1. Wymień i omów 4 grupy czynników rozwoju osobowości i wybraną definicję osobowości.

„ Osobowość jest relacją między człowiekiem a otaczającym światem” jest to teoria J. Nuttin'a (1968) nazywana jest relacyjną teorią osobowości.

Zgodnie z teorią Nuttina mogą wystąpić następujące relacje + sens, - bezsens w układzie osobowość - świat:

1. ja + - świat + ( moje istnienie ma sens w otaczającym świecie)

2. ja - - świat + ( świat i tak będzie istniał ale moje istnienie nie ma sensu)

3. ja - -świat -( moje istnienie w bezsensownym świecie nie ma sensu)

Uogólniając definicje osobowości , można powiedzieć iż osobowość stanowi specyficzny układ, który pośredniczy w regulacji stosunków człowieka z jego otoczeniem.

Cztery grupy czynników rozwoju osobowości:

1. Zadatki wrodzone - zdolności do określenia neuroanatomicznego podłoża powstawania zdolności; ( inaczej mówiąc termin ten jest odnoszony do psychologicznego charakteru wrodzonych zdolności)

2. Środowisko - całokształt warunków materialnych i biologicznych istotnych dla życia i rozwoju osobników danego gatunku; (najogólniej można zdefiniować środowisko jako bodźce fizyczne -np. na statku: hałas, temperatura- i psychiczne- np. relacje międzyludzkie w załodze statku-)

3. Wychowanie - planowa, świadoma działalność ukierunkowana na kształtowanie osobowości człowieka według założonego - w różnym stopniu określonego- wzoru, obejmującego wartości poznawcze, moralne, estetyczne i organizacyjno-społeczne; (działalność ta realizowana jest przez rodziców, instytucje oświatowe, środki masowego przekazu i samą jednostkę(samowychowanie))

4. Własna aktywność - czynny stan jakiegoś obiektu, wyrażający się bądź w wykonaniu przez niego zmian w otoczeniu, bądź w zmienianiu jego położenia w stosunku do otoczenia, bądź w zmianach procesów zachodzących wewnątrz obiektu; (w psychologicznym znaczeniu aktywność może być zewnętrzna (zachowanie) lub wewnętrzna (odbiór i przetwarzanie informacji)).

2. Wymień i omów 3 metody psychologiczne ( wady i zalety).

Metody psychologiczne:

1. obserwacja, samoobserwacja(introspekcja)

2. eksperyment (naturalny, laboratoryjny)

3. testy

4)kwestionariusze osobowości

5) wywiad i rozmowa

6) skale ocen, skale wartości

7) analiza wytworów ( życiorys, rysunki dziecka)

8) aparaty do badań psychotechnicznych

Ad1) Obserwacja - podstawa badań empirycznych; polega na świadomym i celowym spostrzeganiu przedmiotów, zjawisk i zdarzeń bezpośrednio(głównie za pomocą wzroku) lub pośrednio( za pom. spec. przyrządów); ( w psychologii obserwowane jest zachowanie się ludzi i zwierząt w warunkach naturalnych i eksperymentalnych).

Introspekcja- metoda oparta na wypowiedziach osoby relacjonującej własne przeżycia, wraz z rozwojem badań psychologicznych malało znaczenie introspekcji jako metody badań psychologicznych ale w odróżnieniu od introspekcji zachowała swoje walory uściślona samoobserwacja.

Samoobserwacja- metoda gromadzenia informacji o sobie samym, dotyczących własnego zachowania i własnych działań, podlegających także obserwacji innych osób, oraz informacji o własnej aktywności wewnętrznej(tzw. życie wewnętrzne), nieobserwowalnej lub obserwowalnej w ograniczonym zakresie dla innych osób.

Wady obserwacji:

-bazowanie na niewystarczającej znajomości osób obserwowanych,

-wpływ innych, niż badana, cech osobowości na ocenę,

-zawężenie pomiaru tylko do ograniczonego zakresu cech,

• niska zgodność między obserwatorami dokonującymi oceny tej samej cechy

• niska trafność prognostyczna;

Ad2) Eksperyment- „...zamierzona ingerencja w rzeczywistość, zmierzająca do wywołania lub modyfikacji przebiegu jakiegoś procesu, zdarzenia w celu jego lepszego poznania.”

Eksperyment naturalny- przeprowadzany jest warunkach „życiowych”. Dodatnią stroną eksperymentu naturalnego jest fakt nieuświadomienia sobie przez badane osoby , że są obserwowane, obserwowani zachowują się naturalnie.

Eksperyment laboratoryjny- przeprowadzany jest w specjalnie stwarzanych warunkach, eliminuje to wiele czynników występujących „naturalnie”. Osoby biorące udział w badaniu zdają sobie sprawę z uczestnictwa w nim i mogą wystąpić zachowania modyfikowane w porównaniu z zachowaniem w warunkach naturalnych.

