoździe, śruby lub zszywki należy wbijać w takiej odległości od końca by wbijanie nie powodowało pęknięcia elementu łączonego.
1.2.3.1. Gwoździe
Gwoździe stosowane w połączeniach elementów konstrukcyjnych winne być o długości nie mniejszej niż łączna grubość pierwszego elementu łączonego i połowa grubości drugiego elementu.
1.2.3.1.1. Gwoździe budowlane zwykłe
Gwoździe budowlane zwykłe stosuje się do łączenia poszczególnych drewnianych elementów konstrukcji ścian, stropów i dachu, a także do montażu poszycia stropów, ścian i dachu. Gwoździe budowlane zwykłe można zastąpić gwoździami skrętnymi o tej samej długości, lub gwoździami karbowanymi o nieco krótszej długości niż wymagana długość gwoździa zwykłego.
1.2.3.1.2. Gwoździe budowlane skrętne
Gwoździe skrętne można stosować w zastępstwie gwoździ budowlanych zwykłych do łączenia poszczególnych drewnianych elementów konstrukcji ścian, stropów i dachu, a także do montażu poszycia stropów, ścian i dachu. Gwoździe skrętne można zastąpić gwoździami budowlanymi zwykłymi o tej samej długości bądź gwoździami karbowanymi lub wkrętami do drewna o nieco krótszej długości niż wymagana długość gwoździa zwykłego.
1.2.3.1.3. Gwoździe budowlane karbowane
Gwoździe karbowane można stosować w zastępstwie gwoździ zwykłych lub skrętnych do łączenia poszczególnych drewnianych elementów konstrukcji ścian, stropów i dachu, a także do montażu poszycia stropów, ścian i dachu. Wymiar gwoździ karbowanych może być nieco mniejszy niż wymagany wymiar gwoździ budowlanych zwykłych lub skrętnych i równy wkrętom do drewna stosowanych do łączenia tych samych elementów konstrukcji budynku.
1.2.3.1.4. Gwoździe papowe
Gwoździe papowe należy stosować do montażu płyt gipsowo - włóknowych na poszycia zewnętrzne ścian.
1.2.3.2. Wkręty do drewna
Wkręty do drewna można stosować do łączenia poszczególnych drewnianych elementów konstrukcji ścian, stropów i dachu, a także do montażu poszycia stropów, ścian i dachu. Wymiar wkrętów do drewna może być nieco mniejszy niż wymagany wymiar gwoździ budowlanych zwykłych lub skrętnych i równy gwoździom karbowanym stosowanym do łączenia tych samych elementów konstrukcji budynku.
1.2.3.3. Śruby
Śruby (kotwy) należy stosować do montażu podwaliny ścianie fundamentowej lub płycie betonowej. Śruby mogą być także stosowane do łączenia dwóch lub kilku elementów konstrukcji w jedną całość.
1.2.3.4. Zszywki
Zszywki można stosować do montażu poszycia ścian i połaci dachu wykonanego z płyt drewnopochodnych lub płyt gipsowo-włóknowych.
1.2.3.6. Płytki kolczaste
Płytki kolczaste stosuje się do łączenie elementów drewnianych w płaszczyźnie poziomej. Powszechne zastosowanie znalazły przy montażu elementów wiązarów dachowych. Mogą rówwnież być stosowane do łączenie elementów przy prefabrykacji ścian i stropów.
Płytki kolczaste
1.2.3.5. Złącza metalowe
Drewniane elementy konstrukcji można łączyć za pomocą złączy metalowych. W budownictwie szkieletowym zastosowanie znajdują: wsporniki belek, złącza kątowe, złącza kalenicowe, stopki pod słupy, a także blachy do ochrony instalacji.
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
1.3. Wymagania techniczno-montażowe dla posadowienia
1.3.1. Posadowienie
Drewnianą konstrukcję budynków szkieletowych można stawiać na płycie betonowej lub, w przypadku drewnianego stropu nad podpiwniczeniem - na ścianach fundamentowych.
Posadowienie, płyta betonowa lub korona ścian fundamentowych, winno spełniać warunek równości i płaskości. Dopuszczalne odchylenia mogą wynosić +/- 2 mm na długości ściany zewnętrznej budynku. Pomiar wypoziomowania podłoża należy dokonywać łatą o długości 2,0 m lub urządzeniem laserowym, z dokładnością do 1 mm.
W przypadku niespełnienia powyżej określonych wymagań protokół odbioru posadowienia budynku winien określać sposób doprowadzenia powierzchni podłoża do stawianych wymagań
1.3.2. Wysokość posadowienia
Budynki o konstrukcji drewnianej należy posadowić na takiej wysokości by elewacja i konstrukcja budynku nie były narażone na oddziaływanie warunków atmosferycznych (np. rozpryskujące się o grunt krople deszczu. Dla budynków o elewacji z sidingiem drewnianym lub winylowym, systemem dociepleń z wełny lub styropianu minimalna wysokość posadowienia od gruntu do poziomu stanu zerowego winna wynosić min. 20 cm, dla elewacji ceglanych - min. 15 cm.
1.3.3. Izolacja pozioma
Wszystkie drewniane elementy konstrukcji budynku, w szczególności podwaliny ścian, tak zewnętrznych jak i wewnętrznych, należy odizolować od bezpośredniego kontaktu z podłożem betonowym. Jako izolację należy stosować materiały izolacyjne w formie papy izolacyjnej lub folii budowlanej. Izolację należy wykonać z podwójnych pasków materiału izolacyjnego szerokości nie mniejszej niż szerokość podwaliny.
1.3.4. Uszczelnienie
Celem uszczelnienia podwaliny na przewietrzanie, pomiędzy izolację poziomą ścian zewnętrznych a podwalinę, należy dodatkowo układać piankę polietylen. Pianka winna być grubości min. 5 mm i szerokości równej szerokości podwaliny.
1.3.5. Izolacja pionowa
Wszystkie drewniane elementy konstrukcji, w szczególności elementy konstrukcji ścian i stropów, należy odizolować od bezpośredniego kontaktu z konstrukcjami murowanymi - np. kominy, ściany murowane dzielące budynki bliźniacze lub szeregowe.
Jako izolację należy stosować materiały izolacyjne w formie papy izolacyjnej lub folii budowlanej.
Izolację należy wykonać z podwójnych pasków materiału izolacyjnego szerokości równej drewnianemu elementowi konstrukcji ściany czy stropu.
1.3.6. Podwalina
Montaż konstrukcji budynku należy rozpoczynać od montażu podwaliny.
Na podwaliny należy stosować elementy drewniane impregnowane ciśnieniowo. Szerokość podwaliny winna być równa szerokości elementów konstrukcyjnych (słupków) ściany.
Podwalinę należy zakotwić w podłożu za pomocą kotew metalowych. Kotwy należy osadzać w odległości nie mniejszej niż 120 cm. W narożnikach budynku kotwy należy osadzić w odległości nie większej niż 30 cm poza wewnętrzne lico ściany prostopadłej do tej, na której montuje się podwalinę
Wymagania techniczno-montażowe...
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
1.4. Wymagania techniczno-montażowe dla konstrukcji stropu nad piwnicą
Konstrukcja stropów winna odpowiadać wymogom
- statyki budynku
- izolacyjności akustycznej
- izolacyjności termicznej
Konstrukcja stropu składa się z podwaliny zakotwionej do ściany fundamentowej, belek stropowych i belek czołowych - belka prostopadła do belek stropowych stanowiąca zakończenie stropu oraz z podciągów i poszyci
Podwalinę z drewna impregnowanego ciśnieniowo należy zakotwić do ściany fundamentowej lub płyty betonowej śrubami o grubości nie mniejszej niż 12 mm w maksymalnym rozstawie 240 cm
Konstrukcja stropu nad piwnicą
Konstrukcja stropu nad piwnicą
Podwalinę należy odizolować od murów fundamentowych podwójną papą izolacyjną lub podwójną warstwą folii budowlanej. Dodatkowo pod podwalinę, ze względu na przewietrzanie należy założyć uszczelnienie z pianki polietylenowej lub miękkiej wełny grubości 25 mm przez ściśnięciem.
Wielkość i rozstaw belek stropowych winien określać projekt budynku. Oparcie belek stropowych na podwalinie nie powinno być mniejsze niż 40 mm.
Połączenie drewnianych elementów stropu należy wykonać zgodnie z wymogami przedstawionymi w projekcie.
Gdy pomieszczenia piwniczne są nie ogrzewane strop nad piwnicą należy traktować jako przegrodę zewnętrzną zachowując układ warstw jak dla ściany zewnętrznej stosując opóźniacz pary, izolację cieplną i folię wiatroizolacyjną. Rolę opóźniacza pary spełniać może płyta poszycia z połączeniami wypełnionymi masą trwale plastyczną lub płyty poszycia łączone na pióro i wpust.
Grubość izolacji cieplnej winna spełniać wymagania izolacyjności cieplnej stawiane przegrodom zewnętrznym nad pomieszczeniami nieogrzewanymi.
Dla zabezpieczenia konstrukcji stropu i izolacji cieplnej przed działaniem wilgoci z gruntu, dolną powierzchnię stropu należy zabezpieczyć folią wiatroizolacyjną.
Strop należy zabezpieczyć przed skrzypieniem podłogi izolując płytę poszycia od belek stropowych. Jako izolację stosować można piankę polietylenową, uszczelki gumowe lub z filcu.
Konstrukcja stropu winna być pozioma. Pomiaru poziomu stropu należy dokonywać łatą o długości 2,0 m lub urządzeniem laserowym, z dokładnością do 1 mm na długości łaty.
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
1.5. Wymagania techniczno-montażowe dla konstrukcji ścian zewnętrznych
Ściana jest przegrodą oddzielającą otoczenie, narażone na oddziaływania atmosferyczne, od wnętrza budynku. Stąd ściana musi spełniać wymagania izolacyjności termicznej i akustycznej, być odporną na działanie wilgoci. Ściana przenosi wszelkie obciążenia ze stropów i dachu na fundamenty. Dzięki temu musi spełniać wszelkie wymagania do przenoszenia tych obciążeń.
Konstrukcja ścian winna odpowiadać wymogom
- statyki budynku
- izolacyjności cieplnej
- izolacyjności akustycznej
1.5.1. Rodzaje konstrukcji ścian
Ściany zewnętrzne budynku mogą być wznoszone w konstrukcji platformowej lub balonowej.
1.5.1.1. Konstrukcja ściany konstrukcja platformowa
Konstrukcja platformowa to konstrukcja, w której poszczególne elementy budynku - strop nad piwnicą, ściany parteru, strop nad parterem, ściany piętra itp. - wznosi się w kolejności zakończenia poszczególnych etapów budowy.
Konstrukcja platformowa
1.5.1.2. Konstrukcja ściany konstrukcja balonowa.
Konstrukcja balonowa polega na montażu konstrukcji domu poprzez wzniesienie w pierwszej kolejności ścian zewnętrznych, Np. parteru i ścianki kolankowej lub piętra, z ciągłych słupków ścian zewnętrznych. Po wzniesieniu ściany zewnętrznej, parteru i wyższej kondygnacji, montuje się strop nad parterem.
Konstrukcja balonowa ma zastosowanie szczególnie w przypadkach domów parterowych z użytkowym poddaszem ze ścianką kolankową.
Oparcie belek stropowych w konstrukcji balonowej
Konstrukcja balonowa
Oparcie belek stropowych w konstrukcji balonowej
1.5.2. Konstrukcja ściany zewnętrznej
Głównymi elementami ściany zewnętrznej są: pozioma podwalina, pionowe słupki i podwójny oczep górny. Słupki przenoszą obciążenia ze stropów i dachu na fundamenty. Do podwaliny, słupków i oczepów montuje się poszycie zewnętrzne i okładziny elewacyjne.
Na ściany zewnętrzne należy stosować elementy konstrukcji o przekroju 38 x 140 mm. Szerokość elementu podyktowana jest grubością izolacji cieplnej ściany zewnętrznej. Osiowy rozstaw słupków uzależnia się od wielkości przenoszonych obciążeń; dla budynków mieszkalnych parterowych i parterowych z użytkowym poddaszem osiowy rozstaw słupków winien wynosić 60 cm, a dla budynków piętrowych 5 40 cm.
W konstrukcji ściany zewnętrznej mogą się znajdować otwory drzwi zewnętrznych i otwory okienne.
Konstrukcja ściany winna być pionowa. Pomiaru pionu ściany należy dokonywać łatą o długości 2,0 m lub urządzeniem laserowym, z dokładnością do 1 mm na długości łaty.
Typowa konstrukcja ściany zewnętrznej
Typowy układ ściany zewnętrznej
1.5.2.1. Podwalina i oczep ścian
Podwalina to poziomy element ściany, w dolnej jej części, przenoszący obciążenia ze słupków na niżej położony element konstrukcyjny budynku. Podwalina winna posiadać tę samą szerokość, co słupki ściany.
Pod ściany parteru stawiane na płycie betonowej, należy stosować podwaliny impregnowane ciśnieniowo chemicznymi środkami ochrony drewna. Podwaline należy uszczelni na przewietrzanie.
Oczep to poziomy element ściany, więczący górną część ściany, przenoszący obciążenia na słupki z wyżej położonych elementów konstrukcyjnych budynku - stropu, dachu. Oczep winien posiadać tę sama szerokość, co słupki ściany.
Powszechnie stosuje się podwójny oczep; dolny służy do montażu słupków, górny do spięcia ścian kondygnacji i przenoszenia obciążeń z elementów konstrukcji wyższych kondygnacji. W przypadku, gdy belki stropowe wyższej kondygnacji lub krokwie są w osi słupków ściany lub z przesunięciem nie większym niż 50 mm w stosunku do słupka ściany - możliwe jest stosowanie pojedynczego oczepu ściany.
Podwójny oczep, w narożnikach budynku i połączeniach ścian należy łączyć w sposób pokazany na rysunku.
Połączenie oczep w ściany wewnętrznej ze ścianą zewnętrzną
Połączenie oczep w narożnika ściany zewnętrznej
1.5.2.2. Nawis ściany zewnętrznej
Dopuszczalny jest nawis konstrukcji ściany do szerokości 1/3 ściany zewnętrznej w stosunku do linii ściany fundamentowej lub niżej położonego stropu.
Nawis ściany zewnętrznej w stosunku do ściany fundamentowej
1.5.2.3. Konstrukcja narożnika ściany zewnętrznej
Konstrukcję narożnika tworzą ściany zewnętrzne ustawione względem siebie pod kątem prostym. Narożnik należy dodatkowo wzmocnić dwoma słupkami; jeden zamyka narożnik zewnętrzny, drugi dla podparcia płyty gipsowej.
Konstrukcja narożnika budynku
Szczegół narożnika
1.5.2.4. Konstrukcja otworu okiennego
Konstrukcję otworu okiennego tworzą dwie pary słupków po każdej stronie otworu. Wewnętrzne słupki stanowią oparcie dla nadproża, które zamyka otwór okienny w jego górnej części. Dołem otwór okienny zamyka parapet.
Otwór okienny winien być większy, od przewidzianego projektem okna, o 20 mm z każdej strony otworu.
W ścianach nośnych otwór okienny należy zwieńczyć nadprożem. Wielkość nadproża, uzależniona od szerokości otworu, winna być określona w projekcie.
Konstrukcja otworu okiennego
1.5.2.5. Konstrukcja otworu drzwiowego
Konstrukcję otworu drzwiowego tworzą dwie pary słupków po każdej stronie otworu. Wewnętrzne słupki stanowią oparcie dla nadproża, które zamyka otwór drzwiowy w jego górnej części.
Otwór drzwi zewnętrznych winien być większy od przewidywanej wielkości drzwi o 50 mm na szerokości i 70 mm na wysokości.
W ścianach nośnych otwór drzwiowy należy zwieńczyć nadprożem. Wielkość nadproża, zależna od szerokości otworu, winna być określona w projekcie.
Konstrukcja otworu drzwiowego
1.5.2.6. Nadproża
Otwory okienne i drzwiowe w ścianach nośnych należy zwieńczyć nadprożami, które poprzez słupki ościeżnicy przenoszą obciążenia z dachu i stropów wyższych kondygnacji na ściany fundamentowe i fundamenty. Nadproża wymagają specjalnej konstrukcji złożonej z dwóch elementów ustawionych pionowo. Wysokość nadproża dobiera się w zależności od wielkości przenoszonych obciążeń i rozpiętości otworu. Minimalną wysokość nadproży prezentuje poniższa tabela:
Ze względu grubość ścian zewnętrznych - 14 cm - nadproża otworów okiennych i drzwiowych należy wykonywać tej samej grubości, montując je z dwóch elementów grubości 38 mm, a przestrzeń między nimi wypełniając izolacją cieplną. Nadproże można wzmocnić poprzez dodanie, zamiast izolacji cieplnej, trzeciego elementu nadproża.
Nadproża należy oprzeć na słupkach ościeżnicy. Przy rozpiętości nadproża do 260 cm nadproże winno być oparte na pojedynczych słupkach z każdej strony nadproża. Gdy rozpiętość wzrasta do 360 cm - na podwójnych słupkach, a powyżej 360 cm 5 na potrójnych.
Nadproża nośne otworów drzwiowych w ściankach działowych należy wykonywać z dwóch elementów grub .38 mm, przyjmując wysokość według przedstawionej tabeli. By uzyskać nadproże o szerokości równej szerokości ścianki działowej (89 mm), pomiędzy elementy nadproża grub. 38 mm należy osadzić sklejkę lub płytę wiórową grub. 12 mm.
Nadproża otworów drzwiowych w ściankach działowych nienośnych wykonuje się z pojedynczego, leżącego na płask, elementu o przekroju równym przekrojowi elementów, z których montuje się ściankę działową. Usztywnienie konstrukcji otworu drzwiowego należy wykonać poprzez montaż usztywnień między słupkami ościeżą, a następnymi słupki ściany lub poprzez montaż dodatkowego słupka z każdej stronie otworu. Dodatkowe słupki winne podtrzymywać nadproże.
Rodzaje konstrukcji nadproży
1.5.2.7. Wzmocnienie ścian pod szafki kuchenne
W pomieszczeniach kuchennych należy wykonać wzmocnienia konstrukcji dla zamieszenia i zamocowania szafek kuchennych.
Wzmocnienia należy wykonać z elementów o przekroju 38 x 140 mm, montując na odpowiedniej wysokości pomiędzy między słupkami ścian pomieszczenia kuchni.
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
1.6. Wymagania techniczno-montażowe dla konstrukcji ścianek działowych
Konstrukcja ścianki działowej składa się z: podwaliny: dolnego poziomego elementu mocowanego do podłoża, słupków tworzących konstrukcję ściany i oczepu - górnego poziomego elementy łączącego słupki ściany. Na konstrukcję ścianki działowej powszechnie stosuje się elementy o przekroju 38 x 89 mm. W miejscach gdzie ścianka działowa pełni jedynie funkcje przegrody, bez wymogów w zakresie izolacyjności akustycznej, dozwolone jest stosowanie elementów o przekroju 38 x 63 mm. ścianki działowe, tzw. ścianki mokre, w których przewiduje się umieszczenie przewodów instalacji sanitarnych należy wykonać z elementów o przekroju 38 x 140 mm.
Na podwalinę leżącą na płycie betonowej należy stosować drewno impregnowane ciśnieniowo, dodatkowo odizolowane od płyty warstwą izolacji poziomej 5 papa izolacyjna lub folia budowlana.
W konstrukcji ścianki działowej mogą się znajdować otwory drzwi wewnętrznych.
Konstrukcja ściany winna być pionowa. Pomiaru pionu ściany należy dokonywać łatą o długości 2,0 m lub urządzeniem laserowym, z dokładnością do 1 mm na długości łaty.
1.6.1. Izolacyjność - akustyczna ścianek działowych
W zależności od usytuowania ścianki działowe wymagają odpowiedniej izolacyjności akustycznej.
Dla zapewnienia skutecznej izolacyjności akustycznej ścianek działowych:
- pomiędzy dwoma pokojami, bez drzwi,
- pomiędzy pokojami, a pomieszczeniami sanitarnymi,
jako izolację akustyczną wewnątrz ściany należy stosować materiał izolacyjny o gęstości min. 80 kg/m, a ściankę obustronnie obłożyć płytą gipsowo-kartonową grub. 12,5 mm.
Izolacyjność akustyczną ścianki można podnieść poprzez obustronny montaż dodatkowej płyty gipsowej.
1.6.2. Konstrukcja ścianki działowej nośnej
Konstrukcja ścianki działowej nośnej winna spełnia wymagania stawiane konstrukcji ścianki działowej. Nad otworami drzwiowymi należy wykonać nadproże. Wysokość nadproża należy dobrać w zależności od przenoszonych obciążeń i szerokości otworu.
1.6.3. Konstrukcja ścianki działowej nienośnej
Konstrukcja ścianki działowej nienośnej winna odpowiadać wymogom stawianym konstrukcji ścianki działowej. W ściankach działowych nienośnych, nad otworami drzwiowymi, nie są wymagane nadproża o wzmocnionej wytrzymałości. Rolę nadproża może spełniać pojedynczy element o przekroju stosowanym na podwalinę lub oczep. Usztywnienie konstrukcji otworu drzwiowego należy wykonać poprzez montaż usztywnień między słupkami ościeżą, a następnymi słupki ściany lub poprzez montaż dodatkowego słupka z każdej stronie otworu.
Konstrukcja ścianki działowej nienośnej
Konstrukcja nadproża nienośnego w ściance działowej
1.6.4. Połączenie ścianek działowych ze ścianą zewnętrzną
Łączenie ścianek działowych ze ścianą zewnętrzną należy wykonać poprzez przewiązki zamocowane pomiędzy słupki ściany zewnętrznej. Jednak takie rozwiązanie wymaga montażu dodatkowych elementów dla oparcie płyt gipsowych w narożnikach pomieszczeń.
Innym sposobem połączenia ścianek działowych ze ścianą zewnętrzną jest montaż dodatkowych słupków w ścianie zewnętrznej zapewniających jednocześnie oparcie dla płyt gipsowych w narożnikach. Dodatkowe słupki muszą jednak mieć szerokość większą od szerokości słupków ścianki działowej.
Zasada połączenia ścianki działowej ze ścianą zewnętrzną poprzez przewiązki
Zasada połączenia ścianki działowej ze ścianą zewnętrzną poprzez montaż dodatkowych słupków
1.6.5. Zastawki ogniowe
Zastawki ogniowe, w przypadku pożaru budynku, mają ograniczyć rozprzestrzenianie się ognia do sąsiednich pomieszczeń. Zastawki ogniowe należy montować na oczepach ścianek działowych biegnących prostopadle do belek stropu wyższej kondygnacji.
Zastawki ogniowe winne posiadać wysokość równą wysokości belek stropowych.
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
1.7. Wymagania techniczno-montażowe dla konstrukcji stropów
Konstrukcja stropu w budynku musi przenosić obciążenia własne, obciążenia stałe i zmienne związane z używalnością stropów.
Wymagania przedstawione dotyczą elementów konstrukcji stropów o osiowym rozstawie belek stropowych nieprzekraczającym 400 mm i minimalnym przekrój belki stropowej wynoszącym 38 x 184 mm.
Strop winien być zaprojektowany tak by przenieść przewidziane obciążenia przy minimalnym ugięciu z zachowaniem wymaganej sztywności.
1.7.1. Konstrukcja stropów międzykondygnacyjnych
Konstrukcja stropów winna odpowiadać wymogom
- statyki budynku
- izolacyjności akustycznej
Konstrukcja stropu składa się z belek stropowych i belek czołowych -belka prostopadła do belek stropowych stanowiąca zakączenie stropu oraz ewentualnych podciągów i poszycia.
Belki czołowe i belki stropowe należy oprzeć na oczepach ścian. Oparcie belek stropowych na oczepie ściany zewnętrznej nie powinno być mniejsze niż 40 mm.
Wielkość i rozstaw belek stropowych winien określać projekt budynku.
Połączenie drewnianych elementów stropu należy wykonać za pomocą łączników - gwoździ, śrub lub złączy metalowych według zasad przedstawionych w projekcie.
Konstrukcję stropu należy zabezpieczyć przed skrzypieniem podłogi izolując płytę poszycia od belek stropowych. Jako izolacje można stosować piankę polietylenową grubości min. 0,5 cm, lub uszczelki gumowe czy filcowe.
Płytę poszycia do belek stropowych należy montować zgodnie z wymogami przedstawionymi w części poświęconej zasadom montażu płyt poszycia.
Konstrukcja stropu musi spełniać wymogi izolacyjności akustycznej.
Konstrukcja stropu winna być pozioma. Pomiaru poziomu stropu należy dokonywać łatą o długości 2,0 m lub urządzeniem laserowym, z dokładnością do 1 mm na długości łaty.
W stropie mogą się znajdować otwory na schody.
Konstrukcja stropu międzykondygnacyjnego
Strop międzykondygnacyjny z poszyciem podłogi
1.7.2. Konstrukcja otworu na schody
Wielkość otworu określa projekt.
Otwór tworzy się przez wycięcie belek stropowych, które, za pomocą wsporników belek, należy zawiesić na wymianie.
Gdy wymiar otworu (prostopadły do belek stropowych) nie przekracza 120 cm, można stosować pojedynczy wymian o przekroju równym przekrojowi belki stropowej. Natomiast, jeżeli wymiar przekracza 120 cm, należy stosować podwójny wymian. Przekrój elementów wymianu winien odpowiadać przekrojowi belki stropowej.
Jeżeli wymiar otworu (równoległy do belek stropowych) przekracza 80 cm krawędzie otworu należy wzmocnić dodatkową belką stropową.
Gdy wielkość otworu przekracza 320 cm (prostopadle do belek stropowych) lub 200 cm (równolegle do belek stropowych) należy wykonać obliczenia konstrukcyjne określające wielkość wymianu i krawędzi otworu.
Zasady konstrukcji otworu w stropie
1.7.3. Konstrukcja wykuszu równoległego do belek stropowych
Konstrukcję stropu dla wykuszu okiennego równoległego do belek stropowych tworzą belki stropowe prostopadłe do belek stropu. Belki stropowe tworzące wykusz muszą być zakotwione w stropie na długości, co najmniej sześciokrotnego wysięgu wykuszu. Belki należy zakotwić na podwójnej belce stropowej.
Konstrukcję stropu dla wykuszu okiennego równoległego do belek stropowych można wysunąć poza lico ściany na 400 mm w przypadku stosowania belek stropowych o min. przekroju 38 x 185 mm lub na 600 mm w przypadku belek stropowych o przekroju min. 38 x 235 mm.
Gdy wymiar wykuszu, wystającego poza lico ściany, przekracza 600 mm należy wykonać obliczenia statyczne.
Zasady montażu wykuszu na belkach równoległych do belek stropowych
1.7.4. Konstrukcja wykuszu okiennego prostopadła do belek stropowych
Konstrukcję stropu wykuszu okiennego prostopadłego do belek stropowych tworzy się przez przedłużenie belek stropowych poza lico budynku.
Gdy belki stropowe posiadają wymiar 38 x 185 mm, szerokość wykuszu wystającego poza lico ściany nie może przekroczyć 400 mm. Przy stosowaniu belek o przekroju 38 x 235 mm wysięg wykuszu można zwiększyć do 600 mm.
Gdy wymiar wykuszu, wystającego poza lico ściany, przekracza 600 mm należy wykonać obliczenia statyczne.
Zasady montażu wykuszu na belkach prostopadłych do belek stropowych
1.7.5. Oparcie ścianek działowych na stropie
Sposób oparcia ścianek działowych na stropie uzależniony jest od rodzaju ścianki działowej + nośnej lub nienośnej, a także od usytuowania ścianki względem belek stropowych.
1.7.5.1. Wzmocnienia stropu pod ścianki działowe
nośne ścianki działowe biegnące równolegle do belek stropowych muszą być podtrzymane przez dodatkowe belki stropowe lub ściany nośne niższej kondygnacji.
Stropy przenoszące ścianki działowe nośne prostopadłe do belek stropowych, przenoszące obciążenia z jednej lub więcej kondygnacji, nie wymagają dodatkowego wzmocnienia, jeżeli ścianki są usytuowane w odległości nie większej niż 60 cm od nośnej podpory (podciąg, ściana nośna) znajdującej się poniżej stropu.
Stropy przenoszące ścianki działowe nośne usytuowane prostopadle do belek stropowych, a przenoszące obciążenia z nieużytkowego stropu, nie wymagają dodatkowego wzmocnienia, jeżeli ścianki są usytuowane w - odległości nie większej niż 90 cm od nośnej podpory znajdującej się poniżej stropu.
Zasada oparcia ścianek działowych biegnących prostopadle do belek stropu
1.7.5.2. Oparcie ścianek działowych nienośnych
Wzmocnienie stropu dla przeniesienia obciążeń ze ścianki działowej nienośnej biegnącej równolegle do belek stropowych należy wykonać w formie dodatkowej
belki stropowej lub przewiązek. Przewiązki należy zamocować między belkami stropowymi, pod ścianką działową, w rozstawie nie większym niż 120 cm.
Ścianki działowe równoległe do belek stropowych należy usztywnić poprzez montaż oczepu ścianki do belek stropowych lub przewiązek zamocowanych między belkami stropowymi.
Ścianki działowe nienośne, biegnące prostopadle do belek stropowych nie wymagają dodatkowego wzmocnienia stropu.
Wzmocnienie stropu pod ścianki działowe równoległe do belek stropowych
Zamocowanie ścianek działowych równoległych do belek stropowych
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
1.8. Otwory w elementach konstrukcji ścian i stropów
Otwory w elementach konstrukcji ścian i stropów, by nie osłabiły konstrukcji budynku, muszą być wykonywane w ograniczonej wielkości.
1.8.1. Otwory w elementach konstrukcji ścian
Otwory w elementach konstrukcji ścian należy podzielić na wręby i otwory wiercone.
1.8.1.1. Wręby
W słupkach nośnych głębokość wrębu nie może przekraczać jednej czwartej szerokości słupka.
W słupkach nienośnych głębokość wrębów nie może przekraczać dwóch piątych szerokości słupka.
W przypadku wykonywania wrębu w oczepie ściany,
oczep należy wzmocnić blachą stalową przybitą do jego
czoła.
Otwory wiercone w słupkach ścian
1.8.1.2. Otwory wiercone
W słupkach ścian nośnych otwory wiercone można wykonywać do średnicy dwóch piątych szerokości słupka, przy zachowaniu minimum jednej piątej szerokości
słupka od krawędzi.
W słupkach ścian nienośnych otwory wiercone można wykonywać do średnicy trzech piątych szerokości słupka, przy zachowaniu minimum jednej piątej szerokości
słupka od krawędzi.
W przypadku wykonywania wrębów lub otworów wierconych większych niż wspomniano powyżej, słupki należy wzmocnić dodatkowymi nakładkami na odcinku
ok.- 60 cm w obie strony od wrębu lub otworu.
Wręby i otwory wiercone w belkach stropowych.
1.8.2. Otwory w belkach stropowych
Otwory w belkach stropowych należy podzielić na wręby i otwory wiercone.
1.8.2.1. Wręby
Wręby w belkach stropowych można wykonywać jedynie w odległości 1/3 rozpiętości licząc od podpory. W pozostałej, ośrodkowej 1/3 rozpiętości, nie należy wykonywać żadnych wrębów.
W części przypodporowej belek, wręby mogą być wykonane w odległości nie większej niż połowa szerokości belki od krawędzi elementu nośnego, przy głębokości nieprzekraczającej 1/3 wysokości.
Wręby wykonywane w miejscach do 1/3 rozpiętości od podpory, nie mogą być szersze niż jedna trzecia wysokości belki i jedna szósta głębokie. We wrębach wykonywanych w dolnej krawędzi belki zaleca się krawędzie wrębów ścinać pod kątem 45o, co zabezpieczy belkę przed rozwarstwieniem.
Wręby w słupkach ścian
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
1.9. Wymagania techniczno-montażowe dla konstrukcji dachu
Wymagania dotyczą konstrukcji dachów krokwiowych lub jętkowo-krokwiowych wykonanych z materiałów drzewnych powszechnie stosowanych w jednorodzinnym budownictwie mieszkaniowym drewnianym opartych na elementach drewnianych wymiarowanych według systemu kanadyjskiego.
Konstrukcja dachu winna odpowiadać wymogom
- statyki budynku
- izolacyjności cieplnej
- izolacyjności akustycznej
Konstrukcja dachu winna być zgodna z nachyleniem określonym w projekcie.
Dach wieńczy budynek od góry i stanowi jego ochronę przez oddziaływaniem warunków atmosferycznych.
Konstrukcja dachu musi spełniać wymagania statyczne do przenoszenia obciążeń śniegiem, wiatrem i pokrycia dachu. Stropodach musi spełniać wymagania przegrody zewnętrznej.
Dach musi pokrywać budynek na całej powierzchni. Jeżeli elementy budynku wystają ponad dach, dach winien okalać te elementy i przekrywać pozostałą część budynku.
Pokrycie dachu musi być szczelne by w całości zabezpieczyć budynek przed opadami atmosferycznymi.
Głównym elementem konstrukcji dachu są krokwie, które bezpośrednio przenoszą obciążenia wiatrem, śniegiem i pokrycia dachowego.
Powszechnie stosowanymi rozwiązaniami dachu są dach krokwiowy, dach krokwiowo-jętkowy bądź wiązary kratowe łączone na płytki kolczaste lub sklejkę.
Przyjęty na budynku rodzaj konstrukcji dachu winien wynikać z przyjętych rozwiązań architektonicznych budynku i obliczeń konstrukcyjnych dla konstrukcji dachowej.
Wręby w słupkach ścian
1.9.1. Dach krokwiowy
Dach, w którym elementem konstrukcyjnym są tylko krokwie nazywamy dachem krokwiowym. Dach taki stosować można przy małych rozpięto ciach.
Przekrój i osiowy rozstaw krokwi winien wynikać z obliczeń konstrukcyjnych.
Krokwie należy oprzeć i zakotwić w koronie ścian zewnętrznych. W zależności od rozwiązań, w górnej części dachu krokwie mogą opierać się o deskę kalenicową lub o krokiew naprzeciwległą.
Oparcie krokwi na oczepie ściany
Konstrukcja dachu krokwiowego
Oparcie krokwi na desce kalenicowej
Konstrukcja dachu krokwiowo-jętkowego
1.9.2. Dach krokwiowo-jętkowy
Dach, w którym elementem konstrukcyjnym są krokwie i jętka + element stężający krokwie nazywamy dachem krokwiowym. Dach taki może być projektowany na budynkach o większej rozpiętości niż dach krokwiowy.
Przekrój i osiowy rozstaw krokwi, a także przekrój jętki i sposób jej mocowania do krokwi, winien wynikać z obliczeń konstrukcyjnych.
1.9.3. Wiązary dachowe
Wiązary dachowe stanowią konstrukcję dachu opartą na konstrukcji kratowej. Przekroje elementów tworzących konstrukcję kratową i rodzaj ich połączeń winien
wynikać z projektu.
Konstrukcja wiązara dachowego
1.9.4. Wysokość krowi
W budynkach z otwartą przestrzenią dachową + w budynkach z poddaszem nieużytkowym, wysokość krowi wynika bezpośrednio z obliczeń konstrukcyjnych.
W budynkach z poddaszem użytkowym wysokość krokwi jest uzależniona nie tylko od obliczeń konstrukcyjnych, lecz także od grubości izolacji cieplnej w połaci dachu.
W dachach bez poszycia minimalna wysokość krokwi winna odpowiadać minimalnej grubości izolacji cieplnej spełniającej normowe wymagania w zakresie izolacyjności cieplnej dla stropodachów nad ogrzewanymi poddaszami.
W przypadku montażu poszycia na połaci dachu, wysokość krokwi należałoby zwiększyć o grubość szczeliny wentylacyjnej zapewniającej wyprowadzenie wilgoci
Z poddasza poza obręb budynku. Jednak zapewniając szczelinę wentylacyjną, można nie podnosić wysokości krokwi, montując ruszt od spodu krokwi, a przestrzeń
między elementami rusztu wypełniając dodatkową warstwą izolacji cieplnej. W ten sposób można zachować wysokość krokwi i zapewnić odpowiednią grubość izolacji cieplnej w połaci dachu.
Innym rozwiązaniem może być montaż rusztu na krokwiach (równolegle wzdłuż krokwi), które gwarantują przestrzeń dla szczeliny wentylacyjnej przy zachowaniu
grubości izolacji cieplnej na całą wysokość krokwi. Jednak to rozwiązanie wymaga wcześniejszego, przed montażem rusztu, założenia folii wysokoparoprzepuszczalnej
na całej połaci dachu.
Zasady konstruowania otworów w połaci dachu
1.9.5. Krokwie narożne i koszowe.
Ze względu na szerokość oparcia krokwi zwykłych na krokwiach narożnych i koszowych, krokwie narożne i koszowe winne być o jeden rozmiar wyższe niż krokwie
zwykłe. Np. jeżeli zastosowano krowie o wysokości 140 mm, krokwie narożne lub koszowe winne mieć wysokość 185 mm.
Krokwie narożne i koszowe należy wykonywać z podwójnych elementów.
1.9.6. Otwory w połaci dachu
Konstruowanie w połaci dachu otworów o szerokości nieprzekraczającej rozstawu krokwi nie wymaga specjalnych rozwiązań.
Gdy szerokość otworu jest równa lub szersza niż podwójny osiowy rozstaw krokwi, z obu stron otworu należy zamontować podwójne krokwie. Przy każdej szerokości otwory, gdy zachodzi konieczność wycięcia krokwi, górne i dolne ościeże otworu należy wykonać z podwójnego wymianu.
Wręby w słupkach ścian
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
1.10. Łączenia elementów konstrukcji na gwoździe
Łączenia elementów konstrukcji dachu na gwoździe winna być zgodne z projektem.
Belka czołowa do podwaliny |
|
Belki stropowe do podwaliny z deską czołową Belka krawędziowa do podwaliny, co 400 mm -82 mm (3 1/4" -12d) po skosie, przez belkę krawędziową Deska czołowa do belek stropowych 3 szt. -82 mm (3 1/4" -12d) w każdą belkę stropową prostopadle, przez deskę czołową
|
|
Belka stropowa do podciągu Belka stropowa do belki stropowej 6 szt. -82 mm (3 1/4" -12d) po trzy gwoździe w każdą belkę stropową prostopadle, przez belkę stropową
|
|
Podwalina ściany do belek stropowych |
|
Podwalina ściany do belek stropowych |
|
Podwalina ściany do belek stropowych |
|
Słupek ściany do podwaliny - bity od spodu podwaliny |
|
Słupek ściany do podwaliny |
|
Oczep do słupka |
|
Podwójny oczep ściany |
|
Podwójne słupki |
|
Podwójne słupki |
|
Podwójne słupki w otworach okiennych i drzwiowych |
|
Nadproże nienośne otworu |
|
Nadproża nośne otworu nadproże wys. 185 mm |
|
Nadproża nośne otworu nadproże wys. 235 mm |
|
Nadproża nośne otworu nadproże wys. 285 mm |
|
Usztywnienie ściany zastrzał z deski 25 x 100 mm |
|
Deska czołowa na oczepie ściany |
|
Belki stropowe oparte na ścianie zewnętrznej Belka czołową do belek stropowych 3 szt. - 82 mm (3 1/4" - 12d) w każdą belkę stropową prostopadle, przez belkę czołową
|
|
Zastawki ogniowe na przegrodach wewnętrznych |
|
Podpora belek stropowych w konstrukcji balonowej |
|
Otwór w stropie |
|
Etap II |
|
Etap III |
|
Etap IV |
|
Etap V |
|
Łączenie belek na ścianie wewnętrznej Belka stropowa do oczepu 1 szt. - 88 mm (3 1/2" - 16 d) w każdą belkę skośnie, przez belkę stropową
|
|
Przewiązka blokowa |
|
Przewiązka krzyżulcowa |
|
Krokiew oparta na oczepie ściany Belka stropowa do oczepu ściany 2 szt. - 64 mm (2 1/2" - 8d) po skosie, przez belkę stropową
|
|
Krokiew oparta na oczepie ściany |
|
Krokiew oparta na podwalinie, |
|
Wiązar oparty na oczepie Pas dolny wiązara do oczepu 2 szt. - 82 mm (3 1/4" - 12d) po jednym gwoździu z każdej strony po skosie, przez pas dolny wiązara |
|
Krokiew oparta na belce kalenicowej |
|
Jętka o przekroju 25 mm x 140 mm |
|
Jętka o przekroju 38 mm x 140 mm |
|
Kulawka |
|
Deska rynnowa |
|
Deska szczytowa dachu |
|
W połączeniach podane zostały gwoździe o długościach odpowiadających długościom gwoździ zalecanym do stosowania według wymagań kanadyjskich i amerykańskich. I tak:
- długość 67 mm odpowiada gwoździom długości 2 1/2" tj. 8d
- długość 76 mm odpowiada gwoździom długości 3" - tj. 10d
- długość 82 mm odpowiada gwoździom długości 3 1/4" tj. 12d
- długość 88 mm odpowiada gwoździom długości 3 1/3" tj. 16d
8d, 10d, 12d czy 16d to powszechnie stosowane w Stanach Zjednoczonych.
Zestawienie połączeń na gwoździe według prezentowanych rysunków
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
1.11. Wymagania dla poszycia stropów, ścian i dachów
Poszycie stropów, ścian i dachów domów, wykonywanych na budynkach o lekkiej konstrukcji szkieletowej, z płyt drewnopochodnych spełnia następujące funkcje:
- usztywnia konstrukcję stropów, ścian i dachu,
- podnosi izolacyjność akustyczną przegrody,
- stanowi podkład pod okładzinę zewnętrzną,
- izoluje budynek przed działaniem temperatury i wilgoci.
Powyższe wymagania zapewniają drewnopochodne materiały płytowe odporne na działanie wilgoci - płyta OSB/3, płyta wiórową V-100 lub sklejka wodoodporna.
Ponadto na zewnętrzne poszycie ścian można stosować płyty gipsowo-włóknowe.
Na poszycia nie należy stosować surowych desek. W przypadku stosowania desek - deski winne być suszone komorowo i strugane.
1.11.2. Poszycie stropu
Poszycie stropu stanowi podkład dla wykonania podłogi na konstrukcji stropu.
Poszycie należy wykonać z materiałów drewnopochodnych odpornych na działanie wilgoci płyty OSB/3, płyty wiórowej V-100 lub sklejki wodoodpornej.
Grubość płyty poszycia winna być dobrana w zależności od projektowanych obciążeń i osiowego rozstawu belek stropowych. Przy osiowym rozstawie belek stropowych 400 mm należy stosować płytę wiórową lub sklejkę o grubości nie mniejszej 18 mm; przy rozstawie - 600 mm - nie mniejszej niż 22 mm.
Płyty należy układać prostopadle do osi belek stropowych, z przesunięciem o pół długości płyty w kolejnych rzędach.
Celem zabezpieczenie stropu przed skrzypieniem, płytę poszycia należy odizolować od belek stropowych. Jako izolację należy stosować piankę polietylenową uszczelki gumowe lub filcowe.
Pianka polietylenowa
Płyty poszycia grub. 18 mm należy mocować do belek gwoździami zwykłymi lub spiralnymi o długości min. 51 mm lub gwoździami karbowanymi długości min. 45 mm bąd6 zszywkami długości min. 51 mm. W przypadku stosowania płyty grub. 22 mm długość gwoździ należy zwiększyć do 57 mm dla gwoździ zwykłych i skrętnych i do 51 mm dla gwoździ karbowanych. Płyty grubości 22 mm nie należy mocować na zszywki.
Gwoździe należy wbijać w odległości max. 150 mm po skrajnych krawędziach płyty i max. 300 mm w środku płyty. Między płytami należy zachować wolną przestrzeń szerokości ok. 3 mm.
