Funkcja parodii i groteski w Tangu

"Tango" powstało w 1964, a zostało wystawione w rok później. Nawiązuje do tradycji XX - lecia międzywojennego. Przed nim były inne utwory dramatyczne:debiutancka "Policja", "Striptease", "Indyk". Z późniejszych utworów najczęściej grywani są "Emigranci". Mówiąc o Mrożku nie da się pominąć jego opowiadań: słynnego tomu "Półpancerze praktyczne", czy klasycznych już dziś "Wesela w Atomicach", "Słonia". Mrożek lubiany przez odbiorców i chwalony przez krytykę, występował przeciw absurdom lat 60 - tych i 70 - tych. Używając karykatury i groteski wyśmiewał swoją współczesność.
W "Tangu" ukazany jest absurdalny obraz polskiej rodziny. Ową rodzinę zastajemy w zupełnie zagraconym salonie. Na stole walają się resztki jedzenia, talerze, filiżanki, but, spodnie, klatka na ptaki. Groteskowe są także pozostałe elementy umeblowania tego pomieszczenia:staroświecki wózek dziecięcy, zakurzona suknia ślubna oraz katafalk otoczony świecami. Przerysowany jest także wygląd samych bohaterów:babcia Eugenia w sukni z trenem i w trampkach, jej brat Eugeniusz w krawacie, żakiecie i w szortach, Stomil (głowa rodziny) to "tłusty, wolny artysta" chodzący w porozpinanej piżamie oraz Edek "osobnik w najwyższym stopniu mętny i podejrzany" wyglądający niechlujnie i tak samo się zachowujący.
W rodzinie tej panują dziwne stosunki. Artur tyranizuje swych dziadków, nakładając na nich absurdalne kary. Za grę w karty z Edkiem babcia musi poleżeć na katafalku, a Eugeniusz zakłada klatkę na głowę.
Członkowie tej, groteskowo ukazanej rodziny są przedstawicielami trzech pokoleń. Eugeniusz i Eugenia to pokolenie dziadków. Są oni konformistami. Cec[...]e ich zdziecinnienie, młodzieńcze zachowanie, tchórzostwo wobec dzieci i wnuków. Pozują na nastolatków: babcia nosi trampki, a jej brat szorty. Z kolei Eleonora i Stomil to pokolenie rodziców. W młodości zbuntowali się oni przeciw normom i konwenansom. Ma to ogromny wpływ na ich obecne życie. Eleonora żyje w sposób nieodpowiedzialny i amoralny, sypiając z prymitywnym Edkiem. Natomiast Stomil jest zainteresowany tylko swoimi artystycznymi eksperymentami, mimo iż jego poczynania nie zwracaja niczyjej uwagi. Uważa że w życiu każdy może robić to na co ma ochotę, nie krępować się niczym. Sam chodzi porozpinany, toleruje zdrady żony. Awangardowa postawa małżonków została posunięta do granic absurdu: nie obowiązują ich w życiu żadne reguły, konwenanse, nie ma żadnych zasad obyczajowo - moralnych, wszystko jest dozwolone.
Jak widać, u Mrożka, na przekór utartym schematom, z konwencji wyzwalają się przedstawiciele starszego pokolenia.
Trzecie pokolenie w dramacie to pokolenie dzieci. Reprezentuje je Artur, najmłodszy inteligent, student filozofii i medycyny. Próbuje on przywrócić zburzony przez rodziców porządek. Swą postawę wyraża ubiorem (elegancki garnitur), uporządkowanym życiem, pragnieniem normalnego, tradycyjnego ślubu z Alą. Nie może znieść świata rodziców, jego marazmu, bezładu i anarchii, . Chce przywrócić dawne wartości i zasady. Paradoksem jest fakt, że jest to bunt młodego przeciwko awangardowym postawom rodziców i dziadków. Bunt Artura to bunt wtórny, mający przywrócić starą tradycję. Istota buntu została w ten sposób sparodiowana, gdyż właściwie można mówić o antybuncie Artura.
Próbą uratowania, pogrążonej w chaosie, rodziny ma być narzucenie jej wcześniej odrzuconej formy. Artur w tym celu organizuje tradycyjny ślub, poprzedzony zaręczynami, błogosławieństwem babci, uporządkowaniem mieszkania. Ślub jest znanym z tradycji sposobem pogodzenia starego i młodego pokolenia ("Zemsta", "Pan Tadeusz").