Ad3) Wywiad i rozmowa- Pytania dotyczą dotychczasowego funkcjonowania, określonych dziedzin, np. życie rodzinne. W rozmowie nie istnieje przygotowany zestaw pytań, prowadzi się ją, uwzględniając- najistotniejsze problemy badanej osoby. Słabą stroną metody, jest to, że nie można porównać wyników poszczególnych rozmów w danej grupie( uczniów, studentów, pracowników). Np. w przypadku pacjenta zakładu leczniczego, w rozmowie występują relacje: pacjent-domownicy, pacjent-przełożeni, pacjent-podwładni, pacjent-znajomi. Psycholog klinicysta ocenie według swojej skali ( szacunkowej)liczbę punktów uzyskanych podczas rozmów w poszczególnych relacjach. Ocenia się skale: siły emocji, adekwatności siły emocji do sytuacji, pobudliwości emocjonalnej, tłumienia emocji gniewu, czasu trwania stanów emocjonalnych.

3). Omów klasyfikację potrzeb Abrahama Maslova i potrzeby zaspokojone w pracy.

Zgodnie z tym podziałem istnieje siedem grup potrzeb:

• biologiczne (fizjologiczne)

• bezpieczeństwa ( pobudzają do działania np. zaspokojenie głodu)

• przynależności i miłości,

• uznania (pozytywna opinia)

• samoakceptacji (samorealizacji)

• wiedzy i rozumienia

• estetyczne;

Zdaniem Maslova potrzeby mają strukturę hierarchiczną, a potrzeby nie zaspokojone niższego rzędu blokują potrzeby wyższe. Wzajemnie zaspokajane są potrzeby pomiędzy ludźmi np.: Mąż-żona, lekarz-pacjent. Niezaspokojenie potrzeb rodzi niekiedy ich deprywację lub kompensację.

Zdaniem A. Maslova w procesie pracy powinny być zaspokojone następujące potrzeby człowieka:

1. potrzeba aprobaty społecznej ( uznanie, prestiż, szacunek),

2. potrzeba uczestniczenia w grupie (kontakty z ludźmi),

3. potrzeba samourzeczywistenia (wyrażanie siebie przez działalność twórczą - stałe doskonalenie się w pracy zawodowej)

4. potrzeba bezpieczeństwa (chęć posiadania stałej pracy, oszczędności finansowych, ubezpieczeń społecznych itp.)

4). Podaj definicję stresu psychologicznego, grupy stresorów, 3 sposoby naukowe walki ze stresem.

STRES PSYCHOLOGICZNY- układ warunków (bodźców)- najczęściej zewnętrznych- które niekorzystnie wpływają na procesy psychiczne i fizjologiczne organizmu oraz prowadzą do zmian w zachowaniu się (dezorganizując je często i obniżając sprawność działania).

Grupy stresorów:

1. deprywacja- to taka sytuacja , kiedy brakuje lub jest ograniczony dostęp do podstawowych czynników niezbędnych do normalnego funkcjonowania, do zaspokojenia potrzeb biologicznych: brak tlenu, pokarmu, snu... albo potrzeb psychicznych: osamotnienie, pokrzywdzenie

2. przeciążenie- to położenie, w którym stopień trudności zadania jest na granicy mozliwości fizycznych, umysłowych lub wydolności nerwowej człowieka,

3. utrudnienie- to okoliczności, w których możliwość wykonania zadania zostaje zmniejszona na skutek pojawiających się braków przedmiotowych np. brak narzędzi, albo brak informacji. Utrudnienia mogą także stanowić przeszkody fizyczne(np.:zamknięte drzwi) lub społeczne(np.:opinia społeczna)

4. zagrożenia- to takie sytuacje,w których pojawia się niebezpieczeństwo utraty jakiejś cenionej przez jednostkę wartości :życia, zdrowia( zagrożenia fizyczne) opinii, uznania(zagrożenia społeczne).

5. konflikty motywacyjne- występowanie sprzecznych dążeń tej samej osoby albo konieczności dokonania wyboru pomiędzy dwoma celami lub dwiema sytuacjami o jednakowej wartości pozytywnej i negatywnej. Trzy rodzaje sytuacji:

1. wybór pomiędzy dwoma celami(sytuacjami) o wartości pozytywnej np. dwie rzeczy do kupienia

2. wybór pomiędzy dwoma celami(sytuacjami) o wartości ujemnej np. operacja albo nie

3. ten sam cel ma wartość pozytywną i negatywną np. wizyta u dentysty

6. zawód jako źródło stresu np. wymagania, obciążenie,

7. wydarzenia życiowe np. śmierć kogoś bliskiego, utrata pracy, rozwód, kłopoty finansowe

SPOSOBY WALKI ZE SRESEM - sposób który wykorzystamy do poradzenia sobie z sytuacją stresową zależy od rodzaju tej sytuacji (inaczej postępujemy oczekując na zabieg operacyjny, jeszcze inaczej dowiadując się o wygraniu dużej sumy pieniędzy), od intensywności stresu oraz od indywidualnych właściwości człowieka.

