Zespół Szkół Technicznych

im. Ignacego Mościckiego

Tarnów - Mościce

Specjalność: Systemy komputerowe.

PRACA

DYPLOMOWA

Temat: Aplikacje do archiwizacji danych

Konsultant: Wykonał:

mgr Janusz Sadowski Sławomir Mielec

Klasa V TSK

Tarnów 2003

Spis treści

Cel i zakres pracy

Celem pracy było wykonanie kopii partycji systemowych komputerów należących do pracowni komputerowej w sali 225p poprzez stworzenie obrazów tych partycji na płytach CD-R.

Dzięki temu będzie możliwe odzyskanie zawartości uszkodzonej partycji z utworzonego wcześniej obrazu i przywrócenie dawnej konfiguracji systemu bez konieczności jego reinstalacji.

Wstęp

Proces odtwarzania całego systemu wraz z instalacją sterowników i potrzebnego oprogramowania w zależności od potrzeb użytkownika może zająć wiele godzin. Na rynku jest dostępnych kilka narzędzi i rozwiązań, za pomocą których możemy zautomatyzować proces reinstalacji systemu operacyjnego wraz z programowaniem. Do najpopularniejszych narzędzi tego typu należą Norton Ghost firmy Symantec i Drive Image firmy PowerQuest.

Norton Ghost jest programem, który powstał w celu ułatwienia pracy administratorom dużych sieci i zasobów sprzętowych. Jest on programem, który tworzy dokładny obraz dysku twardego lub wybranej partycji. Aplikacja radzi sobie z wykonywaniem kopii wszystkich plików, zarówno tych które są ukryte, jak i używanych przez system operacyjny, a nawet znajdujących się w obszarze startowym dysku twardego. Oczywiście obraz taki może być odtwarzany na innych komputerach, dzięki czemu znacznie skraca się czas przygotowania komputera do pracy.

Drive Image to program przeznaczony dla użytkowników chcących zabezpieczyć zawartość swoich dysków przed utratą danych na skutek awarii.

Głównym przeznaczeniem programu jest klonowanie zawartości dysków oraz zabezpieczanie wybranych partycji. Dodatkowo program zawiera narzędzia automatyzujące pewne czynności oraz ułatwiające tworzenie i zarządzanie partycjami.

Organizacja zapisu na dysku.

Wyłączenie komputera w nieodpowiednim momencie, zawieszenie się programu lub inna sytuacja awaryjna podczas operacji dyskowych może prowadz­ić do powstania niespójności w zapisie dotyczącym sposobu rozmieszczenia plików na dysku.

Obszar dysku przeznaczony do zapisu widziany jest przez system ope­racyjny jako ciąg "komórek" o jednakowej pojemności. Komórka ta nazywana jest jednostką alokacyjną.

W przypadku dyskietki jednostką alokacyjną jest jeden sek­tor, czyli 512B. Dla dysku twardego jednostka alokacyjna składa się z kilku sek­torów - zależnie od pojemności napędu. Aby kontrolować, która z jednostek alokacyjnych jest wolna, a która zajęta, MS-DOS tworzy specjalną tablicę z pozyc­jami odpowiadającymi każdej sekcji na dysku. Tablica ta znana jest pod nazwą FAT. Dla dyskietki stosowana jest 12-bitowa tablica FAT. Oznacza to, że liczba pozycji w takiej tablicy nie może przekroczyć wartości 4096 (2 do potęgi 12).W przypadku dysków twardych stosuje się najczęściej większą tablicę 16-bitową. Tablica tego rodzaju wykorzystywana jest dla dysków od kilkudziesięciu do kilkuset MB. Aby obsłużyć dyski o większej pojemności, stosuje się odpowiednio większą jednostkę alokacyjną.

Wartość zero wpisana w element tablicy FAT wskazuje, że dana sekcja jest pusta. Wartość różna od zera informuje o wykorzystaniu sekcji lub jej uszko­dzeniu i zablokowaniu zapisu. Zapisywane na dysku pliki zajmują zwykle więcej miejsca niż długość jednej sekcji. Poszczególne pozycje tablicy FAT, odpo­wiadające konkretnemu plikowi, tworzą listę,

tj. strukturę, w której jeden element tablicy wskazuje następny. Zapis o pliku w katalogu posiada numer pierwszego elementu listy. Następne pozycje listy zapisane są już w tablicy FAT. Wskaźnikiem końca takiego łańcucha jest dla 16-bitowej tablicy FAT liczba FFFh (65536) zaś dla 12-bitowej FFFh.