Poszycie stropu winno być ułożone poziomo. Pomiaru poziomu poszycia należy dokonywać łatą o długości 2,0 m lub urządzeniem laserowym, z dokładnością do 1 mm na długości łaty.
W przypadku montażu płytek ceramicznych, na poszycie podłogi należy stosować podwójne płyty poszycia przełożone izolacją przeciwwilgociową. Przy osiowym
rozstawie belek stropowych 40 cm, na dolną płytę należy stosować płytę grubości 22 mm, na górną - 18 mm.
Płyty poszycia należy układać mijankowo, tak by żadne połączenia płyt, z dolnej i górnej warstwy, nie pokrywały się. Dla lepszej przyczepności kleju, górną warstwę płyty należy ponacinać ostrym narzędziem. Do klejenia płytek należy stosować kleje trwale elastyczne, a spoiny między płytkami wypełnić równie trwale elastycznym
materiałem.
Płytki ceramiczne kłaść zgodnie z wymogami producenta kleju ze szczególnym uwzględnieniem wymogów w zakresie stosowania kleju na materiały drewnopochodne.
Zasady montażu płyt poszycia stropu
Zasady montażu płyt poszycia pod podłogę z glazury
1.11.3. Poszycie ścian
Poszycie ścian usztywnia konstrukcję budynku, stanowi podkład pod materiał elewacyjny, podwyższa izolacyjność akustyczną ścian zewnętrznych.
Na poszycie ścian należy stosować materiały płytowe odporne na działanie wilgoci 2 płytę OSB/3, płytę wiórową V-100, sklejkę wodoodporną lub płyty gipsowowłóknowe. W zależności od materiału grubość płyty poszycia winna wynosić 12 mm dla płyty OSB/3, płyty V100 i płyty gipsowo-włóknowej lub 10 mm dla sklejki.
Płyty poszycia grub. 12 mm należy mocować do podwaliny, słupk0w i oczepu gwo6dziami zwykłymi lub spiralnymi o długości min. 51 mm lub gwo6dziami karbowanymi długości min. 45 mm bąd6 zszywkami długości min. 51 mm. W przypadku stosowania płyty gipsowo-włóknowych płyty mocować gwo6dziami papowymi długości min. 45 mm.
Gwo6dzie stosowane do montażu płyt poszycia zewnętrznego winne być odporne na korozję.
Przy montażu płyt drewnopochodny gwoździe należy wbijać w odległości maksimum 150 mm po skrajnych krawędziach płyty i maksimum 300 mm w środku płyty. Dla płyt gipsowo-włóknowych analogiczny rozstaw gwo6dzi winien wynosić 75 i 150 mm.
Między płytami drewnopochodnymi należy zachować wolną przestrzeń szerokości ok. 3 mm.
Poszycie ścian winno być montowane pionowo. Pomiaru pionu poszycia należy dokonywać łatą o długości 2,0 m lub urządzeniem laserowym, z dokładnością do 1 mm na długości łaty.
Uwaga:
Do poszycia ścian zewnętrznych wykonanego z płyt drewnopochodnych nie należy kleić materiał0w stosowanych do zewnętrznego ocieplania budynków 2 styropianu czy płyt z wełny. Materiały izolacyjne stosowane w systemie zewnętrznego docieplania (styropian lub płyty z wełny) należy mocować za pomocą kołków, do poszycia pokrytego folią wiatroizolacyjną.
W przypadku klejenia styropianu lub innych materiałów izolacyjnych do płyt poszycia należy stosować specjalne uszczelnienia gwarantujące ochronę płyt poszycia przed wodą wpływającą pod warstwę materiału docieplającego.
Zasady montażu płyt poszycie ścian zewnętrznych
1.11.4. Poszycie dachu
Poszycie dachu usztywnia konstrukcję dachu i stanowi podkład pod pokrycia dachowe 2 papę, dachówkę bitumiczną, gonty, trzcinę i inne pokrycia wymagające płaskiej powierzchni do montażu.
Na poszycie dachu należy stosować drewnopochodne płyty odporne na działanie wilgoci 2 płytę OSB/3, płytę V-100 lub sklejkę wodoodporną. Pod pokrycie z papy czy dachówki bitumicznej nie należy stosować desek. W przypadku stosowania desek 2 stosować deski suszone komorowo i strugane.
Materiał poszyciowy winien być kładziony wykończoną warstwą do góry, dłuższą krawędzią prostopadle do krokwi. Kolejne rzędy płyt należy układać z przesunięciem o pół płyty względem płyt niższego rzędu.
Płyty poszycia winne być kładzione z zachowaniem 3<mm przestrzeni między sobą. Grubość płyty poszycia winna być uzależniona od rozstawu krokwi i przyjętego rodzaju pokrycia. Dla lekkiego pokrycia 2 papa, dachówka bitumiczna 2 minimalna grubość poszycia winna wynosić 12 mm przy osiowym rozstawie krokwi maksimum 400 mm i 15 mm przy osiowym rozstawie maksimum 600 mm.
Płyty poszycia grub. do 12 mm należy mocować gwoździami zwykłymi lub spiralnymi o długości min. 51 mm, lub gwoździami karbowanymi długości min. 45 mm lub zszywkami długości min. 51 mm.
Gwoździe wbijać w odległości maksimum 150 mm po skrajnych krawędziach płyty i maksimum 300 mm w środku płyty.
Do montażu płyt poszycia należy stosować gwo6dzie odporne na działanie korozji.
Jeżeli płyty poszycia wymagają podparcia w miejscu połączenia, do podparcia płyt należy stosować elementy drewniane o przekroju nie mniejszym niż 38 x 38 mm mocowane do sąsiadujących krokwi lub należy stosować H-klipsy.
Zasady montażu płyt poszycia połaci dachu
1.11.5. Mocowanie płyt poszycia
Mocowanie płyt poszycia należy wykonać według przedstawionych schematów.
Zasady montażu płyt poszycia połaci dachu
Ilość i wielkość gwoździ stosowanych do montażu płyt poszycia
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
2.0. Wymagania wilgotnościowo - cieplne dla lekkiego drewnianego budownictwa szkieletowego
Wstęp
Budynki drewniane ze względu na stosowane materiały -drewno i materiały drewnopochodne oraz izolacje cieplne muszą być zabezpieczone przed działaniem wilgoci działającej z zewnątrz jak i z wnętrza budynku. Z tego powodu budynki drewniane wymagają specjalnych rozwiązań wilgotnościowo-cieplnych zabezpieczających je przed wilgocią.
Przedmiot i cel wymagań
Przedmiotem opracowania są wymogi wilgotnościowo - cieplne dla budynk0w o lekkiej drewnianej konstrukcji szkieletowej, z przedstawieniem rozwiązań, które należy uwzględnić podczas projektowania i w trakcie realizacji budynków.
Opracowane wymagania winne stanowić także podstawę do weryfikacji prawidłowości rozwiązań zagadnień wilgotnościowo-cieplnych w budynkach o lekkiej drewnianej konstrukcji szkieletowej.
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
2.1. Zagadnienia wilgotnościowo-cieplne
Wymagania wilgotnościowo-cieplne mają zapewnić zabezpieczenie budynku przed działaniem wilgoci tak z zewnątrz jak i wnętrza budynku, z zapewnieniem odpowiedniej wentylacji poszczególnych części budynku, gwarantującej wyprowadzenie nadmiaru wilgoci poza obręb budynku, z jednoczesnym zachowaniem wymagań stawianym budynkom pod względem izolacyjności cieplnej.
W zakresie tym szczególnym wymaganiom podlega:
- ochrona budynku przed wilgocią zewnętrzną,
- ochrona budynku przed wilgocią wewnętrzną,
- wentylacja poszczególnych części budynku,
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
2.2. Materiały ochrony przeciwwilgociowej i/izolacje cieplne
Ochrona przeciwwilgociowa budynku wymaga stosowania materiałów zapewniających pełną ochronę budynku przed działaniem wilgoci. Szczególnej ochronie winna podlegać drewniana konstrukcja budynku i izolacja cieplna ścian, stropów i stropodachów.
2.2.1. Izolacje przeciwwilgociowe
Do materiałów zabezpieczających budynki o drewnianej konstrukcji szkieletowej przed wilgocią należą:
- opóźniacz pary (paroizolacja)
- wiatroizolacja
2.2.1.1. Opóźniacz pary (paroizolacja)
Zadaniem opóźniacza pary zwanym potocznie paroizolacja nie jest całkowite, jak sugeruje nazwa "paroizolacja", zatrzymanie pary wodnej wewnątrz budynku, a powolne dozowanie przepływu pary z wnętrza budynku do przegród zewnętrznych, a następnie na zewnątrz budynku. Stąd na opóźniacz pary należy stosować folie zapewniające dyfuzyjny odpływu pary wodnej z pomieszczenia poprzez samą ścianę zewnętrzną, zwany powszechnie "oddychaniem ścian". Wymaganie te spełniają folie polietylenowe o grubości 0,15 mm lub inne folie gwarantujące paroprzepuszczalność w granicach 3-6 g/24g/m.
Folie winne posiadać dopuszczenie do stosowania w budownictwie.
Opóźniacz pary spełnia także rolę opóźniacza przepływu powietrza, a tym samym ogranicza ucieczkę ciepła z budynku. Podstawowym wymogiem w zakresie montażu folii jako opóźniacza przepływu powietrza jest montaż, gwarantujący maksymalną szczelność budynku ograniczającą nadmierną migracją powietrza z wnętrza budynku na zewnątrz i odwrotnie.
Folia paroizolacyjna
2.2.1.2. Folia wiatroizolacyjna
Zadaniem wiatroizolacji jest ochrona budynku przed przewietrzaniem poprzez miejsca połączenia płyt poszycia z konstrukcją budynku, a także ochrona drewnopochodnych
płyt poszycia przed działaniem wilgoci z zewnątrz.
Folie wiatroizolacyjne cechują się paroprzepuszczalnością w jedną stronę (z wnętrza na zewnątrz) przy jednoczesnym izolowaniu przepływu pary wodnej w drugą stronę (z zewnątrz do wnętrza). Dzięki tym właściwościom folie wiatroizolacyjne nie zatrzymują wilgoci w obrębie budynku, zapewniając jednocześnie budynkowi ochronę przed wilgocią z zewnątrz.
Jako folię wiatroizolacyjną należy stosować folie polipropylenowe lub włókniny o paroprzepuszczalnością nie mniejszej niż 120-160 g/m/24g dopuszczone do stosowania w budownictwie jako folie ścienne.
Jako wiatroizolacje nie należy stosować folii o niskiej paroprzepuszczalności powszechnie stosowanych jako opóźniacze pary (paraizolacje), jak również folii wysokoparoprzepuszczalnych stosowanych jako folie dachowe.
Folia wiatroizolacyjna
2.2.1.3. Uszczelniacze przeciw przewietrzaniu
Zadaniem uszczelniaczy jest ograniczenie swobodnego przepływu powietrza i pary wodnej do i z budynku. Swobodny przepływ powietrza występuje najczęściej w miejscach połączeń elementów konstrukcji - pod podwaliną leżącą na izolacji poziomej posadowienia oraz między elementami prefabrykacji ścian. Połączenia te należy uszczelnić gumowymi uszczelkami lub pianką polietylenową grubości min. 5 mm.
Pianka polietylenowa
2.2.2. Izolacje cieplne
W lekkim drewnianym budownictwie szkieletowym jako izolacje cieplne mają zastosowanie:
- włókna celulozowe
- płyty pilśniowe porowate,
- wełna mineralna,
- wełna szklana
- styropian
2.2.2.1. Włókna celulozowe
Materiał izolacyjny oparty na włóknach celulozowych odzyskiwanych z makulatury, z dodatkiem boru zapewniającym odporność na działanie ognia. Duża ilość powietrza we włóknach celulozy zapewnia dobrą izolacyjność cieplną materiału.
Materiał jest aplikowany na sucho przez wdmuchiwanie, pod ciśnieniem, pomiędzy elementy konstrukcji ścian stropów lub układany lu6no na powierzchni stropów nieużytkowych.
Włókna celulozowe
2.2.2.2. Wełna drzewna
Ekologiczny materiał oparty na włóknach drzewnych produkowany z resztek drewna z trzebieży lasów i odpadów potartacznych. Jako materiał izolacyjny występuje w formie płyt formowanych z wełny drzewnej sklejonej niewielką ilością polietylenu.
Płyty z wełny drzewnej nadają się do stosowania jako izolacje termiczne i akustyczne ścian i stropów w budynkach o lekkiej konstrukcji szkieletowej.
Płyty z wełny drzewnej
2.2.2.3. Płyty pilśniowe porowate
Ekologiczny materiały izolacyjny produkowany na bazie włókna drzewnego bez dodatków chemicznych szkodliwych dla człowieka. W celu uodpornienia materiałów na działanie wilgoci dodaje się około 10% naturalnego bitumu. Materiały te charakteryzują się dobrym współczynnikiem dyfuzji pary wodnej, umożliwiając swobodny przepływ pary wodnej poprzez ściany i dach na zewnątrz budynku.
Płyty pilśniowe porowate mogą być stosowane w budownictwie szkieletowym jako izolacje cieplne ścian, stropów i stropodachów.
Płyty pilśniowe porowate
2.2.2.4. Wełna mineralna
To potoczna nazwa wełny kamiennej. Jest produktem naturalnym, nieorganicznym, otrzymywanym w wyniku o stopienia w temperaturze ok. 1400C skał bazaltowych. Parametry techniczne i użytkowe wełny mineralnej zależą od struktury wyrobu, jak również od zastosowanych dodatków (lepiszczy, środków hydrofobizujących) oraz od
gęstości objętościowej wyrobu.
Z jednego metra sześciennego kamienia lub szkła otrzymuje się średnio 60 m gotowych wyrobów z wełny mineralnej.
Wełna mineralna znajduje zastosowanie jako materiał izolacyjny ścian i stropów w lekkim budownictwie szkieletowym. Może być również stosowana jako materiał podwyższający izolacyjność akustyczną ścianek działowych i stropów.
Płyty z wełny mineralnej
2.2.2.5. Wełna szklana
To odmiana wełny mineralnej; produkowana z piasku kwarcowego i stłuczki szklanej. Surowce topi się w temperaturze około 1000NC, a następnie rozwłóknia.
Parametry techniczne wełny szklanej zależne są od struktury wyrobu i jej gęstości objętościowej.
Wełna szklana może być stosowana jako materiał izolacyjny ścian i stropów w lekkim budownictwie szkieletowym. Może być również stosowana jako materiał podwyższający izolacyjność akustyczną ścianek działowych i stropów.
Płyty z wełny szklanej
2.2.2.6. Styropian
Styropian to materiał izolacyjny produkowany z polistyrenu spienialnego. Nie zawiera składników toksycznych i szkodliwych dla zdrowia. Styropian wyróżnia się niską higroskopijnością. Zapewnia bardzo dobre warunki cieplno-wilgotnościowe i jest odporny na działanie czynników biologicznych. Jednak ze względu na bardzo niską dyfuzję pary wodnej nie należy stosować styropianu jako materiału izolacyjnego ścian i stropów w drewnianym budownictwie szkieletowym.
Styropian może być stosowany w systemach dociepleń zewnętrznych. Wymagane jest stosowanie styropianu ryflowanego mocowanego za pomocą kołków do poszycia pokrytego folią wiatroizolacyjną. W przypadku klejenia styropianu bezpośrednio do płyt poszycia należy stosowa specjalne rozwiązania uniemożliwiające przenikania wody pod warstwę styropianu.
Styropian ryflowany
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
2.3. Wymagania techniczno-montażowe
Wymagania techniczno-montażowe w zakresie ochrony budynku przed wilgocią dotyczą zasad montażu folii przeciwwilgociowych i rozwiązań zapewniających prawidłową wentylację poszczególnych części budynku.
2.3.1. Wymagania wilgotnościowo-cieplne dla przestrzeni podpodłogowej
Przestrzeń podpodłogowa wymaga ciągłej wentylacji zapewniającej wyprowadzenie wilgoci poza obręb budynku.
Wyprowadzenie wilgoci z przestrzeni podpodłogowej winno odbywa się poprzez kratki wentylacyjne zlokalizowane w ścianach fundamentowych. Rozmieszczenie kratek winno zapewnia trwałe i ciągłe przewietrzanie. Suma powierzchni wszystkich kratek wentylacyjnych winna wynosi 1/500 powierzchni przestrzeni podpodłogowej.
Kratki należy rozmieszcza na przeciwległych sobie stronach by zapewniały ciągłe przewietrzanie całej przestrzeni podpodłogowej. Celem zapobieżenia powstawania poduszek powietrznych w narożnikach, w każdym z. Narożników należy umieści po dwie kratki wentylacyjne, po jednej na każdej ze ścian, w odległości nie większej niż 60 cm od wewnętrznego narożnika.
Przykładowe rozmieszczenie kratek wentylacyjnych
Kratki winne mieć możliwość regulacji przepływu powietrza, Np. otwierania na lato, a zamykania na zimę oraz winne by wyposażone w siatki przeciw owadom.
Dla ograniczenia migracji wilgoci z gruntu do przestrzeni podpodłogowej należy na gruncie rozłoży folię budowlaną z wywinięciem na ściany fundamentowe na wysokość ok. 30 cm. W zależności od sposobu wykorzystania przestrzeni podpodłogowej i możliwości uszkodzenia folii, folię winno się zabezpieczy kilkucentymetrową warstwą piasku lub chudego betonu.
Pustka podłogowa
Dodatkowo drewnianą konstrukcję stropu i izolację cieplną należy od spodu stropu zabezpieczy folią wiatroizolacyjną.
Do zakładania folii należy przystąpi przed montażem podwaliny. Pas folii wiatroizolacyjne szerokości ok. 80 cm, mający zabezpiecza belkę czołową stropu przed wilgocią,
należy założy pod podwalinę. Następnie po montażu stropu, wywiną folię na poszycie podłogi pod konstrukcję ściany zewnętrznej. Po postawieniu ściany, folię należy wywiną na wewnętrzną stronę ściany łącząc taśmą samoprzylepną z opóźniaczem pary zakładanym na ścianie.
Od spodu stropu, pas folii, należy połączy z folią wiatroizolacyjną zabezpieczającą przed wilgocią konstrukcję i izolację cieplną stropu. Wiatroizolacje należy układać stroną zewnętrzną do dołu.
Pustka podłogowa
2.3.2. Wymagania ochrony przez wilgotnością stawiane ścianom zewnętrznym
Typowy dla drewnianego budownictwa szkieletowego układ warstw ściany zewnętrznej, od środka budynku:
- płyta gipsowo-kartonowa
- opóźniacz pary (paroizolacja)
- konstrukcja drewniana
- izolacja cieplna
- poszycie zewnętrzne ściany
- folia wiatroizolacyjna
- okładzina elewacyjna
Typowy układ ściany zewnętrznej
Z warstw tych, na ochronę budynku przed wilgocią, mają wpływ:
- opóźniacz pary (paroizolacja) -od wewnętrznej strony budynku
- folia wiatroizolacyjna -od zewnętrznej strony budynku,
2.3.2.1. Wymagania stawiane przy montażu opóźniacza pary (paraizolacji)
Wszystkie przegrody zewnętrzne ; ściany zewnętrzne, stropodachy i dachu; od strony wewnętrznej budynku należy chroni przed wilgocią stosując opóźniacz pary, zwany powszechnie paroizolacja.
Opóźniacza pary nie należy stosowa na przegrodach wewnętrznych tj. ściankach działowych i stropach międzykondygnacyjnych.
Uwaga. Przed przystąpieniem do montażu paroizolacji drewno konstrukcji powinno posiadać wilgotność nie większą niż 14%.
Zakładanie opóźniacz pary należy rozpocząć już na etapie montażu konstrukcji budynku zakładając pasy opóźniacz pary w miejscach połączenia ścianek działowych ze ścianami zewnętrznymi, na całej ich wysokości. Pasy te winne by szerokości ścianki działowej plus po około 10 cm na zakładki z każdej strony ścianki działowej. Zakładki umożliwią połączenie z folią opóźniacz pary, zakładanego na całej powierzchni ściany, zapewniając ciągłość folii na całej powierzchni ściany zewnętrznej.
Szczegół łączenia opóźniacza w miejscu łączenia ściany działowej z zewnętrzną
Dla ograniczenia migracji wilgoci z zewnątrz do wnętrza ścian zewnętrznych oraz budynku należy zapewnić ciągłości izolacji przeciwwilgociowej zakładanej na zewnętrz i wewnątrz budynku tj. zapewni ciągłość opóźniacz pary z folią wiatroizolacyjną.
W tym celu na dolnym oczepie ścian zewnętrznych ostatniej kondygnacji budynku, należy założy pas opóźniacz o szerokości ściany zewnętrznej plus po około 10.Cm na zakłady z każdej strony ściany. Po zewnętrznej stronie ściany pas folii należy połączy z folią wiatroizolacyjną. Od strony wewnętrznej budynku pas opóźniacz
pary należy połączyć z opóźniaczem pary montowanym na suficie i ścianach. Do połączeń należy stosowa taśmy samoprzylepne.
Montaż folii na czapie ścianie zewnętrznej
Pasy opóźniacz pary należy także zakłada na oczepach ścian wewnętrznych ostatniej kondygnacji, nad którą znajduje się nieogrzewane poddasze, tj. na oczepach ścianek wewnętrznych budynków parterowych czy ścianek poddasza lub piętra. Pasy te należy sklei z opóźniaczem zakładanym na suficie, co zapewni ciągłość opóźniacz pary na całej powierzchni stropu będącego przegrodą zewnętrzną.
Montaż folii na oczepie ścianki działowej
Do zakładania opóźniacz pary na ścianach zewnętrznych należy przystąpi po zakończeniu montażu instalacji elektrycznej i izolacji cieplnej.
Uwaga: W ścianach zewnętrznych nie należy montować instalacji wodno-kanalizacyjnej.
Opóźniacz pary należy montować za pomocą zszywek do drewnianych elementów konstrukcji budynku. W miejscach połączenia arkuszy należy wykona zakłady sięgające sąsiedniego słupka, lecz nie mniej niż 30 cm. Zakłady należy skleja taśmą samoprzylepną gwarantującej trwałość sklejenia.
Zasady łączenia folii
Opóźniacz zakładany na ścianach należy połączy zapasami opóźniacz położonymi na oczepach ścian zewnętrznych oraz z pasami opóźniacz w miejscach połączenia ścianek działowych ze ścianami zewnętrznymi. Opóźniacz zakładany na sufitach należy połączy z pasami opóźniacz założonymi na oczepach ścian zewnętrznych i ścianek działowych. Połączenia wykona taśmą samoprzylepną gwarantującą trwałość połączenia.
Montaż folii na suficie i ścianie
Opóźniacz pary musi pokrywa całą powierzchnię przegród zewnętrznych.
W miejscach otworów okiennych i drzwiowych opróżniacz pary należy nacią po skosach, od górnych narożników do naprzeciwległych dolnych narożników. Opróżniacz należy wywiną na ościeże otworu okiennego lub drzwiowego, mocując ją do ościeża za pomocą zszywek. Narożniki otworów, nie pokryte folią, wyklei fragmentami opóźniacz pary. Całość sklei z folią wiatroizolacyjną przy pomocy taśmy samoprzylepnej.
Miejsca przejść instalacji elektrycznej przez opóźniacz pary (puszki elektryczne, przewody, itp.), należy uszczelni oklejając otwory taśmą samoprzylepną zapewniając ciągłość opóźniacz pary na całej powierzchni ścian i. Stropów.
2.3.2.2. Wymagania stawiane przy montażu wiatroizolacji
Wiatroizolacje należy montować na poszyciu zewnętrznym ściany montując ją do poszycia za pomocą zszywek. Wiatroizolacja musi pokrywa całą powierzchnię ścian
zewnętrznych. Zakłady, ok. 30 cm należy skleja taśmą samoprzylepną.
W miejscach otworów okiennych i drzwiowych wiatroizolacje należy nacią po skosach od górnych narożników do naprzeciwległych dolnych narożników otworów. Powstałe trójkąty wywiną na całą szerokość ościeża otworu, mocując folię do ościeża za pomocą zszywek, a. Nadmiar odciąć. Narożniki otworów, bez folii wiatroizolacyjne, wyklei folią.
Folia wiatroizolacyjna nie może by poddawana działaniu promieni ultrafioletowych przez okres dłuższy niż jest określony przez producenta. Większość folii posiada ok. 100 dniową odporność na działanie promieni słonecznych. Po tym okresie folię wiatroizolacyjną należy wymienić.
Zasady montażu wiatroizolacji
Szczegół montażu wiatroizolacji w narożniku otworu okiennego
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
2.4. Wymagania w zakresie szczelności budynku
Szczelność budynku ma wpływ na ucieczkę ciepła z budynku, a także na napływ zimnego powietrza do budynku. Szczelność budynku można zapewni stosując opóźniacz przepływu powietrza.
Rolę opóźniacza przepływu powietrza, z zachowaniem odpowiednich zasad montażu, może spełniać :
- opóźniacz pary - wewnętrzny opóźniacz przepływu powietrza,
- folia wiatroizolacyjna - zewnętrzny opóźniacz przepływu powietrza,
- płyty poszycia wewnętrznego - wewnętrzny opóźniacz przepływu powietrza,
- płyty poszycia zewnętrznego - zewnętrzny opóźniacz przepływu powietrza,
Każde z wyżej wymienionych rozwiązań osobno może stanowi rolę opóźniacza przepływu powietrza.
Opóźniacze powietrza mogą stanowi jednocześnie rolę opóźniacza pary czy wiatroizolacji.
Stosując jedynie jedno z podanych rozwiązań wewnętrznych opóźniaczy przepływu powietrza (opóźniacz pary lub płyty poszycia wewnętrznego) nie zabezpiecza się konstrukcji budynku i izolacji cieplnej przed działaniem wiatru i wilgoci z zewnętrz. I odwrotnie - stosując jedynie jedno z podanych rozwiązań zewnętrznych opóźniaczy przepływu powietrza (płyty poszycia zewnętrznego lub folia wiatroizolacyjna) nie zabezpiecza się konstrukcji budynku i izolacji cieplnej przed działaniem wilgoci z wnętrza budynku. W konsekwencji należy zawsze stosowa połączenie dwóch podanych wyżej rozwiązań - opóźniacza przepływu powietrza zewnętrznego z wewnętrznym. Powszechnie, ze względu na łatwo- montażu oraz konieczność stosowania w układzie warstw ściany, rolę opóźniaczy przepływu
powietrza pełną: folia opóźniacza pary 0 wewnętrzny i folia wiatroizolacyjna - zewnętrzny.
2.4.1. Opóźniacz pary jako opóźniacz przepływu powietrza.
W budynkach o lekkiej konstrukcji szkieletowej nieodzownym elementem w układzie warstw przegrody zewnętrznej jest opóźniacz pary.
Na opóźniacz pary powszechnie stosuje się folię polietylenową grubości 0,15 mm lub inne folie posiadające dopuszczenie do stosowania w budownictwie spełniające wymogi stawiane opóźniaczom pary; folia winna mieć paroprzepuszczalność w granicach 2 - 6 g/m/24g.
Opóźniacz pary może spełnia rolę wewnętrznego opóźniacza przepływu powietrza, o ile montowany będzie zgodnie z wymogami stawianymi montażowi opóźniacza, tj. z zachowaniem maksymalnej Szczelności na całej powierzchni ścian i stropów stanowiących przegrody zewnętrzne.
2.4.2. Wiatroizolacja jako opóźniacz powietrza
Jako wiatroizolacje stosuje się folie polipropylenowe lub włókniny dopuszczone do stosowania w budownictwie jako folie ścienne o paroprzepuszczalności nie mniejszej niż 120-160 g/m/24g.
Wiatroizolacja może spełnia rolę zewnętrznego opóźniacza przepływu powietrza, o ile podczas montażu zachowane zostanę pełne wymogi w zakresie montażu folii wiatroizolacyjnej, tj. zachowanie pełnej Szczelności powłoki w połączeniu z opóźniaczem pary.
2.4.3. Okładziny wewnętrzne jako opóźniacz przepływ powietrza
Na okładziny wewnętrzne powszechnie stosuje się płyty gipsowo-kartonowe lub płyty gipsowo-włóknowe.
Mogą one pełni rolę opóźniacza przepływu powietrza.
By okładziny wewnętrzne spełniały rolę opóźniacza przepływu powietrza muszą być, na całym obwodzie połączone z elementami drewnianej konstrukcji budynku, za pomocą spoiwa trwale elastycznego.
Zasada montażu płyt gipsowych jako opóźniacz przepływu powietrza
2.4.4. Poszycie zewnętrzne jako opóźniacz powierza
Na poszycie zewnętrze -ścian należy stosowa płyty drewnopochodne lub płyty włóknowo-gipsowe odporne na działanie wilgoci posiadające dopuszczenie do stosowania w budownictwie.
Poszycie zewnętrzne by spełniało rolę opóźniacza przepływu powietrza musi by, na całym obwodzie połączeń płyt z elementami drewnianej konstrukcji budynku, połączony za pomocą spoiwa trwale elastycznego.
Zasada montażu płyt poszycia jako opóźniacz przepływu powietrza
2.4.5. Wymagania w zakresie szczelności budynku - uszczelnienie podwaliny
Ważnym elementem w zakresie zapewnienia Szczelności budynku uszczelnienie szczeliny pomiędzy izolacją przeciwwilgociową a podwaliną.
Pod podwalinę, należy założy uszczelnienie z pianki polietylenowej lub miękkiej wełny grubo-ci 25 mm.
Uszczelnienie podwaliny na ścianie fundamentowej
Uszczelnienie podwaliny na płycie betonowej
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
2.5. Wymagania w zakresie wentylacji budynków
Budynek winien by zaprojektowany pod wentylacji w sposób spełniający wymagania stawiane przez stosowne przepisy i Polskie Normy.
W budownictwie drewnianym najważniejszym zadaniem jest wyprowadzenie wilgoci z budynku. Służą temu różne systemy wentylacji poszczególnych części budynku.
2.5.1. Wymagania w zakresie wentylacji pomieszczeń
Wentylacja winna spełnia wymagania w zakresie wymiany i czystości powietrza, temperatury i wilgotności pomieszczeń określone w stosownych przepisach i Polskich Normach.
2.5.2. Wymagania w zakresie wentylacji przestrzeni dachowej
Drewniana konstrukcja dachowa w szczególny sposób narażona jest na działanie wilgoci. Do przestrzeni dachowej wilgoć napływa z zewnątrz budynki oraz i z pomieszczeń niżej położonych. Stąd przestrzeń dachowa podlega szczególnym wymogom w zakresie wentylacji zapewniającej wyprowadzenie wilgoci poza obręb poddasza.
2.5.2.1. Wymagania w zakresie wentylacji przestrzeni dachowej dachu bez poszycia
Nie ma specjalnych wymagań dla wentylacji przestrzeni dachowej, dachu bez poszycia, pokrytego folią wysokoparoprzepuszczalną. Folia położona na całej powierzchni dachu zapewnia pełną wentylację dachu.
Należy stosowa folie o wysokiej paroprzepuszczalnoci.
Schemat wentylacji przestrzeni dachowej
2.5.2.2. Wymagania w zakresie wentylacji przestrzeni dachowej dachu z poszyciem
Dach pokryty płytami poszycia ogranicza migrację powietrza i wilgoci z przestrzeni dachowej poprzez powierzchnię połaci.
Wilgoć z przestrzeni dachowej należy wyprowadzi zapewniając przewietrzanie całej przestrzeni dachowej poprzez otwory wentylacyjne w szczycie, pod okapem dachu, w kalenicy bądź wentylatory założone na połaci dachu.
2.5.2.3. Wymagania w zakresie wentylacji otwartej przestrzeni dachowej
Wentylację przestrzeni dachowej należy zapewnić poprzez otwory wentylacyjne zlokalizowane w pod okapem -napływ i w kalenicy dachu - wypływ powietrza. Otwory wentylacyjne mogą być także zlokalizowane w szczytach budynku. Wentylację poddasza można także zapewni poprzez wentylatory lub kominki umieszczone na połaci dachu. Dla zapewnienia prawidłowej wentylacji otwory zawsze należy lokalizować na przeciwległej stronie poddasza. Otwory wentylacyjne muszą by zabezpieczone przed działaniem deszczu, śniegu i insektami.
Schemat wentylacji przestrzeni dachowej
Jeżeli spadek dachu jest większy niż 1/6 czysta powierzchnia otworów wentylacyjnych musi by, co najmniej o powierzchni nie mniejszej niż 1/300 izolowanej powierzchni stropu.
Dachy o spadku mniejszym niż 1/6 muszą posiada powierzchnię otworów wentylacyjnych nie mniejszą niż 1/150 izolowanej powierzchni stropu.
Dla zapewnienia prawidłowej wentylacji, co najmniej 25% otworów wentylacyjnych winno by zlokalizowanych w górnej części przestrzeni dachowej i co najmniej 25% otworów wentylacyjnych - w dolnej części.
Zasady wentylacji przestrzeni dachowej
Wentylatory połaciowe bądź kominki wentylacyjne winne zapewni odpowiednią wymianę powietrza. Stąd ilość i wielkość wentylatorów lub kominków winna być dobrana w zależności od wielkości powierzchni i kubatury poddasza z uwzględnieniem wydajności wentylatorów połaciowych i kominków.
Wentylacja przez otwory w okapie i kalenicy
Wentylacja przez otwory w okapie i kominie
Wentylacja przez otwory w szczytach
Wentylacja przez otwory w połaci dachu
2.5.2.4. Wymagania w zakresie wentylacji połaci dachowych
Wentylację połaci dachowych należy zapewni poprzez otwory wentylacyjne zlokalizowane pod okapem dachu; wlot, kanał wentylacyjny pomiędzy poszyciem dachu, a warstwą izolacji cieplnej i szczelinę wentylacyjną w kalenicy dachu; wylot powietrza. Kanał wentylacyjny winien by grubo-ci nie mniejszej niż 63 mm, tj, odległość między izolacją cieplną, a poszyciem połaci nie powinna by mniejsza niż 63 mm.
Powierzchnia wszystkich otworów wentylacyjnych musi by nie mniejsza niż 1/150 powierzchni wentylowanej.
Otwory wentylacyjne winne by zabezpieczone przed działaniem deszczu, śniegu i insektami.
Prawidłowo wykonana wentylacja połaci dachu winna zapewni przepływ powietrza w każdej przestrzenimiędzy krokwiami.
Schemat wentylacji połaci dachowych
W przypadku braku możliwości zapewnienia przepływu powietrza w każdej przestrzeni między krokwiami, dla zapewnienia wentylacji całej powierzchni połaci dachu, na krokwie należy nabić łaty o wymiarach min. 38 x 38 mm.
Minimalna grubość szczeliny wentylacyjnej pomiędzy izolacją cieplną, a poszyciem dachu nie powinna by mniejsza niż 63 mm.
Wentylacja połaci dachu w każdej przestrzeni między krokwiami
Wentylacja połaci dachu, gdy nie jest zapewniony przepływ powietrza w każdej przestrzeni między krokwiami
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
3.0. Wymagania w zakresie izolacyjności cieplnej budynków
Izolacja cieplna budynku ma za zadanie zatrzymanie ciepła w budynku i ograniczenie napływu zimnego powietrza do budynku w okresie zimowym. Jednocześnie winna zatrzyma zimne powietrze w budynku i ogranicza napływ ciepłego powietrza do budynku w okresie letnim.
Zwiększenia Izolacyjności cieplnej wymagają wszystkie przegrodach zewnętrzne budynku:
- ściany fundamentowe pod przestrzeniami ogrzewanymi,
- stropy nad nieogrzewanymi przestrzeniami, w tym piwnicznymi,
- ściany zewnętrzne,
- stropy pod przestrzeniami nieogrzewanymi,
- stropodachy,
Wymagania w zakresie izolacyjności cieplnej poszczególnych przegród określają odpowiednie przepisy Prawa Budowlanego.
Ocieplenie przegród zewnętrznych budynku
Wymagania techniczno-montażowe dla lekkiego, drewnianego budownictwa szkieletowego
4.0 Wymagania w zakresie izolacyjności akustycznej przegród wewnętrznych
Wymagania w zakresie izolacyjności akustycznej przegród wewnętrznych - stropów międzykondygnacyjnych, ścianek działowych i ścian dzielących mieszkania mają
zapewnić ochronę przed hałasem pochodzących z sąsiednich pomieszczeń. Wysokość izolacji akustycznej przedstawiają stosowne przepisy i Polskie Normy.
4.1. Izolacyjność akustyczna stropów.
Ze względu na rozprzestrzenianie się hałasu w obrębie budynku, przy projektowaniu i wykonywaniu stropów międzykondygnacyjnych należy zachowa wymagania
stawiane izolacyjności akustycznej stropów.
By spełni wymagania w zakresie izolacyjności akustycznej stropów w budynku jednorodzinnym na normowym poziomie należy zachowa następujący układ warstw
(od góry)
- wykładzina dywanowa na podkładzie z gąbki,
- płyta poszycia grub. 18 mm, izolowana od konstrukcji stropu,
- konstrukcja stropu o rozstawie osiowym belek 40 cm,
- wełna szklana grub. 10 cm, miedzy belkami, w dolnej części stropu,
- listwy kapeluszowe montowane prostopadle do spodu belek,
- płyta gipsowa grub. 12 mm mocowana do listew kapeluszowych.
Rozwiązanie stropu międzykondygnacyjnego
Izolacyjno
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
./../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/kraje_a6a.jpg" \* MERGEFORMATINET
rys. 6. Pasożytnicza błonkówka Spathius exarator L. naturalny wróg kołatka domowego.
A. Larwy (z lewej strony) i poczwarka (z prawej)
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/kraje_a6b.jpg" \* MERGEFORMATINET
B. Postać doskonała - samica
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/kraje_a6c.jpg" \* MERGEFORMATINET
C. Postać doskonała - samica przy składaniu jaj
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/kraje_a7.jpg" \* MERGEFORMATINET
rys.7. Pasożytnicze roztocza (Pediculoides ventricosus Newp.) objedzone hemolinfą wyssaną z larwy kołatka.
Co jeszcze warto wiedzieć o kołatku domowym?
Czynność żerowisk poznajemy po obecności chrząszczy znalezionych w pomieszczeniach lub kopczykach mączki drzewnej z odchodami larw, wysypującej się z otworów wylotowych w drewnie. Wygarniają je szczególnie intensywnie wspomniane drapieżne chrząszcze i ich larwy, polujące na larwy kołatka domowego. Zwłaszcza natrupek niebieski w starych domach i kościołach może wiosną i w okresie wczesnego lata pojawiać się masowo na zewnątrz drewna. Odnalezienie żywych larw wymaga rozłupania (lub przy silnym stoczeniu rozkruszeniu) drewna, co pociąga niestety uszkodzenie materiału i zniechęca do tego posiadaczy mebli. Dlatego obecność w budynku naturalnych wrogów kołatka domowego, pasożytniczych błonkówek i drapieżnych chrząszczy, stanowi cenną podpowiedź dotyczącą czynności żerowisk.
Chociaż często ma miejsce silne przerzedzanie larw kołatka domowego przez pasożyty i drapieżców w dawno opanowanych obiektach, gatunek ten mimo dużych strat może utrzymywać się przez wiele swoich pokoleń, aż do całkowitego stoczenia drewna, mającego dlań jakąkolwiek wartość pokarmową. Jeżeli istnieją wątpliwości co do całkowitego opuszczenia drewna przez tego szkodnika, podejmuje się zwalczanie.
Zwalczanie przeprowadza się przy pomocy środków i metod takich, jak w przypadku zwalczania spuszczela., o czym pisałem na łamach Lekkiego Budownictwa Szkieletowego w numerze 3(25) bieżącego roku.
Larwy kołatka domowego, w odróżnieniu od larw spuszczela pospolitego, wykazują swoiste reakcje na niektóre substancje czynne i fizyczne czynniki dezynsekcji drewna, wyraźnie odbiegające od wrażliwości larw spuszczela pospolitego. Uważa się, że świeżo wylęgnięte larwy kołatka domowego są bardziej wrażliwe na trucizny niż równie młode, ale znacznie większe larwy spuszczela pospolitego. Wyniki badań wartości owadobójczej solnych środków ochrony drewna zawierających m.in. związki boru świadczą natomiast o odwróceniu tej relacji i o dużej odporności wyrośniętych larw kołatka domowego, przynajmniej na niektóre grupy środków czynnych.
Larwy kołatka domowego są jednak bardzo wrażliwe na związki fosforoorganiczne. Z kolei w stosunku do stosowanych dawniej chlorowanych węglowodorów (np. chlordanu i DDT) wykazywały znaczną naturalną odporność, godną podkreślenia. Larwy te są również bardziej odporne na działanie promieni gamma niż spuszczel. Prawdopodobnie mniejsza wrażliwość larw kołatka domowego w stosunku do działania chlorowanych węglowodorów i działania promieni gamma wynika z odmiennego niż u spuszczela sposobu trawienia celulozy i hemiceluloz. Odbywa się to za pomocą enzymów wytwarzanych przez symbiotyczne drożdżaki, żyjące w przewodzie pokarmowym larw kołatka. Larwy kołatka domowego są również bardziej wrażliwe na działanie wysokich temperatur niż ciepłolubne larwy spuszczela.
KOMINKI
Kominek na ścianie zewnętrznej
Kominek narożny
Konstrukcja szkieletowa
Ściany i strop
Strop
Montaż ścian działowych
Montaż ścian działowych z płyto OSB
Ścianki działowe
Ściany nośne
Szkielet stropu i dachu
Nadproże drzwiowe zewnętrzne
Nadproże drzwiowe wewnętrzne
Konstrukcja poddasza
Konstrukcja ścian
Szkielet ścian
Wiązary drewniane dachu i ściany
Konstrukcja piętra
Montaż ścian
Montaż podwaliny
Problemy Technologii
Lekkie Budownictwo Szkieletowe nr 3`01 (31)
Miazgowiec parkietowiec (Lyctus linearis Goeze)
Gatunek ten, rodzimy i najczęściej występujący u nas przedstawiciel rodziny miazgowcowatych (Lyctidae), jest szeroko rozpowszechniony w Europie, Afryce Północnej, wielu częściach Azji oraz w Ameryce Północnej. Pospolity w całej Polsce, tam gdzie występują warunki umożliwiające mu rozwój. Żeruje w drewnie bielu niektórych gatunków liściastych, głównie pierścieniowonaczyniowych (np. dębu, jesionu i robinii). Zasiedla drewno zarówno w postaci martwego surowca jak i wyrobionego materiału.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/03-01/miazgowiec/krajewski-1.jpg" \* MERGEFORMATINET
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/03-01/miazgowiec/krajewski-2.jpg" \* MERGEFORMATINET
Fot. 1. Chrząszcz miazgowca w drewnie bielu dębowego, stoczonego przez larwy (widoczna duża ilość amorficznej mączki drzewnej).
Fot. 2. Żerowiska larw miazgowca po usunięciu mączki drzewnej.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/03-01/miazgowiec/krajewski-3.jpg" \* MERGEFORMATINET
Fot. 3. Chrząszcz miazgowca - widoczne charakterystyczne,buławkowate zakończenie czułka.
Może wyrządzać bardzo dotkliwe szkody niszcząc bielaste drewno dębowe (fot. 4 i 5) czy jesionowe stanowiące wystrój wnętrz (parkiety, boazerie i meble). Zasiedla je przez szereg pokoleń aż do całkowitego zniszczenia bielu, jeśli tylko zawiera on odpowiednią ilość substancji odżywczych. Nie ma większego znaczenia jako szkodnik oryginalnego drewna zabytkowego (mimo, że w niektórych opracowaniach uchodzi za takiego), jako że do swego rozwoju potrzebuje stosunkowo niedawno wyrobionego materiału, zasobnego w skrobię i białko. Może natomiast silnie uszkadzać w zabytkowych budynkach np. parkiety rekonstruowane z drewna, które odpowiada mu jako materiał lęgowy. Zniszczenia spowodowane w budynkach przez ten gatunek (jak i inne miazgowce) spotyka się znacznie rzadziej niż zniszczenia spowodowane przez kołatkowate. Miazgowce mogą niszczyć wyposażenie wnętrz: parkiety, boazerie, meble itp.