Po dokonaniu rodzinnego zamachu Artur zdaje sobie sprawę z tego, że nie wystarczy forma, aby uporządkować świat, w którym tradycja jest już czymś martwym. Konieczna jest nowa idea. Staje się nią chęć zapanowania nad rzeczywistością poprzez siłę i terror, bo "tylko władza da się stworzyć z niczego". Początkiem władzy Artura ma być zabicie Eugeniusza. Jednak Artur jest zbyt słaby i uczuciowy. Załamuje się na wieść o zdradzie Ali. Płacze, jest niezdolny do wprowadzenia totalitaryzmu w praktyce. Pragnie zabić rywala Edka. Niestety jest słabszy i sam ginie. Władzę obejmuje Edek, osobnik prymitywny, prostacki, ordynarny, "nieskażony" higieną i dobrymi manierami. Wrażliwość i intelekt przegrywają więc w starciu z brutalną rzeczywistością. Końcowe tango Edka i Eugeniusza, nad trupem Artura jest symbolem nowych rządów w rodzinie. Śmierć Artura okazała się niepotrzebna. Nie ziściły się jego nadzieje na to, że kogokolwiek ona uzdrowi. Bohaterowie dramatu zareagowali na nią zupełnie obojętnie.
Ta historia rodzinna jest alegorią zjawisk ogólniejszych. Rodzina Stomila staje się modelem świata. Dramat rodzinny przeradza się w polityczny. Zmiany zachodzące w rodzinie są metamorfozą przemian jakie dokonały się w cywilizacji europejskiej. Gdy zniszczono, w imię nieskrępowanej wolności, wszystkie idee, możliwa jest tylko władza oparta na sile. Z anarchii wyłania się totalitaryzm, wolność doprowadza do tyranii. Poetyka groteski posłużyła więc Mrożkowi do skrytykowania systemu totalitarnego.
Ponadto Mrożek w "Tangu" mówi o przemianach rewolucyjnych w różnych sferach życia. I tak, w sferze obyczajowej dzieci występują przeciw rodzicom, a potem przeciw nim występują ich dzieci i przywołują stare ideały. Tak toczy się odwieczne tango pokoleniowe. W dziedzinie sztuki dzieje się podobnie. Upadają stare formy i konwencje, a ich przeciwieństwo znów staje się formą do obalenia. Awangarda szybko przestaje być awangardą, staje się schematem, i - paradoksalnie - stary schemat może stać się awangardą. W "Tangu" została również zobrazowana rewolucja społeczna. Rodzina Stomila to jakby zminiaturyzowane społeczeństwo, będące w stanie porewolucyjnym (rewolucji dokonał Stomil i Eleonora). Artur występuje zatem z kontrewolucją, chce wprowadzić stare wartości. Gdyby to zrobił - jego dzieci wystąpiłyby przeciw temu ładowi z kolejną rewolucją. I tak trwa tango historii - rewolucji i kontrrewolucji ludzkich społeczeństw.

W "Tangu" widać także parodię bohaterów, programów, motywów literackich:
- romantyzm:
Artur bohaterem romantycznym (młodość, prometeizm - "chce zbawić świat", bunt, poszukiwanie idei, parodia Wielkiej Improwizacji); ale także jako karykatura tego typu bohatera, niemożność przekształcenia się z roamntycznego kochanka w wojownika o sprawę ludzkości, oraz niemożność zwyciężania własnej słabości, prywatnego uczucia), motyw romantycznego spisku (noc, hasło i odzew, knowania Artura i wuja)
- odwołanie do "Szewców" Witkacego:
podobna tematyka: analiza zjawiska rewolucji i pesymistyczne proroctwo jego finału;tak jak w "Tangu" zwycięża Edek - tak w "Szewcach" prymitywny Hiper - Robociarz
- odwołanie do "Wesela":
fascynacja tężyzną i prymitywizmem Edka - echa chłopomanii; motyw chama wśród inteligencji; podobna opozycja inteligencja - lud oraz rozrachunek z inteligencją
- motyw ślubu:
ślub ma wnieść nowy ład
- motyw tańca:
w "Tangu" taniec staje się symbolem grozy nadchodzących czasów.