1. nie dopuszczamy do powstania sytuacji, którą ocenia się jako stresotwórczą

2. odkładanie w czasie (odsuwanie) ,np. egzamin

3. oswajanie się z zadaniem powodującym stres ,np. zbieranie info. o egzaminatorze

4. intensywny wysiłek fizyczny albo silna koncentracja na jakiejś czynności

5. potrzeba korzystania z pomocy innych ludzi,

5). Wymień i omów 3 style kierowania zespołem pracowników.

Styl autokratyczny, demokratyczny i nieingerujący.

Styl autokratyczny- posługują się nim przywódcy autokratyczni (autokrata surowy, autokrata życzliwy, nieudolny).

Styl demokratyczny- posługują się nim przywódcy demokratyczni (prawdziwy demokrata , pseudodemokrata, przywódca nieingerujący).

Autokrata surowy- całą swoją władze opiera na przymusie i zastraszaniu podwładnych. Dyscyplinę i posłuch wymusza za pomocą kar. Jego słowo to rozkaz, nie znosi krytyki.

Autokrata życzliwy - surowy wobec podwładnych, oprócz kar stosuje niekiedy nagrody. Nagradza tylko pracowników posłusznych. Pod pozorami życzliwości rządzi despotycznie.

Autokrata nieudolny - despota, nie ma kwalifikacji zawodowych, jest w swoim mniemaniu nieomylny. Kłamie, nadużywa władzy, przynosi straty dla organizacji.

Demokrata prawdziwy - kieruje zespołem, nie ograniczając jego inicjatywy i samodzielności. Ważniejsze decyzje uzgadnia z podwładnymi. Omawia plany, sposoby ich realizacji, popiera innowacje i ulepszenia. Jest akceptowany przez podwładnych.

Pseudodemokrata - kiedy plan jest zagrożony odwołuje się do podwładnych, zasięga rad, obiecuje bardzo dużo, potem nie dotrzymuje słowa.

Nieingerujący - pozostawia zespół, nie ingerując w jego działalność.

6). Wymień i omów 3 zasady skutecznej komunikacji interpersonalnej; nadawca-przekaz-odbiorca.

Skuteczna komunikacja zachodzi między osobami wtedy, kiedy odbiorca rozumie informację tak, jak nadawca zamierzył.

1. Skuteczna komunikacja zależy od:

1. wiarygodności nadawcy,

2. wysyłania zrozumiałych informacji,

3. zdobywania informacji zwrotnych od odbiorcy;

Wiarygodność nadawcy zależy od:

1. jego kompetencji,

2. rzetelności jako źródła informacji,

3. intencji

4. umiejętności wyrażania ciepła i życzliwości,

5. dynamizmu przekazywania informacji,

6. opinii większości ludzi;

Wysyłanie zrozumiałych informacji dla zwiększenia prawdopodobieństwa dokładnego zrozumienia nadawca może:

1. użyć więcej niż jednego „kanału informacyjnego” i powtórzyć informację więcej niż raz,

2. przekazać komunikat jasny i całkowity, wraz z ubocznymi informacjami,

3. przedstawić informację jako własną, biorąc tym samym odpowiedzialność za jej treść,

4. zadbać o zgodność wypowiedzi werbalnych i niewerbalnych;

7. Na czym polega przystosowanie zawodowe pracownika w zakładzie pracy - kryteria przystosowania.

Środowisko pracy jest jednym z najważniejszych w życiu człowieka. Jest to podstawowy problem w psychologii zawodów.

Zdaniem: R.V.Dawisa, L.H.Lofquista i D.Weissa, jednostka wchodząca w środowisko pracy:

• wnosi pewien wkład w postaci na przykład swoich uzdolnień, zachowań

• oczekuje zaspokojenia potrzeb (odpowiednie warunki)

• rozwinie swoją osobowość (głównie uzdolnienia)

Środowisko pracy natomiast:

• stawia pracownikowi wymagania zawodowe

• wzmacnia pracownika (materialnie, daje satysfakcję, poczucie przynależności)

Autorzy koncepcji przystosowania zawodowego sprowadzają wszystkie cechy osobowości człowieka, istotne z punktu widzenia pracy zawodowej, do dwóch grup: zdolności i potrzeb. Przystosowanie zawodowe pracownika umożliwia zespół określonych cech.