Brunatne chrząszcze mają ciało o długości 2,5-5 mm, bardziej spłaszczone niż miało to miejsce u kołatkowatych. Kształt przedplecza widziany z góry u tego gatunku jest zbliżony do czworokąta o zaokrąglonych kątach, węższego u nasady pokryw skrzydłowych. Wierzch przedplecza jest pokryty punktami, pomiędzy którymi widać pomarszczony oskórek. Na środku przedplecza usytuowane jest podłużne, owalne, bardzo płytkie zagłębienie, wyróżniające miazgowca parkietowca spośród innych gatunków miazgowców. Włoski na międzyrzędach pokryw tworzą regularne szeregi. Czułki, podobnie jak u innych przedstawicieli rodzaju Lyctus, są jedenastoczłonowe z dwuczłonową buławką na końcu.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/03-01/miazgowiec/krajewski-4.jpg" \* MERGEFORMATINET
Fot. 4. Kanciak dębowy stoczony przez larwy miazgowca (przekrój w poprzek włókien) - widoczna nienaruszona twardziel.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/03-01/miazgowiec/krajewski-5.jpg" \* MERGEFORMATINET
Fot.5. Kanciak dębowy stoczony przez larwy miazgowca (przekrój wzdłuż włókien) - widoczna nienaruszona twardziel.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/03-01/miazgowiec/krajewski-6.jpg" \* MERGEFORMATINET
Fot. 6. Drewno stoczone przez:
a) miazgowca,
b) kołatka domowego,
c) kołatka domowego,
d) wyschlika grzebykorożnego
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/03-01/miazgowiec/krajewski-7.jpg" \* MERGEFORMATINET
Fot. 7. Otwory wylotowe chrząszczy:
a) miazgowca,
b) wyschlika grzebykorożnego,
c) kołatka domowego,
d) kołatka domowego
Gatunek ten roi się od maja do czerwca. Chrząszcze wykazują aktywność o zmroku. Po kopulacji samice często próbnie nadgryzają drewno w nieznaczny sposób, prawdopodobnie w celu sprawdzenia zawartości składników potrzebnych do rozwoju larw. Jaja miazgowców są cienkie, wydłużone, o okrągłym przekroju poprzecznym i mają cienki wyrostek na jednym końcu. Składane są pojedynczo lub po kilka sztuk w przecięte naczynia drewna, na głębokości 2-5 mm. Naczynia te muszą mieć z tego względu odpowiednią szerokość, stąd zasiedlanie przez miazgowce drewna pierścieniowonaczyniowego. Samice wykorzystują poprzeczne przekroje drewna, często również drobne pęknięcia lub próbne nadgryzienia. Jedna samica składa średnio ok. 70 jaj. Okres składania jaj trwa ok. 1-2 tygodnie. Optymalna temperatura do składania jaj, jak uważa się, zawarta jest w przedziale od +17 do +23oC.
Czas, po upływie którego wylęgają się z jaj larwy , zależy przede wszystkim od temperatury. Larwy po opuszczeniu jaj mają wysmukły kształt ciała. Typowy dla miazgowcowatych kształt drobnoowlosionego pędraka przybierają dopiero po pierwszym linieniu. Od larw kołatkowatych różnią się dużą, charakterystyczną przetchlinką na ósmym pierścieniu odwłoka. Żerują w bielastej części drewna, wygryzając chodniki (fot. 2) o okrągłym przekroju poprzecznym średnicy do ok. 1-1,8 mm. Otwory wylotowe miazgowców mogą być mylone z otworami wylotowymi niektórych kołatkowatych, zwłaszcza kołatka domowego i wyschlika grzebykorożnego, które mogą zasiedlać podobny materiał. Mimo podobieństwa otworów wylotowych chrząszczy (fot. 7) i żerowisk larw (fot. 6) tych gatunków, chodniki miazgowców wypełnione są ubitą niezbyt silnie mączką drzewną, bez wyraźnie ukształtowanych grudek odchodów (fot. 1), co odróżnia je od kołatkowatych.
Wyrośnięte larwy osiągają ok. 6 mm długości. Przepoczwarczają się tuż pod powierzchnią drewna w poszerzonym nieco końcu chodnika. Stadium poczwarki trwa 8-20 dni i zależy od temperatury otoczenia. Chrząszcze opuszczają drewno okrągłymi otworami wylotowymi (fot. 7) o średnicy ok. 1-1,8 mm. Na wolności żyją średnio ok. 2 tygodni. Poza budynkami okres rozwoju jednego pokolenia trwa zwykle 1 rok, w niekorzystnych warunkach może przedłużyć się do 2-3 lat. W ogrzewanych pomieszczeniach, przy odpowiedniej zawartości w drewnie skrobi i białka, okres ten może ulec skróceniu nawet do 4 miesiecy.
Miazgowiec omszony
(Lyctus pubescens Panz.)
Owad ten występuje w środkowej i południowej części Europy, w Azji Mniejszej i na Kaukazie. Nie należy do zbyt często spotykanych w Polsce gatunków. Ma podobną biologię i wymagania życiowe do poprzedniego gatunku, z wyjątkiem dziennej aktywności chrząszczy. Znaczenie szkód w skali kraju jest prawdopodobnie znacznie mniejsze niż w przypadku poprzedniego gatunku, ze względu na rzadsze występowanie.
Chrząszcze są czarno-brunatne i mają długość ciała ok. 3-5 mm. Od poprzedniego gatunku odróżnia je wąska bruzda pośrodku przedplecza, kończąca się wyraźną jamką przy tylnym jego brzegu.
Miazgowiec brunatny
(Lyctus brunneus Steph.)
Oprócz dwóch rodzimych gatunków miazgowców stwierdzono kilkakrotnie w Polsce występowanie miazgowca brunatnego (Lyctus brunneus Steph), kosmopolitycznego gatunku będącego groźnym szkodnikiem drewna w wielu miejscach na świecie, zawleczonego z rejonu indomalajskiego. Oprócz drewna wielu liściastych gatunków tropikalnych niszczy on biel dębu, jesionu, wiązu, orzecha i kasztanowca. Jest on również normatywnym gatunkiem testowym, używanym do badania skuteczności impregnatów.
Podobnie jak u miazgowca parkietowca chrząszcze tego gatunku wykazują aktywność o zmroku. Jednak miazgowiec brunatny jest bardziej płodnym gatunkiem - wg szeregu opracowań samice mogą składać do 200 jaj. W pomieszczeniach ogrzewanych zimą owad ten może rozwijać się przez cały rok, wyrządzając duże szkody. Brak jest wiarygodnych danych o charakterze statystycznym, o rozmiarach szkód wyrządzanych w Polsce przez ten gatunek.
Inne miazgowcowate
Także Lyctus africanus Lesne oraz przedstawiciele innych rodzajów z rodziny miazgowcowatych, pochodzący z ciepłych regionów, np. Trogoxylon impressum Comolli, czy Minthea squamigera Pasc. mogą być zawlekane do nas i powodować uszkodzenia drewna w pomieszczeniach ogrzewanych zimą. Nie wytrzymują jednak działania zimowych temperatur na zewnątrz i z tego względu nie mają szansy na zaaklimatyzowanie się w Polsce. Wyrządzane przez nie szkody mają charakter incydentalny.
Mikrobiologiczne czynniki degradacji zawilgoconych obiektów budowlanych
Korozją biologiczną nazywa się proces niszczenia materiałów przez żywe organizmy, głównie grzyby domowe, grzyby pleśnie, bakterie i owady - techniczne szkodniki drewna. Materiały stosowane w budownictwie, a szczególnie drewno, materiały drewnopochodne, lignocelulozowe i inne wyroby zawierające substancje organiczne ulegają rozkładowi przez mikroorganizmy, gdyż stanowią dla nich pożywienie, a ich rozkład przez nie ma charakter chemiczny.
Korozja biologiczna pozostaje w ścisłym powiązaniu z innymi czynnikami korodującymi, a w szczególności z działaniem destrukcyjnym wszelkiego rodzaju wód i zawilgoceń, w wyniku którego powstają warunki sprzyjające rozwojowi szkodników biologicznych. W reakcji przemian biochemicznych, zachodzących pod wpływem wydzielanych przez grzyby enzymów, porażone materiały ulegają korozji biologicznej, zmieniając swoje właściwości fizykochemiczne oraz ulegają obniżeniu własności mechaniczne. Materiały nieorganiczne nie stanowią pożywienia dla mikroorganizmów, ale w kontakcie z nimi ulegają powolnej korozji. Problem starego budownictwa polega na gwałtownej dekapitalizacji i jego wypadaniu w ponadnormatywnym tempie z eksploatacji. Ma to ścisły związek z brakiem właściwej bieżącej konserwacji i odpowiedniej eksploatacji budynków. Nasze stare zasoby budynków znajdują się więc w stanie technicznej agonii, gdyż ich ochrona przed niszczącym działaniem szkodników biologicznych jest w dalszym ciągu problemem niedocenianym i traktowanym po macoszemu. Doprowadziło to do tego, że na remonty starych domów, potrzebne są obecnie sumy idące w setki miliardów złotych.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/stra8.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot. 1. Elementy drewniane zniszczone przez grzyby pleśniowe z 3 klasy workowców (Ascomycetes) z 5 klasy grzybów niedoskonałych (Denteromycetes)
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/stra7.jpg" \* MERGEFORMATINET
Czynniki degradacji skażenia zawilgoconych obiektów
Stare budynki zawilgocone oraz obiekty popowodziowe stwarzają optymalne warunki wilgotnościowe dla rozwoju niżej wymienionych mikroorganizmów.
Grzyby domowe
Stanowią najliczniejszą grupę organizmów, rozwijających się w drewnie, a także w materiałach drewnopochodnych. Szkodliwe działanie mikroorganizmów na materiały budowlane jest zróżnicowane, tak jak są różne ich wymagania rozwojowe w stosunku do podłoża. W Polsce występuje kilkadziesiąt gatunków grzybów domowych, z tego kilka należy zaliczyć do groźnych szkodników drewna budowlanego. Największe zniszczenia w budownictwie powodują grzyby domowe, wywołujące klasyczny rozkład drewna i innych materiałów organicznych. Należą one do podstawczaków (Basidiomycotina), powodujące silny i szybki rozkład drewna na dużych powierzchniach. Wśród kilkudziesięciu grzybów występujących w budynkach można wyróżnić 9 gatunków szczególnie często spotykanych. Pod względem szkodliwości grzyby domowe można podzielić na trzy grupy:
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/stra9.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot. 2. Podłogi zniszczone przez grzyby domowe i grzyby pleśniowe.
Grupa I
Grzyby najbardziej szkodliwe, powodujące silny i szybki rozkład drewna na dużych powierzchniach:
1. Grzyb domowy właściwy (Serpula lacrymans) nazwany również Merulius lacrymans.
2. Grzyb piwniczny (Coniophora puteana), nazwany też Coniophora Cerebella.
3. Grzyb domowy biały (Fibroporia vaillantii), nazwany również Poria vaporaria.
4. Grzyb kopalniany (Paxillus panuoides), nazwany również Paxllus acheruntius.
Grupa II
Grzyby mniej szkodliwe, charakteryzujące się gniazdowym występowaniem, powodujące jednak silny rozkład drewna:
5. Wroślak rzędowy (Trametes serialis lub Poria callosa).
6. Grzyb podkładowy (Lentinus lepideus lub Lentinus squamosus).
7. Grzyb słupowy (Gloeophyllum sepiarium), nazwany również Lenzites sepiaria.
Grupa III
Grzyby mało szkodliwe powodujące słaby powierzchniowy rozkład drewna:
8. Grzyb składowy (Phlebia gigantea), nazwany również Peniophora gigantea.
9. Powłocznik gładki (Corticium laeve lub Corticium evolvens).
Objawom zagrzybienia towarzyszy zwiększona wilgotność otoczenia i podłoża, paczenie podłóg, uginanie stropów i więźby dachowej, zapadanie ścian, zmiana wyglądu drewna (pryzmatyczne spękania), głuchy dźwięk przy uderzaniu drewna młotkiem, obecność elementów grzyba w postaci grzybni, sznurów i owocników oraz nieprzyjemny zapach stęchlizny w pomieszczeniach zagrzybionych.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/stra11.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot. 4. Drewno porażone przez grzyby i bakterie.
Grzyby pleśnie
Następną, bardzo liczną grupę stanowią grzyby należące do workowców (Ascomycotina) i do grzybów niedoskonałych (Deuteromycotina), wywołujące szary (pleśniowy) rozkład drewna i materiałów organicznych i nieorganicznych.
Warunkiem rozwoju tych grzybów i rozkładu przez nie drewna jest stała lub okresowa jego wilgotność w granicach 40-220%. Grzyby rozkładu pleśniowego charakteryzują się dużą tolerancją dla temperatur od 14 do 45°C, a nawet od 2 do 5°C. Są one mało wrażliwe na kwasowość środowiska i mogą się praktycznie rozwijać na podłożu o wartości pH 3-9. Infekcja tymi grzybami zachodzi wszędzie tam, gdzie występuje wysoka wilgotność podłoża i na nim ślady lub resztki substancji organicznych.
Na przykład grzyby te często infekują zawilgocone tynki w budynkach a farba klejowa stanowi dla nich wystarczające źródło pokarmu. Z reguły występuje na tynkach lub ścianach jednocześnie po kilkanaście lub więcej gatunków tych grzybów. Toteż ogromna ilość gatunków grzybów wywołujących rozkład pleśniowy niezmiernie utrudnia makroskopowo ustalenie sprawcy rozkładu w sposób jednoznaczny.
Identyfikację gatunków można również przeprowadzić metodą mikroskopową w oparciu o dostępne klucze zawarte w katalogach i znaczne doświadczenie mykologa w zakresie sporządzania preparatów mikroskopowych.
Dla informacji podaję kilka wybranych gatunków grzybów pleśni występujących w podgromadach:
- Zygomycotina - glonowce: Mucor mucedo, Rhizopus nigricans,
- Ascomycotina - workowce. Grzyby należące do tej podgrupy wytwarzają owocowanie doskonałe - zarodniki workowe jak np. Aspergillus flavus, Aspergillus niger, Chaetomium globosum, Penicillium cyclopium, Penisillium sp., Aspergillus versicolor, Cerastostomella picae.
- Deuteromycotina - grzyby niedoskonałe. Grzyby należące do tej podgromady nie mają rozpoznanej fazy owocowania doskonałego, wytwarzają owocowanie niedoskonałe (zarodniki konidialne), jak np.: Alternaria tenuis, Fusarium oxysporum, Paecilomyces varioti, Stempphyllium piliforme, Botrytis cinerea, Trichoderma lignorum.
Warunkiem rozwoju wyżej wymienionych grzybów jest stała lub okresowa wysoka wilgotność powietrza i podłoża, na którym się rowzijają. Wytwarzają one po krótkim od infekcji okresie czasu (7-14 dni) ogromne ilości zarodników niewidocznych gołym okiem, które są unoszone przez prądy powietrza. Infekcja tymi grzybami zachodzi wszędzoe tam, gdzie występuje wysoka wilgotność podłoża i choćby ślady substancji organicznych, np. tynki, mury, farby, tapety, płyty, boazeria itp. Z tego względu pomieszczenia, w których rozwijają się grzyby workowce (Ascomycotina) i niedoskonałe (Deuteromycotina) stanowią stałe zagrożenie dla przebywających tam ludzi i zwierząt. Trzeba to zagrożenie w maksymalnym stopniu obniżyć stwarzając niekorzystne warunki dla infekcji i rozwoju mikroorganizmów, a gdzie to jest niewystarczające, stosować profilaktykę chemiczną.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/stra10.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot. 5. Elementy drewnianej konstrukcji porażone przez białe grzyby domowe (Fibroporia raillanta) oraz przez grzyby pleśniowe i bakterie.
Bakterie
Procesy rozkładowe powodują również bakterie, występujące na materiałach budowlanych i w budynkach.
Bakterie występują obficie w przyrodzie na różnych podłożach. Bakterie celuloityczne występują na materiałach organicznych, w miejscach silnefo zawilgocenia i powodują ich rozkład z reguły razem z grzybami pleśniowymi. Bakterie w budynkach występują również na powłokach malarskich, razem z grzybami. Źródłem węgla i azotu dla mikroorganizmów mogą być zanieczyszczenia powierzchniowe, podłoże pod powłokę oraz sama powłoka malarska. Na powłokach malarskich najczęściej stwierdzano obecność bakterii: Flavobacterium marinum, Sarcina flava, Bacillus mycoides oraz czterech rodzajów grzybów: Auerobasidium, Alternaris, Cladosporium i Phoma.
Farby emulsyjne są mniej podatne na zasiedlanie przez mikroorganizmy, szczególnie przez bakterie, w porównaniu do farb olejnych. Bakterie zasiedlają również produkty naftowe, tworzywa sztuczne, tworzywa syntetyczne, powodują korozję metali (bakterie redukujące siarczany, bakterie żelazowe). Bardzo groźnymi czynnikami degradacji materiałów budowlanych są również owady niszczące drewno, o których napiszę w następnym artykule.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/stra12.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot. 6. Na ścianie i suficie - grzyb domowy właściwy (Serpula lacrymans) z olbrzymim owocnikiem.
Zwalczanie grzybów pleśniowych
Po usunięciu przyczyn rozwijających się mikroorganizmów należy zabezpieczyć budynki przed grzybami pleśniowymi metodami budowlanymi i chemicznymi. Bardzo skutecznymi krajowymi preparatami do zwalczania grzybów pleśniowych są czwartorzędowe sole amoniowe, związki boru, środki modyfikujące, pochodne kwasu p-hydroxybenzoesowego, 2-metylo-5- -nitroimidazol, N-metylo-chloroacetamid, izotiazole, alkohol izopropylowy, etery glikoli, woda i inne związki chemiczne dopuszczone do stosowania. Aby cel osiągnąć niezbędna jest znajomość warunków infekcji rozwoju mikroorganizmów i innych czynników degradacji biotycznych i abiotycznych.
Metody budowlane ochrony budynków przed grzybami pleśniowymi polegają na:
- zabezpieczeniu budynku przed zawigoceniem,
- zapewnieniu właściwej wentylacji pomieszczeń zgodnie z PN-83/B-03430,
- sprawdzenie stanu technicznego pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych, obróbek blacharskich, tynków zewnętrznych, stolarki budowlanej, balkonów oraz instalacji wodno-kanalizacyjnej i temperatury wewnątrz pomieszczeń.
Metody chemiczne ochrony budynków przed wystąpieniem grzybów pleśniowych polegają na:
- stosowaniu materiałów budowlanych uodpornionych na zagrzybienie. Ponadto należy ze skorodowanych powierzchni usunąć grzybnię wraz ze skażoną powłoką malarską i pokrytą nalotami pleśni warstwę tynku. Po zmyciu i wyschnięciu odgrzybić całą powierzchnię środkami grzybobójczymi przy normie zużycia podanej w prospektach przez producenta. Należy stosować tylko te środki chemiczne, które posiadają aktualne ważne atesty higieniczne PZH i aprobaty techniczne wydane do obrotu i stosowania przez ITB lub ITD.
Zasady BHP: Podczas wykonywania prac odgrzybieniowych z zastosowaniem wyżej wymienionych środków należy przestrzegać postanowień Rady Ministrów z dnia 4 lutego 1956 (Dz. U. Nr 5 z dnia 17 lutego 1956 r., poz. 25) w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy robotach impregnacyjnych i odgrzybieniowych. Dla uczestników procesu budowlanego opracowana została Instrukcja Nr 349/97 pt. "Metody zabezpieczeń istniejących budynków mieszkalnych przed szkodliwym działaniem grzybów pleśniowych" wydana 14 listopada 1997 r. przez Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie, z którą należy się zapoznać i w praktyce przestrzegać.
Montaż płyt gipsowo kartonowych
Montaż płyt - otwory drzwiowe
Montaż płyt - ściany i sufit
Montaż płyt - przygotowane do malowania
Montaż płyt - salon z korytarzem
Montaż płyt - Parter
Ruszt Drewniany pod płyty gipsowe
Ruszt metalowy pod płyty gipsowe
Montaż płyt - ściany
Montaż płyt - schody
Montaż płyt - salon z aneksem kuchennym
Najczęściej spotykane błędy w budownictwie szkieletowym
Technologia lekkiego budownictwa szkieletowego nie ma praktycznie żadnej tradycji w naszym kraju. Coraz powszechniej jednak stosowana, w większości rozwiązań opiera się na wzorcach kanadyjskich i amerykańskich lub, w mniejszym stopniu, na skandynawskich. Wejście budownictwa szkieletowego na nasz rynek niewątpliwie związane jest z emigracją, jaką przeżył nasz kraj w latach osiemdziesiątych. Wówczas to wielu "turystów" w Kanadzie czy Stanach Zjednoczonych podejmowało pracę na budowie. Dla większości była to zwykła sezonowa praca zarobkowa, która miała zwrócić koszty pobytu za granicą lub poprawić sytuację finansową rodziny. Po powrocie do kraju zazwyczaj wracali do poprzednich zawodów. Niektórzy jednak zachwyceni tą technologią zaczęli wprowadzać ją na nasz rynek. Niestety wielu z nas poznało tą technologię jedynie pobieżnie. Traktując nową technologię jako bardzo proste "budownictwo z patyków", nie interesowało się całością zagadnień technologicznych. A przecież drewniana konstrukcja budynku to tylko jeden element zespołu problemów tworzących całość zagadnień technologii lekkiego budownictwa szkieletowego. Nieznajomość chociażby jednego z kilku podstawowych zagadnień tej technologii odbija się, niestety, na trwałości całej budowli.
W artykule tym chciałbym zwrócić uwagę, tak potencjalnym inwestorom i wykonawcom, na podstawowe błędy popełniane podczas realizacji budownictwa szkieletowego. Swoje spostrzeżenia opieram na własnych doświadczeniach wyniesionych z budów w Stanach Zjednoczonych, jak również z licznych wizyt na budowach na terenie całego kraju, oraz licznych telefonów najpierw od Amerykańsko-Polskiego Instytutu Budownictwa, a obecnie z Centrum Budownictwa Szkieletowego.
Prosto spod piły?
Najpoważniejszym błędem i najczęściej występującym na naszych budowach jest stosowanie mokrego drewna, które wpływa ujemnie nie tylko na trwałość budynku, ale również na jego wytrzymałość konstrukcyjną. Oto kilka przykładów zagrożeń jakie stwarza użycie mokrego drewna na konstrukcję budynku:
Obniżenie wytrzymałości konstrukcji
- drewno z drewna świeżo ściętego (o wilgotności powyżej 30%) ma wytrzymałość na zginanie o 60-75% mniejszą niż drewno o wilgotności poniżej 18%,
Szybka destrukcja drewna
- zamknięte w ścianie, nie majc możliwości szybkiego wyschnięcia drewno ulega zaparzeniu i narażeniu na siniznę, pleśń i grzyby,
Zniszczenie właściwości cieplnych izolacji ścian zewnętrznych
- para powstała z wilgoci pochodzącej z drewna wnika w warstwę wełny mineralnej obniżając jej właściwości izolacyjne.
Właściwości cieplne zawilgoconej warstwy izolacji cieplnej można przyrównać do właściwości cieplnych mokrego ubrania w czasie zimowych chłodów.
Spękania płyt gipsowych ścian i sufitów
- podczas wysychania drewniane elementy podlegają procesowi kurczenia się i skręcania.
Drewno osiąga stabilność wymiarów dopiero przy wilgotności poniżej 14%, jednak przed osiągnięciem tego stopnia wilgotności ulega kurczeniu się o 1% na każde 4% utraty wilgotności przez co, nie mając swobody odkształceń, sztywno umocowane płyty gipsowo-kartonowe pękają
Żółtawe wykwity na płytach gipsowych ścian
- spowodowane nadmiarem wilgoci w ścianie
Jakiego drewna zatem wymaga technologia?
Drewno przywiezione na budowę nie powinno posiadać wilgotności większej niż 18-19%.
Przyjmuje się, że w trakcie budowy, trwającej przeważnie kilka tygodni, drewno przesycha do około 14% zapewniając maksymalną wytrzymałość, niezmienność wymiarów i nie powodując zwichrowania elementów konstrukcji budynku.
Jednocześnie przy omawianiu jakości drewna wymaganego na konstrukcję budynku, nie sposób nie zwrócić uwagi na zakres mechanicznej obróbki drewna. Zaleca się by elementy konstrukcyjne były czterostronnie strugane. Zapewnia to nie tylko stałość wymiarów, co w ogromnym stopniu ułatwia pracę wykonawcy budynku, ale również z oczywistych względów skraca czas wznoszenia konstrukcji, a tym samym nie podnosi kosztów związanych z robocizną.
Należy również zwrócić uwagę na ochronę przeciwogniową drewnianej konstrukcji budynku. Drewno strugane, w stosunku do drewna wychodzącego bezpośrednio spod piły, jest bardziej odporne na działanie ognia, ponieważ jego płomienie "ślizgają się" po gładkiej powierzchni elementów drewnianych nie powodując szybkiego ich zapłonu i rozprzestrzenienia się pożaru.
Z tego samego powodu, oraz poddania drewna procesowi suszenia w suszarni drewno podlega mniejszemu zagrożeniu ze strony owadów. Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych wykazały, że suszenie drewna w podwyższonych temperaturach pozbawia drewno wszelkich naturalnych substancji, które mogłyby stanowić pokusę dla szkodników. Natomiast czterostronne struganie elementów konstrukcyjnych zapobiega między innymi składaniu przez owady jaj na gładkiej powierzchni drewna, co tym samym ogranicza ich rozmnażanie się w obrębie budynku. Niestety nasze przepisy budowlane dotychczas nie uwzględniają jakości obróbki drewna jako metody jego ochrony przed szkodnikami. Istnieje obowiązek ochrony drewnianych elementów konstrukcji budynku przy pomocy chemicznych środków impregnacyjnych, które swoją drogą nie zawsze są właściwie stosowane.
Wiatroizolacja czy papaizolacyjna?
Drugim najczęściej spotykanym błędem technologicznym jest stosowanie na zewnętrznych poszyciach ścian papy izolacyjnej zamiast firmowej wiatroizolacji.
Zastosowanie wiatroizolacji w technologii szkieletu drewnianego jest gwarantem trwałości konstrukcji budynku. Stosowana na wiatroizolację folia powinna posiadać właściwości wysokiej przepuszczalności pary wodnej po wewnętrznej ścianie, przy jednoczesnych właściwościach ochrony ściany przed nawiewem cząsteczek pary wodnej do jej wnętrza. Skonstruowana w ten sposób folia pozwala na swobodny wypływ wilgoci ze ścian na zewnątrz budynku, chroniąc jednocześnie ścianę przed wpływami atmosferycznymi. Trzeba wspomnieć, że tylko folie renomowanych firm (Gullifber, Tyvek) spełniają powyższe warunki.
W prawidłowo wykonanej ścianie wyróżnić należy przedstawione poniżej warstwy, z których każda spełnia swoją charakterystyczną rolę. Pominięcie którejkolwiek z nich lub zastąpienie jakimś niesprawdzonym "patentem", zachwieje całą technologią i doprowadzić może do szybkiej destrukcji budynku.
Przykład prawidłowo wykonanych warstw ściany zewnętrznej:
Płyta kartonowo-gipsowa
- tworzy wewnętrzne poszycie ścian, stanowiąc jednocześnie ich powierzchnię; przy rozstawie słupków konstrukcji ścian wynoszącym do 60 cm osiowego rozstawu można stosować płyty grubości 12,5 mm. Powyżej 60 cm - płyta winna posiadać grubość 15 mm. Płyty kartonowo-gipsowezwiększają również sztywność konstrukcji budynku.
Paroizolacja
- przegroda z folii polietylenowej używana do ograniczenia przepływu pary do wnętrza ściany budynku. W klimacie chłodniejszym (dotyczy naszego kraju) stosowana po wewnętrznej stronie w klimacie gorącym i wilgotnym - po zewnętrznej.
W ostatnich latach nazwę:paroizolacja" zastępuje się określeniem:opóźniacz pary", która bardziej odzwierciedla funkcję pełnioną przez folię. Dotychczas stosowana nazwa często doprowadzała do nieporozumień. Zadaniem "paroizolacji" nie jest, bowiem zatrzymanie pary, jakby wskazywała na to nazwa, ale dozowanie powolnego przepływu wilgoci przez ścianę na zewnątrz budynku. Folia winna, zatem gwarantować "oddychanie ściany", tj. przepuszczalność pary wodnej w ilości gwarantującej nieskraplanie się jej nadmiaru wewnątrz ściany. Powstała, bowiem ze skroplonej pary woda może zniszczyć właściwości cieplne izolacji, oraz doprowadzić do destrukcji drewnianą konstrukcję budynku.
Jako "opóźniacz pary" powszechnie stosuje się folię polietylenową grubości do 0,15 mm. Rolę tę spełnia też folia aluminiowa o grubości nie większej niż 0,02 mm. Materiały te mają zdolność przenikania pary wodnej w ilości 45 x (10)-5 m/s. Błędem jest stosowanie grubych folii nieprzepuszczających pary, w wyniku, czego dochodzi do zatrzymania całej pary w pomieszczeniu. Przy stosowaniu szczelnych okien i braku wentylacji grawitacyjnej, co jest jednym z elementów budownictwa energooszczędnego, powstaje problem ciągle zaparowanych szyb spowodowany brakiem bieżącej wymiany powietrza.
U nas, ze względu na chłodny klimat, "opóźniacz pary" montuje się do słupków szkieletu, po wewnętrznej stronie zewnętrznej ściany budynku, już po założeniu izolacji cieplnej, lecz przed montażem płyt gipsowo-kartonowych.
Drewniana konstrukcja ścian
konstrukcję ścian zewnętrznych tworzą słupki o przekroju 38 x 140 mm, łączące podwalinę z dolnym odczepem ściany. Rozstaw słupków przyjmuje się 40 lub 60 cm osiowo w zależności od przyjętych obciążeń. Ze względów konstrukcyjnych szerokość słupków 140 mm jest wymiarem często nieodpowiednim. Obciążenia powstające w konstrukcji domu drewnianego z powodzeniem przenoszą elementy o mniejszym przekroju, jednakże ze względów ochrony cieplnej budynku (grubość warstwy izolacji termicznej) wymiar słupków 140 mm wydaje się być odpowiedni, o ile oczywiście nie przewiduje się dodatkowego ocieplenia ścian.
Izolacja cieplna ścian
- jako izolację cieplną ścian stosuje się wełnę mineralną lub szklaną. Grubość wełny winna być ok. 2,0 cm mniejsza niż szerokość zastosowanych słupków. Pustkę tę należy zachować po zewnętrznej stronie przegrody celem lepszej migracji wilgoci ze ścian. Błędem jest stosowanie na izolację termiczną styropianu, istnieje, bowiem możliwość całkowitego zniszczenia go przez gryzonie w ciągu zaledwie kilku lat. Na izolację tego typu nie nadaje się również pianka krylaminowa charakteryzująca się dużym skurczem oraz małą trwałością.
Poszycie zewnętrzne ścian
- na poszycie zewnętrzne ścian stosuje się sklejkę lub płytę wiórową. W naszym kraju, głównie z powodów ekonomicznych, stosuje się płyty wiórowe wodoodporne, znacznie tańsze i równie dobre jak sklejka. Wielu budowlańców stosuje jako materiał poszycia również deski grubości 25 mm. Te ostatnie nie są zalecane ze względu na zbyt dużą przepuszczalność powietrza przez szpary, co nie jest zgodne z wilgotnościowo-wentylacyjnymi warunkami technologii lekkiego szkieletu drewnianego. Płyt wiórowe wodoodporne charakteryzują się dużą trwałością i małym spęcznieniem w przypadku działania wilgoci, spełniają, więc wymogi dobrego materiału poszyciowego. Spotkać również można pogląd, że stosowanie płyt wodoodpornych jest zbyt dużą ostrożnością i tylko nie potrzebnie podnosi koszty budowy, że można zabezpieczyć płyty przed zamoczeniem w trakcie wznoszenia budynku. Jest to rozumowanie z gruntu błędne gdyż problem wilgoci ścian nie kończy się wraz z ustawieniem mebli wewnątrz domu. Płyty o nie zwiększonej odporności na działanie wilgoci, wcześniej czy później spuchną i przestaną spełniać wymagane warunki.
Stosowanie zewnętrznego poszycia ścian w głównej mierze decyduje o sztywności całej konstrukcji budynku, stąd istotną sprawą jest by płyta posiadała badania dotyczące zdolności utrzymania wkrętka. Takie badania na naszym rynku posiadają jedynie płyty produkowane przez Alpex Karlino. Producent ten posiada pełną gamę atestów i aprobat, w tym również na płyty grubości 12 mm, które zaleca się stosować na poszycie ścian i połaci dachowych.
Innym ważnym znaczeniem stosowania sztywnego poszycia ścian jest zwiększenie izolacyjności akustycznej ścian, bowiem materiały o dużej gęstości bardziej pochłaniają dźwięki.
W mojej praktyce zawodowej spotkałem się również z przypadkiem całkowitego pominięcia poszycia ścian zewnętrznych budynku. Ściany usztywniono taśmami stalowymi, a elementy elewacyjne (w tym przypadku winylowy sidingu) przymocowano bezpośrednio do słupków szkieletu. Strach pomyśleć jak wygląda eksploatacja takiego domu.
Wiatroizolacja
- rolę wiatroizolacji spełnia folia o dość specyficznych właściwościach; folia ta posiada mianowicie zdolność zabezpieczania ścian zewnętrznych przed możliwością infiltracji powietrza do wnętrza przegrody, przy jednoczesnej bardzo dobrej przepuszczalności pary wodnej w drugą stronę tj. od strony poszycia ściany na zewnątrz budynku.
Różnica między paroizolacją a wibroizolacją polega na ich oporze przepuszczalności pary wodnej. Dla porównania: przepuszczalność paro- i wiatroizolacji firmy Gullfiber wynoszą odpowiednio: dla paroizolacji - 45 x 10-5 m/s a dla wiatroizolacji - 0,9 x 10-3 m/s.
Problem wyprowadzenia wilgoci z wnętrza ściany jest jednym z podstawowych zagadnień technologii lekkiego szkieletu drewnianego. Zatrzymanie wilgoci w ścianie grozi nie tylko szybką destrukcją drewnianej konstrukcji budynku, ale również izolacji cieplnej, która gromadząc w sobie wilgoć traci swoje właściwości izolacyjne.
Na licznych budynkach (szczególnie w rejonach podwarszawskich) wiele firm zamiast klasycznej wiatroizolacji stosuje tradycyjną papę izolacyjną. Nic bardziej zgubnego dla całości budynku. Papa izolacyjna nie posiada właściwości charakterystycznych dla wiatroizolacji. Papa izolacyjna uniemożliwia migrację ze ściany na zewnątrz zatrzymując ją w środku przegrody. Zatrzymana w ścianie para wodna zwiększa wilgotność drewnianej konstrukcji budynku oraz wełny mineralnej stanowiącej izolację cieplną, pogarsza tym samym pracę elementów budynku, a nawet może prowadzić do trwałej destrukcji ścian.
Elewacja
- technologia szkieletu drewnianego nie stawia ograniczeń w zakresie elementów wykończenia elewacji ścian budynku; możliwości są nieograniczone: okładziny aluminiowe (rzadko u nas stosowane ze względu na cenę), winylowe czy drewniane, tynk na styropianie lub obmurówka ceglana. Jak widać gama rozwiązań jest dość duża. Pamiętać jednak trzeba, że każdy z tych materiałów ma inne właściwości cieplne i wilgotnościowe, należy więc układać je w sposób nie powodujący pogorszenia pracy budynku tj. wykraplania pary wodnej wewnątrz przegrody. Na przykład jeśli elementem wykańczającym elewację jest tynk wykonany na płytach styropianowych należy pozostawić dodatkową szczelinę wentylacyjną szerokości ok. 2 cm między styropianem a poszyciem z płyt wiórowych.
Poddasze - pomieszczenie drugiego gatunku?
W tradycyjnym kanadyjskim czy amerykańskim budownictwie zazwyczaj nie stosuje się poddaszy użytkowych. Podyktowane jest to wieloma czynnikami, między innymi wygodą użytkowników domu (kto lubi chodzić po schodach), dodatkowymi kosztami - zwiększone przekroje elementów konstrukcji stropu nad parterem, stanowiącym podłogę użytkowego poddasza, zwiększone przekroje elementów konstrukcji dachowej w stosunku do prefabrykowanych wiązarów dachowych, ocieplenia zwiększonych powierzchni pomieszczeń, które z racji swych kształtów nie mogą być wykorzystywane tak jak pokoje o pełnej wysokości. W Polsce jednak tradycyjnie bardzo ceni się tę dodatkową powierzchnię i wykorzystuje, jeśli nie na stylowe sypialnie o częściowo skośnych sufitach, to przynajmniej na strychy, suszarnie itp. Jest to również podyktowane zwiększeniem powierzchni użytkowej budynku przy stosunkowo małej powierzchni działki. Stosując poddasze użytkowe konieczne jest prawidłowe wykonanie warstw izolacyjnych oraz systemu wentylacyjnych połaci dachu. Właśnie wentylacja połaci dachowych nastręcza wykonawcom wiele problemów. Nie wszyscy zdają sobie, bowiem sprawę, że to właśnie dzięki dobrej wentylacji połaci dachowych usuwa się zgromadzoną tam wilgoć pochodzącą z całego budynku, oraz wyprowadza się poza budynek nagrzane letnimi upałami powietrze. Usuwanie wilgoci nie jest niezbędne, by zapobiec uszkodzeniom zarówno drewnianej konstrukcji dachu, jak i pokrycia dachu (Np. dachówek bitumicznych), powstającym na skutek skraplania pary. Bieżące wyprowadzenie nagrzanego latem powietrza z połaci dachowych nie spowoduje zwiększenia temperatury w pomieszczeniach poddasza. Podczas upalnych dni.
Prawidłowa wentylacja powinna być wykonana w sposób zapewniający ciągły, nieprzerwany przepływ powietrza pod całą powierzchnią poszycia dachu. Jeżeli wykona się otwory wentylacyjne w okapie ( stanowiące nawiew) oraz pozostawi odpowiednio zabezpieczoną szczelinę wentylacyjną w kalenicy (wywiew) to zapewni się wymianę powietrza zarówno dzięki sile wiatru jak i zjawisku konwekcji (unoszenie się ciepłego powietrza).
W przypadku niewypełnienia całego poddasza przestrzenią użytkową, zamiast otworu w kalenicy, który wymaga stosowania specjalnych gąsiorów dachowych, równie dobrze wykonać można otwory wentylacyjne w ścianach szczytowych (ponad jętkami stanowiącymi strop poddasza), które po zasłonięciu perforowaną osłoną spełniają to samo zadanie. Takie rozwiązanie jest bardzo proste, gdy mamy do czynienia z pomieszczeniami o wysokości do poziomu jętki. Wówczas izolacja termiczna ułożona jest tylko na stropie i powietrze w swobodny sposób może wpływać spód poszycia dachowego. W przypadku wykorzystania poddasza w całości jego przestrzeni, izolacja termiczna ułożona jest w polach pomiędzy krokwiami dachu. W tym przypadku dla wentylacji poszycia pozostawić szczelinę między górną warstwą izolacji cieplnej, a płytami poszycia. Zaleca się, aby szczelina ta nie była mniejsza niż 2 cm. Uzyskać ją można, bądź przez zastosowanie specjalnych kanałów wentylacyjnych (kształtek z tworzywa mocowanych do spodu poszycia), bądź przez odpowiednie dobranie wysokości belek krokwiowych do grubości warstwy izolacji termicznej.
Prawidłowo wentylowany dach sprawi, że poddasze nie będzie, zimą zawilgoconym a przegrzanym w lecie, pomieszczeniem drugiego gatunku. Na podstawie porównania właściwości fizyczno-technicznych znajdujących się na rynku płyt wiórowych wytwarzanych przez polskich producentów: Zakłady Płyt Wiórowych "PROSPAN" w Wieruszowie, Piskie Zakłady Przemysłu Sklejek w Piszu, Alpex-Karlino, łatwo zauważyć że płyty V-100 z Karlina w sposób oczywisty przewyższają wyroby innych producentów. Przy podobnej gęstości oraz parametrach związanych z oddziaływaniem wilgoci tj. nasiąkliwością oraz pęcznieniem wywołanym zanurzeniem w wodzie, płyty Alpex cechuje około 10% wyższa wytrzymałość na zginanie statyczne i ponad 12% zwiększona wytrzymałość na rozciąganie prostopadłe do płaszczyzn.
Przy ocenie przydatności wyrobu do stosowania w budownictwie szkieletowym nie bez znaczenia jest również proponowany przez producentów asortyment płyt wiórowych. Płyty o wymiarach arkusza 2750 x 1830 mm produkowane w Karlinie są dość wygodne w transporcie i montażu, a długość arkusza 2750 mm pozwala na wykonywanie poszycia szkieletu konstrukcji ścian zewnętrznych na całą wysokość kondygnacji, bez konieczności wykonywania dodatkowych cięć płyt, co w bardzo znaczny sposób skraca czas pracy i zmniejsza zużycie materiału. Wykonywanie poszycia z elementów dłuższych (np. 4100 mm lub 5500 mm) powoduje wzrost ilości odpadów i tym samym podnosi koszty budowy.
W konstrukcjach szkieletowych wykonywanych z elementów o typowych przekrojach i przy ich optymalnym rozstawie, na poszycie ścian zewnętrznych i połaci dachowych stosuje się płyty wiórowe o grubości od 10 do 12 mm. Stosowanie płyt grubszych zwiększa tylko niepotrzebnie ciężar konstrukcji oraz koszt materiału. Z kolei na poszycie stropów, przy zachowaniu właściwego komfortu użytkowania, używa się płyt 19mm i grubszych (zależnie od rozstawu belek stropowych). Tylko zakład Alpex - Karlino produkuje płyty wiórowe o optymalnych wymiarach - zapewniających właściwą wytrzymałość konstrukcji budynku i nie podnoszących kosztów realizacji obiektów. Dodatkowym atutem płyt z Karlina jest ich chropowatość. Pozornie mniejsza gładkość ich powierzchni w budownictwie drewnianym staje się dodatkowym atutem, ułatwia, bowiem wbijanie gwoździ mocujących poszycia, zwłaszcza gdy prace te wykonywane są ręcznie przy pomocy młotków ciesielskich.
W budownictwie drewnianym bardzo istotną rolę odgrywają zagadnienia ochrony przeciwpożarowej. Płyta V-100 klasyfikowana według kryteriów BN-87/8826-02 jako materiał niezapalny i pod tym względem przewyższa wyroby z Pisza czy Wieruszowa. Wyroby wszystkich polskich firm produkujących wodoodporne płyty wiórowe posiadają klasę higieny E1 według BN-85/7123-04. Jednakże Instytut Techniki Budowlanej narzuca pewne ograniczenia ich stosowania, a mianowicie ilość płyt stosowanych w pomieszczeniu przeznaczonym na stały pobyt ludzi nie może przekraczać ilości większej niż: dla płyt z Karlina - 0,23m2/m3, dla płyt z Pisza - 0,30m2/m3 i dla wyrobów z Wieruszowa - 1,00m2/m3 kubatury pomieszczenia. Ograniczenie to nie wpływa jednak w sposób negatywny na przydatność płyt wiórowych w budownictwie szkieletowym. Przepis ten dotyczy mianowicie zamkniętych pomieszczeń, natomiast płyty stosuje się głównie jako okładziny zewnętrzne ścian i dachów budynków, oraz na podłogi.