W praktyce najczęściej występują dwa rodzaje przekłamań: zgubienie sekcji (ang. Lost allocation units) oraz kolizja list (ang. Cross-linked fites). Rysunek przedstaw­ia schematycznie przyczyny powstawania tego rodzaju błędów. W przypadku zgubienia sekcji, znacznik końca listy wpisany jest zbyt wcześnie. W ten sposób część sekcji, nie należąc do żadnego pliku, alokuje jednocześnie miejsce na dysku. Odwrotna sytuacja występuje w przypadku kolizji listy, gdy te same sekcje dysku wykorzystywane są przez dwa lub większą liczbę plików.

Powstawania na dysku łańcuchów Kolizja listy FAT

zagubionych sekcji

Przekłamanie można próbować usunąć ręcznie, jeżeli mamy do czynienia z własnoręcznie przygo­towywanymi dokumentami tekstowymi. W większości wypadków przywrócenie pliku do stanu sprzed uszkodzenia jest praktycznie niemożliwe, o ile nie po­siadamy jego kopii zapasowej.

Zaletą systemu zapisu plików stosowanego przez MS-DOS jest to, że obszary udostępnione po skasowaniu plików mogą być ponownie wykorzys­tane. Kasowanie plików powoduje jednak powstawanie na dysku wolnych obszarów w różnych przypadkowych miejscach. Te miejsca wykorzystane są później do zapisu innych plików. Taka sytuacja jest przyczyną "rozdrobnienia" zapisu, które z czasem narasta powodując spowolnienie operacji dyskowych. Zjawisko to określane jest mianem fragmentacji. System MS-DOS 6.0 posiada specjalny program DEFRAG przeznaczony do jej usuwania. Po uruchomieniu program analizuje sposób rozmieszczenia plików na dysku i w miarę potrzeby przenosi odpowiednie ich fragmenty w inne miejsca tak, by były one zapisane

w jednolitych obszarach, tj. kolejne sekcje wykorzystane przez plik znajdują się jedna za drugą. DEFRAG może usunąć fragmentację plików pozostawiając wolne miejsca między poszczególnymi plikami lub przesuwać je w ten sposób, by zapełnić wszystkie, następujące po sobie sekcje na dysku.

Omawiając organizację zapisu na dyskach twardych warto wspom­nieć o możliwości jego podziału na logiczne części, które funkcjonują jako niezależne napędy C, D, E, itd. Opcja tego typu istniała już we wczesnych wersjach systemu MS-DOS jednak była rzadko wykorzystywana ze względu na stosunkowo małe pojemności napędów, nie przekraczające zwykle 20-40MB. Wraz ze spadkiem cen na dyski twarde zwiększyła się także pojem­ność typowo stosowanych napędów. Wielu z użytkowników, w celu lepszej organizacji zapisu, decyduje się na ich podział na mniejsze części, tzw. partycje. Podzielenie całości dysku twardego na mniejsze części ma swoje zalety i wady. W systemie komputerowym, prócz oddzielnych partycji, mogą wys­tępować dyski skompresowane, wirtualne (założone

w części pamięci opera­cyjnej) i oczywiście elastyczne. Zbyt duża liczba napędów logicznych może utrudniać poruszanie się w systemie. Dodatkowo, wiele współczesnych pro­gramów wymaga przy instalacji kilku lub kilkunastu megabajtów pamięci. Podzielenie dysku na zbyt małe partycje powoduje, że można będzie tam umieś­cić niewiele takich aplikacji, a pozostawioną wolną część trudno jest w rozsądny sposób zagospodarować. Korzyścią płynącą z odpowiedniego podziału dysku na partycje jest lepsze wykorzystanie jego pojemności.

Rozważmy przykładowo plik tekstowy zawierający jedno zdanie złożone ze 150 znaków, które jest za­pisane na partycji o wielkości 128 MB. W rzeczywistości plik ten wykorzystuje nie 150 wolnych bajtów dysku, ale aż 4 KB, czyli jedną pełną jednostkę alokacyjną. Podobna sytuacja występuje także w przypadku większych plików, gdzie ostatnie sekcje nie są zwykle wypełnione całkowicie. Jeżeli założymy, że przeciętnie każda ostatnia sekcja zajmowana przez plik jest wykorzystywana tylko w połowie, to łatwo wyznaczyć, jak duże "straty" ponosimy z tego powodu. Jeżeli jednostka alokacyjna na tym dysku twardym wynosi 8 KB, to przy każ­dym pliku tracimy statystycznie 4 KB. Dla dużej liczby krótkich plików niemożliwa do wykorzystania pojemność, wynikająca z opisanej specyfiki zapisu, może wynosić nawet kilka megabajtów. Z tego względu oczywistym wydaje się fakt, że zamiast jednej partycji 250 MB lepiej jest stosować dwie mniejsze.