8. Podaj definicję asertywności i 3 przykłady zachowań nieasertywnych w środowisku pracy.

Asertywnośc to „takie zachowanie , które pozwala otwarcie wyrażać własne opinie i skutecznie bronić swoich praw, bez odmawiania ich innym” T.Gillen

1. Przyjmujemy kiedy ktoś nas niesłusznie krytykuje,

2. Nie reagujemy, kiedy ktoś podrzuca nam swoją pracę do zrobienia,

3. Pozwalamy na to aby inni „podpisywali” się pod naszymi udanymi projektami

9. Wymień i omów 3 metody wywierania wpływu na ludzi wd. Cialdini'ego. „wywieranie wpływu na ludzi”

10) Podaj i omów 5 pojęć psychologicznych, których nie było w pytaniach od 1 do 4.

1)Motywacja

J.Rejkowski stwierdza, że: „Motyw to stan wewnętrznego napięcia, od którego zależy możliwość i kierunek aktywności ludzkiego działania”, motywacja jest zaś zespołem motywów.

Motywy są siłą napędową osobowości, mechanizmami regulującymi ustosunkowanie oraz działanie człowieka w środowisku: rodzinnym, zawodowym, w środowisku w którym wypoczywa. Motywom odpowiadają bodźce, które pobudzają aktywność człowieka (podniety wzrokowe, słuchowe. W ten sposób powstaje gotowość do działania, do którego podmiot jest skłonny.

2)Konflikt

„Konflikt wewnątrz instytucji jest to naprężenie między ludźmi, lub grupami ludzi wchodzącymi w skład zespołu, które wynika z różnic poglądów, ocen albo interesów i które może, lecz (przy konfliktach jawnych lub ukrytych) nie musi, wyrażać się kooperacją negatywną, może zaś- jeśli zostanie zawczasu wykryte i właściwie przezwyciężone - oraz, w zasadzie, powinno- prowadzić do rozwoju instytucji”J.Zieleniewski

W konflikcie zawsze istnieją strony konfliktu, przedmiot konfliktu. Określa się też ostrość konfliktu, jawność, stopień aktywności ludzi w konflikcie, występuje też element walki.

4 rodzaje konfliktu:

• Intraindywidualne (wewnętrzne na tle motywów)

• między jednostkami (międzyludzkie)

• międzygrupowe,

• międzyorganizacyjne (sprzeczność interesów)

3)Kierowanie

„Kierowanie w znaczeniu ogólnym to działanie zmierzające do spowodowania funkcjonowania innych rzeczy, ale funkcjonowania z celem tego, kto nimi kieruje” J. Zieleniewski.

Kierowania nie należy utożsamiać z zarządzaniem. Pierwsze odnosi się do oddziaływania na ludzi, drugie dotyczy rzeczy lub spraw. Na sprawność kierowania wpływają:

• zbiór właściwości warunkujących skuteczność działań,

• powiązania ze środowiskiem społecznym,

• zdolności do przyjmowania ról społecznych i ich pełnienia,

• uniezależnienie się do wpływu środowiska

4)Postawy

Problematyka postaw jest jednym z najważniejszych problemów psychologicznych.

„Postawa to określony, względnie trwały stosunek emocjonalny lub oceniający do podmiotu lub dyspozycja do występowania takiego stosunku, wyrażająca się w kategoriach pozytywnych, negatywnych lub neutralnych” S.Mika

W postawach wyróżnia się:

• treść przedmiotową( kogo, czego dotyczy)

• zakres- czy dotyczy jednego czy większej liczby przedmiotów

• zawartość- zgodność między wymienionymi komponentami pod względem znaku(+)miłość, przyjaźń,( -) wrogość

• stopień powiązania z innymi -(mogą być izolowane od innych, ale i powiązane z innymi)

• trwałość -Krótkotrwałe lub długotrwałe (wobec kolegów, sprawiedliwości, solidarności ludzkiej, zakładu pracy...)

5)Psychologia

Jest to nauka o psychice człowieka ( z gr. „psyche”, czyli dusza „logos”, czyli nauka).

Na przełomie XIX i XX wieku termin „dusza” został zastąpiony, określeniem „psychika”. Współcześnie termin „psychika” oznacza całokształt procesów, związanych z psychicznym funkcjonowaniem człowieka. Współczesna psychologia ujmuje psychikę jako działalność mózgu, regulującą dzięki odzwierciedleniu rzeczywistości, stosunki zwierzęcia i człowieka z otaczającym światem. W. Szewczuk Słownik Psychologiczny

Najogólniej można określić psychologię jako naukę zajmującą się osobowością człowieka i jego zachowaniem.

Działy psychologii: psychologia ogólna, inżynieryjna, komunikacji, wojskowa, handlowa, organizacji.

---