Cecha |
J.m. |
Karlino |
Pisz |
Wieruszów |
Gęstość |
km/m3 |
700 |
650-850 |
700 |
Chropowatość |
125 |
brak danych |
80 |
|
Spęcznienie na grubości |
% |
8 |
8 |
brak danych |
Spęcznienie na grubości |
% |
13 |
13 |
12 |
Nasiąkliwość po 24 h zanurzania |
% |
60 |
60 |
60 |
Wytrzymałość na rozciąganie |
Mpa |
0,4 |
0,35 |
0,35 |
Wytrzymałość na zginanie |
Mpa |
19 |
17 |
18 |
Wytrzymałość na rozciąganie |
Mpa |
0,15 |
0,15 |
0,15 |
Wilgotność |
% |
5-11 |
brak danych |
5-11 |
Zdolność utrzymania wkręta: |
N/mm |
|
brak danych |
brak danych |
Moduł sprężystości przy |
Mpa |
2700 |
Brak danych |
Brak danych |
Ograniczenia stosowania |
M2/m3 |
0,23 |
0,30 |
1,00 |
Grubość |
Mm |
8, 10, 12, 15, |
Brak danych |
16 i 18 |
Wymiary |
Mm |
2750x1830 |
4100x1830 |
5500x2500 |
Palność |
|
Niezapalny |
Trudnozapalny |
Trudnozapalny |
Instalacje w budynku szkieletowym - to takie proste?
Zamawiając dokumentację budynku w technologii szkieletu drewnianego nikt nie przywiązuje wagi do projektu instalacji elektrycznej, wodnej czy kanalizacyjnej. W przypadku domów jednorodzinnych dokumentacja taka jest wymagana przez organy wydające pozwolenie na budowę i słusznie, gdyż podnosi to tylko koszty dokumentacji projektowej, a w praktyce rozkład gniazdek elektrycznych, czy kontaktów ulega wielokrotnym zmianom i nie wpływa na charakter całego obiektu.
Wykonanie instalacji powierza się wyspecjalizowanym firmom, które to zatrudniając fachowców potrafiących na oko ocenić gdzie i jaki przewód należy zastosować, przyjmują na siebie ciężar prawidłowego wykonania instalacji w budynku. Jest to rozwiązanie w zasadzie dobre, bo nikt lepiej od doświadczonego hydraulika czy elektryka nie wykona wszystkich przyłączy, podejść, rozgałęzień itp. w często poplątanej sieci różnych domowych instalacji. Ale zachodzi pytanie czy owi fachowcy mieli już do czynienia z konstrukcjami szkieletowymi, czy też swoje szlify zdobyli w typowym polskim budownictwie z cegły i betonu? Jeżeli nie jest to ich pierwszy kontakt z drewnem to bardzo dobrze, w przeciwnym razie pojawiają się problemy. Zwiedzeni pozorną łatwością w układaniu przewodów między belkami konstrukcji, gdzie miejsca jest dużo, a wszystkie potrzebne otwory wykonuje się bardzo lekko przy użyciu najprostszych narzędzi, wykonawca często popada w beztroskę i "ciągnie" przewody tak jak mu najwygodniej. Nic bardziej zgubnego! Jednym choćby tylko źle wywierconym otworem można doprowadzić do bardzo poważnych zmian w pracy elementu konstrukcyjnego i tym samym poważnie osłabić układ nośny konstrukcji szkieletowej. Jest ona, bowiem znacznie bardziej czuła na miejscowe osłabienia przekrojów niż wykonana w technologii tradycyjnej.
Jak zatem prawidłowo wykonywać otwory i wręby potrzebne do przeprowadzenia przewodów instalacji w budynku szkieletowym?
Przede wszystkim należy zdawać sobie sprawę z tego jak pracują poszczególne elementy szkieletu i w jaki sposób można osłabić ich przekrój bez naruszania bezpieczeństwa konstrukcji. Warto wiedzieć czy dany element będzie pracował jako ściskany, rozciągany czy może zginany. Niezbędną wiedzą w tej dziedzinie dysponuje praktycznie każdy majster budowlany, musi on tylko uczulić robotników na to by podchodzili do swojej pracy "z głową" i nie traktowali szkieletu drewnianego jak czterdziestocentymetrowego muru z cegły czy betonu.
Najczęściej osłabiane są belki stropowe, kiedy to układający instalację kładzie przewody w poprzek belek stropowych osłabiając często najbardziej wrażliwy fragment stropu tj. strefę przypodporową. Jak wiadomo czasami trzeba przeprowadzić przewód w tym, a nie innym miejscu, dlatego warto przypomnieć kilka podstawowych zasad wykonywania otworów i wrębów w elementach konstrukcji drewnianej.
We wspomnianych już belkach stropowych (schemat pracy belki wolnopodpartej), pracujących jako element zginany, jak wiadomo występują zarówno włókna ściskane, jaki i rozciągane. Szczególnie niebezpieczne jest osłabienie rozciąganej części belki tj. jej dołu. W środkowej części przekroju jest jednak tzw. strefa obojętna i to właśnie tam zaleca się wiercić wszelkie otwory na przewody instalacyjne.
Otwór w belce stropowej nie powinien mieć średnicy większej niż 1/4 wysokości belki i być usytuowany nie bliżej niż 5 cm od jej krawędzi. Wręby w końcach belek stropowych należy wykonywać mniejsze niż 1/3 i nie dalej niż w 1/2 szerokości belki.
Otwory i wręby wykonane w słupkach nie powinny być większe niż 1/3 jego grubości, w przeciwnym razie należy go wzmocnić dobijając deskę grubości 38 mm nie krótszą niż 1,20 m. W słupkach ścian nienośnych wzmocnienia stosujemy gdy przekrój słupka, po wykonaniu otworu lub wrębu jest mniejszy niż 4 cm.
W przypadku otworów zlokalizowanych bliżej niż 3 cm od krawędzi słupka, należy przewody zabezpieczyć metalową płytką. Powyższe działania uchronią przewody przed przypadkowym uszkodzeniem gwoździem lub śrubą np. podczas montażu płyt gipsowych. Jeżeli większość wrębów i otworów znacznie przekraczają podane wyżej rozmiary, należy to uwzględnić wcześniej i stosować elementy konstrukcyjne o większych przekrojach zdolnych do przeniesienia obciążeń nawet po osłabieniu.
Dobrym zwyczajem obowiązującym na polskich budowach szkieletowych, jest układanie przewodów elektrycznych w rurach z tworzywa, inaczej niż się to praktykuje w niektórych stanach Ameryki. Rurki te nie tylko ochronią przewody przed uszkodzeniami mechanicznymi ale, z racji swojej niepalności, zapobiegają powstawaniu ognia w przypadku np. spięcia w uszkodzonym przewodzie.
Problemy Technologii
Lekkie Budownictwo Szkieletowe nr 4`01 (32)
Nowoczesne środki ogniochronne do drewna i materiałów drewnopochodnych
1. Wprowadzenie
Z ogniowego punktu widzenia materiały budowlane dzielą się na niepalne i palne. Odpowiednie definicje podane są w normie PN-91/B-02840 [1]:
Materiał niepalny jest to materiał, który podczas badań w określonych warunkach nie ulega procesowi spalania zdefiniowanemu przez znormalizowane kryteria.
Kryteria te podane są w normie PN-93/B-02862 [2] z późniejszą zmianą [Az1], której stosowanie jest obligatoryjne.Zgodnie z [2] i po uwzględnieniu zmiany [Az1], materiał budowlany poddany w piecu działaniu temperatury zbliżonej do 750oC należy uznać za niepalny, jeżeli:
. średnie przyrostów temperatury pieca i powierzchni próbek nie przekroczą 50oC,
. średni czas trwania utrzymującego się płomieniowego spalania próbek nie przekroczy 20 sekund,
. średni ubytek masy próbek po badaniu nie przekroczy 50%.Materiał, który nie spełnił chociaż jednego z powyższych kryteriów nie może być zaliczony do materiałów niepalnych i jest określany jako materiał palny.
Materiały palne podlegają dalszemu podziałowi z uwagi na stopień palności czyli łatwość zapoczątkowania spalania. Stopień palności jest właściwością pożarową materiału palnego określaną na podstawie średniej wartości wskaźnika zapalności i średniej wartości wskaźnika spalania cśr..Zgodnie z PN-B-02874:1996 [3] z późniejszą zmianą [Az1], materiały palne klasyfikuje się jako:
. niezapalne (I stopień palności), gdy iśr = 0 i cśr Ł 1,
. trudno zapalne (II stopień palności), gdy iśr Ł 0 i cśr Ł 1,
. łatwo zapalne (III stopień palności), gdy iśr > 1 lub cśr > 1.Zgodnie dział VI, elementy budynków w zdecydowanej większości powinny być wykonane z materiałów niepalnych.
W rozporządzeniu [4] dopuszcza się użycie materiałów palnych do wykonywania następujących elementów budynków i wykończenia wnętrz, z tym że materiały te powinny być:
1. Co najmniej niezapalne, jeżeli są zastosowane w okładzinach sufitów oraz w sufitach podwieszonych.
2. Co najmniej trudno zapalne, jeżeli są zastosowane:
. w pokryciach dachu lub stropodachu budynku tymczasowego przeznaczonego na cele widowiskowe,
. w klapach dymowych w dachach i stropodachach,
. w lekkich dachach o masie nie przekraczającej 75 kg/m2 rzutu nad pomieszczeniem zagrożonym wybuchem,
. w sufitach podwieszonych w pomieszczeniach kategorii ZL II, w których może przebywać nie więcej niż 100 osób,
. w wykładzinach ściennych w łazienkach i saunach z piecem kąpielowym na paliwo stałe,
. w podłogach w strefach zagrożonych wybuchem,
. na drogach ewakuacyjnych,
. w osłonach, przegrodach i ściankach działowych w salach konferencyjnych, gastronomicznych, rozrywkowych oraz pomieszczeniach produkcyjnych,
. w stałych elementach wyposażenia oraz wystroju wnętrz w pomieszczeniach budynków zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, w których może przebywać więcej niż 50 osób.
2. Właściwości fizyczne, mechaniczne i ogniowe drewna
Drewno jest materiałem palnym, niezależnie od gatunku, natomiast stopień palności drewna zależy od jego właściwości fizycznych, głównie od gęstości pozornej i wymiarów wyrobów.
Drewno konstrukcyjne jest przedmiotem normy PN-EN-338:1999 [5]. Zgodnie z tą normą [5], klasa drewna jest to cecha odpowiadająca wartości wytrzymałości charakterystycznej drewna na zginanie wyrażonej w MPa. Klasa drewna jest więc symbolem literowo-cyfrowym składającymi się z litery C dla topoli i gatunków iglastych i D dla gatunków liściastych oraz liczby dwucyfrowej.
Właściwości mechaniczne i fizyczne klas drewna topolowego i gatunków iglastych przedstawiono w tabeli 1, a gatunków liściastych w tabeli 2.
Tabela 1
Właściwości mechaniczne i fizyczne klas drewna topolowego i gatunków iglastych
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/04-01/nowoczesne_srodki/adamski-rys1.jpg" \* MERGEFORMATINET
Tabela 2
Właściwości mechaniczne i fizyczne klas gatunków liściastych drewna
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/04-01/nowoczesne_srodki/adamski-rys2.jpg" \* MERGEFORMATINET
Drewno klejone jest przedmiotem normy PN-EN-1194:1999 [6]. Zgodnie z definicją podaną w tej normie, drewno klejone warstwowo jest to element konstrukcyjny uformowany przez zestawienie warstw tarcicy równolegle do przebiegu włókien.
Rozróżnia się kilka rodzajów drewna klejonego warstwowo, a mianowicie:
jednorodne, którego przekrój poprzeczny tworzą warstwy tarcicy jednakowej jakości (klasy wytrzymałości) i tego samego gatunku botanicznego lub kombinacji gatunków,
kombinowane, którego przekrój poprzeczny tworzą wewnętrzne i zewnętrzne warstwy tarcicy różnych jakości (klas wytrzymałości) i tego samego gatunku botanicznego lub kombinacji gatunków,
o spoinach poziomych, które jest zginane pod działaniem siły przyłożonej prostopadle do szerszej płaszczyzny sklejanej tarcicy.
Właściwości mechaniczne i fizyczne klas drewna klejonego warstwowo przedstawiono w tabeli 3.
Tabela 3
Właściwości mechaniczne i fizyczne klas drewna klejonego warstwowo
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/04-01/nowoczesne_srodki/adamski-rys3.jpg" \* MERGEFORMATINET
Drewno miękkie z topoli i gatunków iglastych (sosna, świerk, jodła) o średniej gęstości pozornej nie przekraczającej 500 kg/m3 i należące do klas wytrzymałości od C14 do C40 jest na ogół zaliczane do materiałów łatwo zapalnych, natomiast drewno twarde z gatunków liściastych o średniej gęstości pozornej powyżej 640 kg/m3 i należące do klas wytrzymałości od D30 do D70 oraz materiały drewnopochodne o gęstości pozornej powyżej 800 kg/m3 - do materiałów trudno zapalnych. Stopień palności może zależeć także od wymiarów wyrobu z drewna lub materiałów drewnopochodnych.
3. Powierzchniowe środki ogniochronne do drewna i materiałów drewnopochodnych
Stopień palności drewna i wyrobów drewnopochodnych można obniżyć przez zastosowanie powierzchniowych środków ogniochronnych, których zadaniem jest:
opóźnianie momentu zapalenia się materiału,
redukcja szybkości powierzchniowego rozprzestrzeniania się płomieni,
redukcja intensywności spalania się materiałów łatwo zapalnych.
Od środków ogniochronnych wymaga się dodatkowo, aby:
były nieszkodliwe dla ludzi i zwierząt,
nie wydzielały substancji toksycznych zarówno podczas normalnej eksploatacji jak i w warunkach pożarowych,
nie zmieniały barwy zabezpieczanego materiału,
nie pogarszały właściwości mechanicznych drewna,
zachowywały swe właściwości ochronne przez co najmniej trzy lata.
Wśród stosowanych aktualnie środków ogniochronnych możemy wyróżnić następujące trzy grupy:
Impregnaty.
Emulsje.
Lakiery i farby.
Producenci środków ogniochronnych do drewna i materiałów drewnopochodnych powinny mieć ważną aprobatę techniczną ITB oraz pozytywną ocenę higieniczną PHZ. Poniżej omówiono środki ogniochronne spełniające obydwa wymogi.
3.1. Impregnaty
Wśród dopuszczonych do stosowania w budownictwie znajdują się aktualnie impregnaty solne rozpuszczalne w wodzie Fungitox NP, Drewnosol 3, Ogniochron, Fobos M-2, Firestop i Anty-Pal oraz impregnat na bazie rozpuszczalników naftopochodnych Ocean 441B.
Nanoszenie środków ogniochronnych solnych odbywa się w drodze impregnacji wgłębnej metodami:
próżniową, która polega na wyssaniu powietrza z wnętrza komórek drewna przy użyciu pompy próżniowej, a następnie napełnieniu zbiornika cieczą impregnacyjną i wyrównania ciśnienia z atmosferycznym,
próżniowo-ciśnieniową, która polega na wytworzeniu podciśnienia, a następnie wprowadzeniu impregnatu wytworzeniu nadciśnienia rzędu 0,7-0,8 MPa,
kąpieli zimnej, polegającej na zanurzeniu zabezpieczanych elementów w roztworze impregnatu o temperaturze pokojowej (20oC), lub
kąpieli gorąco-zimnej, polegającej na zanurzeniu drewna początkowo w roztworze impregnatu o temperaturze 60-65oC, a następnie przeniesieniu drewna do roztworu o temperaturze 15-20oC.
Impregnacji wgłębnej nie można stosować do zabezpieczania elementów istniejących.
Inną metodą nanoszenia środków ogniochronnych solnych jest impregnacja powierzchniowa polegająca na smarowaniu lub moczeniu roztworem wodnym.
Środek ochrony drewna Fungitox NP (AT-K-2129/1995 z terminem ważności przedłużonym na podstawie aneksu nr 1 do 31 stycznia 2002 roku). Jest to mieszanina fosforanów amonowych, , siarczanów amonowych, związków boru i benzoesanu sodowego. Służy do zabezpieczania drewna budowlanego przed działaniem ognia, grzybów domowych i owadów - technicznych szkodników drewna. Stosowany wewnątrz budynków mieszkalnych, magazynów pasz i żywności oraz na zewnątrz ale wyłącznie do drewna nie narażonego na działanie wód opadowych.
Środek ochrony drewna Drewnosol 3 (AT-15-2167/1996 z terminem ważności przedłużonym na podstawie aneksu nr 1 do 31 stycznia 2002 roku). Stanowi mieszaninę związków boru, fosforu, kwasów organicznych i środków pomocniczych. Służy do zabezpieczania drewna budowlanego przed działaniem ognia i grzybów. Stosowany w pomieszczeniach mieszkalnych i użyteczności publicznej. Należy go chronić przed działaniem wody opadowej.
Ognio- i biochronny solny impregnat do drewna i sklejki Ogniochron (AT-15-3261/98 ważna do 31 października 2003 roku). Jest mieszaniną fosforanu jednoamonowego, siarczanu amonowego, mocznika, kwasu borowego i boraksu. Służy do zabezpieczania drewna i sklejki przed działaniem ognia, grzybów domowych i owadów - technicznych szkodników drewna. Nie nadaje się do zabezpieczania elementów narażonych na działanie wody opadowej oraz pozostających w styczności z gruntem. Nakładanie środka może odbywać się:
metodą powierzchniową - przez smarowanie, opryskiwanie lub moczenie w 30%-owym roztworze wodnym,
metodą ciśnieniową - przy użyciu 10%-owego roztworu wodnego.
Środek bio- i ogniochronny Fobos M-2 (AT-15-3039/98 ważna do 31 maja 2003 roku). Zawiera w swym składzie fosforan jedno- i dwuamonowy, siarczan amonowy, mocznik i kwas borowy. Jest stosowany w postaci 20%-owego roztworu wodnego. Służy do zabezpieczania metodą impregnacji wgłębnej lub powierzchniowej elementów budowlanych z drewna przed działaniem ognia, grzybów domowych i owadów wewnątrz pomieszczeń. Z uwagi na występowanie wykwitów solnych nie nadaje się do zabezpieczania boazerii. W przypadku stosowania na zewnątrz budynków nie może być wystawiony na bezpośrednie działanie wód opadowych.
Środek ognio- i biochronny do drewna Fobos M-2F (AT-15-4173/98 ważna do 28 lutego 2005 roku). Środek stanowiący mieszaninę polifosforanów i poliboranów mocznika z dodatkiem biocydów i związków powierzchniowo czynnych. Jest stosowany w postaci 20% roztworu wodnego o gęstości 1,05-1,15 g/cm3. Zabezpieczanie drewna może odbywać się metodą natryskową, nanoszenie pędzlem lub metodami wgłębnymi (próżniową, próżniowo-ciśnieniową lub kąpieli gorąco-zimnej).
Środek ognio- i biochronny do drewna Firestop (AT-15-3172/98 ważna do 31 lipca 2003 roku). Stanowi mieszaninę fosforanu jednoamonowego, fosforanu dwuamonowego, siarczanu amonowego, mocznika i kwasu bornego. Służy do zabezpieczania elementów z drewna stosowanych wewnątrz pomieszczeń przez działaniem ognia, grzybów domowych i owadów. W przypadku stosowania na zewnątrz pomieszczeń nie należy zabezpieczonych elementów narażać na bezpośrednie oddziaływanie wód opadowych.
Ogniochronny, solny impregnat do drewna Anty-Pal (AT-15-3814/99 ważna do 31 lipca 2004 roku). Składa się z fosforanu jedno- i dwuamonowego, siarczanu amonowego, mocznika i urotropiny. Służy do zabezpieczania elementów z drewna budowlanego przed działaniem ognia. Nie nadaje się do zabezpieczania elementów narażonych na bezpośrednie oddziaływanie wody i pozostających w styczności z gruntem.
Środek ogniochronny do drewna Deimos (AT-15-4794/2001 ważna do 31 stycznia 2006 roku). Środek ten stanowi mieszaninę fosforanu dwuamonowego, siarczanu amonowego, mocznika, kwasu bornego i dodatków modyfikujących. W postaci handlowej jest bezwonnym sypkim proszkiem barwy biało-szarej, ale może występować w kolorze zielono-brązowym. Po rozpuszczeniu w wodzie Deimos służy do zabezpieczania przed działaniem ognia elementów z drewna budowlanego o grubości nie mniejszej od 20 mm. Elementy drewniane można impregnować przez smarowanie, opryskiwanie lub moczenie przez okres 2-5 godzin w 25-30% roztworze wodnym. Zużycie soli powinno wynosić nie mniej niż 200 g/m2 zabezpieczanej powierzchni. Deimos wykazuje dużą agresywność korozyjną w stosunku do stali. Elementy drewniane zabezpieczone środkiem są wrażliwe na działanie wody, opadów atmosferycznych i bezpośrednią styczność z gruntem. Elementów zaimpregnowanych nie należy poddawać obróbce wtórnej. Środek nie ma ujemnego wpływu na wytrzymałość drewna na ściskanie wzdłuż włókien. Elementy z drewna o grubości co najmniej 20 mm zaimpregnowane środkiem ogniochronnym Deimos uzyskują właściwości materiału niezapalnego.
Niektóre właściwości fizyczne impregnatów solnych przedstawiono w tabeli 4.
Tabela 4
Niektóre właściwości fizyczne impregnatów solnych
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/04-01/nowoczesne_srodki/adamski-rys4.jpg" \* MERGEFORMATINET
Impregnat bio- i ogniochronny do drewna Ocean 441B (AT-15-2715/97 ważna do 31 grudnia 2002 roku). Jest to zawiesina antypirenów w roztworze biocydów i żywic syntetycznych w rozpuszczalnikach naftopochodnych o konsystencji ciekłej i barwie jasno-różowej. Środek ten jest przeznaczony do zabezpieczania ogniochronnego i biochronnego elementów drewnianych na zewnątrz budynków i więźby dachowej. Nie nadaje się do zabezpieczania wyrobów z drewna pozostających w bezpośredniej styczności z gruntem, a także wewnątrz pomieszczeń mieszkalnych i użyteczności publicznej do zabezpieczania drewna pokrytego powłokami lakierniczymi i malarskimi oraz w temperaturze otoczenia poniżej +10oC. Daje powłokę bezbarwną z połyskiem.
Klasyfikację ogniową impregnatów ogniochronnych do drewna przedstawiono w tabeli 5.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/04-01/nowoczesne_srodki/adamski-rys5.jpg" \* MERGEFORMATINET
Tabela 5
Klasyfikacja ogniowa impregnatów ochronnych do drewna
1) według PN-B-02874:1996 [3]
2) przy zabezpieczeniu metodą impregnacji wgłębnej
3) przy zabezpieczeniu metodą impregnacji powierzchniowej
4) lub 400 litrów 20%-owego roztworu wodnego na m3 w przypadku impregnacji ciśnieniowej
5) lub 0,65 litrów 20%-owego roztworu wodnego na m2 w przypadku impregnacji metodą smarowania lub moczenia
6) przy czterokrotnym malowaniu pędzlem3.2. Emulsje
Nanoszenie farb emulsyjnych odbywa się głównie metodami impregnacji powierzchniowej (przy użyciu pędzla, wałka lub natrysku).
Wśród dopuszczonych do stosowania w budownictwie emulsji ogniochronnych znajdują się aktualnie Pyroplast HW, Mowichron, Hensotherm 1 KS i Hensotherm 2 KS.
Środki ogniochronne PYROPLAST HW (AT-15-3080/1998 ważna do 31 maja 2003 roku). Jest to wieloskładnikowy preparat typu powłokowego pęczniejący pod działaniem podwyższonej temperatury przeznaczony do zabezpieczania ogniochronnego wewnętrznych konstrukcji drewnianych. Nie nadaje się do zabezpieczania elementów z drewna w pomieszczeniach o wilgotności względnej przekraczającej 70% i narażonych na oddziaływania mechaniczne.
Preparat składa się z trzech warstw:
I - Pyroplast HW primer - warstwa podkładowa nakładana za pomocą pędzla lub natrysku.
II- Pyroplast HW - zasadnicza warstwa ogniochronna nakładana za pomocą pędzla, wałka lub natrysku po wyschnięciu warstwy podkładowej.
III- Pyroplast HW top - warstwa nawierzchniowa nakładana pędzlem lub natryskiem.
Ogniochronna farba emulsyjna MOWICHRON (AT-15-2254/1996 z terminem ważności przedłużonym na podstawie aneksu nr 1 do 31 maja 2006 roku). Mowichron jest zawiesiną pigmentów, wypełniaczy i środków ogniochronnych w zmodyfikowanej dyspersji polioctanu winylu.
Nanoszenie pędzlem płaskim w dwóch warstwach:
I - podkładowa - wykonywana przy użyciu farby rozcieńczonej wodą w ilości 15%,
II - zasadnicza - nanoszona po upływie co najmniej 1 h od naniesienia warstwy podkładowej.
Farba pęczniejąca Hensotherm 1 KS i lakier Hensotop 84-F do ogniochronnego zabezpieczania wyrobów z drewna i materiałów drewnopochodnych (AT-15-4854/2001 ważna do 31 marca 2006 roku). Farba Hensotherm 1 KS stanowi wodną dyspersję żywic sztucznych. Ma barwę białą i konsystencję gęstej śmietany.
Hensotop 84-F jest nawierzchniowym bezbarwnym lakierem rozpuszczalnikowym.
Farba i lakier są przeznaczone do ogniochronnego zabezpieczania wyrobów z drewna i materiałów drewnopochodnych wewnątrz pomieszczeń, w których wilgotność względna powietrza nie przekracza 75%.
Farbę należy nanosić na powierzchnie czyste, odpylone i odtłuszczone przy użyciu wałka, pędzla lub metodą natryskową. Zużycie farby nie powinno być mniejsze od 420 g/m2 zabezpieczanej powierzchni. Po całkowitym wyschnięciu farby, ale nie wcześniej niż po 18 godzinach, można nanieść przy użyciu wałka, pędzla lub pistoletu lakier pokrywający w ilości nie mniejszej od 100 g/m2. Lakier tworzy powłokę matową lub o połysku jedwabistym.
Zabezpieczenie ogniochronne farbą Hensotherm 1 KS i lakierem Hensotop 84-F nadaje wyrobom z drewna i materiałów drewnopochodnych cechę materiałów trudno zapalnych (II stopień palności).
Farba pęczniejąca Hensotherm 2 KS do ogniochronnego zabezpieczania wyrobów z drewna i materiałów drewnopochodnych (AT-15-4841/2001 ważna do 31 marca 2006 roku). Farba Hensotherm 2 KS stanowi wodną dyspersję żywic sztucznych. Ma konsystencję gęstej śmietany i barwę białą, ale może być barwiona przy użyciu kolorowych pigmentów. Jest przeznaczona do ogniochronnego zabezpieczania wyrobów z drewna i materiałów drewnopochodnych wewnątrz pomieszczeń, w których wilgotność względna powietrza nie przekracza 75%. Farbę należy nanosić na powierzchnie czyste, odpylone i odtłuszczone przy użyciu wałka, pędzla lub metodą natryskową. Zużycie farby nie powinno być mniejsze od 500 g/m2 zabezpieczanej powierzchni. Zabezpieczenie ogniochronne farbą Hensotherm 2 KS nadaje wyrobom z drewna i materiałów drewnopochodnych cechę materiałów trudno zapalnych (II stopień palności).
Niektóre właściwości fizyczne emulsji wodnych przedstawiono w tabeli 6, a klasyfikację ogniową w tabeli 7.
Tabela 6
Niektóre właściwości fizyczne emulsji ogniochronnych do drewna
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/04-01/nowoczesne_srodki/adamski-rys6.jpg" \* MERGEFORMATINET
1) w zależności od rodzaju drewna, temperatury i wilgotności powietrza
Tabela 7
Klasyfikacja ogniowa emulsji ogniochronnych do drewna
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/04-01/nowoczesne_srodki/adamski-rys7.jpg" \* MERGEFORMATINET
1) według PN-B-02874:1996 [3]
3.3. Lakiery
Nanoszenie lakierów odbywa się głównie metodami impregnacji powierzchniowej (przy użyciu pędzla, wałka lub natrysku).
Wśród dopuszczonych do stosowania w budownictwie lakierów ogniochronnych znajdują się aktualnie Kromos, Pyromors, Pyroplast, Fireclear i Topcoat S.
Środek ogniochronny Kromos (AT-15-3041/98 ważna do 30 kwietnia 2003 roku)
Jest to dwuskładnikowy chemoutwardzalny środek ogniochronny składający się z żywicy aminowej Kromos 796 i utwardzacza C, które należy wymieszać w proporcji wagowej 10:3. Przeznaczony jest do ogniochronnego zabezpieczania drewna i materiałów drewnopochodnych nie narażonych na działanie wody opadowej i nie wymagających estetycznego wykończenia w budynkach mieszkalnych, przemysłowych i branży żywnościowej. Po upływie 1 doby od naniesienia lakieru ogniochronnego za pomocą pędzla lub innego sprzętu należy nałożyć warstwę zabezpieczającą z Caponu w ilości około 0,1 kg/m2.
Zestaw wyrobów malarskich Pyromors (AT-15-3909/99 ważna do 31 sierpnia 2004 roku). Zestaw ten zawiera trzy składniki malarskie:
I - gruntujący Pyromors Grundierung, będący wodną dyspersją służącą do wykonania powłoki podkładowej nanoszonej przy użyciu pędzla, szczotki, wałka lub metodą natrysku,
II - ogniochronny Pyromors Transparent, będący wodną dyspersją służącą do wykonania zasadniczej powłoki pęczniejącej nanoszonej przy użyciu pędzla, wałka lub metodą natrysku co najmniej dwukrotnie,
III- nawierzchniowy Pyromors Schutzlack, będący lakierem z rozpuszczalnikami organicznymi służącym do wykonania nawierzchniowej warstwy ochronnej przy użyciu pędzla, szczotki, wałka lub metodą natrysku.
Lakier ogniochronny Fireclear i lakier Topcoat S (AT-15-2765/97 ważna do 31 października 2002 roku).
FIRECLEAR jest zawiesiną antypirenów i dodatków modyfikujących w roztworze żywic syntetycznych o rozpuszczalnikach organicznych. Jest przeznaczony do ogniochronnego zabezpieczania i dekoracyjnego wykańczania wyrobów z drewna stosowanych wewnątrz budynków i nie narażonych na ścieranie i podwyższoną wilgotność.
TOPCOAT S stanowi dyspersję wodną żywic syntetycznych i dodatków modyfikujących. Jest przeznaczony do dekoracyjnego wykańczania powierzchni z drewna, płyt wiórowych i sklejki stosowanych wewnątrz budynków.
Zestaw lakierów: Fireclear jako podkładowy i Topcoat S jako nawierzchniowy służy do ogniochronnego zabezpieczania i dekoracyjnego wykańczania wyrobów z drewna wewnątrz budynków.
Niektóre właściwości fizyczne lakierów przedstawiono w tabeli 8, a klasyfikację ogniową w tabeli 9.
Tabela 8
Niektóre właściwości fizyczne lakierów ogniochronnych do drewna
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/04-01/nowoczesne_srodki/adamski-rys8.jpg" \* MERGEFORMATINET
1) według PN-B-02874:1996 [3].
Tabela 9 - Klasyfikacja ogniowa lakierów ogniochronnych do drewna
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/04-01/nowoczesne_srodki/adamski-rys9.jpg" \* MERGEFORMATINET
5. Wnioski
Jak wynika z tablic 5, 7 i 8, przy użyciu powierzchniowych środków ogniochronnych można obniżyć łatwość zapoczątkowania spalania wyrobów z drewna i materiałów drewnopochodnych o jeden stopień. Znaczy to, że wyroby łatwo zapalne po zabezpieczeniu środkiem ogniochronnym nabierają cech materiałów trudno zapalnych, a wyroby trudno zapalne po zabezpieczeniu nabierają cech materiałów niezapalnych. Z powyższych tablic wynika ponadto, że na obniżenie stopnia palności zabezpieczanych wyrobów z drewna i materiałów drewnopochodnych mają również wpływ ich wymiary oraz ilość użytego środka ogniochronnego na jednostkę objętości lub jednostkę powierzchni tych wyrobów.
mgr inż. Ryszard Adamski
Literatura:
[1] PN-91/B-02840. Ochrona przeciwpożarowa budynków. Nazwy i określenia. [2] PN-93/B-02862. Ochrona przeciwpożarowa budynków. Metoda badania niepalności materiałów budowlanych. [3] PN-B-02874:1996. Ochrona przeciwpożarowa budynków. Kryteria klasyfikacji materiałów budowlanych pod względem stopnia palności. [4] Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 14 grudnia 1994 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz. 140). [5] PN-EN-338:1999. Drewno konstrukcyjne. Klasy wytrzymałości. [6] PN-EN-1194:1999 r. Konstrukcje drewniane. Drewno klejone warstwowo. Klasy wytrzymałości i określenie wartości charakterystycznych.
Owady niszczące drewno w budynkach
W minionych wiekach drewniane budownictwo szkieletowe ustępowało w Polsce liczebnością budowlom wykonanym w konstrukcji zrębowej. W budynkach mieszkalnych dominowało tylko w niektórych regionach a w skali całego kraju liczne było w budownictwie podmiejskim i w niektórych typach budynków o charakterze historycznym (np. dzwonnice przy kościołach i stodoły). Od kilkunastu lat budownictwo szkieletowe przeżywa w naszym kraju bujny rozkwit i obecnie stanowi zdecydowanie dominujący liczebnie typ konstrukcji w drewnianym budownictwie mieszkaniowym.
Używane w nim drewno obok licznych zalet, nie wymagających reklamy niestety, podatne jest na zniszczeniaprzez ogień, owady i grzyby. Chcąc przybliżyć Czytelnikom problematykę dotyczącą ochrony drewna w budownictwie przed owadami, rozpoczynamy druk cyklu artykułów, pomyślanych jako swoista encyklopedia poszczególnych gatunków zaszeregowanych w niniejszej, wprowadzającej publikacji do grup różnej szkodliwości.
Pod określeniem szkodnika rozumiemy gatunek powodujący wymierne straty materialne w gospodarce, ew. zniszczenia materialnych dóbr kultury (zabytków), nie zawsze dające się przeliczyć na ekwiwalent pieniężny. Możemy mieć do czynienia z gatunkami uważanymi za typowe szkodniki wyrobionego drewna lub z gatunkami powodującymi straty w incydentalny sposób (chociaż straty te mogą być również dotkliwe). Entomolodzy zazwyczaj posługują się systematyką owadów wynikającą z ich związków filogenetycznych. Ze względów praktycznych bardziej przydatny jest podział wynikający z uwarunkowań ekologicznych, oparty o rodzaj porażonego drewna oraz o rozmiar szkód powodowanych w budynkach. Klasyfikacja taka, jeśli pominiemy rzadko występujące gatunki, wygląda następująco:
Grupa I
Owady mogące rozwijać się w powietrzno-suchym drewnie:
- spuszczel pospolity (Hylotrupes bajulus L.),
- kołatek domowy (Anobium punctatum De Geer),
- wyschlik grzebykorożny (Ptilinus pectinicornis L.),
- i trzy gatunki miazgowców (Lyctus sp.).
Grupa I i II zawierają najgroźniejsze gatunki mogące niszczyć drewno przez szereg pokoleń aż do całkowitego zniszczenia bielu i nie dające wyeliminować się poprzez przestrzeganie profilaktyki budowlanej. Niewątpliwie najgroźniejszymi szkodnikami wyrobionego drewna w Polsce są spuszczel pospolity i kołatek domowy, które występują najpowszechniej i powodują największe szkody. Są one spotykane często w budownictwie szkieletowym tzw. stylu nadświdrzańskiego z lat 20 i 30-tych naszego stulecia. Spuszczel, jako zdecydowany termofil, atakuje więźby dachów, ale często również poraża elementy szkieletu ścian i ganków. Kołatek domowy, wymagający umiarkowanegp reżimu termicznego i większej wilgotności powietrza, niszczy przede wszystkim deski i legary podłogowe nad piwnicami i w ogóle wszelkie drewno w pomieszczeniach piwnicznych. Miazgowce, żerujące w liściastym drewnie pierścieniowo-naczyniowym (zwłaszcza bielu dębowym), mogą powodować zniszczenia drewnianego wystroju w nętrz, np. parkietów, boazerii, umeblowania itp. W znacznie mniejszym stopniu obiekty tego rodzaju narażone są na uszkodzenia przez wyschlka grzebykorożnego. Niestety brak jest wiarygodnych danych statystycznych o szkodach powodowanych przez owady będące przedstawicielami obu wymienionych wyżej rodzajów.
Grupa II
Chrząszcz, którego larwy rozpoczynają żerowanie w drewnie przynajmniej lekko zawilgoconym i nadpsutym przez grzyby, ale mogą kończyć swój rozwój w drewnie o wilgotności poniżej 20 %:
- tykotek pstry (Xestobium rufovillosum De Geer).
W budownictwie drewnianym, szkody powodowane przez ten gatunek zdarzają się już rzadko. Tykotek pstry duże szkody powodował (i niekiedy jeszcze powoduje) w zabytkach drewnianej architektury.
Grupa III.
Owady rozwijające się w drewnie zawilgoconym i zagrzybionym:
- kołatek uparty (Anobium pertinax L.),
- krokwiowiec piłkorożny (Priobium carpini Hrbst.),
- zmorsznik czerwony (Corymbia rubra L.),
- borodziej cieśla (Ergates faber L.),
- króciec wielożerny (Stereocorynes truncorum Germ.),
- trzeń długoryjki (Cossonus parallelepipedus Hrbst.),
- butwiak owłosiony (Pselactus spadix Hrbst.),
- palotocz mostowy (Nacerda melanura L.).
Gatunki te rozwijać się mogą wyłącznie tam, gdzie dochodzi do zawilgocenia drewna i opanowania go w mniejszym lub większym stopniu przez grzyby. W przypadku drewnianego budownictwa szkieletowego taka sytuacja występuje wtedy, kiedy nie stosuje się prawideł profilaktyki budowlanej na etapie projektowania lub wykonawstwa oraz przy braku prawidłowej eksploatacji budynku (w tym również przy braku wykonywanych na bieżąco napraw i remontów). Szkodom takim sprzyjają np.: nieprawidłowe posadowienie drewnianych podwalin, brak prawidłowo wykonanej izolacji drewna od betonu, lub ceramicznych materiałów budowlanych i tynków, brak prawidłowo wykonanych obróbek blacharskich kominów, okapów oraz drzwi i okien, uszkodzenia poszyć dachów oraz rynien i rur spustowych, wycieki wody z instalacji wodno-kanalizacyjnej i instalacji centralnego ogrzewania itp. Typowym przykładem nieprawidłowego posadowienia budynku jest wykonywanie podmurówek wystających przed zewnętrzne lico podwaliny i tym samym gromadzących wodę opadową. Dezynsekcja drewna opanowanego przez owady z grupy III prowadzona przy pomocy impregnatów jest nieskuteczna, gdyż przewidziane do tego preparaty oparte na syntetycznych pyretroidach w benzynie nie wnikają w wilgotne drewno. Celowe w takim wypadku jest natomiast przesuszenie drewna, zabójcze dla grzybów i owadów związanych z zagrzybionym drewnem.
Dwa ostatnie gatunki owadów z grupy III są typowymi szkodnikami drewna w budownictwie portowym i w związku z tym profilaktyka budowlana nie może znaleźć tu zastosowania. Ochronę takiego drewna można uzyskać jedynie stosując głęboką impregnację skutecznymi środkami olejowymi.
Grupa IV
Owady mogące rozwijać się we wbudowanym, wyłącznie nie okorowanym drewnie:
- zagwoździk fioletowy (Callidium violaceum L.),
- stukacz świerkowiec (Ernobius mollis L.),
Owady tej grupy powodują mylne alarmy, gdyż brane są (odpowiednio) za spuszczela pospolitego lub kołatka domowego. Żerując między korą a drewnem powodują niewielkie szkody ograniczające się do miejsc, gdzie jej nie usunięto. Najczęściej występują na łaceniu połaci dachowych, gdzie liczne są przypadki używania częściowo nie okorowanych desek. Z reguły ich obecność nie wymaga zwalczania chemicznego. Przy bardzo licznym występowaniu tych owadów należy usunąć wszelką pozostałą korę z drewna.
Grupa V
Owady nie zasiedlające "samodzielnie" drewna w budynkach, ale wprowadzane do nich z materiałem zasiedlonym w lesie lub na składnicach:
- wykarczak sosnowiec (Arhopalus rusticus L.),
- gatunki z rodziny trzpiennikowatych (Siricidae, Hymenoptera).
Obecność tych owadów w drewnie eliminujemy starannie dobierając materiał budowlany dobrej jakości.
Grupa VI
Owady drążące drewno wyłącznie w celu wykorzystania go jako kryjówki:
- mrówki z rodzaju gmachówka (Camponotus sp.) i hurtnica (Lasius sp.),
- skórnik słoniniec (Dermestes lardarius L.) i skórnik natrupek (D. frischii Kug.).
Do uszkodzeń drewna w budynkach przez mrówki dochodzi bardzo rzadko i z reguły w bliskości drzewostanów, gdzie te owady występują licznie w stanie naturalnym. W sprzyjających okolicznościach jednak szkody mogą być znaczne.
Larwy skórników należą do typowych owadów rozwijających się na podsuszonej padlinie a często również na paszach pochodzenia zwierzęcego i żywności. Tam gdzie występują masowo, ich larwy przed przepoczwarczeniem usiłują izolować się od innych osobników swego gatunku wgryzając się w stosunkowo miękkie materiały budowlane, np.: styropian, korek, drewno itp. Należy przestrzegać zasad sanitarnych nie dopuszczając do licznego gnieżdżenia ptactwa na poddaszach i strychach budynków. Padlina tych stworzeń gromadząca się na poddaszach (czasami również w piwnicach) może doprowadzić do masowego namnożenia się skórników. Szkody powodowane przez tę grupę owadów sygnalizowano często w latach międzywojennych, obecnie należą do rzadkich.
Grupa VII
Owady ogryzające powierzchnię drewna w celu "produkcji" papierowej masy do budowy gniazd:
- niektóre osowate (Vespidae, Hymenoptera).
O ile ogryzienia te na nieimpregnowanym drewnie pozostają prawie niewidoczne (ich głębokość nie przekracza 1 mm), to na drewnie zabezpieczonym preparatami impregnacyjno-dekoracyjnymi (nie zawierającymi odpowiednich insektycydów) takie liszajowate plamy są bardzo rażące. Przy masowym wystąpieniu uszkodzeń powierzchni impregnowanego nimi drewna, co czasami się zdarza, szkody mogą być dotkliwe. Ograniczają się one do zmian estetycznych i do otwarcia drogi infekcji przez grzyby czy też porażenia przez inne gatunki owadów.
Możemy zetknąć się również z innymi nietypowymi uszkodzeniami materiałów budowlanych przez owady należące do grup I - VI, głównie przez wygryzające się postacie doskonałe, którym odcięto drogę wyjścia z drewna. W takich okolicznościach dziurawione były: tapety, folie i płyty z tworzyw sztucznych, płyty z korka i styropianowe, blachy ołowiane, aluminiowe, miedziane, stalowe ocynkowane, płyty ołowiane i inne materiały.
dr inż. Adam Krajewski
Dr inż. Adam Krajewski jest absolwentem Wydz. Leśnego SGGW w Warszawie. Zajmuje się zagadnieniami związanymi z ochroną różnych materiałów przed owadami, zwłaszcza w obiektach zabytkowych. Specjalizuje się w badaniach skuteczności fizycznych metod dezynsekcji drewna (np. promieni gamma, mikrofal i wysokich temperatur aplikowanych w tradycyjny sposób) oraz w badaniach impregnatów przeznaczonych do ochrony drewna. Pracował w latach 1977-1982 w Instytucie Badawczym Leśnictwa, 1982-1989 w P.P. Pracownie Konserwacji Zabytków, 1990-1995 w Fundacji Ochrony Zabytków, a od 1996 r pracuje jako adiunkt na Wydz. Technologii Drewna SGGW w Warszawie w zakładzie Ochrony Drewna.