W zmniejszaniu partycji nie należy się jednak zbytnio zagalopować. Przy ustalaniu małych partycji, poniżej 16MB, warto pamiętać, że posiadają one relatywnie dużą jednostkę alokacyjną wynikającą ze zmniejszenia liczby pozycji w tablicy FAT.

Do zmiany wielkości partycji, kasowania starych i zakładania no­wych służy program

o nazwie FDISK. Program ten należy używać ze szczególną ostrożnością. Należy pamiętać, że skasowanie istniejącej partycji wiąże się z natychmiastową utratą wszystkich danych zgromadzonych na danym dysku logicznym. Po jej skasowaniu system przestaje rozpo­znawać istniejący dotychczas napęd. Z tego względu ustalenie organizacji dysku twardego najbezpieczniej jest przeprowadzać na dysku fabrycznie nowym, jeszcze przed instalacją systemu operacyjnego. Zmianę wielkości partycji można przeprowadzić również i później. Należy jednak bezwzględnie pamiętać o zapisaniu na innym nośniku wszystkich plików, których nie będzie można po tej operacji odtworzyć z dysku twar­dego. Po instalacji systemu operacyjnego program FDISK dla bezpieczeństwa najlepiej jest w ogóle usunąć z dysku lub przynajmniej nadać każdemu napę­dowi logicznemu unikatową nazwę (etykietę). W tym przypadku, przed wykonaniem jakiejkolwiek operacji potencjalnie zagrażającej naszym danym, program FDISK poprosi nas o wpisanie właści­wej nazwy dysku. Ta sama nazwa chroni nas również przed przypadkowym, powtórnym sformatowaniem dysku twardego.Przy większej liczbie partycji na dysku program FDISK pozwala również na zmianę partycji aktywnej, tj. takiej, z której następuje uruchamianie systemu operacyjnego po uruchomieniu komputera. Ta cecha polecenia FDISK może być wykorzystywana na komputerach z zainstalowanymi kilkoma różnymi systemami operacyjnymi. Pokonaniu tej operacji i restarcie komputera uruchamiany system operacyjny będzie pochodził z partycji aktywnej.

Kompresja danych

Drive Space 3

Kompresowanie dysku

1. Kliknąć dysk, który będzie kompresowany.

2. W menu Dysk kliknąć polecenie Kompresuj, a następnie przycisk Start.

3. Jeśli pojawi się monit o uaktualnienie dysku startowego, należy kliknąć przycisk Tak, włożyć dysk startowy do stacji dysków A, a następnie kliknąć przycisk Utwórz dysk.

4. Jeśli nie posiadamy jeszcze kopii zapasowych swoich plików, należy kliknąć opcję Sporządź kopie zapasowe, a następnie postępować zgodnie z instrukcjami pojawiającymi się na ekranie.

5. Kliknąć przycisk Kompresuj teraz.

6. Jeśli pojawi się monit o ponowne uruchomienie komputera, kliknąć przycisk Tak.

Dekompresowanie dysku

1. Klikamy dysk, który chcemy zdekompresować.

2. W menu Dysk klikamy polecenie Dekompresuj, a następnie przycisk Start.

3. Jeśli nie mamy jeszcze kopii zapasowych swoich plików, klikamy opcję Sporządź kopie zapasowe, a następnie postępujemy zgodnie z instrukcjami pojawiającymi się na ekranie.

4. Klikamy przycisk Dekompresuj teraz.

5. Jeśli pojawi się monit o ponowne uruchomienie komputera, klikamy przycisk Tak.

Zwiększanie ilości wolnego miejsca na skompresowanym dysku

1. Otworzyć Agenta kompresji.

Kliknąć przycisk Start, polecenie Programy, polecenie Akcesoria, polecenie Narzędzia systemowe, a następnie kliknąć polecenie Agent kompresji.
Jeśli chcemy zmienić ustawienia kompresji, kliknąć przycisk Ustawienia.