Płyta OSB
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/plyta_osb.jpg" \* MERGEFORMATINET
Płyta OSB - Oriented Strand Boards (w tłumaczeniu - płyta o ukierunkowanych wiórach płaskich) jest produktem drewnopochodnym, powstałym w wyniku sprasowania prostokątnych wiórów płaskich w warunkach wysokiego ciśnienia i temperatury, przy zastosowaniu jako spoiwa specjalnej, wodoodpornej żywicy fenolowo-mocznikowo-formaldehydowej. Jako nowoczesny materiał konstrukcyjny i wykończeniowy, rozpowszechniła się szeroko - przede wszystkim w USA, Kanadzie oraz ostatnio w Niemczech, szczególnie w budownictwie domów o szkieletowej konstrukcji drewnianej.
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/plyta_osb1.jpg" \* MERGEFORMATINET
Produktem źródłowym dla OSB jest była amerykańska płyta Waferboard, która przeznaczona i stosowana w budownictwie od ponad 30 lat została szczegółowo opisana i uwzględniona we wszystkich amerykańskich i kanadyjskich przepisach i normach budowlanych.
Płyta OSB w publikacjach normalizacyjnych dla zastosowań budowlanych stawiana jest na równi ze sklejką. OSB zawiera ponad 90% drewna. Produkuje się ją ze specjalnie selekcjonowanych pni drzewnych o niewielkich średnicach, pozyskiwanych przede wszystkim z przecinek lasów. Zostają one okorowane, a potem całkowicie zeskrawane na prostokątne wióry płaskie. Pasma wiórów w płycie OSB przebiegają w warstwach wewnętrznych prostopadle.
Wysokie parametry techniczne płyty OSB w tym dużą odporność na wpływ zmiennych warunków atmosferycznych należy tłumaczyć włóknistością drewna, wyrównaniem wiórów płaskich w warstwach, zazębieniem się długich wiórów i przez ich nasączenie klejem i emulsją parafinową.
Płyta OSB charakteryzuje się jednolitą strukturą wewnętrzną, a obie powierzchnie wykazują tę samą jakość. Produkowana w nowoczesnej technologii, osiąga parametry porównywalne ze sklejką, przy tym jest zdecydowanie tańsza. Łatwa w obróbce i przetwarzaniu powoduje mniejsze zużycie energii, a dzięki swej dużej wytrzymałości nie stwarza problemów w mocowaniu śrub i klamer budowlanych.
Płyta OSB odznacza się stabilnością kształtu, bardzo dobrą odpornością na wpływy atmosferyczne, uderzenia, dobrym tłumieniem dźwięków, łatwą obrabialnością i przetwarzalnością.
Płyta OSB ze względu na swoje właściwości i różnorodność zastosowania jest idealną alternatywą dla sklejki i drewna, np. dla przemysłu budowlanego, meblarskiego, itp. Jest przy tym płytą ekologiczną i przyjazną dla środowiska. Pozostająca przy produkcji kora, pył drzewny i wiórowy oraz odpady zostają wykorzystywanie do wytwarzania energii cieplnej na potrzeby technologiczne zakładu. Pozwala to firmie w szerokim zakresie zrezygnować z paliw kopalnych, zachowując neutralny bilans tlenku węgla. Płyta OSB jest naturalnym produktem drzewnym przyjaznym środowisku, zawiera około 90% drewna. Produkuje się ją z pni drzew o niewielkich średnicach pozyskiwanych między innymi z przecinek lasów. Zostają one okorowane, a potem całkowicie zeskrawane na prostokątne wióry płaskie, które z dodatkiem wodoodpornego kleju i wosku zostają pod wpływem wysokiego ciśnienia i w wysokiej temperaturze sprasowane na płyty. Pasma wiórów w płycie OSB przebiegają w warstwach zewnętrznych równolegle do długości płyty, a w warstwach wewnętrznych prostopadle. Poprzez przemienne ułożenie wiórów płaskich w poszczególnych warstwach płyta OSB uzyskuje bardzo dużą wytrzymałość i elastyczność, jak również dużą odporność na wpływy atmosferyczne. Wysokie parametry techniczne płyty OSB należy tłumaczyć ciągłą włóknistością drewna, wyrównaniem wiórów płaskich w warstwach i zazębieniem się długich wiórów. Płyta OSB jest wolna od garbów, pęknięć oraz innych wad wewnętrznych, a obie powierzchnie wykazują jednakową jakość. Produkowana w nowoczesnej technologii, osiąga parametry przewyższające sklejkę. Łatwa w obróbce i przetwarzaniu powoduje mniejsze zużycie narzędzi, a dzięki swej dużej wytrzymałości nie stwarza problemów przy mocowaniu śrub i klamer budowlanych. Ze względu na szerokie możliwości zastosowania, płyta ta jest doskonałym alternatywnym rozwiązaniem dla przemysłu budowlanego i meblarskiego. Płyta OSB oznacza się stabilnością kształtu, bardzo dobrą odpornością na wpływy atmosferyczne, uderzenia, dobrym tłumieniem dźwięków, łatwą obrabialnością i przetwarzalnością. Płyta OSB ze względu na swoje właściwości i różnorodność zastosowania jest idealną alternatywą dla sklejki i drewna, jest też płytą ekologiczną. Płyta OSB jest produkowana na prasie ciągłego cyklu najnowszej generacji - sterowanej w całości komputerowo.
Korzyści:
Duża izolacja akustyczna i termiczna.
Ekologiczna i przyjazna dla środowiska.
Duża wytrzymałość mechaniczna i odporność na uderzenia.
Płyta OSB dostępna jest:
w grubościach: 6 mm, 8 mm, 10 mm, 12 mm, 15 mm, 18 mm, 22 mm.
w wymiarach: 1220 x 2440, 1250 x 2500.
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/plyta_osb2.jpg" \* MERGEFORMATINET
Płyta OSB to drewnopochodny materiał przyszłości, przyjazny dla środowiska tak podczas produkcji jak i użytkowania, o wysokiej jakości oraz wszechstronnych możliwościach zastosowania. Jest tworzywem do wykorzystania w wielu dziedzinach ludzkiej działalności. Płyta OSB ze względu na odporność na działanie wilgoci, niską nasiąkliwość i pęcznienie doskonale nadaje się do budowy budynków w technologii szkieletowej. Posiada odpowiednie parametry techniczne w zakresie wytrzymałości gwarantujące sztywność konstrukcji budynku. Doskonale nadaje się do zastosowania jako:
Pokrycia dachowe,
poszycie ścian zewnętrznych i wewnętrznych,
podłoże do podłóg panelowych lub wykładzin dywanowych,
elementy stropów,
elementy konstrukcyjne takie jak dźwigary dwuteowe i kratownice.
Płyta OSB może mieć również zastosowanie w innych dziedzinach, a mianowicie :
jako pokrycie dachowe pod dachówki bitumiczne lub inne poszycia dachowe,
zamiast tradycyjnego deskowania, przy remontach i adaptacjach budownictwa tradycyjnego, do budowy podłóg, ścianek działowych, podsufitek, okapników itp.
szalowania platform betonowych lub schodów zewnętrznych,
jako ogrodzenia, np. placów budowlanych, do zamykania otworów budowlanych jak drzwi i okna.
a także :
do produkcji skrzyń transportowych i palet,
do konstrukcji regałów, stojaków oraz stoisk wystawowych,
jako płyty nośne płyt piankowych (warstwowych),
jako półki meblowe,
lady sklepowe,
jako blaty stołowe,
jako parapety wewnętrzne,
oraz inne elementy wyposażenia wnętrz wg projektu aranżatora, jako wzmocnienia w meblach tapicerowanych,
jako elementy konstrukcyjne przy budowie altanek i domków rekreacyjnych,
jako ściany w campingach, barakach i kontenerach,
w pomieszczeniach na statkach i w wagonach kolejowych (ścianki działowe, sufity, itp.),
do wykonania boazerii panelowych.
Płyta OSB i wiatroizolacja
Płyta OSB na ścianach zewnętrznych
OSB i wiatroizolacja
OSB na dachu
Montaż OSB
1.) Stosuj drewno suszone i czterostronnie strugane
Do budowy szkieletu należy stosować drewno sosnowe, klasy K27. Tarcica musi być suszona komorowo i czterostronnie strugana. Drewno nie może mieć określonych normowo wad, na przykład chorych sęków lub pęknięć, bowiem zmniejszają one jego wytrzymałość.
W drewnie suszonym komorowo nie ma żadnych zarodników pleśni i grzybów. W czasie suszenia zabijane są także larwy owadów oraz całkowicie zatrzymany jest proces sinienie drewna. Wilgotność tarcicy z drewna sosnowego, z której można budować dom, powinna wynosić:
nie więcej niż 18% - jeśli elementy będą obudowane,
nie więcej niż 23% - jeśli elementy będą na otwartym powietrzu.
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/przykaz_1.jpg" \* MERGEFORMATINET
2.) Opieraj się na modułach
Budownictwo szkieletowe oparte jest na modułach, które określają rozstaw słupków, belek stropowych i krokwi. Główne moduły konstrukcji budynku to 40 i 60 cm. W większości przypadkach, moduł 40 cm stosuje się dla osiowego rozstawu słupków w budynkach piętrowych oraz belek stropowych, przy czym przyjęty moduł dla belek stropowych wynikać musi z wielkości przyjętych obciążeń, rozpiętości stropu i wysokości belek. Przy dużych rozpiętościach może wynosić nawet 30 cm. 60 cm moduł stosowany może być dla rozstawu słupków ścian budynków parterowych i krokwi. Standardowym modułem dla płytowych materiałów poszyciowych jest 120 cm dla szerokości, tj. 2-3 krotny moduł konstrukcji i 240 cm - dla długości, tj. 4-6 krotny moduł konstrukcji. Płyty o takich modułach pozwalają na szybki montaż materiałów płytowych, które pokrywają trzy lub sześć (dla 40 cm), bądź dwa lub cztery (dla 60 cm) moduły konstrukcji budynku. Stosowanie płyt o wymiarach 120 x 240 cm ogranicza odpady płyt, a tym samym wpływa na oszczędności materiału i robocizny. Podobne zasady montażu, opartego na modułach, obowiązują dla płyt gipsowych. Dlatego należy stosować płyty o szerokości 120 cm i wysokości pomieszczenia.
3.) Izoluj podłogę
Każdy strop, po którym się chodzi, mniej lub bardziej się odkształca. W stropie o konstrukcji drewnianej uginać się może i podłoga (czyli płyty poszycia stropu), i belki stropowe. Jeśli strop jest bardzo sztywny, ugięcia są niezauważalne, jeśli jednak jest inaczej - poszczególne jego elementy wyraźnie się uginają. Odkształcające się elementy ocierają się o siebie i to właśnie słyszymy jako skrzypienie podłogi. Przyczyną może być zły projekt lub niewłaściwe wykonanie konstrukcji stropu, niepoprawny montaż płyt podłogowych, zastosowanie nieodpowiednich materiałów, a także przeciążenie stropu podczas budowy domu.
By uniknąć skrzypienia podłogi należy:
nie montować stropu z belek zwichrowanych, a belki z niewielkimi wykrzywieniami układać wygięciem do góry;
przekroje belek dobierać na podstawie obliczeń statycznych lub tabel do projektowania;
zwracać uwagę, by - w trakcie budowy - obciążenia stropów nawet na krótko nie były większe od normowych dla budownictwa mieszkaniowego, czyli od tych, na jakie stropy zostały zaprojektowane;
przy rozpiętościach belek stropowych powyżej 3,60 m (nadmierna sprężystość) stosować przewiązki pełne - z odcinków belek stropu lub ażurowe - z listew drewnianych lub taśm metalowych;
stosować gwoździe odpowiedniego rodzaju i wielkości, w liczbie i rozstawie zgodnymi z projektem. Do montażu płyt poszycia do belek stropowych powinno się używać gwoździ karbowanych lub skręcanych;
nie dopuszczać do przeciążenia stropu;
między płytami poszycia zostawić szczelinę szerokości około 3 mm, aby przy nierównomiernym obciążeniu płyty niE ocierały się o siebie krawędziami;
na poszycie stosować płyty z krawędziami wyprofilowanymi we wpusty i wypusty. Innym rozwiązaniem jest smarowaniE krawędzi płyt masą uszczelniającą, uniemożliwiającą ich bezpośredni styk. Płyty można też połączyć podbitką lub klipsami metalowymi;
płytę poszycia stropu odizolować od górnych krawędzi belek stropowych za pomocą podkładek z kleju, filcu lub taśmy gumowej.
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/przykaz_4.jpg" \* MERGEFORMATINET
4.) Buduj oszczędnie
Optymalnie zaprojektowana konstrukcja to taka, w której w możliwie największym, ale jeszcze bezpiecznym stopniu wykorzystano wytrzymałość materiału.
Stosowanie przewiązek należy ograniczyć do miejsc, które naprawdę tego wymagają.
Przewiązki w ścianach. Na przewiązki montowane w ścianach powinno się stosować odpadowe odcinki elementów konstrukcji. Należy je mocować:
w miejscach montażu szafek kuchennych i armatury łazienkowej,
po obu stronach otworów drzwiowych - w celu usztywnienia znajdujących się tam słupów i zapewnienia sztywności ościeżnicy drzwiowej,
w miejscach łączenia ścian zewnętrznych ze ścianami wewnętrznymi ,
w miejscach montażu puszek elektrycznych,
w ścianach zewnętrznych o słupach wysokości ponad 3 m, przy czym nie jest to podyktowane względami konstrukcyjnymi, lecz bezpieczeństwem pożarowym,
wzdłuż policzków klatki schodowej - podobnie jak poprzednie pełnią funkcję zastawek ogniowych,
Przewiązki w stropach. Można je wykonać: z desek szerokości równej pełnej lub niepełnej wysokości belki stropowej, ze skrzyżowanych łat drewnianych bądż profili stalowych - takie przewiązki nazywane są krzyżulcowymi.
Przewiązki w stropach powinno się stosować:
w połowie rozpiętości stropu, jeśli jest ona większa niż 3,60 m. Przewiązki zapobiegają skręcaniu się belek stropowych i zmniejszają ich ugięcie,
w miejscach łączenia ścian działowych ze stropem, gdy ściana montowana jest równolegle do belek stropowych,
w miejscu ścianki działowej, na stropie, równoległej do belek stropowych. Zastosowane w takim miejscu przewiązki zapobiegają ugięciu się płyty poszycia stropu i przenoszą obciążenia na sąsiednie belki,
między belkami stropowymi pod i nad wewnętrznymi ścianami nośnymi.
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/przykaz_2.jpg" \* MERGEFORMATINET
5.) Pozwól ścianom oddychać
Typowy układ warstwy ściany zewnętrznej zapewniający oddychanie ściany.
Płyty gipsowe. Są wewnętrzną warstwą wykończeniową. Otwory po śrubach lub gwoździach i miejsca połączeń trzeba zaszpachlować po czym całość pomalować.
Folia polietylenowa - zwana popularnie paroizolacją. Jest barierą dla ciepłego, wilgotnego powietrza przenikającego z pomieszczeń na zewnątrz budynku. Poprawna nazwa brzmi "opóźniacz pary wodnej". Głównym zadaniem folii jest ograniczenie przepływu pary wodnej do wnętrza ściany. Zaleca się, by folia miała grubość około 0,15 mm oraz maksymalną zdolność przepuszczalności pary wodnej - około 2-20 g/m2/24h.
Materiał izolacyjny. Jest to zwykle wełna szklana lub mineralna bądź- ostatnio coraz bardziej popularne - izolacje oparte na włóknach celulozy. Grubość izolacji termicznej zależy od szerokości słupków ścian zewnętrznych i zwykle powinna być jej równa. W naszej strefie klimatycznej, by spełnić wymagania normowe, grubość izolacji cieplej winna wynosić min.140 mm.
Poszycie zewnętrzne. Są to zazwyczaj drewnopochodne płyty o wysokiej odporności na wilgoć; najczęściej wilgociouodpornione płyty wiórowe V-100. Poszycie takie usztywnia konstrukcję szkieletu ścian. Stanowi także izolacje akustyczną ściany zewnetrznej, a także podkład pod materiały elewacyjne. Wiatroizolacja chroni płyty poszycia i cały budynek przed woda i napływem wilgoci z zewnątrz. Jednocześnie gwarantuje przepływ pary wodnej nagromadzonej we wnętrzu ściany na zewnątrz budynku. Jak sama nazwa wskazuje chroni także budynek przed wychładzaniem go przez wiatr.
Wykończenie zewnętrzne ściany. Jest to najczęściej siding winylowy czy drewniany. Siding przybija się bezpośrednio do poszycia pokrytego wiatroizolacją. Elewację można też wykończyć tynkiem kładzionym na styropianie. Stosując styropian, należy zapewnić wentylację pomiędzy płytą poszycia pokrytą wiatroizolacją, a wewnętrzną stroną styropianu. Podobnie wykańcza się elewację cegłą klinkierową; między płytą poszycia pokrytą wiatroizolacją, a licem z cegły pozostawia się wentylowaną pustkę powietrzną.
6.) Używaj wiatroizolacji
Ściany szkieletowego domu drewnianego powinny być od zewnątrz pokryte wiatroizolacją. Wykonana z odpowiedniego materiału i poprawnie ułożona chroni dom przed przewiewaniem a więc utratą ciepła, a także przed wodą i wilgocią - jest zatem strażnikiem trwałości konstrukcji domu. Jednocześnie wiatroizolacja pozwala wyprowadzenie wilgoci z wnętrza budynku na zewnątrz.
Bez względu na rodzaj elewacji, płyty poszycia zewnętrznego należy zawsze osłaniać wiatroizolacją. Wiatroizolacja powinna być założona na całej powierzchni ścian zewnętrznych, z około 30-centymetrowymi zakładami, połączonymi taśmą samoprzylepną. W miejscach otworów okiennych i drzwiowych wiatroizolację należy przeciąć po przekątnych. Powstałe po nacięciu trójkątne kawałki wiatroizolacji należy wywinąć na ościeża - do wewnątrz budynku. Nie osłonięte miejsca należy uzupełnić, oklejając je taśmą samoprzylepną. Dopiero tak osłonięte drewniane ościeża otworu i płyty poszycia będą chronione przed wodą, która mogłaby się dostać pod warstwę elewacyjną.
Cechą charakteryzującą folie wiatroizolacyjne jest jej przepuszczalność wilgoci w granicach 120-180 g/m2/24 godz. Dostępne na rynku folie spełniające wymagania stawiane wiatroizolacji to: Wiatrostop firmy Gullfiber-lsover, Pink Wrap firmy Owens Corning i Tyvek firmy au Pont. Inne folie nie spełniają wymagań wiatroizolacji.
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/przykaz_5.jpg" \* MERGEFORMATINET
7.) Stosuj styropian ryflowany
Poprawny sposób stosowania styropianu jako docieplenia lub podkładu pod tynk polega na zastosowaniu takich rozwiązań, by między wiatroizolacją, a warstwą styropianu pozostała trwała szczelina powietrzna umożliwiająca odprowadzenie pary wodnej i wody. Niebezpieczne bowiem dla budynku są zawilgocenia powstałe od zewnątrz budynku - przez nieszczelności wokół okien i drzwi - gdy pod styropian dostanie woda i wilgoć z opadów atmosferycznych.
Możliwe są dwa rozwiązania chroniące budynek przed działaniem wody i wilgoci, oba z użyciem wiatroizolacji. W obu bardzo ważne jest zapewnienie wentylacji między płytami poszycia pokrytymi wiatroizolacją a styropianem, przy założeniu odpowiedniej listwy startowej; do ściany, na poziomie dolnej krawędzi styropianu, mocuje się listwę z otworami - metalową (nierdzewną) lub plastikową. Tymi otworami powietrze dostaje się pod styropian. Listwa ta jednocześnie chroni dolną krawędź styropianu przed uszkodzeniami mechanicznymi. W górnej części elewacji zapewnić należy swobodny odpływ powietrza.
Jak mocować styropian do ściany drewnianej?
I rozwiązanie - na listwach. Szczelinę wentylacyjną pomiędzy poszyciem z wiatroizolacją, a płytami styropianowymi można uzyskać przez przybicie do płyt poszycia listew drewnianych lub styropianowych grubości około 1 ,5 cm. Odstęp między listwami zależy od rozstawu słupów konstrukcji, zwykle stosuje się odstęp 40 lub 60 cm.
II rozwiązanie - styropian ryflowany. Można także użyć styropianu ryflowanego (rowkowanego), który też zapewni wentylację i odprowadzanie skraplającej się pary wodnej. Wcięcia powinny mieć głębokość około 1 ,5 cm, a ich łączna powierzchnia - większa od powierzchni gładkiej. Płyty mocuje się stroną ryflowaną do wiatroizolacji. Najwygodniej jest stosować takie płyty styropianowe, których długość jest równa wysokości elewacji. Jeśli płyty są mniejsze, należy je tak mocować, by zachować ciągłość rowków na całej wysokości elewacji. Styropian mocuje się do słupów kołkami z dużym plastikowym łebkiem.
8.) Zapewnij prawidłową wentylację
Największym wrogiem drewnianego budownictwa jest wilgoć. Stąd o trwałości drewnianej konstrukcji budynku decydować będzie prawidłowo wykonana wentylacja poszczególnych elementów budynku, której podstawowym zadaniem będzie wyprowadzenie na zewnątrz nagromadzonej w budynku wilgoci.
Wentylacja przestrzeni pod podłogowej:
By ograniczyć migrację wilgoci z gruntu należy położyć na nim grubą folię ogrodową. Na folii układa się następnie warstwę piasku lub chudego betonu, który dociska folię do gruntu. W Ścianach fundamentowych zewnętrznych należy pozostawić otwory wentylacyjne o łącznej powierzchni około 1/400 powierzchni przestrzeni podpodłogowej. Ich rozstaw trzeba tak zaplanować, by nie dopuścić do powstania zastoju powietrza w miejscach słabo wentylowanych.
Na belkach stropowych mocuje się poszycie podłogi grubości dobranej do rozstawu belek. Pomiędzy belki wkłada się wymaganej grubości warstwę wełny izolacyjnej. Poszycie stropu powinno być szczelne tak, aby ciepłe powietrze z wnętrza domu nie mogło przenikać do izolacji termicznej. Można zastosować płyty sklejki łączone na wpust i wypust lub płyty wiórowe z uszczelnionymi krawędziami. Od spodu zaleca się zakładać wiatroizolację zewnętrzną stroną do dołu. Tak założona wiatroizolacja pozwoli na odparowanie wilgoci ze stropu. Uchroni także izolację termiczną przed migracją zimnego powietrza.
Wentylacja poddasza
Zła wentylacja poddaszy może doprowadzić do zagrzybienia elementów konstrukcji dachowej. Ponadto niewłaściwie wentylowane poddasze latem będzie się przegrzewało.
Jeśli wentylacja jest właściwie wykonana, powietrze jest nawiewane przez otwory w okapie poddasza, a wywiewane przez kalenicę budynku. Jeśli nie można wykonać otworów nawiewnych w okapie, powinno się je zrobić w ścianach szczytowych budynku.
9.) Oszczędzaj instalację
Rury i przewody elektryczne należy prowadzić tak, abynie osłabić drewnianej konstrukcji ścian i stropów oraz nie narażać na uszkodzenia przez śruby czy gwoździe, podczas montażu płyt gipsowych. Rury instalacji wodno-kanalizacyjnej powinno się układać w ścianach wewnętrznych domu. Jeśli nie ma innej możliwości i trzeba je umieścić w ścianie zewnętrznej, lepiej ułożyć je po wewnętrznej stronie izolacji cieplnej.
W ścianach zewnętrznych można układać bezpiecznie przewody instalacji elektrycznej. Nie zmniejszą one grubości izolacji cieplnej. Są też odporne na działanie warunków atmosferycznych.
Aby nie dopuścić do uszkodzenia rury wkrętem, odległość między rurą, a krawędzią płyty gipsowo-kartonowej powinna być większa od długości wkręta, którym będzie przymocowana płyta. Jeśl i jednak zdarzy się, że otwór na rurę jest zbyt blisko krawędzi, trzeba w tych miejscach blaszki ochronne, które uniemożliwią przebicie rury.
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/przykaz_3.jpg" \* MERGEFORMATINET
10.) Buduj bez chemii
Ochrona drewna przez owadami i grzybami. Większość inwestorów, budujących drewniany dom szkieletowy zainteresowana jest zabezpieczeniem drewna przed działaniem owadów i grzybów. Nie zdają sobie zarazem sprawy z tego, iż stosując wszelkiego rodzaju impregnaty chemiczne wprowadzają do swojego domu chemię, która jakby nie było zawsze oddziałowuje na człowieka.
By uniknąć chemii drewniana konstrukcja musi być wykonana z drewna suszonego komorowo i czterostronne struganego. Suszenie w wysokiej temperaturze (powyżej 60°C) eliminuje z drewna wszelkie bakterie, zarodniki grzybów i larwy owadów. Drewno pozbawione zostaje także substancji mogących stanowić dla nich pożywienia. Stąd drewno suszone komorowo uważa się za uodpornione na działanie grzybów i owadów. Natomiast czterostronne struganie nadaje drewnu gładką powierzchnię, w której owady niechętnie żerują. Taka powierzchnia powoduje także większą odporność elementów na działanie ognia: płomienie, ślizgają się po gładkiej powierzchni.
Ochrona drewna przed ogniem. Największa wymagana odporność ogniowa w budownictwie mieszkalnym jednorodzinnym wynosi 30 min. Uzyskać ją można stosując jako wewnętrzne okładziny ścian płyty gipsowo-kartonowych grub. 12,5 mm. Płyty te posiadają atest Instytutu Techniki Budowlanej na odporność ogniową właśnie 30 minut.
Przy zastosowaniu płyt gipsowo-kartonowych grub. min. 12,5 mm na wewnętrzne okładziny ścian nie jest wymagana impregnacja ognioochronna drewnianej konstrukcji budynku.
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/przykaz_6.jpg" \* MERGEFORMATINET
Postęp w dziedzinie chemicznych środków ochrony drewna
Stosowanie chemicznych środków ochrony drewna budzi szereg kontrowersji związanych z ich potencjalną szkodliwością dla środowiska i dla ludzi. Pierwsze profesjonalne preparaty do ochrony drewna zaczęto wytwarzać przemysłowo w początkach XIX w.. Charakteryzowały się one wysoką skutecznością i szerokim zakresem działania. Stosowane wówczas środki zawierały w wielu wypadkach nieorganiczne związki fluoru, cynku, a nawet i rtęci. Znaczny udział miały także środki oleiste zawierające szkodliwe dla zdrowia mieszaniny węglowodorów aromatycznych pochodzących z destylacji ropy naftowej, węgla kamiennego lub smoły drzewnej. Początkowe lata po II Wojnie Światowej, ze względu na duże zapotrzebowanie na środki ochrony drewna i brak nowych badań w tym zakresie, stanowiły kontynuację stosowania fungicydów znanych przed wojną. W niedługim czasie upowszechnione zostały także rozwiązania oparte na nieorganicznych związkach arsenu, związkach chromu oraz pochodnych pięciochlorofenolu. Środki ochrony drewna komponowane były również ze związków chemicznych stosowanych w ochronie roślin (np. DDT i HCH).
Ówczesne środki ochrony drewna, obok wysokiej skuteczności działania były także stosunkowo tanie w produkcji, co sprzyjało ich szerokiemu zastosowaniu w budownictwie. Sytuacja ta powodowała silny opór producentów przy próbach ograniczania tego rodzaju produkcji.
Na podstawie badań i obserwacji naukowych udowodniono, że zdecydowana większość związków chemicznych stosowanych wówczas w ochronie drewna stanowiła poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i dla środowiska naturalnego. W ślad za tymi ustaleniami, w połowie lat osiemdziesiątych nastąpił przełom w dziedzinie środków ochrony drewna w Polsce. Coraz ostrzejsze wymagania ekotoksykologiczne stawiane fungicydom, w ciągu zaledwie kilku lat przyczyniły się do zaprzestania produkcji szeregu preparatów nadmiernie toksycznych. Spośród fungicydów stosowanych dawniej w ochronie drewna tylko nieliczne znajdują dalsze zastosowanie (np. sole boru i związki miedzi). Konsekwencje decyzji administracyjnych nie były jednak odczuwalne z dnia na dzień. Na rynku środków ochrony drewna jeszcze przez długie lata pojawiały się partie preparatów stanowiące tzw. zapasy magazynowe producentów i dystrybutorów. Równocześnie pojawiały się preparaty o nowych nazwach handlowych. Wiele z nich było produktami pokrewnymi do wcześniej istniejących, a część stanowiły sprowadzane z zagranicy preparaty o bliżej nie znanym składzie. Uregulowania administracyjne w krajach sąsiadujących z Polską nie były na owe czasy tak postępowe jak w naszym kraju. Jeszcze do dzisiaj dopuszczone są do stosowania w Niemczech środki zawierające związki chromu, fluoru a nawet arsenu (stan w 1999 r.). Głęboka luka w dziedzinie środków ochrony drewna w Polsce, jaka wytworzyła się w końcu lat osiemdziesiątych, była z trudem zapełniana przez produkty krajowe i zagraniczne. Brak jasnej i konsekwentnej polityki dopuszczania produktów toksycznych na rynek, a szczególnie brak skutecznych narzędzi kontroli tego rynku, umożliwiał pojawianie się preparatów zupełnie przypadkowych. Przemiany ustrojowe zachodzące w Polsce od 1989 roku i związane z tym szerokie otwarcie na produkty zagraniczne spowodowały napływ zarówno produktów wartościowych jak również produktów o słabej jakości a niekiedy także nadmiernie toksycznych. Wspomniany okres w historii ochrony drewna cechuje się dużą zmiennością nazw handlowych środków ochrony drewna. Opracowania próbujące opisać gamę produktów dostępnych na rynku należą do publikacji najszybciej dezaktualizujących się. Konsekwencją opisanych przyczyn jest dzisiaj niewątpliwy brak pełnego zaufania użytkowników do współczesnych środków ochrony drewna.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/k_kraje_2.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot. 1. Przykład badań skuteczności zabezpieczenia drewna przed pleśnieniem. Grzyb testowy - Trichoderma viride.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/k_kraje_3.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot.2. Grzyb testowy - Aspergillus niger.
Wymagania względem nowoczesnych środków ochrony grupowane są obecnie w następujących obszarach.
1. Wymagania pod względem trwałości i skuteczności działania preparatów dostosowane do przewidywanych warunków eksploatacji drewna.
2. Wymagania techniczne i ekonomiczne m.in. w zakresie zdolności wnikania w drewno, wpływu na wytrzymałość i zapalność drewna, działania korodującego na łączniki metalowe, niski koszt składników itp.
3. Wymagania ekotoksykologiczne i toksykologiczne m.in. w zakresie badań: działania mutagennego (równolegle kilkoma metodami), działania drażniącego na skórę, określania wartości toksycznej LD50 (w stosunku do organizmów stałocieplnych np. szczurów).
Przewiduje się rozszerzanie badań w zakresie oznaczeń ekotoksykologicznych, a szczególnie określania wartości toksycznych w stosunku do dżdżownic, mikroorganizmów glebowych, ptaków (drogą pokarmową), pszczół, ryb, glonów itp.
Wśród aspektów toksykologicznych, podstawowym kryterium wyboru substancji chemicznych jako składników środków ochrony drewna jest warunek ich możliwie najmniejszej toksyczność w stosunku do organizmów stałocieplnych. Zgodnie z postulatami niektórych znanych specjalistów ochrony drewna, wartość toksyczna fungicydów badana na populacji szczurów powinna spełniać warunek LD50 > 600 mg substancji toksycznej na każdy kg masy ciała organizmu testowanego.
Wysiłki czynione dla odbudowania uszczuplonej w latach osiemdziesiątych, gamy preparatów doprowadziły do wdrożenia szeregu nowych rozwiązań. Dotychczasowy tradycyjny podział środków ochrony drewna na solne, rozpuszczalnikowe i oleiste uległ pewnej przemianie. Pojawiła się szeroka grupa preparatów produkowanych w formie koncentratów płynnych past, przeznaczonych do rozcieńczania wodą. Opracowane tutaj zostały np. takie preparaty jak; grupa środków ACQ (ang. Ammoniated Copper Quats), kompozycje z udziałem czwartorzędowych związków amoniowych QAC (ang. - Quaternary Ammonium Compounds, potocznie - Quats), kompleksy organiczne miedzi, glinu lub potasu- (Cu-HDO, Al.-HDO, K-HDO).
Wysokie tempo zmian wśród biocydów spowodowało, że szereg norm państwowych określających podstawowe wymagania i badania środków ochrony drewna podlega obecnie nowelizacji.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/k_kraje_4.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot. 3. Drewno impregnowane środkiem starszej generacji. Przykład niewłaściwego doboru preparatu. Rozwój pleśni na elementach uprzednio zawilgoconych. Próbki wymontowane z budynku i przedstawione do ocenymikrologicznej.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/k_kraje_5.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot. 4. Rozwój pleśni na zawilgoconych nie zabezpieczonych chemicznie elementach podwaliny w budynku szkieletowym.
Nowoczesne rozwiązania w środkach ochrony drewna coraz częściej sięgają po takie biocydy jak: dichlofluanid, tolilfluanid, pochodne benzotiazolu, pochodne izotiazolu, pochodne hydroksychinoliny, związki jodoorganiczne (np. IPBC), pochodne triazolu - (np. tebuconazol, propiconazol). Część z wymienionych środków wywodzi się z preparatów mających już wcześniejsze zastosowanie np. w ochronie roślin, medycynie czy farmacji. Jedną z dróg uzyskiwania nowych środków ochrony drewna jest łączenie ze sobą różnych biocydów. Fungicydy odpowiednio połączone wykazują niekiedy poszerzony zakres działania. Uzyskanie pozytywnego współdziałania fungicydów w postaci synergizmu może być wykorzystywane do obniżenia udziału składników aktywnych przy zachowaniu wymaganej skuteczności preparatu. Mniejszy udział fungicydów w środkach ochrony w praktyce zmniejsza obciążenie środowiska substancjami chemicznymi i stanowi tym samym element zmniejszania zagrożeń ekologicznych. Postęp w dziedzinie środków ochrony drewna doprowadził do sytuacji gdzie dobra skuteczność preparatu notowana jest już przy nasycaniu drewna roztworem o koncentracji nie przekraczającej 2% składnika aktywnego. Coraz większą uwagę zwraca się na ograniczanie toksycznego oddziaływania fungicydów na rośliny oraz na zagadnienia związane z biodegradacją preparatów i unikaniem tzw. odporności nabytej przez mikroorganizmy.
Wśród nowoczesnych rozwiązań tworzących trzon współczesnych środków ochrony drewna w Polsce, wskazać należy preparaty z udziałem czwartorzędowych związków amoniowych (QAC). Wśród nielicznych produktów krajowych posiadających w swoim składzie tego typu substancje jest preparat Fungosept�93 służący do ochrony tarcicy iglastej przed sinizną. Na bazie czwartorzędowych związków amoniowych utworzony został także nowy wszechstronny preparat o nazwie Intox U (Inco-Veritas S.A), który zastąpi dotychczas produkowany preparat solny o podobnej nazwie Intox S.
Czwartorzędowe związki amoniowe (QAC) wchodzące w skład nowoczesnych preparatów, stanowią interesującą grupę kationowych związków powierzchniowo czynnych. Poza ochroną drewna używane są one powszechnie m.in. przy produkcji tkanin, szczególnie do zmiękczania i usuwania elektryczności statycznej, stosowane są także w szeregu dziedzinach produkcji jako związki dyspersyjne i jonowymienne, służą do modyfikacji asfaltów i niektórych produktów przemysłu petrochemicznego. Dzięki stwierdzonej w latach trzydziestych aktywności biocydowej, czwartorzędowe związki amoniowe znalazły również szerokie zastosowanie jako konserwanty przy produkcji kosmetyków, dezynfekanty w medycynie a później także jako przyjazne środowisku biocydy w ochronie drewna.
Ważnym elementem pozwalającym postrzegać czwartorzędowe związki amoniowe jako substancje przyjazne środowisku jest fakt, że niektóre z nich występują w naturalnym świecie organizmów żywych. Substancje o strukturze czwartorzędowych związków amoniowych zostały wyizolowane z organizmów roślinnych i zwierzęcych. Przykład mogą stanowić sole pirydyniowe, które biorą udział w złożonych procesach komórkowych przemian energetycznych.
Wartości toksyczne fungicydów zawierających QAC, określone wartością LD50 w stosunku o organizmów stałocieplnych, kształtują się w wielu wypadkach nawet powyżej 1200 mg/kg, co wskazuje, że substancje te z powodzeniem spełniają wymogi stawiane nowoczesnym środkom ochrony drewna w zakresie cech toksykologicznych.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/k_kraje_1.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot. 5. Rozwój pleśni na zawilgoconym stropie w budynku szkieletowym.
Obok czwartorzędowych związków amoniowych coraz większe znaczenie w ochronie drewna zaczynają odgrywać pochodne triazolu (szczególnie propiconazol i tebuconazol) oraz związki jodoorganiczne (np. IPBC). Fungicydy te powstały stosunkowo niedawno. W 1982 roku po raz pierwszy firma Janssen Pharmaceutica N.V. zastosowała biocyd o nazwie azaconazol do ochrony drewna. Niewiele lat później, tj. pod koniec lat osiemdziesiątych wprowadzono do ochrony drewna następne dwa fungicydy sprawdzone wcześniej w zastosowaniach do ochrony roślin. Fungicydami tymi były tebuconazol (w postaci środka Preventol A8 firmy Bayer AG), a następnie propiconazol w preparacie Wocosen firmy Janssen Pharmaceutica N.V. Przytoczone niżej dane toksykologiczne zwracają uwagę pod względem swojej wysokiej skuteczności przeciwko grzybom podstawczakom. Skuteczne zabezpieczenie drewna przed rozkładem uzyskane zostało po wprowadzeniu mniej niż 0.5 kg fungicydu na m3 drewna, stosując roztwory robocze o stężeniu poniżej 0.5%, obserwując jednocześnie bardzo małą toksyczność w stosunku do organizmów stałocieplnych. Ustalona wartość toksyczna LD50 w stosunku do szczurów wynosi dla propiconazolu: nieco ponad 1500 mg/kg (drogą doustną), 4000 mg/kg (drogą kontaktową przez skórę), 5800 mg/m3 powietrza (drogą oddechową). Analogiczne dane przedstawione dla tebuconazolu wynoszą odpowiednio: 4000, 5000, 5800 mg. Biorąc pod uwagę niewielkie stężenie substancji aktywnej występujące w roztworze roboczym (ok. 1%) można stwierdzić, że fungicydy te są praktycznie nieszkodliwe.
Korzystne właściwości fungicydów triazolowych zarówno w zakresie skuteczności działania jak też cech ekotoksykologicznych, spowodowały gwałtowny przyrost preparatów zawierających w swym składzie triazole. Wśród środków ochrony drewna zarejestrowanych w Niemczech ze znakiem RAL-Gütezeichen (stan w 1999 roku), aż 31 preparatów zawierało tebuconazol (w stężeniach 0.6-1.5% - przeważnie 0.7%), oraz 61 preparatów zawierało propiconazol (w stężeniach 1.0-1.5% - przeważnie 1.5%). Kompozycje łączące razem propiconazol i tebuconazol występowały w liczbie 7 prparatów. Rodzima produkcja preparatów zawierających nowoczesne biocydy (w tym pochodne triazolu) jest bardzo skromna. Obecnie w Polsce zarejestrowany jest przez ITB preparat o nazwie Imprex Aquadur, który zawiera w swoim składzie obok IPBC także propiconazol i tebuconazol oraz insektycyd cyflutrynę. Równie nowoczesny skład chemiczny posiada preparat bio- i ogniochronny Ocean 441B, który zawiera m.in. tebuconazol, tolilfluanid i cyflutrunę. Dodatek insektycydu (cyflutruna) zapewnia skuteczną ochronę przed atakiem owadów - technicznych szkodników drewna.
Zmieniająca się sytuacja na rynku środków ochrony drewna, objawia się wycofywaniem z użycia preparatów starszej generacji i zastępowaniem ich przez środki bardziej nowoczesne. Może to powodować poczucie zagubienia wśród potencjalnych użytkowników środków ochrony drewna. W obliczu braku dostatecznej informacji na temat doboru metod i środków ochrony drewna warto pamiętać, że przed podjęciem decyzji o impregnacji materiału budowlanego warto jest zasięgnąć fachowej porady. Można w ten sposób uniknąć wprowadzenia do własnego otoczenia środków chemicznych uznanych za nadmiernie toksyczne.
Zgodnie z przyjętą zasadą, porady takie są nieodpłatnie udzielane przez autora niniejszego artykułu drogą telefoniczną w godzinach pracy Zakładu Ochrony Drewna SGGW pod numerem telefonu (0-22) 849 18 85.
Przemysłowa impregnacja drewna
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/wolman_1.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot.1. Właściwe - pod wiatą sezonowanie zaimpregnowanego drewna.
Termin "przemysłowa impregnacja drewna" zarezerwowany jest dla metod próżniowo-ciśnieniowych, choć przecież zakłady impregnujące konstrukcje dachowe aplikacją zanurzeniową również robią to w sposób przemysłowy.
W zależności od planowanego użytkowania impregnowanego drewna nadawana jest odpowiednia klasa jego zabezpieczenia. W nowych, europejskich normach nasycania drewna wyodrębnionych zostało pięć klas zabezpieczenia. Dwie pierwsze dotyczą drewna użytkowanego pod dachem, z czego druga - drewna narażonego na zawilgocenie. Klasa zagrożenia 3 zarezerwowana jest dla drewna użytkowanego na zewnątrz bez kontaktu z gruntem. Klasa 4 dotyczy drewna na zewnątrz w kontakcie z gruntem i /lub wodą a klasa 5 z wodą morską. Zdefiniowanie klas zagrożenia było niezbędne przy omawianiu przemysłowej impregnacji drewna. Istnieją bowiem impregnaty rekomendowane zarówno do metody zanurzeniowej, jak i próżniowo--ciśnieniowej. Wówczas metodą kąpieli można impregnować drewno przeznaczone do użytkowania w klasach 1-3, klasa 4 wymaga już przy zastosowaniu tego samego środka ochrony drewna nasycania metodą próżniowo--ciśnieniową.
Wilgotność drewna przeznaczonego do nasycania metodami próżniowo-ciśnieniowymi powinna znajdować się poniżej punktu nasycenia włókien. W praktyce przyjmuje się 25% jako graniczną wilgotność drewna impregnowanego metodami próżniowo--ciśnieniowymi. Roztwór impregnacyjny w sposób wymuszony wtłoczony zostaje do kapilar drewna. Nie może więc znajdować się tam woda wolna. Przeciwnie przy nasycaniu solnymi roztworami impregnacyjnymi metodą kąpieli preparaty wnikają do mokrego drewna dyfuzyjnie. Wówczas większa wilgotność drewna przy długotrwałej kąpieli pozwala na większą penetrację impregnatu.