2. Aby uruchomić Agenta kompresji, kliknąć przycisk Start.

Dopasowanie kompresji

Można dopasować kompresję, aby osiągnąć maksymalną ilość miejsca na dysku, maksymalną szybkość lub najlepiej je zrównoważyć.

Dopasowanie, aby osiągnąć maksymalną szybkość

Aby skonfigurować program DriveSpace 3 do zapisywania nie skompresowanych plików:

1. W menu Zaawansowane kliknąć polecenie Ustawienia.

2. Kliknąć opcję Bez kompresji (najszybciej).

• Aby zwiększyć wydajność, można zapisywać pliki jako skompresowane tylko wtedy, jeśli mamy mało miejsca na dysku. Aby użyć tego ustawienia, klikamy opcję Bez kompresji, jeśli dysk jest pełny w 90 procentach; wtedy należy użyć kompresji standardowej. Można zmienić procent miejsca na dysku według potrzeb.

Dopasowanie, aby osiągnąć maksymalną ilość miejsca na dysku

Aby skonfigurować program DriveSpace 3 do kompresowania plików przy zapisywaniu ich:

1. W menu Zaawansowane kliknąć polecenie Ustawienia.

2. Kliknij opcję Kompresja standardowa.

• Kompresja standardowa zapewnia dobrą kompresję bez znaczącej utraty szybkości. Jednak, jeśli mamy mało miejsca na dysku twardym i szybki procesor, warto spróbować użyć metody HiPack.

Dopasowanie, aby zrównoważyć szybkość i miejsce

Aby skonfigurować Agenta kompresji na maksymalną szybkość:

1. Kliknąć przycisk Start, polecenie Programy, polecenie Akcesoria, polecenie Narzędzia systemowe, a następnie Agent kompresji.

Jeśli mamy więcej niż jeden dysk formatu DriveSpace 3, klikamy dysk, którego ustawienia kompresji chcemy zmienić, a następnie klikamy przycisk Ustawienia.

2. Kliknąć opcję Nie kompresuj żadnych plików (maksymalna wydajność),

a następnie przycisk Tak, aby użyć metody HiPack dla reszty plików.

• Aby zwiększyć szybkość, klikamy opcję Nie, przechowuj je nieskompresowane, aby zdekompresować wszystkie pliki. Jeśli używamy tej opcji, pliki będą zajmować znacznie więcej miejsca na dysku.

• Można także określić metodę kompresji, której chcemy używać do poszczególnych plików i folderów. Aby to zrobić, klikamy przycisk Wyjątki.

Przegląd kompresji

Można użyć programu DriveSpace 3 do określenia różnych typów kompresji, których będzie używał komputer, kiedy zapisuje pliki na skompresowanym dysku. Jest to bardzo użyteczny sposób na zrównoważenie szybkości komputera i użycia miejsca na dysku.

Program DriveSpace 3 zawiera również Agenta kompresji, narzędzie do kompresji plików, które pomoże zwiększyć miejsca na dysku twardym. W zależności od określonych ustawień Agent kompresji kompaktuje pliki, aby zwiększyć miejsce na dysku lub zmniejsza kompresję pliku, aby poprawić wydajność.

Metoda HiPack

Metoda kompresji HiPack zapewnia większy stopień kompresji niż kompresja standardowa. Podczas odczytu informacji ze skompresowanego dysku komputer zachowuje wysoką wydajność. Niemniej jednak zapisywanie informacji może trwać dłużej.

Metoda HiPack zazwyczaj pozawala skompresować pliki do rozmiaru, poniżej połowy ich oryginalnego rozmiaru. Np. jeśli za pomocą metody HiPack skompresujemy plik

o rozmiarze 10MB, będzie on zajmował mniej niż 5MB, dzięki czemu zaoszczędzimy 5MB miejsa na dysku.

Zagrożenia komputerowe

Zagrożenie wirusowe można już teraz nazwać epidemią i wydaje się, że liczba wirusów podwaja się średnio co 9 miesięcy. Wirusy komputerowe są tylko jedną z możliwych postaci ataku na sys­tem komputerowy; innymi popularnymi postaciami są konie trojańskie i bomby logiczne. Wirus jest prawie zawsze wprowadzany do systemu komputerowego bez świadomego przyzwole­nia właściciela systemu. Ukrywa się go w sektorze ładującym dysku elastycznego (dyskietki) lub dołącza do oficjalnego programu. Zainfekowana dyskiet­ka i zainfekowany program są końmi trojańskimi użytymi do wprowadzenia ukradkiem do systemu komputerowego kodu (programu) wirusa. Podobnie, większość wirusów zawiera efekty uboczne, które będą wyzwolone tylko wte­dy, gdy zostaną spełnione określone warunki. Mechanizm powodujący wy­zwolenie jest więc bombą logiczną.