Najczęściej drewno impregnuje się metodą próżniowo-ciśnieniową wodnymi roztworami impregnatów. Urządzenia, w których dokonywana jest impregnacja drewna składają się z cylindrycznego, szczelnie zamykanego autoklawu, zbiornika magazynowego, często z wyodrębnioną częścią mieszającą, pomp: próżniowej i ciśnieniowej, zaworów i jednostki sterującej. Średnice najczęściej stosowanych autoklawów wahają się od 1.4 do 2.8 m, a długość to zazwyczaj kilkanaście metrów . Niekiedy autoklawy otwierane są na dwie strony, co skraca proces za- i wyładunku. Zbiornik na roztwór impregnacyjny bywa umieszczony poniżej, obok, lub ponad autoklawem. Jeśli znajduje się obok, lub powyżej, jest to cylindryczny zbiornik o pojemności przekraczającej pojemność autoklawu. Najlepszym rozwiązaniem jest, gdy zbiornik znajduje się poniżej autoklawu, gdyż wówczas faza opróżniania kotła przebiega grawitacyjnie. Dobrym rozwiązaniem jest oddzielenie części zbiornika, wyposażenie w mieszadło i stworzenie odcinka mieszającego, w który uzupełniany jest impregnat. Wiodące firmy produkujące impregnaty wyposażają swoich klientów w automatyczne systemy dozujące i wówczas mieszalnik jest zbyteczny.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/wolman_2.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot.2. Załadowane drewno za chwilę wjedzie do autoklawu.
Oprogramowanie jednostki sterującej przewiduje kilka cykli uzależnionych od przewidywanej klasy zabezpieczenia, gatunku drewna i jego wilgotności. Pełnokomorowa metoda impregnacji drewna obejmuje następujące fazy: próżnia początkowa, napełnianie, faza ciśnieniowa, opróżnianie, próżnia końcowa, zwana osuszającą i końcowe opróżnianie. Fazy przejściowe, jak napełnianie, opróżnianie i opróżnianie końcowe przy sprawnych, dobrze zaprojektowanych urządzeniach o odpowiednio dużych przekrojach rur trwają kilka minut. Jakość impregnacji, czyli ilość wchłoniętego przez drewno roztworu impregnacyjnego zależy w dużej mierze od próżni początkowej, przy założeniu, że wilgotność drewna nie przekracza 25%. Zadaniem próżni początkowej jest usunięcie z drewna powietrza, jeśli jest w nim woda faza próżni początkowej mija się z celem. Wysokość podciśnienia uzależniona jest od sprawności pompy próżniowej, nie powinna być mniejsza od 750 hPa, a utrzymywać je należy 30 do 60 minut. Po otwarciu zaworów następuje napełnienie autoklawu, a następnie pompa ciśnieniowa wtłacza roztwór impregnacyjny podnosząc ciśnienie do 0,9 MPa. Po uzyskaniu żądanego ciśnienia pompa wyłącza się automatycznie, by ponownie włączyć się, gdy ciśnienie spadnie do ok. 0,6 MPa . I tak przez 90 do 180 min w zależności od tego jakie drewno i jakim stopniu chcemy zabezpieczyć. Po wyrównaniu ciśnienia i opróżnieniu autoklawu ma miejsce próżnia końcowa utrzymywana ok. 30 minut. Zadaniem tej fazy jest usunięcie nadmiaru impregnatu. Chodzi też o to, by po likwidacji próżni, końcowym opróżnieniu autoklawu z wyładowywanego drewna nie wyciekał roztwór impregnacyjny. Poza ekonomicznym uzasadnieniem jest to również wymóg służb stojących na straży ochrony środowiska.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/wolman_3.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot.3. Zamknięta pokrywa. W autoklawie odbywa się proces impregnacji.
Jeśli nie ma możliwości przesuszenia drewna i istnieje konieczność impregnowania drewna o wilgotności przekraczającej 30% można zastosować metodę oscylacyjną, zwaną też Hamburską. Metoda ta została opracowana w Bundesforschungsanstalt für Forst- und Holzwirtschaft w Hamburgu dla trudnonasycalnego drewna świerkowego. W Polsce metoda ta została adoptowana do wilgotnego drewna sosnowego. Próżnię początkową stosuje się przy oscylacyjnym impregnowaniu tylko wówczas, gdy zbiornik magazynowy znajduje się pod autoklawem, by napełnić kocioł. Metoda ta polega na powtarzających się po sobie pięciominutowych fazach ciśnieniowych i fazach ciśnienia atmosferycznego. W załadowanym drewnem i napełnionym impregnatem autoklawie podnosi się ciśnienie do 0,9 MPa, po pięciu minutach wyrównuje się ciśnienie do ciśnienia atmosferycznego by po pięciu minutach podnieść ponownie ciśnienie. Takich cykli należy powtórzyć od kilkunastu do kilkudziesięciu, empirycznie określając skuteczność nasycania.
Poważnym działem przemysłowej impregnacji drewna było nasycanie podkładów kolejowych i słupów teletechnicznych. Jest to zupełnie inny proces, gdzie gorący olej kreozotowy wtłaczany jest metodą Bethella, Ruepinga, lub Lowry. Wobec bardzo ograniczonych zamówień kolejnictwa, zakłady impregnujące podkłady adoptują urządzenia do stosowania wodorozpuszczalnych środków ochrony drewna.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/wolman_5.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot.4. Autoklaw firmy Sharp.
Drewno znajdujące zastosowanie w stolarce budowlanej impregnowane jest metodą podwójnej próżnie. Środki ochrony drewna stosowane w tej impregnacji rozpuszczane są w rozpuszczalnikach organicznych. Impregnuje się drewno suche i po kilku dniach sezonowania zaimpregnowane drewno można kleić, malować itp.
Szczególny rozkwit przemysłowej impregnacji drewna obserwuje się w ostaniem dziesięcioleciu. Związane jest to przede wszystkim z rozwinięciem produkcji, głównie eksportowej, drewnianej architektury ogrodowej.
Przyczyny zagrzybienia dachów budynków wykonywanych w nowych technologiach
W latach dziewięćdziesiątych w Polsce zaczęto wykonywać budynki w nowych technologiach. Do takich należy zaliczyć budynkio konstrukcji szkieletowej, budowane w bardzo "oszczędny sposób". Przykładem takiego budownictwa niech będzie dach budynku o konstrukcji nośnej drewnianej, kratowej, zrealizowany w 1997 r. w technologii kanadyjskiej.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/grzyb_1.jpg" \* MERGEFORMATINET
1. Fragment konstrukcji dachu. Widoczne elementy kratownic i sklejka połaciowa.
Dach budynku składa się z pokrycia dachówką bitumiczną mocowaną do sklejki grubości 12,5 mm (sprowadzanej z Kanady), która przybita jest do górnych pasów kratownic. Strop nad ostatnią kondygnacją to płyty gipsowo-kartonowe 12,5 mm mocowane do poprzecznych krawędziaków, które przytwierdzono do dolnych pasów kratownic. Ocieplenie stropu stanowi mata z wełny szklanej grubości około 20 cm. Paroizolację stropu tworzy izolacyjna folia budowlana. Przestrzeń poddasza nieużytkowego wentylowana jest poprzez perforowane blachy usytuowane poziomo na wysokości okapu. Przewody wentylacji grawitacyjnej z pomieszczeń łazienki i wc wyprowadzono w przestrzeń poddasza.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/grzyb_2.jpg" \* MERGEFORMATINET
2. Konstrukcja jednej z połaci dachowych wraz z ociepleniem stropu poddasza nieużytkowego przy pomocy mat z wełny szklanej.
Po dwóch latach użytkowania budynku na powierzchniach elementów konstrukcji kratownic i na powierzchni sklejki pokazały się czarne i szare naloty mikroflory pleśniowej. Analizując przypadek szybkiego i rozległego rozwoju grzybów pleśniowych, stwierdzono, że były to grzyby pleśniowe należące do klas Ascomycetes i Deuteromycetes. Z punktu widzenia metod i środków zwalczania grzybów pleśniowych na przegrodach budowlanych, nie jest istotne do jakich gatunków te grzyby należą.
Grzyby pleśniowe należące do tych klas obejmują około 60 % wszystkich znanych gatunków grzybów pleśniowych stanowiąc ogromną grupę toksonomiczną. Niektóre z nich potrzebują dla swojego rozwoju niewielkie ilości organicznych substancji pokarmowych i mogą się rozwijać na tynkach, ścianach, murach, materiałach konstrukcyjnych w miejscach o zwiększonej wilgotności. Można założyć, że nie ma materiału zawilgoconego pochodzenia organicznego i nieorganicznego, który byłby odporny na niszczące działanie tego rodzaju mikroorganizmów.
Pożywkę dla pleśni mogą stanowić nawet zanieczyszczenia w postaci pyłów (kurzu) pochodzenia organicznego, osiadające na przegrodach, materiałach, murach i tynkach.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/grzyb_3.jpg" \* MERGEFORMATINET
3. Wprowadzenie przewodu wentylacyjnego z łazienki w przestrzeń poddasza.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/grzyb_4.jpg" \* MERGEFORMATINET
4. Szare i czarne naloty mikroflory pleśniowej na sklejce.
Często w miejscach silnego zawilgocenia razem z grzybami pleśniowymi występują bakterie. Grzyby pleśniowe i bakterie, wywołujące biodegradację materiałów budowlanych, obniżają estetykę wnętrz i spełniają dodatkową groźną rolę patogenną w stosunku do ludzi i zwierząt.
W badanym budynku skumulowały się zdaniem autorów artykułu przyczyny, dla których nastąpiła tak duża destrukcja biologiczna. Przyczyny te można podzielić na błędy spowodowane wykonawstwem i na błędy użytkowania. Do błędów wykonawstwa należy zaliczyć wyprowadzenie przewodu wentylacji grawitacyjnej w przestrzeni poddasza i brak docieplenia połaci dachowych, na których szczególnie w okresie zimowym, błyskawicznie wykropliła się para wodna, tworząc sprzyjające środowisko do rozwoju grzybów pleśniowych.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/grzyb_5.jpg" \* MERGEFORMATINET
5. Czarne naloty grzybów pleśniowych na sklejce i pasach górnych kratownic.
Błędy użytkowania to zakłócenie ruchu powietrza w przestrzeni poddasza poprzez usytuowanie w jej najwyższym miejscu (w kalenicy) pustych pudeł kartonowych. Pudła kartonowe skutecznie zakłócające ruch powietrza, a tym samym wentylację w przestrzeni poddasza.
Doraźne skutki popełnionych błędów, czyli rozwój grzybów pleśniowych można zwalczyć, stosując jeden z ogólnie dostępnych na rynku środków chemicznych (np. PLEŚNIOTOX, PLEŚNIOTOX E, BORAMON, ...). Nadmienić przy tym należy, że każdy ze środków musi posiadać aktualną ocenę higieniczną Państwowego Zakładu Higieny i aprobatę techniczną np. Instytutu Techniki Budowlanej.
Przyczyny rozwoju grzybów pleśniowych można zlikwidować poprzez:
- pouczenie użytkowników o niezagospodarowywaniu poddasza,
- wyprowadzeniu przewodów wentylacji grawitacyjnej ponad połacie dachowe; w takim przypadku przewody te w przestrzeni poddasza należy zaizolować aby zmniejszyć skraplanie się na nich pary wodnej oraz zastosować skraplacz poniżej teoretycznego miejsca skraplania,
- dociepleniu połaci dachowych i stropu warstwą izolacyjną wynikającego z obliczeń cieplno-wilgotnościowych.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/grzyb_6.jpg" \* MERGEFORMATINET
6. Silne zagrzybienie sklejki i elementów kratownic przez grzyby pleśniowe.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/grzyb_7.jpg" \* MERGEFORMATINET
7. Pudła kartonowe skutecznie zakłucające ruch powietrza, a tym samym wentylację w przestrzeni poddasza.
Rozkład drewna powodowany przez grzyby domowe
Budynki drewniane zbudowane są z surowca zdrowego, estetycznego i odnawialnego, jednak niestety w naszej strefie klimatycznej ulegającego biodegradacji. Obok takich poważnych czynników powodujących zniszczenia w drewnie jak owady i ogień należy wymienić grzyby domowe. W Polsce jest to najczęściej występujący i najgroźniejszy czynnik niszczący drewno, powodujący duże straty materialne.
Rozkład drewna powodowany przez grzyby można podzielić na trzy rodzaje:
- brunatny rozkład drewna,
- biały rozkład drewna (z odmianami),
- szary (lub tzw. pleśniowy) rozkład drewna.
Podział taki oparty jest na makroskopowym wyglądzie zniszczonego drewna, co związane jest chemiczną budową drewna. W uproszczeniu, drewno zbudowane jest z białej i włóknistej celulozy (około 50%), brunatnej, bezpostaciowej ligniny (około 30%), oraz hemicelulozy i innych śladowych substancji (około 20%). Drewno jest kompozytem o budowie podobnej do żelbetu, który składa się ze stalowego zbrojenia przenoszącego obciążenia na rozciąganie oraz wypełnienia betonowego przenoszącego obciążenia na ściskanie. Funkcję zbrojenia w drewnie spełniają łańcuchy celulozowe nadające drewnu wytrzymałość na rozciąganie, a wypełnieniem jest bezpostaciowa lignina nadająca wytrzymałość na ściskanie. Aby drewno mogło spełniać swoje funkcje konstrukcyjne i wytrzymałościowe, musi zachowywać oba te istotne składniki swej budowy w niezachwianej proporcji.
Najczęściej występującym w budownictwie i stanowiącym największe zagrożenie jest brunatny rozkład drewna. Rozłożone drewno przybiera wtedy kolor brunatny, a dzieje się tak w wyniku wydzielania przez grzyby do drewna enzymów celulolitycznych. Enzymy te powodują rozkład białej celulozy poprzez przerywanie jej długich łańcuchów. W ten sposób drewno traci swój celulozowy szkielet, konsekwencją czego jest utrata wytrzymałości oraz spoistości. Pozostaje nierozłożona, brunatna, bezpostaciowa lignina nadająca drewnu brunatny kolor. Drewno pęka na pryzmatyczne kostki, a w ostatnim stadium rozkładu rozsypuje się w proszek.
Biały rozkład drewna jest rzadziej spotykany w budynkach, a jego występowanie ogranicza się głównie do żywych drzew oraz drewna na składowiskach. Należy jednak zaznaczyć, że grzyby rozkładu białego po wcześniejszym porażeniu drewna mogą kontynuować swój rozwój po przerobie drewna i jego wbudowaniu. Drewno dotknięte tym rozkładem przybiera kolor biały i ma budowę włóknistą. Grzyby powodujące ten typ rozkładu wydzielają do drewna enzymy lignolityczne i celulolityczne powodując w ten sposób jednoczesny rozkład ligniny i celulozy. Jak wcześniej zaznaczyliśmy, udział celulozy w drewnie jest o wiele wyższy, więc podczas jednoczesnego rozkładu obu tych składników w jednakowym tempie procentowy udział ligniny w drewnie maleje, zaś celulozy (pomimo ubytków) pozornie wzrasta. W ostatnim stadium rozkładu dochodzi do sytuacji, że cała lignina jest rozłożona, a pozostaje jeszcze część białej celulozy. Drewno, zachowując swe wymiary przybiera biały kolor i daje się rozwłókniać na podłużne nitki czystej celulozy.
Najmniej niebezpieczny jest szary rozkład drewna. Drewno dotknięte tym rozkładem przybiera kolor szary. Grzyby powodujące ten rozkład rozkładają ligninę i celulozę, ale do swojego rozwoju wymagają niezwykle wysokiego poziomu wilgotności drewna (optimum 80-100%). Rozkład szary przebiega dość wolno i ogranicza się do powierzchniowych warstw drewna, sięgając na głębokość do 2-4mm. Rozkład ten występuje w drewnie eksploatowanym na otwartej przestrzeni i narażonym na ciągłe zawilgocenie. Można go spotkać na drewnianych elementach niezabezpieczonych na działanie wody, takich jak płoty, pale (szczególnie w strefie przy ziemi lub w mostach na granicy z wodą), nie pomalowane ławki, okna itp.
Pod względem siły niszczącej i częstotliwości występowania na elementach drewnianych grzyby domowe można podzielić na trzy grupy:
I-sza grupa grzybów, najczęściej występujących w budynkach i powodujących bardzo szybki i rozległy rozkład drewna. Grzyby z tej grupy mogą w optymalnych warunkach całkowicie rozłożyć drewno w ciągu kilku lat, a nawet jednego roku. Są to grzyby:
- grzyb domowy właściwy (Serpula lacrymans),
- grzyb piwniczny (Coniophora puteana),
- grzyb domowy biały (Poria vaillantii).
II-ga grupa grzybów, mniej szkodliwych, o dość wysokiej, ale już nieco mniejszej sile niszczenia i o występowaniu gniazdowym:
- grzyb kopalniany (Paxillus panuoides),
- grzyb podkładowy (Lentinus lepideus),
- grzyb słupowy (Gloeophyllum sepiarium),
- wroślak rzędowy (Trametes serialis),
- gmatwek dębowy (Daedalea quercina),
- hubka różnobarwna (Trametes versicolor).
III-cia grupa grzybów, powodująca powolny i powierzchniowy rozkład drewna:
- grzyb składowy (Peniophora gigantea),
- powłocznik gładki (Corticium laeve),
- czuprynka kulista (Chaetomium globosum).
Czynniki sprzyjające rozwojowi grzybów w budynkach
Grzyby domowe są grupą grzybów występujących w budynkach oraz konstrukcjach drewnianych zbudowanych na otwartej przestrzeni. Powodują one rozkład drewna oraz materiałów lignocelulozowych i innych organicznych, takich jak sklejka, płyty wiórowe i pilśniowe, papier itp. Grzyby te, jak wszystkie organizmy cudzożywne, wymagają do swojego rozwoju jednoczesnego spełnienia czterech warunków na optymalnym poziomie. Pierwszym z tych warunków jest dostarczenie grzybom odpowiedniej pożywki w formie niezabezpieczonego chemicznie drewna lub innego materiału lignocelulozowego. Drugim czynnikiem jest odpowiednia temperatura w zakresie około 5-35°C (optimum 18-27°C), sprzyjająca efektywnemu rozwojowi tych organizmów. Należy zauważyć, że temperatury poniżej i powyżej podanego zakresu działają zwykle hamująco na rozwój grzyba, ale nie muszą dla niego być zabójcze. Dwa ostatnie czynniki są ze sobą ściśle związane, są to: powietrze i woda. Jak łatwo zauważyć, drewno ma budowę porowatą i pory te mogą być wypełniane zamiennie wodą lub powietrzem. Do rozwoju grzybów niezbędne są oba te składniki w odpowiednich ilościach. Grzyby domowe rozwijają się w przedziale od około 20% do około 80% wilgotności drewna (optimum dla większości gatunków przypada na 36-40% wilgotności drewna). Gdy wilgotność drewna wynosi powyżej 80%, w porach drewna znajduje się taka ilość wody, że nie pozostaje już w nich miejsca na powietrze, automatycznie pozbawiając grzyby tego niezbędnego składnika. W takiej sytuacji mamy do czynienia z tzw. "mokrym stanem ochronnym" drewna, stosowanym często podczas składowania surowca drzewnego w przemyśle. Z odmienną sytuacją mamy do czynienia, gdy wilgotność drewna spada poniżej 20%, wtedy to ilość wody zawarta w drewnie jest niewystarczająca do rozwoju grzybów. Jest to tzw. "suchy stan ochronny" drewna, a drewno tak wysuszone nosi nazwę powietrznosuchego. W wyrobach drewnianych, a w tym i w drewnianych elementach budowlanych staramy się poprzez suszenie osiągnąć ten poziom wilgotności drewna (poniżej 20%), a następnie utrzymywać go przez cały okres użytkowania budynku. Utrzymywanie drewna w stanie suchym jest podstawowym wymogiem i jedyną gwarancją długiej trwałości budynków drewnianych, stąd waga, jaką się przywiązuje do tego problemu podczas projektowania i użytkowania domów drewnianych. Jest to jedyny czynnik, na jaki użytkownik może mieć wpływ. Drewniane elementy są pożywką dla grzybów, a temperatura wewnątrz budynków jest zwykle zbliżona do optymalnej dla ich rozwoju, powietrze zaś ma zawsze łatwy dostęp do drewna, więc jedynym parametrem, na jaki możemy wpływać - to nie dopuszczać do zawilgacania drewna.
Grzyby rozkładające drewno rozwijają się głównie wewnątrz tkanki drzewnej, co oznacza, że substrat drzewny jest przerośnięty licznymi strzępkami grzybni. Grzybnia ta składa się z licznych strzępek (nitkowatych tworów) rosnących pojedynczo lub łączących się w większe skupiska. Grzybnia rosnąca wewnątrz drewna jest to tak zwana grzybnia substratowa, służąca do odżywiania grzyba. Ze względu na bardzo małe wymiary strzępek są one niewidoczne gołym okiem, a jedynym dostrzegalnym objawem obecności grzyba w drewnie jest obraz rozłożonego drewna. Niemniej jednak bardzo często się zdarza, że grzyb wytwarza powierzchniowe twory pozwalające nam stwierdzić obecność grzyba w drewnie jeszcze we wczesnym stadium rozwojowym, a także ułatwiające określenie gatunku grzyba i szybkie podjęcie odpowiednich metod zwalczania. Z makroskopowo dostrzegalnych form grzyba należy wymienić grzybnię powierzchniową, sznury grzybniowe, oraz owocniki.
Grzybnia powierzchniowa porasta elementy drewniane i sąsiadujące z nimi mury, tworząc zbite z licznych strzępek płaty, dostrzegane gołym okiem na powierzchni elementów. W zależności od gatunku grzyba grzybnia może mieć formę bardzo puszystą i watowatą o grubości kilku - kilkunastu centymetrów, silnie zbitą i mięsistą, przypominającą pergamin lub zamsz, lub bardzo nikłą, przypominającą pajęczynę. Grubość tej grzybni i wytwarzane przez nią wzory, jak również kolor i łatwość oddzielania się od podłoża są cechami ułatwiającymi rozpoznawanie gatunku grzyba.
Sznury grzybniowe (ryzomorfy) wyrastają z grzybni w postaci wstęg i zbudowane są z silnie splątanych strzępek o różnej budowie anatomicznej. Mają one zdolność rozrastania się na powierzchni materiałów niedrzewnych, a nawet przerastania przez mury i beton. Służą one zwykle do rozprzestrzeniania się grzyba wewnątrz budynku i przenoszenia z jednego siedliska na drugie. Sznury mogą składać się ze strzępek normalnych, strzępek naczyniowych o dużej średnicy i cienkich ścianach przewodzących różne substancje, oraz cienkich strzępek wzmacniających o grubych ścianach, nadających całości sznura wytrzymałość. Grubość sznurów grzybowych, w zależności od gatunku, wynosi od jednego do kilkunastu milimetrów, zaś ich długość może sięgać do kilkunastu metrów. W przekroju sznury mogą być okrągłe, owalne lub płaskie. Średnica sznurów, ich przekrój poprzeczny a także ich kolor oraz elastyczność lub kruchość są cechami rozpoznawczymi gatunku grzyba.
Najbardziej charakterystycznym elementem, pozwalającym określić gatunek grzyba jest owocnik. Owocniki grzybów przybierają różne kształty, od najbardziej znanych - jak kapelusz na trzonku (np. pieczarka), i kopytowata konsola (np. huby), do form mniej znanych, takich jak przyrośnięte bokiem listwy, muszelki i wachlarze, lub płaskie talerzowate narośla na powierzchni, zwane resupinatami. Istotnym elementem budowy owocnika jest warstwa wytwarzająca zarodniki, tak zwany hymenofor. Kształt tego hymenoforu pozwala na określenie gatunku grzyba. Może być on blaszkowy (jak u pieczarki), rurkowy (jak u borowika), ale także pofałdowany, labiryntowaty, kolczasty lub gładki. Cechami owocników, na które należy zwrócić uwagę, jest ich kształt, kolor, oraz typ hymenoforu.
Dokładniejsza charakterystyka grzybów domowych będzie zamieszczona w kolejnych numerach czasopisma.
Spuszczel pospolity (Hylotrupes bajulus)
Występowanie
Gatunek ten, należący do rodziny kózkowatych (Cerambycidae, Coleoptera), określany jest mianem najgroźniejszego szkodnika drewnianych budynków i budowli w Polsce i w krajach sąsiednich. Niszczy drewno iglaste, zasiedlając je przez szereg pokoleń. Występuje licznie na terenie całego kraju, z wyjątkiem stanowisk powyżej 1000 m. Zasiedla przede wszystkim więźby dachów, drewniane ściany wykonane w różnych konstrukcjach (m.in. szkieletowe konstrukcje podmiejskich budynków z lat 30-tych tzw. "stylu nadświdrzańskiego" k. Warszawy), elementy wystroju wnętrz (podłogi, meble itp.), słupy linii elektrycznej i telefonicznej, pale mostowe i portowe, a zawleczony może niszczyć nawet drewno w kopalniach.
Larwy tego gatunku żerują wyłącznie w martwym drewnie iglastym. W naturalnych warunkach gatunek ten zasiedla w lesie wysokie pniaki lub posusz. Rozwija się przede wszystkim w powietrzno-suchym drewnie, ale czasami znajdujemy go również w zawilgoconym, w umiarkowany sposób dotkniętym zgnilizną brunatną. W krańcowych wypadkach larwy mogą kończyć rozwój nawet w drewnie dość silnie rozłożonym przez grzyby.
Wygląd
Spuszczel jest czarnym lub ciemnobrunatnym chrząszczem o wyraźnie spłaszczonym ciele długości 7-25 mm, pokrytym krótkimi, gęstymi, szarymi włoskami (fot. 1 E i F). Na górnej stronie tułowia widoczne są "wytarte" dwa charakterystyczne, czarne guzy, a na pokrywach skrzydłowych charakterystyczne, nieregularnego kształtu podwójne plamy-przepaski z jaśniejszych włosków. Chrząszcze wykazują dymorfizm płciowy: samce są mniejsze, z relatywnie dłuższymi czułkami, samice większe, ze spiczastym zakończeniem odwłoka, widocznym spod pokryw skrzydeł, zwłaszcza jeśli nie złożyły jeszcze jaj.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/A_kraje_a.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot.1. Stadia rozwojowe Spuszczela pospolitego.
A. jaja (złożone tu w warunkach laboratoryjnych na bibule filtracyjnej)
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/A_kraje_b.jpg" \* MERGEFORMATINET
B. Starsze larwy, wyrośnięte w różnym stopniu.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/A_kraje_c.jpg" \* MERGEFORMATINET
C. poczwarka
D. młody jeszcze nie wybarwiony chrząszcz.
E. wybarwiony chrząszcz.
F. wybarwiony chrząszcz (samica)
Biologia
Rójka trwa od połowy czerwca do połowy sierpnia, ze szczytem w najcieplejszych dniach lipca. Spuszczel na wszystkich etapach rozwoju jest zdecydowanie termofilem. Chrząszcze opuszczają drewno w najcieplejszej porze dnia -roją się najintensywniej przy temperaturze ok. 30°C. Przy zbyt niskiej temperaturze przez kilka dni pozostają w drewnie i nie latają przy temperaturze poniżej 25°C. Samice bardziej ociężałe i powolniejsze od samców latają źle. Do składania jaj przywabiają je ulatniające się z drewna pineny, kareny i w mniejszym stopniu sabin.
Bezpośrednio po kopulacji samica za pomocą pokładełka wysuwanego na kształt teleskopu składa jaja w liczbie łącznie ok. 100-200 w tzw. złożach (najczęściej po kilka do kilkudziesięciu sztuk - zob. fot. 1A) w szpary i szczeliny w drewnie lub na jego powierzchni. Przy wyborze miejsc do składania jaj dużą rolę odgrywa światło i stan powierzchni drewna. Przy wspomnianej temperaturze chrząszcze są światłolubne. Preferowana jest szorstka powierzchnia drewna z przetarcia oraz drewno z licznymi szczelinami powstałymi na skutek spękań powstałych przy przesychaniu.
Larwy, w zależności od temperatury otoczenia i wilgotności powietrza, mogą się lęgnąć po czasie od 5-6 do nawet 48 dni. Bardzo sprzyjająca jest duża wilgotność powietrza (90-95 %). W przeciętnych warunkach pogodnego lipca larwy opuszczają jaja zwykle po kilku dniach. Szorstka powierzchnia drewna i obecność szczelin bardzo ułatwiają im wgryzanie się, dostarczając punktów oparcia przy tej czynności. W naturalnych warunkach odległość miejsca wgryzienia się w drewno od miejsca wylęgu z reguły nie przekracza 1-2 cm.
Młode larwy żerują w bardziej miękkim drewnie wczesnym iglastych gatunków drzew (zwłaszcza sosny), pomiędzy warstwami drewna późnego, drążąc chodniki o przekroju zbliżonym do spłaszczonej elipsy. Starsze larwy (fot. 1B), ze względu na większe wymiary ciała, drążą również drewno późne. Trawią celulozę przy pomocy enzymów własnych. Przeciętna szerokość chodników wyrośniętych larw tego gatunku wynosi ok. 6 mm, ale może być i większa a nawet mogą być wygryzane szerokie komory w szerokosłoistym drewnie. Stopień zbicia zawartości żerowisk (walcowatych odchodów larw i zeskrobanych a nie pożartych trocinek) zależy od wilgotności drewna. Przy silnym opanowaniu drewna chodniki tworzą tak gęsty labirynt, że niemożliwe jest przyporządkowanie korytarzy poszczególnym larwom. Optymalna temperatura rozwoju larw wynosi 28-30°C przy wilgotności drewna 26-50 %. Spuszczel jest gatunkiem o bardzo małych wymaganiach odnośnie wilgotności drewna - zasiedlany i niszczony jest materiał już przy wilgotności ok. 9-10 %.
Przeważająca część życia spuszczela przypada na stadium larwy. Generacja w zależności od wartości odżywczej drewna może wynosić od 2 do 18 lat! Z tego względu spuszczel bywa nazywany Matuzalemem wśród owadów. Zazwyczaj rozwój pokolenia trwa od 3 do 6 lat. Duży wpływ na czas rozwoju ma zawartość białka w drewnie, której dolna granica wynosi 0,2 %. Dużą rolę odgrywają też witaminy (zwłaszcza B2) i sterole (cholesterol). Ubóstwo tych składników w drewnie powoduje zakodowaną genetycznie skłonność u larw do pożerania innych osobników swego gatunku przy dużym ich zagęszczeniu. Uważa się, że redukujący wpływ drapieżców i pasożytów na populację spuszczela jest niewielki.
W drewnie porażonym przez spuszczela zniszczeniu ulega bielasta część. Rzadko można spotkać pojedyncze chodniki w dobrze wykształconej, nie nadpsutej przez grzyby twardzieli sosnowego drewna. Są one najprawdopodobniej wynikiem ucieczki larw w głębsze warstwy drewna, chroniące przed przemarzaniem zimą, gdzie larwy zapadają w zimowe odrętwienie zwane diapauzą. Przemarzanie bowiem, a zwłaszcza częste przemienne wchodzenie i wychodzenie ze stanu diapauzy, wywołane nagrzewaniem drewna w słoneczne dni zimowe i szybkim stygnięciem nocami, należy do czynników ograniczających liczebność tego gatunku. W drewnie świerkowym i jodłowym niszczone są także głębsze warstwy chociaż w znacznie mniejszym stopniu.
W miarę wzrostu wieku budynków liczba czynnych żerowisk spuszczela odpowiednio maleje. Wg różnych badaczy tego gatunku już w drewnie 75-100 letnim rzadko można spotkać żywe larwy a drewno 200 letnie wyjątkowo tylko zawiera czynne żerowiska spuszczela. Zjawisko to można tłumaczyć spadkiem wraz z wiekiem emisji substancji przywabiających samice do składania jaj. Uważa się też, że może być to spowodowane zmianami jakościowymi białek w drewnie.
Czynnikiem stymulującym masowe przekształcanie się larw w poczwarki (fot. 1 C) jest wychodzenie z zimowej obniżki temperatury. Przepoczwarczać się mogą już larwy o masie ok. 40 mg, ale w normalnych warunkach zwykle dochodzi do tego procesu u larw o masie ok. 150-200 mg. Larwy przed przepoczwarczeniem wygryzają tzw. kolebki poczwarkowe tuż pod powierzchnią drewna. Stadium przedpoczwarki (w zależności od temperatury) trwa 1-2 tygodnie, a stadium poczwarki 1,5-3 tygodni.
Młode chrząszcze (fot. 1 D) wybarwiają się w ciągu 2-4 dni. W zależności od temperatury otoczenia w kolebkach poczwarkowych pozostają przez kilka do kilkunastu dni. Postacie doskonałe wygryzają się przez owalny otwór wielkości od 2�4 x 5-11 mm. Regularność kształtu tego otworu zależy przede wszystkim od faktury powierzchni drewna - otwory wylotowe na drewnie o powierzchni z przetarcia mogą mieć postrzępione brzegi lub być dosyć nieregularnego kształtu. Chrząszcze po wyjściu z drewna żyją w naturalnych warunkach zazwyczaj ok. kilkunastu dni, w hodowli do 3-4 tygodni. W tym czasie kopulują i składają jaja na nowym materiale lęgowym lub drewnie, które opuściły.
Co jeszcze warto wiedzieć o spuszczelu?
Aby nie walczyć z cieniem, należy prawidłowo rozpoznać zagrożenie, tj.: czy rzeczywiście jest to spuszczel i czy mamy do czynienia z czynnymi żerowiskami a nie pozostawionym stoczonym i opuszczonym drewnem.
Czynność żerowisk najłatwiej jest określić w ciepłe dni lata (zwłaszcza lipcowe), kiedy larwy intensywnie żerują wydając charakterystyczne odgłosy drążenia drewna. Obecność tego gatunku w budynku poznajemy też po znajdowanych żywych lub martwych chrząszczach, pojawiających się świeżych otworach wylotowych chrząszczy, często z wysypującymi się strużkami tzw. mączki drzewnej (fot. 2).
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/A_kraje_2.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot.2. Świeże otwory wylotowe w belkach stropu i kopczyki tzw. mączki drzewnej na deskach stropu (widok od str. poddasza)
Czasami w przypadku nieczynnych żerowisk otwory wylotowe chrząszczy spuszczela, położone na zewnętrznych powierzchniach elementów budynku sprawiają mylne wrażenie utrzymywania się aktywności larw w drewnie. Dzieje się tak, gdy są zasiedlane przez pszczoły- i osy-samotnice, zakładające w nich swe gniazda. Błonkówki te nie niszczą już drewna, a sytuację można wyjaśnić obserwując takie stanowiska w pogodne, letnie dni.
Gatunek ten może być mylony ze znacznie mniej destruktywnym zagwożdzikiem fioletowym (Callidium violaceum L.), o którym będziemy pisać w jednym z dalszych odcinków. Niemcy już w latach międzywojennych ostrzegali przed możliwością takich pomyłek, pociągających za sobą niepotrzebny, uciążliwy i kosztowny zabieg zwalczania.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/A_kraje_3.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot. 3. Stare otwory wylotowe chrząszczy spuszczela na powierzchni belki nadproża zabytkowego budynku.
Zwalczanie przeprowadza się w Polsce najczęściej przy pomocy specjalnych impregnatów zawierających syntetyczne pyretroidy w benzynie (np. ANTOX B, BASILEUM HOLZWURM BV, CUPRINOL WOOD WORM KILLER, HOLZWURM EX, HYLOTOX, XYLAMON HOLZWURM TOD). Oczywiście zawsze sprawdzamy czy dany preparat ma odpowiednie dokumenty dopuszczające do stosowania w budownictwie (pozytywne świadectwo PZH i certyfikat lub aprobatę techniczną ITB). Jedynie prawidłowo zastosowane impregnaty zabezpieczają drewno przed możliwością ponownego opanowania przez spuszczela.
Zwalczać spuszczela można również poprzez gazowanie. Najczęściej do tego celu używane są: tlenek etylenu w mieszaninie z dwutlenkiem węgla (np. ROTANOX), bromek metylu lub fosforowodór. Gazowanie mogą wykonywać wyłącznie wyspecjalizowane firmy z odpowiednimi uprawnieniami i przeszkolonymi pracownikami. Zabieg ten nie zabezpiecza drewna przed ponownym opanowaniem przez owady.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/A_kraje_4.jpg" \* MERGEFORMATINET
fot.4. Drewno stoczone przez larwy spuszczela (średni stopień zniszczenia).
W Danii i Niemczech zwalczanie spuszczela w więźbach dachowych od lat trzydziestych z powodzeniem przeprowadza się poprzez nagrzewanie drewna gorącym powietrzem. Niestety w Polsce brak jest przedsiębiorstw oferujących usługi tego rodzaju. Zwalczanie metodą termiczną w znacznym stopniu ogranicza niebezpieczeństwo ponownego zasiedlenia przez spuszczela, dzięki ulatnianiu się substancji przywabiających z nagrzewanego drewna.
Ochrona drewna przed spuszczelem nie sprowadza się wyłącznie do zwalczania. Wbudowywane drewno należy profilaktycznie zabezpieczyć przy pomocy impregnatów solnych, zawierających rozpuszczalniki i rozcieńczalniki organiczne lub preparatów impregnacyjno-dekoracyjnych. Dobór środka zależy od szeregu czynników i należy powierzyć go specjaliście. Jedynie głębokie nasycenie drewna zapewnia skuteczną ochronę drewna, dlatego impregnację najlepiej przeprowadzić jedną z metod ciśnieniowych.
TECHNOLOGIA KANADYJSKA
Chociaż wielu osobom technologia szkieletu drewnianego kojarzy się z budownictwem kanadyjskim, to tak naprawdę technika ta wywodzi się ze Szwecji - kraju o klimacie znacznie surowszym niż polski. Dowodzi to, iż domy wykonane tą techniką charakteryzują się bardzo dobrą ochroną cieplną, co jest trudne do uzyskania w innych technologiach podobnym kosztem. Praktycznie całą grubość ściany stanowi izolacja cieplna.
Fakt, iż konstrukcja domu jest w całości drewniana obniża jej ciężar, co pozwala zaoszczędzić przy budowie fundamentów. Technologia ta jest tzw. technologią "suchą". Oznacza to, że nie wykonuje się betonowania i murowania (wyjątkiem są fundamenty). Dzięki temu prace budowlane wykonywać można niezależnie od pory roku (nawet w zimie).
Budowa konstrukcji sprowadza się do montażu elementów przy użyciu gwoździ oraz metalowych łączników. Wyeliminowane są przerwy technologiczne, co znacznie skraca ogólny czas budowy . Wykonanie domu - od podstaw do wykończenia "pod klucz" - szacuje się na ok. 3 miesiące. Domy szkieletowe charakteryzują się także łatwością przebudowy i modernizacji. Bez większych problemów można dom rozbudować, w momencie gdy powiększa się rodzina, jak również wymienić instalację na nowocześniejszą.
Argumentem przemawiającym za budownictwem szkieletowym jest mała grubość ścian zewnętrznych. Domy murowane przy takich samych wymiarach zewnętrznych mają mniejszą powierzchnię użytkową. Dom drewniany o powierzchni całkowitej 100m2 posiada o 10 -12 m2 więcej powierzchni użytkowej od takiego samego z zewnątrz domu murowanego.
DZIESIĘĆ ETAPÓW BUDOWY DOMU SZKIELETOWEGO
1.) Stan zerowy
Stan zerowy określa wykonanie tzw. "robót mokrych ", a więc robót z użyciem betonu i zaprawy cementowo-wapiennej. Omawiając zakres robót mokrych na budynkach szkieletowych należy rozróżnić dwa rodzaje posadowienia budynku:
z płytą betonową czy to na gruncie czy też jako strop nad piwnicą,
ze stropem drewnianym nad pustką podpodłogową czy nad piwnicą.
W obu wypadkach nazwa "stan zerowy" określa nieco inny zakres robót.
W przypadku domu na płycie betonowej zakres stanu zerowego określa:
wykonanie ław fundamentowych,
stawianie ścian fundamentowych,
wylanie płyty betonowej ze wszystkimi warstwami izolacji przeciwwodnej i cieplnej oraz wylewką poziomującą stan zerowy (
W wypadku budynku ze stropem drewnianym umowy "stan zerowy" określa:
wykonanie ław,
stawianie ścian fundamentowych z wypoziomowaną koroną murów.
Umowny poziom "stanu zerowego" w tym przypadku określać zatem będzie koronę murów, na poziomie obniżonym w stosunku do projektowanego poziomu zerowego, o grubość drewnianych elementów stropu łącznie z podwaliną .
Stan zerowy to ok. 5% zaawansowania budynku "pod klucz".
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/technologia/foto_1.jpg" \* MERGEFORMATINET
2.) Konstrukcja szkieletu
Zakres wykonania konstrukcji szkieletu budynku jest w sumie bardzo prosty do określenia. Obejmuje całość robót konstrukcyjnych wraz z podłogami, które podczas kolejnych kondygnacji stanowią platformę roboczą na budynku.
Tak więc, pod pojęciem "konstrukcja szkieletu" należy rozumieć wykonanie konstrukcji wraz z płytą podłogi na każdej przewidzianej do zamieszkania kondygnacji budynku.
W zakres konstrukcji szkieletu wchodzić zatem będzie:
impregnowana ciśnieniowo podwalina, na płycie betonowej lub koronie murów
konstrukcja ścian zewnętrznych z otworami okiennymi i drzwiowymi
montaż paroizolacji w miejscach połączenia ścian działowych ze ścianami zewnętrznymi
konstrukcja ścian wewnętrznych z otworami drzwiowymi
konstrukcja stropów
konstrukcja dachu
równanie konstrukcji pod montaż płyt poszycia i okładzin wewnętrznych
konstrukcja schodów
konstrukcja usztywniająca poszczególne elementy budynku
W zakres "konstrukcji szkieletu" wchodzić winne także konstrukcje wszelkich przybudówek stanowiące integralną część budynku. Nie winne wchodzić natomiast konstrukcje tarasów.
Uwagi:
Drewno na konstrukcję winno być suszone komorowo do wilgotności ok. 18-19%, czterostronnie strugane i mieć sfalowane krawędzie.
Po montażu konstrukcji stan zaawansowania robót można określić na ok. 20% "domu pod klucz"
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/technologia/foto_2.jpg" \* MERGEFORMATINET
3.) Stan surowy otwarty
Stan surowy otwarty określa:
zakończenie wszelkich robót konstrukcji budynku,
poszycie ścian zewnętrznych płytą poszycia,
pokrycie połaci dachu płytą poszycia lub montaż folii dachowej
pokrycie ścian zewnętrznych wiatroizolacją,
pokrycie dachu jedną warstwą papy, zabezpieczającą budynek przed opadami atmosferycznymi
Uwagi:
na poszycie ścian i dachu stosuje się płytę wiórową OSB/3. Nie zaleca się stosowania poszycia z desek.
wiatroizolacja to folia chroniąca budynek przez napływem zimnego powietrza oraz przed wilgocią. Pozwala jednocześnie na wyprowadzenie wilgoci z wnętrza budynku. Wiatroizolacja posiada właściwości przepuszczania pary wodnej w granicach 120-160 g/m2/24g
na wiatroizolację nie nadają się folie polietylenowe, o małej przepuszczalności pary, ani folie dachowe o przepuszczalności od 1000 g/m2/24g wzwyż.
Po montażu stanu surowego stan zaawansowania robót można określić na ok. 25% "domu pod klucz".