Konie Trojańskie

Koniem trojańskim nazwano program, wykonujący więcej czynności od wy­mienionych w jego specyfikacji. Ich skutki mogą być (i często są) złośliwe. Przykładem konia trojańskiego jest program ARC 513 znajdujący się w wielu biuletynach elektronicznych, który pozoruje ulepszoną wersję uznanego pro­gramu narzędziowego do upakowania danych ARC. W rzeczywistości wy­mazuje on z pamięci pliki wyszczególnione do upakowania, i

Utworzoną wcześniej listę nazw znanych koni trojańskich nazwano „Par­szywą Dwunastką". Na nieszczęście, zmiana nazwy programu lub napisanie programu nowego konia trojańskiego nie jest problemem, liczba pozycji na liście wzrosła gwałtownie

i obecnie liczy setki nazw. Można ją znaleźć w wielu biulety­nach elektronicznych, lecz nigdy nie należy sądzić, że jest listą kompletną.

Niezależnie od faktu, że konie trojańskie są programami samoistnymi, nazwą tą również określa się wszelkie działania, które wprowadzają ukradkiem złośliwe kody do systemu komputerowego. Może to być dyskietka z kodem wiru­sa utajonym w sektorze ładującym lub program z wirusem dołączonym do niego.

KOŃ TROJAŃSKI - PLIKI WSADOWE

Następujący krótki plik wsadowy, nazwany sugestywnie „COS.BAT” jest przykładem bardzo prostego konia trojańskiego. Wykasowuje on wszystkie pliki głównego katalogu na twardym dysku.

DEL < COS.BAT C: \*. * Y

Ta sekwencja przekazuje polecenie DEL z konsoli do pliku SEX.BAT i zawiera również odpowiedź tak („Y") na pytanie DOS-a „Czy jesteś pe­wien?". Jeżeli ktoś zauważy na dyskietce plik o nazwie COS.BAT i po prostu wpisze „COS", aby zobaczyć co zawiera ten plik, stwierdzi, że wszystkie pliki w głównym katalogu dysku C (zwykle dysk twardy) zostały skasowane.

Jest to przykład bardzo prostego konia trojańskiego; znacznie większe zniszczenia mogą być wywołane przez zręcznych, lecz złośliwych programis­tów.

Bomby Logiczne

Bomba logiczna jest programową instrukcją IF, która powoduje wykonanie pewnych kodów programowych, gdy spełnione są określone warunki. Mogą nimi być czas, obecność lub nieobecność danych takich jak nazwa itp. Hipotetycznym przykładem bomby logicznej może być złośliwie zmodyfikowa­na kopia arkusza kalkulacyjnego, która w każdy czwartek między godziną 10. i 11. przed południem zeruje określoną komórkę nie ujawniając jednak swej obecności. Skutki działania bomby mogą być bardzo kłopotliwe

i trudne do wykrycia.

Przebieg działania programu bomby logicznej.

Wirusy

Wirus komputerowy jako program komputerowy charakteryzuje się czterema cechami:

1. Samoodtwarzaniem. Wirus wytwarza swoją własną kopię, rozprzestrzenia­jąc się poprzez dyskietki, systemy i sieci komputerowe. Temu podobieństwu do swego biologicznego odpowiednika zawdzięczają wirusy swoją nazwę. Samoodtwarzanie jest unikalną cechą wirusa, która odróżnia je od innych programów komputerowych.

3. Ścieżka wykonywalna. Aby wirus cokolwiek zrobił, musi być wykonany. Wirusy są

4. projektowane w taki sposób, że może to nastąpić bez jakiegokol­wiek udziału użytkownika: na przykład, użytkownik przypadkowo zainic­juje działanie komputera osobistego, gdy zainfekowana dyskietka znajduje się w kieszeni napędu dysku A: lub, gdy wykona zainfekowany program. Bardzo ważne jest zapamiętanie tej cechy w następujących okolicznościach:

• kiedy działamy w czasie ataku wirusa,

• kiedy formujemy strategię antywirusową,

• kiedy badamy zachowanie się wirusa.

3. Efekty uboczne. Zwykle wirusy zawierają nie tylko kod samoodtwarzający, zawierają one także kod wytwarzający efekty uboczne zwane również „ła­dunkiem użytecznym". Są one realizowane, po spełnieniu wcześniej okreś­lonych warunków. Zaprogramowanie efektów ubocznych ładunku, tak aby były złośliwe jest łatwe. Niektóre wirusy nie zawierają żadnych efektów ubocznych.

4. Maskowanie. Skuteczność rozprzestrzeniania się wirusa zależy od tego, jak długo może się on powtarzać niepostrzeżenie zanim zostanie zauważona jego obecność jako skutki uaktywnienia zjawisk ubocznych. Długowiecz­ność powtarzania jest osiągana dwiema metodami maskowania: utajnia­niem (szyfrowaniem) i przechwytywaniem przerwań.

Robaki

Robaki są podobne do wirusów, lecz powtarzają się w całości, wytwarzając swoje dokładne kopie bez potrzeby programu „niosącego". Robaki pojawiają się zwykle

w sieciach komputerowych i komputerach wielodostępnych wyko­rzystując łączność między komputerami i między użytkownikami jako nośnik transmisji.

ROBAKI -CHOINKA BOŻONARODZENIOWA

Prawdopodobnie najbardziej znanym robakiem dużych komputerów był Christmas Tree worm, który rozpowszechnił się szeroko na BITNET, Europejskiej Akademickiej Sieci Badawczej, i wewnętrznej sieci IBM. Został on wypuszczony 9 grudnia 1987 i, poza innymi efektami, sparaliżował światową sieć IBM 11 grudnia 1987. Program jest kombinacją konia trojańskiego i łańcucha szczęścia (św. Antoniego). Gdy działa, rysuje na ekranie choinkę Bożonarodze­niową, rozsyła się do wszystkich korespondentów użytkownika wy­mienionych w jego plikach NAMES i NETLOG, a następnie się kasuje.

Przenikanie wirusów do komputera.

Meto­dy wprowadzania wirusa do komputera są dobrze znane i branie ich pod uwagę przy używaniu komputera osobistego jest pierwszym krokiem pomocniczym w zwal­czaniu niebezpieczeństwa wirusowego.

Najważniejszą rzeczą, o której należy pamiętać jest fakt, że jedyny spo­sób w jaki wirus może zainfekować (zakazić) komputer jest skutkiem wykona­nia programu wirusowego. Wirusy są pisane w taki sposób, aby fakt ich wyko­nywania był niejawny i następował bez świadomości (lub przyzwolenia) użyt­kownika. W praktyce oznacza to przypadkowe uruchomienie systemu opera­cyjnego komputera osobistego z zainfekowanej dyskietki (poprzez wykonanie zawartości sektora ładowania) lub wykonanie programu, do którego wirus został dołączony.

Każdy środek, który może być wykorzystany do przechowywania i przekazywania danych jest potencjalnym nośnikiem dla wirusa. Wyłącznie od właściwości nośnika informacji zależy, jaki rodzaj wirusa jest zdolny przenieść.

Sposoby występowania infekcji

Bardzo ważne jest rozróżnienie między wirusem, który jest aktywny w pamięci o swobodnym dostępie (RAM) i wirusem w zainfekowanym nośniku informacji.

Wirus staje się aktywny w RAM, gdy jest wykonywany program wi­rusowy. Aktywność znika, gdy komputer jest wyłączony. Z drugiej stro­ny większość nośników informacji zainfekowanych wirusem utrzymuje go na­wet po wyłączeniu zasilania. Na przykład, jeżeli komputer został zainfekowany wirusem przez uruchomienie systemu operacyjnego

z zainfekowanej dyskietki, wirus może być aktywny w RAM i zainfekować twardy dysk. Po wyłączeniu zasila­nia, wirus zniknie z RAM, ale nie z twardego dysku. Gdy zostanie włączone zasilanie i komputer osobisty wystartuje z twardego dysku, wirus stanie się znów aktywny w RAM.

Struktura wirusa

Wirus jest rozmyślnie napisanym programem komputerowym, w którym moż­na wyróżnić dwie części: kod samoodtwarzania (samoreplikacji) i „ładunek użyteczny" powodujący zjawiska uboczne. W typowym wirusie komputera osobistego, kod samoodtwarzający ma długość między 400 i 2000 bajtów, zaś wielkość ładunku użytecznego zależy od wywoływanych zjawisk ubocznych. Na ogół jest to kilkaset bajtów.