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/technologia/foto_3.jpg" \* MERGEFORMATINET
4.) Stan surowy zamknięty
Stan surowy zamknięty określa całkowite zabezpieczenie budynku przed działaniem warunków atmosferycznych.
zakończenie stanu surowego otwartego,
montaż obróbek blacharskich w obrębie dachu,
pokrycie dachu,
montaż rynien,
montaż stolarki okiennej,
montaż stolarki drzwiowej zewnętrznej
Uwagi:
folie wiatroizolalcyjne posiadają ok. 3 miesięcy okres odporności na promieniowanie ultrafioletowe. Pozostawiają zatem budynek w stanie surowym zamkniętym, bez zakończenia robót elewacyjnych, na okres dłuższy niż trzy miesiące należy liczyć się z koniecznością wymiany wiatroizolacji. Planując zatem przerwę w robotach na budynku, wskazane jest zaplanowanie przerwy przed montażem stolarki zewnętrznej, którą winna być montowana po założeniu wiatroizolacji.
Po zamknięciu budynku stan zaawansowania robót można określić na ok. 40% "domu pod klucz".
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/technologia/foto_4.jpg" \* MERGEFORMATINET
5.) Roboty elewacyjne
Przed przystąpieniem do robót wewnętrznych należy wykonać elewację. Pozwoli to na całkowitą ochronę budynku przed wpływami atmosferycznymi.
Rozróżnić należy trzy podstawowe rodzaje wykończenia elewacji:
siding winylowy , lub drewniany
tynk na styropianie lub wełnie (mineralnej, szklanej, drzewnej)
licówka z cegły klinkierowej
Zakres robót elewacyjnych obejmuje:
wykonanie obróbek blacharskich w obrębie elewacji,
osadzenie parapetów zewnętrznych,
wykonanie elewacji,
osadzenie rur spustowych,
wykonanie cokołu,
wykonanie schodów zewnętrznych,
osadzenie balustrad schodowych,
wykończenie kominów.
Uwagi:
każdy rodzaj elewacji wymaga folii wiatroizolacyjnej na poszyciu ścian,
najtańszą wykładziną elewacyjną jest siding winylowy, najdroższą - cegła klinkierowa,
Po zamknięciu robót elewacyjnych stan zaawansowania robót można określić (w zależności od rodzaju elewacji) na ok. 50% "domu pod klucz".
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/technologia/foto_5.jpg" \* MERGEFORMATINET
6.) Montaż instalacji
Montaż instalacji rozpoczyna zakres robót wewnętrznych. Wszelkie instalacje należy wykonać przed przystąpieniem do montażu izolacji cieplnej.
Zalecana jest, ze względu na wielkość przekrojów przewodów, następująca kolejność montażu instalacji:
instalacja kanalizacyjna
instalacja ciepłej i zimnej wody
instalacja grzewcza tradycyjna,
instalacja elektryczna,
instalacja telefoniczna,
instalacja telewizyjna,
Uwagi:
podczas montażu należy przestrzegać wymogów w zakresie przejść przez elementy konstrukcji budynku - słupki ścian, belki stropowe,
w ścianach zewnętrznych nie należy instalować przewodów instalacji wodno-kanalizacyjnej; Przewody te, o zwiększonych średnicach, wpływają na zmniejszenie izolacyjności Ściany, tworząc mostki termiczne. W okresie zimowym, zmniejszona izolacyjność ścian, może przyczyniać się do zamarzania wody w rurach.
Po montażu instalacji stan zaawansowania robót można określić na ok. 60% "domu pod klucz".
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/technologia/foto_6.jpg" \* MERGEFORMATINET
7.) Montaż izolacji cieplnej i akustycznej
Montaż izolacji cieplnej i akustycznej oraz paroizolacji stanowi:
montaż izolacji cieplnej ścian zewnętrznych,
montaż kanałów zapewniających wentylację poddasza lub połaci dachu,
montaż izolacji cieplnej stropu nad parterem ) lub w obrębie dachu,
montaż paroizolacji na ścianach stanowiących przegrodę zewnętrzną,
montaż izolacji akustycznej w ścianach,
montaż izolacji akustycznej w stropach międzykondygnacyjnych,
Montaż izolacji cieplnej rozpoczyna się od ścian zewnętrznych. W tym zakresie można stosować wełnę szklaną, wełnę mineralną, izolacje oparte na bazie włókien celulozy. Te ostatnie wdmuchuje się w ściany po założeniu płyt gipsowych.
Grubość warstwy izolacji cieplnej uzależniona jest współczynnika ?, określonego przez producenta. Powszechnie stosowaną grubością, spełniającą wymogi normowe jest grubość 14 cm na ściany zewnętrzne i 18 cm na stropy.
Izolacji akustycznej wymagają ściany pomieszczeń sanitarnych oraz ściany dzielące pokoje dzienne i sypialnie. Izolacji akustycznej wymagają także stropy międzykondygnacyjne. Paroizolację należy zakładać na wszystkich przegrodach zewnętrznych budynku. Wymagania paroizolacji spełnia folia polietylenowa o przepuszczalności pary wodnej w granicach 2-6 g/m2/24g. Tylko szczelne założenie paroizolacji gwarantuje ochronę izolacji cieplnej i konstrukcji budynku przed wilgocią z wewnątrz.
Uwagi:
nie należy pozostawiać domu ocieplonego i z założoną folią paroizolacyjną bez ogrzewania na okres zimowy,
Po montażu izolacji cieplnej i paroizolacji stan zaawansowania robót można określić na ok. 70% "domu pod klucz".
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/technologia/foto_7.jpg" \* MERGEFORMATINET
8.) Montaż płyt gipsowo - kartonowych
Montaż płyt gipsowych (gipsowo-kartonowych lub gipsowo-włóknowych) jest ostatnim etapem przed przystąpieniem do robót wykończeniowych.
Okładziny wewnętrzne można mocować bezpośrednio na elementy konstrukcji, bądź na ruszcie drewnianym czy metalowym
W zakresie montażu płyt gipsowych należy uwzględnić:
montaż rusztu (w zależności od wymagań),
montaż płyt gipsowych,
szpachlowanie i szlifowanie styków płyt i miejsc po gwoździach lub śrubach
Po montażu płyt gipsowych stan zaawansowania robót można określić na ok. 80% "domu pod klucz".
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/technologia/foto_8.jpg" \* MERGEFORMATINET
9.) Roboty wykończeniowe
W zakres podstawowych robót wykończeniowych zaliczyć należy:
montaż stolarki drzwiowej,
osadzenie parapetów wewnętrznych,
montaż glazury,
"biały montaż",
malowanie,
osadzenie gniazdek i kontaktów,
montaż podłóg wraz z montażem listew przypodłogowych.
Zakończenie robót wykończeniowych to 100% "domu pod klucz".
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/technologia/foto_9.jpg" \* MERGEFORMATINET
10.) Odbiór budynku
INCLUDEPICTURE "http://www.domykanadyjskie.pl/obrazki/technologia/foto_10.jpg" \* MERGEFORMATINET
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/1x1.gif" \* MERGEFORMATINET
Problemy Technologii
Lekkie Budownictwo Szkieletowe nr 4`01 (32)
Tykotek pstry (Xestobium rufovillosum De Geer)
Występowanie
Gatunek ten występuje w całej Europie (zwłaszcza w regionach o wilgotnym klimacie, np. w Anglii) i Algierii, w Ameryce Północnej oraz Nowej Kaledonii. W Polsce jest pospolity w lasach, różnego rodzaju zadrzewieniach oraz w starych budynkach drewnianych, szczególnie w okolicach, gdzie występuje większa wilgotność powietrza.
Rozwija się w martwym drewnie drzew liściastych (dębu, buka, olchy i innych) i iglastych, w tym przede wszystkim sosny. Larwy znajdowane są w drewnie o bardzo różnym stanie - od zawilgoconego i silne zagrzybionego po nie wykazujące zewnętrznych oznak obecności grzybów. Duże szkody powoduje zwłaszcza w bardzo starym drewnie. Zniszczenia drewna w budynkach spowodowane przez ten gatunek są częstsze w północno-wschodniej Polsce, na pogórzu i w górach. W okresach, w których klimat był bardziej wilgotny, gatunek ten występował częściej w drewnie budynków. Jest sprawcą licznych szkód w oryginalnym drewnie starych, często zabytkowych obiektów (z XV-wiecznymi włącznie), gdzie wielokrotnie znajdowano jego czynne żerowiska również w ostatnich dziesięcioleciach. Może powodować bardzo duże zniszczenia drewna, a nawet przylegających doń materiałów. Ogólnie jednak w porównaniu z kołatkiem domowym stosunkowo rzadziej powoduje szkody w takich obiektach.
Wygląd
Czarno-brunatne chrząszcze (fot. 1) pokryte są gęstym, krótkim, przylegającym owłosieniem, tworzącym jaśniejsze, plamiste skupiska na pokrywach skrzydeł i przedpleczu (stąd pstre ubarwienie). Osiągają długość ciała 5-9 mm.
Jasno owłosione larwy mają typowy dla rodziny kołatkowatych kształt pędraka. Na bokach i grzbietowej stronie dziewiątego segmentu ich ciała oraz w okolicy otworu odbytowego występują drobne kolce. Wyrośnięte larwy mogą osiągać długość do 10 mm.
Jaja przypominają kształtem krótką, pękatą cytrynę. Mają długość ok. 0,6 mm i biały kolor
Biologia
Chrząszcze pojawiają się od końca kwietnia do czerwca. Żyją na wolności kilka tygodni. Z ich obecnością związane jest charakterystyczne "tykotanie" (stąd nazwa rodzaju) - 6-8 uderzeń ciała o drewno w krótkich odstępach czasu.
Po kopulacji samica składa przeciętnie 50-60 jaj w małych złożach (po kilka do kilkunastu jaj). Maksymalnie liczba jaj złożonych przez jedną samicę może osiągnąć do 200 jaj. Jaja składane są w szpary drewna lub stare otwory wylotowe chrząszczy. Przeciętnie po upływie 3-5 (ekstremalnie 2-7) tygodni opuszczają je larwy.
Młode larwy do rozwoju potrzebują zawilgoconego drewna opanowanego przez grzyby. Rozkład drewna przez grzyby i zwiększona wilgotność takiego materiału sprzyjają rozwojowi tego gatunku. Starsze larwy mają mniejsze wymagania pod tym względem i mogą opanowywać nie zawilgocone i nie zagrzybione partie drewna, niemniej rozkład drewna przez grzyby też sprzyja ich rozwojowi.
Ogólnie rzecz biorąc, larwy tykotka pstrego mają umiarkowane wymagania termiczne, potrzebują natomiast stosunkowo dużej wilgotności drewna. W przypadku drewna bez kontaktu z gruntem i nie zalewanego wodą opadową, optymalne warunki rozwoju tego gatunku występują przy wilgotności powietrza ok. 80 % i temperaturze ok. 20-25şC, co odpowiada ok. 20 % wilgotności drewna. W warunkach naturalnych rozwój larw trwa nie krócej niż 2 lata, często przedłużając się do 5-10 lat. Starsze, wyrośnięte larwy mogą żerować w bardzo głębokich warstwach drewna, a nawet w strefie twardzieli jeśli pozwala na to jej stan wilgotności, a tym samym przygotowanie drewna przez mikroorganizmy.
Zawiłe chodniki larw są okrągłe w przekroju (fot. 2), o średnicy do ok. 4 mm, i wypełnia je zbita mączka drzewna oraz kał larw. Odchody larw mają kształt spłaszczonych kulek (fot. 3). Cecha ta wyróżnia drewno stoczone przez larwy tykotka pstrego od uszkodzeń powodowanych przez inne gatunki kołatkowatych.
Larwy przepoczwarczają się z końcem lata i w czasie jesieni. Stadium poczwarki trwa stosunkowo krótko. Po około 3 tygodniach z poczwarek powstają chrząszcze, które zimują w kolebkach poczwarkowych i wiosną, gdy tylko warunki termiczne na to pozwolą, gotowe są do opuszczenia drewna. Dlatego chrząszcze pojawiają się tak wcześnie. Okrągły otwór wylotowy (fot. 4) o średnicy 2-4 mm (przeciętnie ok. 3-3,5 mm) wygryza chrząszcz.
Co jeszcze warto wiedzieć o tykotku pstrym?
Tykotek pstry należy do najgroźniejszych gatunków niszczących zabytkowe budynki, gdzie zasiedla drewno zagrzybione, jak i nie wykazujące jeszcze rozkładu przez grzyby. Natomiast w polskich lasach tykotek pstry nie powoduje szkód liczących się gospodarczo, mimo że należy do pospolitych gatunków leśnych.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/04-01/tykotek/1.jpg" \* MERGEFORMATINET |
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/04-01/tykotek/3.jpg" \* MERGEFORMATINET |
Fot. 1. Chrząszcz tykotka pstrego z czułkami podkurczonymi pod spód ciała - widok z boku (fot. A.Krajewski) |
Fot. 2. Chodniki larw po usunięciu mączki drzewnej z odchodami |
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/04-01/tykotek/2.jpg" \* MERGEFORMATINET |
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/04-01/tykotek/4.jpg" \* MERGEFORMATINET |
Fot. 3. Charakterystyczne odchody larw tykotka pstrego, widoczne w poprzecznym przekroju chodnika larwy (fot. A.Krajewski) |
Fot. 4. Otwory wylotowe chrząszczy tykotka pstrego na powierzchni drewna zabytkowego budynku (fot. A.Krajewski) |
Uważa się na ogół, że nasilenie szkód powodowanych przez ten gatunek w budynkach jest największe w północno-wschodniej Polsce i w górach. Na Spiszu, Orawie i w niższych położeniach w Tatrach podobne szkody może powodować pokrewny gatunek, Xestobium austriacum Reitt. Wydaje się, że obecność szkód spowodowanych prze tykotka pstrego w bardzo starych, zabytkowych budynkach w centralnej Polsce jest trochę niedoceniana. Być może spowodowane jest to obecnością szalunków na zewnętrznych licach ścian kościołów z XV - XVIII w. w Małopolsce, Wielkopolsce i na Mazowszu, które kryją drewno stoczone przez larwy tego gatunku. Po rozszalowaniu takich budynków uszkodzenia uwidaczniają się, a otwory starych, dawno opuszczonych żerowisk zasiedlane są przez nieszkodliwe osy-samotnice. Wysypująca się mączka drzewna, wygarniana przez osy-samotnice z wykorzystywanych przez nie otworów tykotka ipstrego i spuszczela pospolitego sprawie mylne wrażenie, że drewno nadal jest drążone przez larwy.
Prawdopodobnie tykotek pstry w niektórych minionych stuleciach był znacznie bardziej częstym gatunkiem w centralnej Polsce niż obecnie, w związku z nieco bardziej chłodnym i wilgotnym klimatem, stąd liczniejsze szkody w bardzo starych budynkach. Obecnie stosunkowo rzadko można stwierdzić występowanie tego gatunku nawet w zabytkowych budynkach.
We współczesnym budownictwie jest stosunkowo niewielkie prawdopodobieństwo zagrożenia szkodami powodowanymi przez ten gatunek. Drewno przed tym owadem chronimy przede wszystkim stosując profilaktykę budowlaną, tj. nie dopuszczając do zawilgocenia i zagrzybienia tego materiału.
Bardzo poważne szkody tykotek pstry powoduje w niektórych europejskich krajach o wilgotnym klimacie, np. w Anglii, gdzie atakował współcześnie szereg cennych, zabytkowych obiektów, np. drewniane więźby dachów w Westminster Hall oraz stojący w suchym doku HMS Victory, okręt Nelsona. Oprócz odpowiednich warunków wilgotnościowo-termicznych, powszechne występowanie ulubionego przezeń drewna dębowego w konstrukcjach dachów historycznych budynków w Anglii i obiektów zabytkowego szkutnictwa sprzyja bardzo jego masowemu pojawowi. W takich przypadkach stosowano gazowanie drewna, np. przy użyciu bromku metylu.
dr inż. Adam Krajewski
Wpływ grzybów domowych na wytrzymałość konstrukcji drewnianych.
Wstęp
Ocena stopnia degradacji drewna w konstrukcjach przez grzyby domowe należy do trudniejszych i odpowiedzialnych problemów mykologii budowlanej. Podjęcie decyzji o pozostawieniu porażonych przez grzyby elementów lub ich częściowej lub całkowitej wymianie wymaga dokładnych badań i często nowych obliczeń statycznych. Z tych względów eksperci i projektanci decydują się chętniej na wymianę stropów lub innych elementów nośnych nawet w przypadkach, kiedy to nie jest w pełni uzasadnione. W wielu sytuacjach np. w obiektach zabytkowych, wymiana stropów na ogniotrwałe powinna być ze względów historycznych przeprowadzona w wyjątkowych, koniecznych przypadkach. Wydaje się, że bliższe przypomnienie mechanizmu działania degradacyjnego drewna przez grzyby domowe od strony technicznej i śmielej stosowana ocena rozmiarów zachodzących zmian pozwoli na bardziej racjonalną gospodarkę elementów porażonych - oczywiście po przeprowadzeniu odpowiednich zabiegów odgrzybieniowych, profilaktycznych i stabilizujących.
Zmiany wytrzymałości drewna pod wpływem grzybów domowych
Wśród gatunków niszczących drewno w różnych okolicznościach na szczególną uwagę zasługują grzyby domowe porażające budynki. Od efektów ich degradacyjnego działania zależy bowiem trwałość i stateczność całych obiektów drewnianych lub elementów konstrukcji drewnianych takich jak stropy, podłogi, więźby dachowe itp. w budynkach o konstrukcji ogniotrwałej.
Pierwsze informacje na temat zmian wytrzymałości drewna przez różne grzyby sygnalizowane były już w r. 1863 (Schacht). Późniejsze prace przeglądowe na ten temat opublikowali Hartley (1958), Hardie (1980) i Elsyn (1980). Na temat działania grzybów domowych na wytrzymałość drewna pierwszą pracę opartą o pomiar instrumentalny przedstawili Liese i Stamer (1934). Badali oni wpływ głównych grzybów domowych: Merulius domesticus (Serpula lacrymans), Coniophora cerebella (C. puteana) na ubytek masy i wytrzymałość drewna na ściskanie po 6 miesiącach kontrolowanej ekspozycji.
Szerokie badania nad tym zagadnieniem podjęto w Polsce w latach 50-tych w ramach prowadzonej akcji zwalczania zagrzybienia kraju (Ważny 1958, 1959). Oznaczono wówczas wpływ grzybów Merulius lacrymans (Serpula lacrymans) i Coniophora cerebella (C. puteana) na właściwości fizyczne i mechaniczne drewna sosny, świerku, buka i dębu. Ze względu na przyjęte po raz pierwszy w tego rodzaju badaniach znormalizowanych próbek drewna stosowanych zwykle dla drewna, konstrukcyjnego uzyskane wyniki są w pełni porównywalne. Przy jednoczesnym zastosowaniu optymalnych warunków infekcji i ekspozycji oraz uwzględnieniu progresji (kinetyki) procesów degradacyjnych można je uznać za reprezentatywne w zakresie maksymalnie możliwych zmian zachodzących pod wpływem grzybów domowych (Bavendamm 1974, Rypaćek 1966). Badania obejmowały zmiany masy drewna, wytrzymałość, na ściskanie wzdłuż włókien, wytrzymałości na zginanie statyczne, wytrzymałości na zginanie dynamiczne, udarności i twardości metodą Janki, przy progresji ekspozycji od 1 do 6 miesięcy.
Przebieg zmian przedstawiony dla drewna sosny na rys. 1 wykazuje daleko posuniętą progresywną degradację właściwości wytrzymałościowych. O ile gęstość drewna i wytrzymałość na ściskanie obniżają się proporcjonalnie do czasu ekspozycji, co wyraża się na wykresie linią zbliżoną do prostej, wytrzymałości na zginanie i udarności zmieniają się znacznie szybciej już w pierwszych okresach działania mikroorganizmów, a następnie nieco wolniej (linia paraboliczna). Są to naturalnie zmiany maksymalne uzyskane w kontrolowanych warunkach optymalnych na całym przekroju elementu. W praktyce strefy zmian degradacyjnych rozmieszczone są nieregularnie w różnych formach (rys. 2), co znacznie zmniejsza zagrożenie stateczności konstrukcji.
Późniejsze badania Kubiaka (1963) i Reinprechta (1992) przeprowadzone dla tych samych grzybów, ale prawdopodobnie w warunkach odbiegających od optimum wykazały nieco mniejsze zmiany wytrzymałości. Wyniki badań japońskich przeprowadzone na drewnie Ezomatsu (Picea jezoensis) również były niższe przy grzybie Serpula lacrymans, ale prawie zbliżone dla grzyba Tyromyces palustris (Doi i Nishimoto 1986).
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/rys1.gif" \* MERGEFORMATINET
rys. 1. Modelowy przebieg maksymalnych zmian właściwości wytrzymałościowych drewna sosny pod wpływem grzyba Serpula lacrymans
1. gęstość,
2. wytrzymałość na ściskanie,
3. wytrzymałość na zginanie statyczne,
4. udarność.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/rys2.gif" \* MERGEFORMATINET
rys. 2. Przykład rozmieszczenia stref drewna zdegradowanego na przekroju przedłużonym (a) i poprzecznym ( b).
Technika oceny stopnia degradacji elementów drewnianych konstrukcji
W powszechnej praktyce budowlanej przy opracowaniu ekspertyz budynków porażonych przez grzyby stosuje się kwalifikacje elementów drewnianych na 3 grupy:
Grupa 1 - elementy wykazujące powierzchniowe oznaki porażenia przez grzyby o słabym powierzchniowym działaniu lub przez grzyby silnie działające, ale w początkowym stadium rozwoju;
Grupa 2 - elementy porażone wykazują zmiany struktury drewna na głębokość nie większą niż 3 cm;
Grupa 3 - zniszczenie głębokie powyżej 3-4 cm, przy głębokich pryzmatycznych spękaniach.
Przy kwalifikowaniu elementów do pozostawienia w obiekcie lub do wymiany bardzo przydatny jest prosty przyrząd - wyskalowana igła metalowa. W obiektach o szczególnym znaczeniu (zabytki, obiekty sportowe itp.) stosowane są bardziej dokładne przyrządy jak ultradźwiękowe testory np. Unipan (Konarski i Ważny 1974, 1977)., pulsacyjno-oporowy testor np. Shigometer lub Pilidyn (Friis-Hansen 1978, Thornton 1979) lub rezystograf oporowy (Bernatowicz i Krajewski 1998).
Na podstawie wyników pomiaru stopnia degradacji przygotowuje się diagram, który po geometryzacji strefy nieporażonej, umożliwia dokonanie nowych obliczeń statystycznych (rys. 3).
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/img/ochrona/rys3.gif" \* MERGEFORMATINET
rys. 3. Diagram stref drewna porażonego oraz geometryzacja części nie zdegradowanej.
Streszczenie
Przedstawiono modelowe efekty działania degradacyjnego grzybów domowych na właściwości wytrzymałościowe drewna. Dla oceny stopnia korozji biologicznej rekomenduje się prosty przyrząd w postaci skalowanej igły lub dokładniejsze jak: testor ultradźwiękowy, pulsacyjno-oporowy lub resistograf oporowy.
Wprowadzenie do ochrony drewna przed korozją biologiczną
Drewno, ze względu na szeroką dostępność i korzystne właściwości fizyko-mechaniczne, od zarania dziejów było podstawowym materiałem stosownym na konstrukcje budowlane. W ostatnich latach zauważyć można prawdziwy renesans drewna w budownictwie. Dobitnym tego wyrazem jest ciągle rosnąca popularność budownictwa szkieletowego wzorowanego na tzw. technologii kanadyjskiej. Poza dostrzeżeniem niewątpliwych zalet technicznych budowania w tym systemie, wśród inwestorów pojawiają się obawy dotyczące trwałości budynków wykonanych z drewna. Z pełnym przekonaniem można stwierdzić, że trwałość budynków szkieletowych nie będzie ustępować budynkom wykonanym z materiałów ceramicznych pod warunkiem, że proces inwestycyjny przebiegać będzie poprawnie a konstrukcje będą wznoszone z zachowaniem wszelkich zasad sztuki budowlanej. Warunek ten musi być bezwzględnie spełniony. Drewno jest materiałem pochodzenia naturalnego, posiada więc swoją naturalną zmienność, która w pewnym zakresie znajduje odzwierciedlenie w klasach jakości drewna. Nadmierna ilość wad w tarcicy konstrukcyjnej dyskwalifikuje elementy z zastosowań budowlanych. Przypadki tego rodzaju można stosunkowo Łatwo zauważyć, unikając w ten sposób wbudowania drewna osłabionego. Szczególne zagrożenie występuje jednak w przypadku ataku biologicznych czynników niszczących, które z reguły rozwijają się na drewnie w miejscach trudnodostępnych. Stwierdzenie faktu porażenia drewna jest zazwyczaj spóźnione a tym samym możliwość powstrzymania uszkodzeń w początkowej fazie bywa utrudniona. Występowanie zjawisk destrukcji biologicznej w budownictwie niemal wyłącznie spowodowane jest przez błędy popełniane przez ludzi, szczególnie na etapie projektowania i wykonawstwa budowlanego. Upowszechnianie się przez szereg ostatnich dziesięcioleci technologii budowania, których zużycie drewna konstrukcyjnego nie występowało lub było niewielkie (konstrukcje szkieletu żelbetowego, budownictwo wielkopłytowe itp.), uśpiło na długi czas czujność całych pokoleń inżynierów budownictwa. Niski poziom i wąski zakres nauczania z przedmiotów obejmujących zagadnienia korozji biologicznej materiałów i ochrony drewna w szkołach budowlanych i na stosowanych wydziałach uczelni wyższych, doprowadziły do pojawienia się rzeszy inżynierów i techników budowlanych nie posiadających dostatecznej wiedzy o drewnie, prawidłowościach rozwoju czynników niszczących drewno oraz sposobach zabezpieczenia konstrukcji przed korozją biologiczną. Przestrzeganie zasad sztuki budowlanej jest często jednym przedsięwzięciem z zakresu profilaktyki i walki z korozją biologiczną w budownictwie, towarzyszy temu jednak częsty brak świadomości zagrożeń jakie mogą wiązać się z nieprzestrzeganiem zasad poprawnego budowania. Rozwijające się w ostatnich latach budownictwo w technologii szkieletu drewnianego opiera swoje kadry inżynierskie w wielu wypadkach na ludziach, którzy podejmują samodzielny trud zdobywania wiedzy w zakresie tej technologii w oparciu o dostępną literaturę, wyjazdy zagraniczne itp.
Dotychczas wszak nie nauczano tych zagadnień w szkołach i na uczelniach. Przyspieszona samodzielna nauka okupiona bywa błędami mogącymi prowadzić m.in. do porażenia budynków przez korozję biologiczną. Posiadając stosowane przygotowanie zawodowe, zarówno w dziedzinie budownictwa jak też pogłębioną znajomość problemów z zakresu ochrony drewna, jesteśmy w stanie świadomie unikać zagrożeń, na które przecież posiadamy całkowity wpływ na etapie wznoszenia budynku. Szkieletowe budownictwo drewniane, w którym elementy konstrukcyjne wykonane są z tarcicy o niewielkich przekrojach, wymaga szczególnej troski w tym zakresie.
Rozkład biologiczny drewna powodowany przez groźną grupę grzybów domowych, w dogodnych warunkach jest w stanie doprowadzić do bardzo szybkiego opanowania rozległych obszarów konstrukcji nawet w okresie kilku miesięcy. Konsekwencje zagrzybienia budynków wykonanych w systemie szkieletu drewnianego mogą być zatem daleko poważniejsze niż w przypadku obiektów drewnianych wznoszonych w sposób tradycyjny. Techniczne skutki niszczącego oddziaływania mikroorganizmów pociągają za sobą nakłady związane z pracami odgrzybieniowo � remontowymi. Koszty takich prac należą do jednych z najważniejszych w budownictwie, szczególnie wówczas gdy osłabieniu ulegną odpowiedzialne elementy konstrukcji budynku. Jakość prac odgrzybieniowych powinna gwarantować skuteczne wyeliminowanie zjawisk korozji biologicznej, w przypadku jednak gdy prace odgrzybieniowe prowadzone są bez fachowego przygotowania istnieje niebezpieczeństwo odnawiania się zagrzybiania a czasem także uciążliwego skażenia środowiska środkami chemicznymi. Poza skutkami technicznymi oddziaływania czynników niszczących na drewno towarzyszą temu również konsekwencje niekorzystnego wpływu mikroorganizmów na zdrowie mieszkańców. Łatwo zatem ocenić, że ochrona drewna w budynkach o drewnianej konstrukcji szkieletowej powinna być jednym z kluczowych problemów wymagających szerszego omówienia.
Niszczenie drewna przez poszczególne grupy czynników biologicznych (grzyby rozkładające drewno, grzyby barwiące drewno, grzyby-pleśnie, owady-techniczne szkodniki drewna, glony, porosty, bakterie, inne) posiada dość zróżnicowany charakter. Różnice te uwidaczniają się w odmiennych prawidłowościach rozwojowych, wymaganiach środowiskowych w zakresie temperatury otoczenia, wilgotności podłoża, wilgotności powietrza, zasobności pokarmowej podłoża. Skutki oddziaływania poszczególnych czynników na drewno i inne materiały budowlane są także silnie zróżnicowane. W ramach tej samej grupy organizmów występują osobniki o bardzo silnym oddziaływaniu na materiały, podczas gdy bardzo podobne do nich organizmy mają działanie zdecydowanie ograniczone. Na zagrożenie drewna budowlanego ze strony szkodników biologicznych wywierają wpływ takie elementy jak : gatunek drewna, warunki pozyskania i magazynowania surowca, warunki pracy drewna w konstrukcji, właściwy dobór metod i środków ochrony, poprawność sporządzenia projektu technicznego i realizacji obiektu, kultura użytkowania i bieżąca konserwacja budynku. Szeroko rozumiana ochrona drewna przed biologicznymi czynnikami niszczącymi obejmować powinna zespół zabiegów, które razem mają tworzyć spójny system ochrony. Ochrona drewna w budownictwie nie powinna być zatem kojarzona wyłącznie z użyciem toksycznych dla środowiska środków ochrony drewna. Poza działaniami związanymi z chemiczną impregnacją istnieje jeszcze szereg przedsięwzięć innego rodzaju, które gdy są prowadzone w sposób fachowy i konsekwentny z pewnością przyczynią się do poprawy trwałości budowli.
W celu poszerzenia informacji w zakresie ochrony drewna przed korozją biologiczną, w kolejnych numerach czasopisma ukazywać się będą artykuły omawiające rozliczne aspekty tego problemu.
WYKOŃCZENIE
Schody
Kominek
Poddasze
Parter Poddasze schody
Kuchnia
Kominek
Problemy Technologii
Lekkie Budownictwo Szkieletowe nr 1-2`01 (29-30)
Wyschlik grzebykorożny (Ptilinus pectinicornis L.)
Gatunek ten należy do rodziny kołatkowatych (Anobiidae) i jest rozprzestrzeniony w Europie, na Syberii oraz w Azji Mniejszej. Rozwija się w powietrznosuchym drewnie gatunków liściastych, opanowując części budynków, meble, rzeźby, ludowe sprzęty gospodarskie i inne obiekty podobnego typu. W Polsce pospolity wszędzie w okolicach, gdzie występują drzewostany liściaste. W naszym kraju wyschlik grzebykorożny ma generację kilkuletnią, nie krótszą niż dwa lata.
Brązowe chrząszcze (fot. 4 i 5) o długości ciała 3-5 mm mają kuliście wysklepioną przednią, górną część tułowia, nazywaną przedpleczem. Na przednim brzegu przedplecza (często wyraźnie ciemniejszego od pokryw skrzydłowych) występują drobne ząbki. U gatunku tego występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samce mają charakterystyczne czułki w kształcie grzebyków (fot. 4 A i 4 B), podczas gdy samice mają czułki piłkowane (fot. 5).
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/1-2-01/wyschlik/kraj_1.jpg" \* MERGEFORMATINET
Chrząszcze pojawiają się od maja do początku sierpnia. Wykazują dzienną aktywność dobową - latają w czasie dnia. Kopulują na powierzchni drewna. Po kopulacji samica w celu złożenia jaj drąży w drewnie chodnik sięgający do głębokości ok. 5-15 mm, m.in. w zależności od jego przebiegu wstosunku do słojów drewna. Następnie samica opuszcza drewno. Wsuwa się ponownie odwłokiem w wydrążony korytarz i składa pojedyncze jajo lub grupę cienkich, nitkowatych jaj w nacięte naczynia drewna. Może w tym celu wykorzystywać także stare otwory wylotowe. Po złożeniu jaj samica ginie pozostając w chodniku (fot. 9).
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/1-2-01/wyschlik/kraj_2.jpg" \* MERGEFORMATINET
Ze złożonych jaj po upływie kilkunastu dni lęgną się cienkie, nitkowate larwy, mające na końcu ciała płytkę pokrytą ząbkami. Początkowo kierują się wzdłuż naczynia, żerując w jego wnętrzu. W tym pierwszym stadium wyraźnie odbiegają one od kształtu ciała typowego dla rodziny kołatkowatych. Aby osiągnąć typowy kształt pędraka muszą odbyć dwa linienia.
Wyrośnięte larwy (fot. 1) drążą w drewnie chodniki o przekroju okrągłym, średnicy do ok. 2 mm, i nieregularnym, zawiłym przebiegu. Chodniki te wypełnione są silnie ubitą mączką drzewną(fot. 8) i odchodami w kształcie pękatego wrzeciona. Odchody są bardzo podobne do ekskrementów larw kołatka domowego - różnią się jedynie bardziej zaokrąglonym kształtem końców, podczas gdy końce odchodów larw kołatka domowego są wyciągnięte w szpic. Jednak cecha ta jest dosyć zawodna przy określaniu gatunku, który spowodował szkody, po odchodach. Zawartość chodników larwalnych wyschlika jest bardziej zbita, co przy pewnym do świadczeniu stanowi cechę bardzo pomocną przy oznaczaniu gatunkowej przynależności żerowisk.
Wyrośnięte larwy wyschlika grzebykorożnego wydobyte z drewna liściastych gatunków drzew i przeniesione w nawiercone otwory w bielu sosnowym drążą drewno żerując. Normalnie rozwijają się, przeobrażając się z czasem w poczwarkę, po czym postać doskonała (czyli chrząszcz) opuszcza taki materiał. Jednak w naturalnych warunkach chrząszcz ten nie jest w stanie opanować drewna gatunków iglastych, ze względu na zbyt małe wymiary cewek, uniemożliwiające składanie jaj. Za przystosowanie ewolucyjne, pozwalające na zwiększenie zabezpieczenia złożonych jaj, wyschlik "płaci" ograniczeniem w możliwości zasiedlania potencjalnych gatunków żywicielskich.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/1-2-01/wyschlik/kraj_4.jpg" \* MERGEFORMATINET
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/1-2-01/wyschlik/kraj_5.jpg" \* MERGEFORMATINET
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/1-2-01/wyschlik/kraj_6.jpg" \* MERGEFORMATINET
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/1-2-01/wyschlik/kraj_7.jpg" \* MERGEFORMATINET
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/1-2-01/wyschlik/kraj_8.jpg" \* MERGEFORMATINET
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/1-2-01/wyschlik/kraj_9.jpg" \* MERGEFORMATINET
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/1-2-01/wyschlik/kraj_10.jpg" \* MERGEFORMATINET
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/1-2-01/wyschlik/kraj_11.jpg" \* MERGEFORMATINET
OPISY FOTOGRAFII
Fot. 1. Larwy wyschlika grzebykorożnego
Fot. 2. Stadium przedpoczwarki
Fot. 3. Poczwarki o różnym stopniu wybarwienia oczu
Fot. 4. Chrząszcz (samiec):
A) widok z boku,
B) widok od strony grzbietowej
Fot. 5. Chrząszcz (samica) - widok od stronny grzbietowej
Fot. 6. Otwory wylotowe chrząszczy wyschlika grzebykorożnego na powierzchni drewna:
Fot. 7. Kolebki poczwarkowe wyschlika grzebykorożnego (z martwymi chrząszczami wewnątrz):
A) bez wygryzionego otworu wylotowego - położenie prostopadłe do powierzchni drewna,
B) równoległe do powierzchni drewna, z wygryzionym otworem wylotowym,
C) skośne do powierzchni drewna, z wygryzionym otworem wylotowym
Fot. 8. Żerowiska larw wyschlika grzebykorożnego - silnie ubita zawartość chodników larw
Fot. 9. Martwa samica w wygryzionym chodniku (po złożeniu jaj)- widoczne w pobliżu drobne chodniki młodych larw
Jak wykazały badania S.Cymorka, wyrośnięte larwy wyschlika grzebykorożnego są znacznie bardziej wrażliwe na działanie wielu środków czynnych zawartych w impregnatach, niż wyrośnięte larwy kołatka domowego. Larwy wyschlika są także (wg badań własnych) nieco bardziej wrażliwe na działanie wysokich temperatur niż larwy kołatka domowego i dużo bardziej wrażliwe niż znacznie większe larwy spuszczela pospolitego. Larwy wyschlika (również wg badań własnych), podobnie jak larwy kołatka domowego, są znacznie bardziej odporne na działanie promieni gamma, niż larwy spuszczela pospolitego.
Kolebki poczwarkowe tego gatunku są ułożone płytko pod powierzchnią drewna (fot. 7). Długość kolebki poczwarkowej odpowiada podwójnej długości larwy. Kolebka poczwarkowa może być ułożona równolegle, prostopadle lub rzadziej skośnie w stosunku do powierzchni drewna. Okrągły otwór wylotowy o średnicy ok. 1-2,5 mm (fot. 6), bardzo podobny do otworu wylotowego kołatka domowego, wygryza chrząszcz, żeby wydostać się z drewna.
Wyschlik grzebykorożny, podobnie jak kołatek domowy, ma licznych naturalnych wrogów, mogących redukować jego populację w budynkach. Należą do nich przede wszystkim parazytoid-błonkówka Spathius exarator L. i pasożytnicze roztocze, wysysające hemolimfę larw. Fotografie tych stawonogów zostały przedstawione w nr 5/6 Lekkiego Budownictwa Szkieletowego.
W martwym drewnie wierzb i topól rozwija się podobnie wyglądający wyschlik (Ptilinus fuscus Geoffr.), powodujący podobne uszkodzenia. Gatunek ten różni się od wyschlika grzebykorożnego obecnością chitynowych ziaren na całym przedpleczu i dwiema lub trzema podłużnymi listewkami na pokrywach skrzydeł. Ze względu na fakt, że drewno topolowe i wierzbowe (pomijając dawną architekturę ludową w bezleśnych lub mało lesistych okolicach) nie mają znaczenia w budownictwie, szkody powodowane przez wyschlika wierzbowca nie maja znaczenia gospodarczego. Oba gatunki wyschlików mają natomiast znaczenie jako sprawcy uszkodzeń martwic drzew w parkach i innych zadrzewieniach.
Problemy Technologii
Lekkie Budownictwo Szkieletowe nr 5-6`01 (33-34)
Zmorsznik czerwony (Corymbia rubra L.)
Występowanie
Dotychczas na łamach "Lekkiego Budownictwa Szkieletowego" omawiane były gatunki ksylofagicznych owadów niszczących powietrznosuche drewno w budynkach i jeden gatunek związany z zagrzybionym drewnem, ale o dużej tolerancji wyrośniętych larw w stosunku do wilgotności tego materiału. Od omówienia zmorsznika czerwonego rozpoczynamy przybliżenie Czytelnikom kolejnej grupy ksylofagicznych owadów. Dla owadów z tej grupy nieodzowny warunek rozwoju stanowi zawilgocenie i nadpsucie drewna przez grzyby, w mniejszym lub większym stopniu.
Zmorsznik czerwony rozpowszechniony jest szeroko w całej Europie i na Syberii. W Polsce znany jest przede wszystkim jednak jako gatunek leśny, zwłaszcza w drzewostanach sosnowych. Żerowanie larw tego gatunku owada w pniakach i leżącym drewnie w lesie oceniane jest jako pożyteczne, gdyż przyspiesza obieg materii w przyrodzie. Owad ten nie preferuje przy tym nasłonecznionych stanowisk i występuje również w zacienionych miejscach. Dzieje się tak ze względu na zasiedlanie zawilgoconego i zagrzybionego drewna. Widoczne jest to także w budynkach. W sprzyjających mu warunkach, także w budynkach, zmorsznik czerwony może dokonywać znacznych zniszczeń drewna. Szkodliwość jego polega na żerowaniu we wkopanych w ziemię słupach ogrodzeniowych, słupach wież triangulacyjnych, palach mostowych, w drewnie podwalin i legarów nie izolowanych od zawilgocenia we właściwy sposób, drewnie w miejscach stałych zacieków zewnętrznych w budynkach itp. Opalanie końcówek słupów, czy też ich smołowanie nie przynosi pożądanych rezultatów.
Wygląd
Chrząszcze tego gatunku osiągają długość 10-21 mm i wykazują wyraźny dymorfizm płciowy, wyrażający się nie tylko w budowie ciała, lecz także i w ubarwieniu. Samce (fot. 1), często nieco mniejsze od samic, mają żółtopomarańczowe pokrywy skrzydłowe i nogi (oprócz ud). Głowa, przedplecze (czyli u chrząszczy widoczna z góry przednia część tułowia) i uda są czerwonawo zabarwione. Samce są wyraźnie smuklejsze od bardziej krępych samic.
Samice (fot. 2) mają wyraźnie czerwonawo ubarwione pokrywy skrzydłowe, przedplecze, ciemieniową część głowy oraz nogi (oprócz ud). Pozostałe części ciała chrząszczy obu płci są czarne.
Jaja, kształtu wydłużonego wrzeciona, mają barwę białą z żółtym odcieniem i długość ok. 1 mm.
Larwy (fot. 3) mają kształt typowy dla rodziny kózkowatych (Cerambycidae), do której należy ten gatunek, tj. kształt zbliżony do cygara o nieco szerszej przedniej części, z widocznym podziałem na segmenty. Mają one wyraźnie widoczną głowę (nieco węższą niż przedplecze) i trzy pary nóg tułowiowych. Przedplecze w przedniej części jest gładkie i lśniące, o ciemniejszym, żółtym zabarwieniu. Wyrośnięte larwy osiągają długość ciała do 35 mm.
Poczwarka typu wolnego (tj. odznaczająca się zewnętrznym ułożeniem kończyn), o długości ok. 15 - 22 mm, ma białą barwę o żółtawym odcieniu.
Biologia
Gatunek ten zasiedla wyłącznie drewno gatunków iglastych, bardzo zawilgocone i najczęściej w widoczny sposób zagrzybione. Niekiedy rozkład drewna nie jest jeszcze widoczny. Cykl rozwojowy tego gatunku trwać może w sprzyjających warunkach tylko 1 rok, zwykle jednak trwa co najmniej 2-3 lata.
Owad ten roi się we dnie, przy ciepłej pogodzie od końca czerwca do września, z największym nasileniem pojawiania się chrząszczy w najcieplejszym okresie lata i południowej (najcieplejszej) porze doby. Chrząszcze można wtedy spotkać na kwiatach roślin z rodziny baldachokwiatowych. Po kopulacji, przypadającej głównie na godziny południowe, samica składa do 700 jaj pojedynczo lub po kilka w szpary drewna. Zasiedlane jest drewno iglaste - przede wszystkim sosnowe, ale również świerkowe jodłowe i modrzewiowe. W budynkach i budowlach atakowane jest drewno zawilgocone.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/5-6-01/gfx/zmorsznik/9.jpg" \* MERGEFORMATINET
Fot. 1. Samiec zmorsznika czerwonego na drewnie podwaliny (fot. A. Krajewski)
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/5-6-01/gfx/zmorsznik/8.jpg" \* MERGEFORMATINET
Fot. 2. Samica zmorsznika czerwonego na drewnie podwaliny (fot. A.Krajewski)
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/5-6-01/gfx/zmorsznik/7.jpg" \* MERGEFORMATINET
Fot. 3. Larwa zmorsznika czerwonego w stoczonym drewnie (fot. A. Krajewski)
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/5-6-01/gfx/zmorsznik/6.jpg" \* MERGEFORMATINET
Fot. 4. Otwory wylotowe chrząszczy zmorsznika na powierzchni drewna podwaliny - barak obozowy w Muzeum Państwowym Oświęcim - Brzezinka (fot. A.Krajewski)
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/5-6-01/gfx/zmorsznik/5.jpg" \* MERGEFORMATINET
Fot. 5. Barak obozowy w Muzeum Państwowym Oświęcim - Brzezinka (fot. A.Krajewski)
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/5-6-01/gfx/zmorsznik/4.jpg" \* MERGEFORMATINET
Fot. 6. Nieprawidłowe posadowienie podwaliny baraku obozowego - widoczny jest topniejący śnieg, zbierający się na poziomej izolacji z papy na koronie podmurówki, powodujący zawilgocenie drewna (fot. A.Krajewski)
Może ono wykazywać wyraźny rozkład brunatny, jak i nie wykazywać jeszcze zewnętrznych cech zniszczeń spowodowanych przez grzyby.