Kod samoodtwarzania

Ładunek użyteczny

Struktura wirusa

Przed zainfekowaniem programu wykonywalnego większość wirusów próbuje określić, czy został on już kiedyś zainfekowany przez sprawdzenie istnienia sygnatury infekcji. Jeżeli sygnatura (zwana czasem ,,znaczkiem wiru­sa") występuje oznacza to, że program wykonywalny jest już zainfekowany i ponowna infekcja nie następuje. Sygnatura może mieć różne postacie. Nie­które wirusy używają sekwencji znaków, takich jak „sURIV" (VIRUs wspak) w określonej pozycji, niektóre badają wielkość pliku na podzielność przez określoną liczbę, inne testują, czy liczba sekund w polu daty pliku jest ustawio­na na 62. Co najmniej jeden wirus (Jerusalem) nie sprawdza dokładnie swojej własnej sygnatury, co powoduje ponowną infekcję i dalej nieograniczony wzrost długości programu wykonywalnego.

Zjawiska uboczne wywoływane przez wirusa są ograniczone jedynie wyobraźnią autora

i mieszczą się w zakresie od złośliwych do poważnego wandalizmu.

Rodzaje wirusów

Wirusy można podzielić na pięć kategorii: wirusy sektora ładującego, wirusy pasożytnicze, wirusy wieloczęściowe, wirusy towarzyszące i wirusy sprzę­gające. Granice między tymi kategoriami nie są wyraźne; na przykład wirusy towarzyszące

i łączące mogą być uważane za szczególne przypadki wirusów pasożytniczych.

Wirusy sektora ładowania

Wirusy sektora ładowania (ładującego, inicjującego) zmieniają zawartość albo głównego sektora ładowania, albo sektora ładowania DOS-a, zależnie od rodzaju wirusa i dysku, zwykle zastępując właściwą zawar­tość swoją własną wersją. Oryginalna wersja modyfikowanego sektora jest na ogół przechowywana gdzie indziej na dysku tak, żeby wersja wirusowa była wykonywana pierwsza. Zwykle ładuje ona pozostałą część kodu do pamięci, poprzedzając wykonanie oryginalnej wersji sektora ładowania. W ten sposób wirus rezyduje na stałe w pamięci dopóki komputer jest wyłączony.

Wirusy sektora ładowania są rozpowszechniane przez fizyczną wymia­nę każdego nośnika, który może być wykorzystany do uruchomienia sys­temu operacyjnego

(w największej liczbie przypadków przez fizyczną wymia­nę dyskietek). Wskutek tego, rozpowszechniają się powoli. Znajdują one jed­nak programy — konie trojańskie, których funkcją jest tylko zainfekowanie sektora ładowania komputera osobistego i rozpoczęcie infekcji. Znane jako „kroplomierze" powodują rozpowszechnianie wirusów sektora ładowania przez biuletyny elektroniczne, co znacznie zwiększa zdolność roz­przestrzeniania się wirusów sektora ładowania i szybkość, z jaką wirus może przenosić się na duże odległości.

Komputer osobisty zostaje zainfekowany wirusem sektora ładowania tylko wtedy, gdy użytkownik (przypadkowo) zainicjuje działanie systemu z za­infekowanego dysku. Całkowicie bezpieczne jest włożenie zainfekowanej dys­kietki do kieszeni napędu

i skopiowanie z niej danych (używając polecenia COPY).. Komputer osobisty nie zostanie zainfekowany chyba, że jest urucha­miany, gdy zainfekowana dyskietka znajduje się

w kieszeni napędu A. Jednak, nie powinno być użyte polecenie DISKCOPY ponieważ jest to kopiowanie odwzorowujące, które również dobrze skopiuje kod wirusa.

Mechanizm działania wirusa sektora ładowania wykorzystuje zwykle trzy róż­ne składniki:

Sektor ładowania - zastępowany przez wersję zainfekowaną; w ten spo­sób wirus uzyskuje dostęp.

Jeden poprzednio nie wykorzystany sektor - dla zapamiętania oryginal­nego sektora ładowania.

Pewna liczba poprzednio nie wykorzystanych sektorów - gdzie jest

przechowywana większość programu wirusowego.