Larwy lęgną się zazwyczaj po kilkunastu dniach i wgryzają się w drewno. Ich chodniki na całej długości mają przekrój owalny i najczęściej przebiegają wzdłuż włókien. Zapełnione są mączką drzewną, wiórkami i ekskrementami. Larwy wymagają zawilgocenia drewna odpowiadającego rozwojowi tzw. grzybów domowych. Wilgotność drewna nieco powyżej 20% zapewnia larwom tylko minimum możliwości rozwojowych - rosną one powoli i tylko niewielki ich procent przeżywa. Uważa się natomiast, że mają niewielkie wymagania termiczne. Drążąc nadpsute przez grzyby drewno nie omijają części twardzielowej. Chodnik larwalny, owalny w przekroju, kończy się kolebką poczwarkową, odgrodzoną od niego warstwą grubszych wiórków, położoną ok. 0,5-2 cm pod powierzchnią drewna.
Poczwarka typu wolnego spoczywa w kolebce poczwarkowej przez okres 2 - 3 tygodni. Powstały z niej chrząszcz przebywa jeszcze w drewnie przez dalszy czas bliski tygodnia.
Chrząszcze uwalniają się same, wygryzając okrągłe otwory wyjściowe (fot. 4) o średnicy ok. 4-8 mm.
Co jeszcze warto wiedzieć o zmorszniku czerwonym?
Ochronę drewna w budynkach przed zmorsznikiem czerwonym zapewnia się stosując zasady profilaktyki budowlanej oraz nasycając drewno trudno wymywalnymi impregnatami. Najlepiej jest instalować w budynkach drewno zaimpregnowane ciśnieniowymi metodami przemysłowymi, co zapewnia głęboką penetrację środka ochronnego. Nie podejmuje się zwalczania zmorsznika czerwonego za pomocą impregnatów i gazów. Próby zwalczania tego gatunku przy pomocy impregnatów (przeznaczonych do dezynsekcji drewna w budownictwie) skazane są z resztą na niepowodzenie, gdyż zawierają one syntetyczne pyretroidy (ew. również inne substancje czynne) rozpuszczone w benzynie lub innych rozpuszczalnikach organicznych. Oczywiście rozpuszczalniki takie nie wnikają w wilgotne drewno i nie dochodzi do kontaktu substancji czynnych z larwami. W przypadkach opanowania drewna w budynku przez zmorsznika czerwonego doprowadza się do przesuszenia budulca, co eliminuje rozwój grzybów i rozwój owadów, związanych z zawilgoconym i zagrzybionym drewnem.
O ile zabiegi ochronne w stosunku do zmorsznika czerwonego łatwo podjąć w przypadku nowo wznoszonych budynków, to niekiedy trudniej jest uwolnić od niego obiekty wcześniej przezeń opanowane. Wymownym przykładem mogą być baraki obozowe w Muzeum Państwowym Oświęcim - Brzezinka. Stajnie typu 260/9 (OKH) (fot. 5), wykorzystane przez Niemców w Brzezince jako budynki do skoszarowania więźniów, przy całej prostocie konstrukcji stanowią obiekty szkieletowe (fot. 8). Budynki te miały zniknąć zaraz po zakończeniu ludobójczej akcji. Wybudowane w dużej liczbie, źle posadowione, wzniesione z nieimpregnowanego drewna, sprawiają w tej chwili spory problem konserwatorski państwowej służbie muzealnej. Woda opadowa, zbierająca się na nieprawidłowo wykonanych podmurówkach, wsiąka w źle izolowane podwaliny (fot. 6). Efektem jest destrukcja drewna podwalin i przyległych do nich elementów, spowodowana przez grzyby i zmorsznika czerwonego (fot. 7). Podejmowane są (lub przynajmniej były podejmowane) próby eliminacji zniszczeń poprzez wymianę podwalin i nowy sposób sadowienia obiektów, prawidłowy z punktu widzenia skuteczności ochrony drewna (fot. 9). Jednak w przypadku zabytków (a baraki obozowe stanowią zabytki) taki sposób traktowania prowadzi do zatarcia realiów historycznych w obiektach. Czy możliwy jest tu jakiś sensowny kompromis? Jak widać z przytoczonego przykładu, ochrona drewna przed zmorsznikiem czerwonym (a także innymi owadami niszczącymi zawilgocone i zagrzybione drewno) mimo pozornej łatwości niekiedy może również stanowić duży problem.
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/5-6-01/gfx/zmorsznik/2.jpg" \* MERGEFORMATINET
Fot. 8. Rozebrany barak obozowy w Muzeum Państwowym Oświęcim - Brzezinka,w trakcie konserwacji. Widoczna szkieletowa konstrukcja obiektu (fot. A.Krajewski)
INCLUDEPICTURE "../../../Program%20Files/WebCopier%20Pro/Download/_szkielet.com/problemy/wydania/5-6-01/gfx/zmorsznik/1.jpg" \* MERGEFORMATINET
Fot. 9. Nowe posadowienie baraku obozowego - prawidłowe pod względem skuteczności ochrony drewna, lecz bardzo kontrowersyjne (najdelikatniej ujmując) ze względu na zatarcie realiów historycznych (fot. A.Krajewski)
Instalacja elektryczna w budynkach mieszkalnych o lekkiej konstrukcji
szkieletowej drewnianej i stalowej
W tego typu budynkach w zasadzie obowiązują przepisy ogólne BBUE, lecz ze względu na specyfikę ich konstrukcji oraz użytych materiałów konstrukcyjnych i wykończeniowych technika wykonania instalacji elektrycznych wymaga szczególnego użycia materiałów wchodzących w skład budowlanej instalacji, materiałów, które będą spełniały warunki postawione przez PNE dla tego typu budownictwa, w szczególności przy zastosowaniu konstrukcji drewnianej przestrzegania norm bezpieczeństwa przeciw pożarowego jak również spełniając warunki zabezpieczające przed porażeniem prądem elektrycznym.
Podstawową zasadą przy wykonaniu instalacji elektrycznej jest zachowanie zasad ochrony przeciwpożarowej - w tym celu obowiązujące przepisy zalecają zastosowanie przewodów o podwójnej izolacji typu YDY, oraz YDYp, napięcie 750V, zaleca się również zastosowanie przewodów o jeden stopień wyższych od ogólnie stosowanych np. obwody oświetleniowe minimum 1,5mm2, obwody gniazd wtykowych minimum 2,5 mm2 przy zastosowaniu zabezpieczeń przeciążeniowych nie większych jak 1,2 razy natężenia znamionowego, zaleca się również zmniejszenie ilości odbiorników dla jednego obwodu o 30 poniżej dopuszczalnej ilości.
W celu określenia rodzaju budowy instalacji przeciwpożarowej i odgromowej, projektant opracowujący projekt techniczny instalacji elektrycznej musi dostosować instalację do wymogów postawionych przez dostarczyciela energii, czyli Miejscowy Zakład Energetyczny określonych w przedziale mocy gdzie są ściśle określone warunki techniczne dostawy energii elektrycznej oraz dane techniczne do zastosowania systemu ochrony do porażeń. Instalację odgromową należy wykonywać po określeniu lokalizacji budynku i dokonaniu obliczeń wstępnych o jej przydatności.
ZASILENIE BUDYNKU
Istnieją dwa sposoby zasilenia budynku w energię elektryczną:
linią napowietrzną poprzez złącze typu ZN umieszczone na elewacji budynku w skrzynce stalowej przystosowanej do plombowania typu wtynkowego lub natynkowego w zależności od zastosowania faktury elewacji, co należy uwzględnić w projekcie technicznym w porozumieniu z architektem.
linią kablową poprzez złącze kablowe typu ZK analogicznie jak złącze napowietrzne do nabudowania na elewację, lub wnękowe, jeśli pozwoli na to grubość ściany, lecz trzeba uwzględnić grubość ścianki tylnej by ustrzec się przed zjawiskiem przemarzania.
Połączenie pomiędzy złączem zewnętrznym, a tablicą licznikową należy wykonywać przewodem YDY 5x4 mm2 w rurze RCV prowadzonej wewnątrz ściany mocowanej do konstrukcji taśmą AL., lub odpowiednimi uchwytami.
TABLICA POMIAROWO BEZPIECZNIKOWA
W zależności od wielkości budynku należy dobrać tablicę dla zamontowania licznika trójfazowego, lub jednofazowego tablic typowe wg katalogu ET.
Skrzynka bezpiecznikowa z szyną dla zastosowania bezpieczników nadmiarowo-prądowych z deklem przezroczystym umożliwiającym sprawdzenie prawidłowości ich działania.
Całość tablic umiejscowić w pobliżu wejścia do budynku w celu umożliwienia dostępu dla służb energetycznych. W projekcie technicznym budynku należy skoordynować lokalizację z architektem wnętrz i projektantem konstrukcji w celu umożliwienia prawidłowego jej zakotwienia w sposób trwały.
INSTALACJA ODBIORCZA OŚWIETLENIA I GNIAZD WTYKOWYCH
INSTALACJA OŚWIETLENIA OGÓLNEGO I MIEJSCOWEGO
Instalację należy wykonać przewodem YDY p. 3x1,5 mm2. Kabelki należy prowadzić gdzie tylko jest możliwe, a w szczególności na parterze w posadzce betonowej w rurze RCV natomiast w ścianach działowych pomiędzy gipsowymi, ale mocowane do konstrukcji nośnej, taśmą aluminiową, jeśli zachodzi konieczność przejścia kablem przez element konstrukcji drewnianej, a nawet przez otwór technologiczny w konstrukcji stalowej kable należy osłonić przepustem wykonanym z rury RCV przez przepust nie może przechodzić więcej kabelków niż jeden, w stropach kable należy układać luzem mocując punktowo do elementów nośnych.
Oprawy sufitowe mocować do konstrukcji i ciężaru oprawy. Osprzęt ścienny tak jak wyłączniki i przełączniki w zależności od rodzaju podłoża (ściany gipsowe lub murowane) dobrać technikę mocowania by zapewnić trwałość zamocowania w eksploatacji.
Ilość punktów świetlnych jednego obwodu nie może przekroczyć 10 szt. tak by wartość znamionowa bezpiecznika nie przekroczyła 6A. W kuchni i pomieszczeniach sanitarnych zastosować osprzęt hermetyczny, odległość osprzętu od elementów metalowych instalacji wodnych i gazowych nie mniej niż 60cm.
OBWODY GNIAZD WTYKOWYCH I GRZEJNYCH
Obwody gniazd grzejnych należy wykonać przewodem YDY p. 3x2,5 mm2. Na parterze obwody prowadzić w podłodze betonowej w osłonie z rury RCV, osprzęt p/t mocować na wysokości 0,3 m. od podłogi za wyjątkiem pomieszczeń kuchni i sanitarnych, gdzie należy uwzględnić wysokość mebli w ścianach pionowych, przewody prowadzić pomiędzy płytami gipsowymi mocując punktowo do konstrukcji ścian taśmą aluminiową. Na piętrze obwody gniazd prowadzić w stropie pomiędzy kondygnacjami osprzęt podtynkowy sposób mocowania w zależności od podłoża, do mocowania osprzętu w ściankach gipsowych powinno się stosować technikę opracowaną przez firmę FISCHER. Ilość punktów odbiorczych dla gniazd wtykowych nie powinna przekroczyć 6 szt. zabezpieczanie dopuszczalne 10A. Natomiast dla gniazd wtykowych grzejnych takich jak zasilenie pralki, podgrzewacza wody, kuchenki mikrofalowej 16A dla każdego odbiornika.
TECHNIKA POŁĄCZEŃ INSTALACJI
W budownictwie mieszkalnym małego typu połączenia wewnętrzne dla niewielkiej ilości punktów odbiorczych można zastosować dwa rodzaje połączeń:
1. normalną technikę puszek rozgałęźnych typu podtynkowego, połączenia wykonać metodą lutowania lub zaciskania tulejką, możliwe jest też zastosowanie pierścieni samozaciskowych, natomiast należy unikać zastosowania pierścieni śrubowych ze względu na słabą trwałość śrub.
Wskazane jest zastosowanie puszek bakelitowych uniwersalnych o wymiarach 86x86x44 do mocowania na konstrukcji przed montażem płyt gipsowych;
2. techniką przy pomocy puszki centralnej osobno dla obwodów oświetleniowych i gniazd wtykowych. Puszka o wymiarach 120x120 umiejscowienia w punkcie ciężkości punktów odbiorczych. Technika ta jest bardzo przydatna, ponieważ unika instalowania puszek w pomieszczeniach i jest kontrola nad sprawnością instalacji.
INSTALACJA OCHRONY OD PORAŻEŃ I INSTALACJA ODGROMOWA
W celu zapewnienia prawidłowej ochrony od porażeń, należy zastosować system trójprzewodowy i pięcio-przewodowy dla obwodów siłowych w zależności od przyjętego systemu ochrony, który jest uzależnionych od warunków panujących w sieci zasilającej podanych przez ZE możemy polepszyć system ochrony przez dodatkowe połączenia punktu: zerowego" instalacji z uziemieniem naturalnym wykonanym indywidualnie, którego oporność nie powinna przekroczyć dopuszczalnej wielkości wynikłej pętli zwarcia. Jednocześnie w wypadku, gdy instalacje sanitarne są wykonane z rur stalowych należy dokonać połączeń wyrównawczych.
Instalacja Piorunochronna
W zależności od lokalizacji budynku uzależnionej od strefy burzowej w Polsce po dokonaniu obliczeń projektant lub inspektor nadzoru decyduje o potrzebie wykonania instalacji odgromowej. W szczególności trzeba zwrócić uwagę na budynki w zabudowie szeregowej o konstrukcji szkieletowej, czy to stalowej czy drewnianej powyżej 10 segmentów jest obowiązek obligatoryjny.
Wykonanie takiej instalacji w strefie zagrożeń burzowych. Instalację należy wykonać metodą uproszczoną przy pomocy prętu ocynkowanego F 16 prowadzonego na uchwytach dystansowych, w zależności od powierzchni i rodzaju dachu wszystkie elementy stalowe lub murowane należy trwale połączyć ze zwodem poziomym, w zależności od terenu i rodzaju gruntu poziom należy wykonać jako punktowe lub otokowe.
Instalacje elektryczne nie wymagają koniecznie Projektu Technicznego, lecz koncesjonowanego nakładu wykonawczego oraz nadzoru inwestorskiego, który weźmie pełna odpowiedzialność za wykonaną instalację, która powinna odpowiadać jakości PBUE potwierdzoną przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane do wykonawstwa i nadzoru nad robotami budowy instalacji elektrycznych.
Nowoczesne środki ogniochronne do drewna i materiałów drewnopochodnych
1. Wprowadzenie
Z ogniowego punktu widzenia materiały budowlane dzielą się na niepalne i palne. Odpowiednie definicje podane są w normie PN-91/B-02840 [1]:
Materiał niepalny jest to materiał, który podczas badań w określonych warunkach nie ulega procesowi spalania zdefiniowanemu przez znormalizowane kryteria.
Kryteria te podane są w normie PN-93/B-02862 [2] z późniejszą zmianą [Az1], której stosowanie jest obligatoryjne.Zgodnie z [2] i po uwzględnieniu zmiany [Az1], materiał budowlany poddany w piecu działaniu temperatury zbliżonej do 750oC należy uznać za niepalny, jeżeli:
. średnie przyrostów temperatury pieca i powierzchni próbek nie przekroczą 50oC,
. średni czas trwania utrzymującego się płomieniowego spalania próbek nie przekroczy 20 sekund,
. średni ubytek masy próbek po badaniu nie przekroczy 50%.Materiał, który nie spełnił chociaż jednego z powyższych kryteriów nie może być zaliczony do materiałów niepalnych i jest określany jako materiał palny.
Materiały palne podlegają dalszemu podziałowi z uwagi na stopień palności czyli łatwość zapoczątkowania spalania. Stopień palności jest właściwością pożarową materiału palnego określaną na podstawie średniej wartości wskaźnika zapalności iśr i średniej wartości wskaźnika spalania cśr..Zgodnie z PN-B-02874:1996 [3] z późniejszą zmianą [Az1], materiały palne klasyfikuje się jako:
. niezapalne (I stopień palności), gdy iśr = 0 i cśr Ł 1,
. trudno zapalne (II stopień palności), gdy iśr Ł 0 i cśr Ł 1,
. łatwo zapalne (III stopień palności), gdy iśr > 1 lub cśr > 1.Zgodnie dział VI, elementy budynków w zdecydowanej większości powinny być wykonane z materiałów niepalnych.
W rozporządzeniu [4] dopuszcza się użycie materiałów palnych do wykonywania następujących elementów budynków i wykończenia wnętrz, z tym że materiały te powinny być:
1. Co najmniej niezapalne, jeżeli są zastosowane w okładzinach sufitów oraz w sufitach podwieszonych.
2. Co najmniej trudno zapalne, jeżeli są zastosowane:
. w pokryciach dachu lub stropodachu budynku tymczasowego przeznaczonego na cele widowiskowe,
. w klapach dymowych w dachach i stropodachach,
. w lekkich dachach o masie nie przekraczającej 75 kg/m2 rzutu nad pomieszczeniem zagrożonym wybuchem,
. w sufitach podwieszonych w pomieszczeniach kategorii ZL II, w których może przebywać nie więcej niż 100 osób,
. w wykładzinach ściennych w łazienkach i saunach z piecem kąpielowym na paliwo stałe,
. w podłogach w strefach zagrożonych wybuchem,
. na drogach ewakuacyjnych,
. w osłonach, przegrodach i ściankach działowych w salach konferencyjnych, gastronomicznych, rozrywkowych oraz pomieszczeniach produkcyjnych,
. w stałych elementach wyposażenia oraz wystroju wnętrz w pomieszczeniach budynków zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, w których może przebywać więcej niż 50 osób.
2. Właściwości fizyczne, mechaniczne i ogniowe drewna
Drewno jest materiałem palnym, niezależnie od gatunku, natomiast stopień palności drewna zależy od jego właściwości fizycznych, głównie od gęstości pozornej i wymiarów wyrobów.
Drewno konstrukcyjne jest przedmiotem normy PN-EN-338:1999 [5]. Zgodnie z tą normą [5], klasa drewna jest to cecha odpowiadająca wartości wytrzymałości charakterystycznej drewna na zginanie wyrażonej w MPa. Klasa drewna jest więc symbolem literowo-cyfrowym składającymi się z litery C dla topoli i gatunków iglastych i D dla gatunków liściastych oraz liczby dwucyfrowej.
Właściwości mechaniczne i fizyczne klas drewna topolowego i gatunków iglastych przedstawiono w tabeli 1, a gatunków liściastych w tabeli 2.
Tabela 1
Właściwości mechaniczne i fizyczne klas drewna topolowego i gatunków iglastych
INCLUDEPICTURE "http://www.szkielet.com.pl/problemy/32/srodki/adamski-rys1.jpg" \* MERGEFORMATINET
Tabela 2
Właściwości mechaniczne i fizyczne klas gatunków liściastych drewna
INCLUDEPICTURE "http://www.szkielet.com.pl/problemy/32/srodki/adamski-rys2.jpg" \* MERGEFORMATINET
Drewno klejone jest przedmiotem normy PN-EN-1194:1999 [6]. Zgodnie z definicją podaną w tej normie, drewno klejone warstwowo jest to element konstrukcyjny uformowany przez zestawienie warstw tarcicy równolegle do przebiegu włókien.
Rozróżnia się kilka rodzajów drewna klejonego warstwowo, a mianowicie:
jednorodne, którego przekrój poprzeczny tworzą warstwy tarcicy jednakowej jakości (klasy wytrzymałości) i tego samego gatunku botanicznego lub kombinacji gatunków,
kombinowane, którego przekrój poprzeczny tworzą wewnętrzne i zewnętrzne warstwy tarcicy różnych jakości (klas wytrzymałości) i tego samego gatunku botanicznego lub kombinacji gatunków,
o spoinach poziomych, które jest zginane pod działaniem siły przyłożonej prostopadle do szerszej płaszczyzny sklejanej tarcicy.
Właściwości mechaniczne i fizyczne klas drewna klejonego warstwowo przedstawiono w tabeli
Tabela 3
Właściwości mechaniczne i fizyczne klas drewna klejonego warstwowo
INCLUDEPICTURE "http://www.szkielet.com.pl/problemy/32/srodki/adamski-rys3.jpg" \* MERGEFORMATINET
Drewno miękkie z topoli i gatunków iglastych (sosna, świerk, jodła) o średniej gęstości pozornej nie przekraczającej 500 kg/m3 i należące do klas wytrzymałości od C14 do C40 jest na ogół zaliczane do materiałów łatwo zapalnych, natomiast drewno twarde z gatunków liściastych o średniej gęstości pozornej powyżej 640 kg/m3 i należące do klas wytrzymałości od D30 do D70 oraz materiały drewnopochodne o gęstości pozornej powyżej 800 kg/m3 - do materiałów trudno zapalnych. Stopień palności może zależeć także od wymiarów wyrobu z drewna lub materiałów drewnopochodnych.
3. Powierzchniowe środki ogniochronne do drewna i materiałów drewnopochodnych
Stopień palności drewna i wyrobów drewnopochodnych można obniżyć przez zastosowanie powierzchniowych środków ogniochronnych, których zadaniem jest:
opóźnianie momentu zapalenia się materiału,
redukcja szybkości powierzchniowego rozprzestrzeniania się płomieni,
redukcja intensywności spalania się materiałów łatwo zapalnych.
Od środków ogniochronnych wymaga się dodatkowo, aby:
były nieszkodliwe dla ludzi i zwierząt,
nie wydzielały substancji toksycznych zarówno podczas normalnej eksploatacji jak i w warunkach pożarowych,
nie zmieniały barwy zabezpieczanego materiału,
nie pogarszały właściwości mechanicznych drewna,
zachowywały swe właściwości ochronne przez co najmniej trzy lata.
Wśród stosowanych aktualnie środków ogniochronnych możemy wyróżnić następujące trzy grupy:
Impregnaty.
Emulsje.
Lakiery i farby.
Producenci środków ogniochronnych do drewna i materiałów drewnopochodnych powinny mieć ważną aprobatę techniczną ITB oraz pozytywną ocenę higieniczną PHZ. Poniżej omówiono środki ogniochronne spełniające obydwa wymogi.
3.1. Impregnaty
Wśród dopuszczonych do stosowania w budownictwie znajdują się aktualnie impregnaty solne rozpuszczalne w wodzie Fungitox NP, Drewnosol 3, Ogniochron, Fobos M-2, Firestop i Anty-Pal oraz impregnat na bazie rozpuszczalników naftopochodnych Ocean 441B.
Nanoszenie środków ogniochronnych solnych odbywa się w drodze impregnacji wgłębnej metodami:
próżniową, która polega na wyssaniu powietrza z wnętrza komórek drewna przy użyciu pompy próżniowej, a następnie napełnieniu zbiornika cieczą impregnacyjną i wyrównania ciśnienia z atmosferycznym,
próżniowo-ciśnieniową, która polega na wytworzeniu podciśnienia, a następnie wprowadzeniu impregnatu wytworzeniu nadciśnienia rzędu 0,7-0,8 MPa,
kąpieli zimnej, polegającej na zanurzeniu zabezpieczanych elementów w roztworze impregnatu o temperaturze pokojowej (20oC), lub
kąpieli gorąco-zimnej, polegającej na zanurzeniu drewna początkowo w roztworze impregnatu o temperaturze 60-65oC, a następnie przeniesieniu drewna do roztworu o temperaturze 15-20oC.
Impregnacji wgłębnej nie można stosować do zabezpieczania elementów istniejących.
Inną metodą nanoszenia środków ogniochronnych solnych jest impregnacja powierzchniowa polegająca na smarowaniu lub moczeniu roztworem wodnym.
Środek ochrony drewna Fungitox NP (AT-K-2129/1995 z terminem ważności przedłużonym na podstawie aneksu nr 1 do 31 stycznia 2002 roku). Jest to mieszanina fosforanów amonowych, , siarczanów amonowych, związków boru i benzoesanu sodowego. Służy do zabezpieczania drewna budowlanego przed działaniem ognia, grzybów domowych i owadów - technicznych szkodników drewna. Stosowany wewnątrz budynków mieszkalnych, magazynów pasz i żywności oraz na zewnątrz ale wyłącznie do drewna nie narażonego na działanie wód opadowych.
Środek ochrony drewna Drewnosol 3 (AT-15-2167/1996 z terminem ważności przedłużonym na podstawie aneksu nr 1 do 31 stycznia 2002 roku). Stanowi mieszaninę związków boru, fosforu, kwasów organicznych i środków pomocniczych. Służy do zabezpieczania drewna budowlanego przed działaniem ognia i grzybów. Stosowany w pomieszczeniach mieszkalnych i użyteczności publicznej. Należy go chronić przed działaniem wody opadowej.
Ognio- i biochronny solny impregnat do drewna i sklejki Ogniochron (AT-15-3261/98 ważna do 31 października 2003 roku). Jest mieszaniną fosforanu jednoamonowego, siarczanu amonowego, mocznika, kwasu borowego i boraksu. Służy do zabezpieczania drewna i sklejki przed działaniem ognia, grzybów domowych i owadów - technicznych szkodników drewna. Nie nadaje się do zabezpieczania elementów narażonych na działanie wody opadowej oraz pozostających w styczności z gruntem. Nakładanie środka może odbywać się:
metodą powierzchniową - przez smarowanie, opryskiwanie lub moczenie w 30%-owym roztworze wodnym,
metodą ciśnieniową - przy użyciu 10%-owego roztworu wodnego.
Środek bio- i ogniochronny Fobos M-2 (AT-15-3039/98 ważna do 31 maja 2003 roku). Zawiera w swym składzie fosforan jedno- i dwuamonowy, siarczan amonowy, mocznik i kwas borowy. Jest stosowany w postaci 20%-owego roztworu wodnego. Służy do zabezpieczania metodą impregnacji wgłębnej lub powierzchniowej elementów budowlanych z drewna przed działaniem ognia, grzybów domowych i owadów wewnątrz pomieszczeń. Z uwagi na występowanie wykwitów solnych nie nadaje się do zabezpieczania boazerii. W przypadku stosowania na zewnątrz budynków nie może być wystawiony na bezpośrednie działanie wód opadowych.
Środek ognio- i biochronny do drewna Fobos M-2F (AT-15-4173/98 ważna do 28 lutego 2005 roku). Środek stanowiący mieszaninę polifosforanów i poliboranów mocznika z dodatkiem biocydów i związków powierzchniowo czynnych. Jest stosowany w postaci 20% roztworu wodnego o gęstości 1,05-1,15 g/cm3. Zabezpieczanie drewna może odbywać się metodą natryskową, nanoszenie pędzlem lub metodami wgłębnymi (próżniową, próżniowo-ciśnieniową lub kąpieli gorąco-zimnej).
Środek ognio- i biochronny do drewna Firestop (AT-15-3172/98 ważna do 31 lipca 2003 roku). Stanowi mieszaninę fosforanu jednoamonowego, fosforanu dwuamonowego, siarczanu amonowego, mocznika i kwasu bornego. Służy do zabezpieczania elementów z drewna stosowanych wewnątrz pomieszczeń przez działaniem ognia, grzybów domowych i owadów. W przypadku stosowania na zewnątrz pomieszczeń nie należy zabezpieczonych elementów narażać na bezpośrednie oddziaływanie wód opadowych.
Ogniochronny, solny impregnat do drewna Anty-Pal (AT-15-3814/99 ważna do 31 lipca 2004 roku). Składa się z fosforanu jedno- i dwuamonowego, siarczanu amonowego, mocznika i urotropiny. Służy do zabezpieczania elementów z drewna budowlanego przed działaniem ognia. Nie nadaje się do zabezpieczania elementów narażonych na bezpośrednie oddziaływanie wody i pozostających w styczności z gruntem.
Środek ogniochronny do drewna Deimos (AT-15-4794/2001 ważna do 31 stycznia 2006 roku). Środek ten stanowi mieszaninę fosforanu dwuamonowego, siarczanu amonowego, mocznika, kwasu bornego i dodatków modyfikujących. W postaci handlowej jest bezwonnym sypkim proszkiem barwy biało-szarej, ale może występować w kolorze zielono-brązowym. Po rozpuszczeniu w wodzie Deimos służy do zabezpieczania przed działaniem ognia elementów z drewna budowlanego o grubości nie mniejszej od 20 mm. Elementy drewniane można impregnować przez smarowanie, opryskiwanie lub moczenie przez okres 2-5 godzin w 25-30% roztworze wodnym. Zużycie soli powinno wynosić nie mniej niż 200 g/m2 zabezpieczanej powierzchni. Deimos wykazuje dużą agresywność korozyjną w stosunku do stali. Elementy drewniane zabezpieczone środkiem są wrażliwe na działanie wody, opadów atmosferycznych i bezpośrednią styczność z gruntem. Elementów zaimpregnowanych nie należy poddawać obróbce wtórnej. Środek nie ma ujemnego wpływu na wytrzymałość drewna na ściskanie wzdłuż włókien. Elementy z drewna o grubości co najmniej 20 mm zaimpregnowane środkiem ogniochronnym Deimos uzyskują właściwości materiału niezapalnego.
Niektóre właściwości fizyczne impregnatów solnych przedstawiono w tabeli 4.
Tabela 4
Niektóre właściwości fizyczne impregnatów solnych
INCLUDEPICTURE "http://www.szkielet.com.pl/problemy/32/srodki/adamski-rys4.jpg" \* MERGEFORMATINET
Impregnat bio- i ogniochronny do drewna Ocean 441B (AT-15-2715/97 ważna do 31 grudnia 2002 roku). Jest to zawiesina antypirenów w roztworze biocydów i żywic syntetycznych w rozpuszczalnikach naftopochodnych o konsystencji ciekłej i barwie jasno-różowej. Środek ten jest przeznaczony do zabezpieczania ogniochronnego i biochronnego elementów drewnianych na zewnątrz budynków i więźby dachowej. Nie nadaje się do zabezpieczania wyrobów z drewna pozostających w bezpośredniej styczności z gruntem, a także wewnątrz pomieszczeń mieszkalnych i użyteczności publicznej do zabezpieczania drewna pokrytego powłokami lakierniczymi i malarskimi oraz w temperaturze otoczenia poniżej +10oC. Daje powłokę bezbarwną z połyskiem.
Klasyfikację ogniową impregnatów ogniochronnych do drewna przedstawiono w tabeli 5.
INCLUDEPICTURE "http://www.szkielet.com.pl/problemy/32/srodki/adamski-rys5.jpg" \* MERGEFORMATINET
Tabela 5
Klasyfikacja ogniowa impregnatów ochronnych do drewna
1) według PN-B-02874:1996 [3]
2) przy zabezpieczeniu metodą impregnacji wgłębnej
3) przy zabezpieczeniu metodą impregnacji powierzchniowej
4) lub 400 litrów 20%-owego roztworu wodnego na m3 w przypadku impregnacji ciśnieniowej
5) lub 0,65 litrów 20%-owego roztworu wodnego na m2 w przypadku impregnacji metodą smarowania lub moczenia
6) przy czterokrotnym malowaniu pędzlem3.2. Emulsje
Nanoszenie farb emulsyjnych odbywa się głównie metodami impregnacji powierzchniowej (przy użyciu pędzla, wałka lub natrysku).
Wśród dopuszczonych do stosowania w budownictwie emulsji ogniochronnych znajdują się aktualnie Pyroplast HW, Mowichron, Hensotherm 1 KS i Hensotherm 2 KS.
Środki ogniochronne PYROPLAST HW (AT-15-3080/1998 ważna do 31 maja 2003 roku). Jest to wieloskładnikowy preparat typu powłokowego pęczniejący pod działaniem podwyższonej temperatury przeznaczony do zabezpieczania ogniochronnego wewnętrznych konstrukcji drewnianych. Nie nadaje się do zabezpieczania elementów z drewna w pomieszczeniach o wilgotności względnej przekraczającej 70% i narażonych na oddziaływania mechaniczne.
Preparat składa się z trzech warstw:
I - Pyroplast HW primer - warstwa podkładowa nakładana za pomocą pędzla lub natrysku.
II- Pyroplast HW - zasadnicza warstwa ogniochronna nakładana za pomocą pędzla, wałka lub natrysku po wyschnięciu warstwy podkładowej.
III- Pyroplast HW top - warstwa nawierzchniowa nakładana pędzlem lub natryskiem.
Ogniochronna farba emulsyjna MOWICHRON (AT-15-2254/1996 z terminem ważności przedłużonym na podstawie aneksu nr 1 do 31 maja 2006 roku). Mowichron jest zawiesiną pigmentów, wypełniaczy i środków ogniochronnych w zmodyfikowanej dyspersji polioctanu winylu.
Nanoszenie pędzlem płaskim w dwóch warstwach:
I - podkładowa - wykonywana przy użyciu farby rozcieńczonej wodą w ilości 15%,
II - zasadnicza - nanoszona po upływie co najmniej 1 h od naniesienia warstwy podkładowej.
Farba pęczniejąca Hensotherm 1 KS i lakier Hensotop 84-F do ogniochronnego zabezpieczania wyrobów z drewna i materiałów drewnopochodnych (AT-15-4854/2001 ważna do 31 marca 2006 roku). Farba Hensotherm 1 KS stanowi wodną dyspersję żywic sztucznych. Ma barwę białą i konsystencję gęstej śmietany.
Hensotop 84-F jest nawierzchniowym bezbarwnym lakierem rozpuszczalnikowym.
Farba i lakier są przeznaczone do ogniochronnego zabezpieczania wyrobów z drewna i materiałów drewnopochodnych wewnątrz pomieszczeń, w których wilgotność względna powietrza nie przekracza 75%.
Farbę należy nanosić na powierzchnie czyste, odpylone i odtłuszczone przy użyciu wałka, pędzla lub metodą natryskową. Zużycie farby nie powinno być mniejsze od 420 g/m2 zabezpieczanej powierzchni. Po całkowitym wyschnięciu farby, ale nie wcześniej niż po 18 godzinach, można nanieść przy użyciu wałka, pędzla lub pistoletu lakier pokrywający w ilości nie mniejszej od 100 g/m2. Lakier tworzy powłokę matową lub o połysku jedwabistym.
Zabezpieczenie ogniochronne farbą Hensotherm 1 KS i lakierem Hensotop 84-F nadaje wyrobom z drewna i materiałów drewnopochodnych cechę materiałów trudno zapalnych (II stopień palności).
Farba pęczniejąca Hensotherm 2 KS do ogniochronnego zabezpieczania wyrobów z drewna i materiałów drewnopochodnych (AT-15-4841/2001 ważna do 31 marca 2006 roku). Farba Hensotherm 2 KS stanowi wodną dyspersję żywic sztucznych. Ma konsystencję gęstej śmietany i barwę białą, ale może być barwiona przy użyciu kolorowych pigmentów. Jest przeznaczona do ogniochronnego zabezpieczania wyrobów z drewna i materiałów drewnopochodnych wewnątrz pomieszczeń, w których wilgotność względna powietrza nie przekracza 75%. Farbę należy nanosić na powierzchnie czyste, odpylone i odtłuszczone przy użyciu wałka, pędzla lub metodą natryskową. Zużycie farby nie powinno być mniejsze od 500 g/m2 zabezpieczanej powierzchni. Zabezpieczenie ogniochronne farbą Hensotherm 2 KS nadaje wyrobom z drewna i materiałów drewnopochodnych cechę materiałów trudno zapalnych (II stopień palności).
Niektóre właściwości fizyczne emulsji wodnych przedstawiono w tabeli 6, a klasyfikację ogniową w tabeli 7.
Tabela 6
Niektóre właściwości fizyczne emulsji ogniochronnych do drewna
INCLUDEPICTURE "http://www.szkielet.com.pl/problemy/32/srodki/adamski-rys6.jpg" \* MERGEFORMATINET
1) w zależności od rodzaju drewna, temperatury i wilgotności powietrza
Tabela 7
Klasyfikacja ogniowa emulsji ogniochronnych do drewna
INCLUDEPICTURE "http://www.szkielet.com.pl/problemy/32/srodki/adamski-rys7.jpg" \* MERGEFORMATINET
1) według PN-B-02874:1996 [3]
3.3. Lakiery
Nanoszenie lakierów odbywa się głównie metodami impregnacji powierzchniowej (przy użyciu pędzla, wałka lub natrysku).
Wśród dopuszczonych do stosowania w budownictwie lakierów ogniochronnych znajdują się aktualnie Kromos, Pyromors, Pyroplast, Fireclear i Topcoat S.
Środek ogniochronny Kromos (AT-15-3041/98 ważna do 30 kwietnia 2003 roku)
Jest to dwuskładnikowy chemoutwardzalny środek ogniochronny składający się z żywicy aminowej Kromos 796 i utwardzacza C, które należy wymieszać w proporcji wagowej 10:3. Przeznaczony jest do ogniochronnego zabezpieczania drewna i materiałów drewnopochodnych nie narażonych na działanie wody opadowej i nie wymagających estetycznego wykończenia w budynkach mieszkalnych, przemysłowych i branży żywnościowej. Po upływie 1 doby od naniesienia lakieru ogniochronnego za pomocą pędzla lub innego sprzętu należy nałożyć warstwę zabezpieczającą z Caponu w ilości około 0,1 kg/m2.
Zestaw wyrobów malarskich Pyromors (AT-15-3909/99 ważna do 31 sierpnia 2004 roku). Zestaw ten zawiera trzy składniki malarskie:
I - gruntujący Pyromors Grundierung, będący wodną dyspersją służącą do wykonania powłoki podkładowej nanoszonej przy użyciu pędzla, szczotki, wałka lub metodą natrysku,
II - ogniochronny Pyromors Transparent, będący wodną dyspersją służącą do wykonania zasadniczej powłoki pęczniejącej nanoszonej przy użyciu pędzla, wałka lub metodą natrysku co najmniej dwukrotnie,
III- nawierzchniowy Pyromors Schutzlack, będący lakierem z rozpuszczalnikami organicznymi służącym do wykonania nawierzchniowej warstwy ochronnej przy użyciu pędzla, szczotki, wałka lub metodą natrysku.
Lakier ogniochronny Fireclear i lakier Topcoat S (AT-15-2765/97 ważna do 31 października 2002 roku).
FIRECLEAR jest zawiesiną antypirenów i dodatków modyfikujących w roztworze żywic syntetycznych o rozpuszczalnikach organicznych. Jest przeznaczony do ogniochronnego zabezpieczania i dekoracyjnego wykańczania wyrobów z drewna stosowanych wewnątrz budynków i nie narażonych na ścieranie i podwyższoną wilgotność.
TOPCOAT S stanowi dyspersję wodną żywic syntetycznych i dodatków modyfikujących. Jest przeznaczony do dekoracyjnego wykańczania powierzchni z drewna, płyt wiórowych i sklejki stosowanych wewnątrz budynków.
Zestaw lakierów: Fireclear jako podkładowy i Topcoat S jako nawierzchniowy służy do ogniochronnego zabezpieczania i dekoracyjnego wykańczania wyrobów z drewna wewnątrz budynków.
Niektóre właściwości fizyczne lakierów przedstawiono w tabeli 8, a klasyfikację ogniową w tabeli 9.
Tabela 8
Niektóre właściwości fizyczne lakierów ogniochronnych do drewna
INCLUDEPICTURE "http://www.szkielet.com.pl/problemy/32/srodki/adamski-rys8.jpg" \* MERGEFORMATINET
1) według PN-B-02874:1996 [3].
Tabela 9 - Klasyfikacja ogniowa lakierów ogniochronnych do drewna
INCLUDEPICTURE "http://www.szkielet.com.pl/problemy/32/srodki/adamski-rys9.jpg" \* MERGEFORMATINET
5. Wnioski
Jak wynika z tablic 5, 7 i 8, przy użyciu powierzchniowych środków ogniochronnych można obniżyć łatwość zapoczątkowania spalania wyrobów z drewna i materiałów drewnopochodnych o jeden stopień. Znaczy to, że wyroby łatwo zapalne po zabezpieczeniu środkiem ogniochronnym nabierają cech materiałów trudno zapalnych, a wyroby trudno zapalne po zabezpieczeniu nabierają cech materiałów niezapalnych. Z powyższych tablic wynika ponadto, że na obniżenie stopnia palności zabezpieczanych wyrobów z drewna i materiałów drewnopochodnych mają również wpływ ich wymiary oraz ilość użytego środka ogniochronnego na jednostkę objętości lub jednostkę powierzchni tych wyrobów.
mgr inż. Ryszard Adamski
Literatura:
[1] PN-91/B-02840. Ochrona przeciwpożarowa budynków. Nazwy i określenia. [2] PN-93/B-02862. Ochrona przeciwpożarowa budynków. Metoda badania niepalności materiałów budowlanych. [3] PN-B-02874:1996. Ochrona przeciwpożarowa budynków. Kryteria klasyfikacji materiałów budowlanych pod względem stopnia palności. [4] Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 14 grudnia 1994 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz. 140). [5] PN-EN-338:1999. Drewno konstrukcyjne. Klasy wytrzymałości. [6] PN-EN-1194:1999 r. Konstrukcje drewniane. Drewno klejone warstwowo. Klasy wytrzymałości i określenie wartości charakterystycznych.
INCLUDEPICTURE "http://www.lech-bud.org/technologia/cbs.gif" \* MERGEFORMATINET
materiały pochodzą ze strony
HYPERLINK "http://www.szkielet.com.pl/" www.szkielet.com.pl
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
25. Emisje uciążliwych zapachów w drewnianym budownictwie szkieletowym, Technologia i wymagania
Najczęściej spotykane błędy w budownictwie szkieletowym, drzewa, konstrukcje drewniane, Technologia
Budowanie, technologie, konstrukcje, Budownictwo szkieletowe, Budownictwo szkieletowe - 10 przykazań
TECHNO~1 (2), Budownictwo PWr, SEMESTR 9
Najczęściej spotykane błędy w budownictwie szkieletowym(1)
Mostki termiczne w stalowym budownictwie szkieletowym
Czy nasze prawo budowlane jest przystosowane do najnowszych technologii budownictwa wysokościowego
Podstawy dla budownictwa szkiel Nieznany (2)
2.0. Wymagania wilgotnościowo, cieplne dla lekkiego drewnianego budownictwa szkieletowego
Najczęściej spotykane błędy w budownictwie szkieletowym 2
2 0 Wymagania wilgotnościowo cieplne dla lekkiego drewnianego budownictwa szkieletowego
11 Wymagania wilgotnościowo cieplne dla lekkiego drewnianego budownictwa szkieletowego
TECHNO~3 (2), Budownictwo PWr, SEMESTR 9
TECHNO~4 (2), Budownictwo PWr, SEMESTR 9
Najczęściej spotykane błędy w budownictwie szkieletowym
Mostki termiczne w stalowym budownictwie szkieletowym, Konstrukcje ciesielskie word
Podstawy dla budownictwa szkieletowego, Konstrukcje ciesielskie word
więcej podobnych podstron