Wirusy pasożytnicze

Wirusy pasożytnicze modyfikują zawartość plików COM i (lub) EXE. Dołą­czają się one do pliku pozostawiając nienaruszoną większość programu. Przebieg wykonywania zostaje odwrócony w taki sposób, aby program wirusa był wykonywany jako pierwszy. Po wykonaniu programu wirusa na­stępuje wykonanie oryginalnego programu, w większości przypadków w zwyk­ły sposób. Dodatkowy czas wykonania, związany z wirusem, jest zwykle nie­zauważony przez użytkownika. Niektóre wirusy dołączają się na końcu orygi­nalnego pliku, inne włączają się na początku, niektóre robią to w obu miejs­cach, a jeszcze inne włączają się w środku pliku.

Infekcja programu wirusem pasożytniczym

Wirusy pasożytnicze rozprzestrzeniają się za pośrednictwem każdego nośnika, który może być użyty do przechowywania lub przekazywania programu wykonywalnego, takiego jak: dyskietki, taśmy, sieci itp. Ogólnie infekcja się rozprzestrzenia, gdy zainfekowany program jest wykonywany.

Jest szczególnie istotne, aby kod wirusa był wykonywany przed zainfeko­wanym programem. Wykonywanie wirusa ma ten sam poziom przywileju, co program oryginalny, i raz uruchomiony może dokonać wszystkiego: samoodtwarzania, zainstalowania się

w pamięci, wykonywania efektów ubocznych itp.

Większość wirusów pasożytniczych, jak, rozprzest­rzenia się podczas ładowania

i wykonywania innego programu (niezainfekowanego). Taki wirus, rezydujący w pamięci, najpierw sprawdza czy już nie na­stąpiła infekcja w programie. Jeżeli program nie jest jeszcze zainfekowany, to go zainfekuje. Jeżeli jest już zainfekowany, następna infekcja jest niepotrzebna (mimo to, niektóre wirusy pasożytnicze, jak Jerusalem, infekują wielokrotnie do nieskończoności).

Wirusy pasożytnicze, które nie rezydują w pamięci, nie mogą się w niej same zainstalować, lecz rozpowszechniają się znajdując pierwszy niezainfekowany program na dysku i infekują go. Jednym z przykładów takiego wirusa jest Vienna.

Wirusy wieloczęściowe

Takie wirusy infekują pliki COM i EXE (jak wirusy pasożytnicze) równie dobrze jak główny sektor ładujący (jak wirusy sektora ładującego). Przez wy­korzystanie „lepszego z dwóch światów" ich możliwości samoodtwarzania są znacznie większe niż wtedy, gdy używany jest tylko jeden sposób. Niewiele istniejących obecnie wirusów wieloczęściowych powoduje nieproporcjonalnie dużą liczbę infekcji.
Dysk zainfekowany wirusem wieloczęściowym.

Wirusy wieloczęściowe rozprzestrzeniają się przez fizyczną wymianę wszelkich nośników, które mogą być użyte do inicjacji systemu (w najwięk­szej liczbie przypadków przez fizyczną wymianę dyskietek), jak również przez wszystkie nośniki, które mogą być wykorzystane do przechowywania lub przekazywania procedur wykonywalnych, takie jak dyski, taśmy i sieci. Wirus staje się aktywny, gdy komputer osobisty jest inicjowany z zainfekowa­nego dysku lub gdy jest wykonywany zainfekowany program.

Szybkość rozpowszechniania się wirusów wieloczęściowych jest podob­na do szybkości wirusów pasożytniczych, ponieważ mogą być łatwo załadowa­ne do biuletynów elektronicznych i w ten sposób rozprzestrzeniać się prędko na duże odległości.

Wirusy towarzyszące

Wirusy towarzyszące wykorzystują tę właściwość MS-DOS-a, że gdy w katalo­gu występują dwa programy o tej samej nazwie, to system operacyjny wykonu­je plik COM przed plikiem EXE.

Wirus towarzyszący tworzy plik COM o tej samej nazwie co plik EXE, który ma być zainfekowany, umieszczając w nim swój własny kod. Gdy użyt­kownik wczyta nazwę programu, system operacyjny wykona COM, co spowo­duje wykonanie poleceń programu wirusowego i, w następstwie, załadowanie i wykonanie pliku EXE. Wirus nie powoduje żadnych zmian w zawartości „zainfekowanego" pliku EXE.

Bardziej wyszukane wirusy towarzyszące etykietują towarzyszące pliki COM atrybutem DOS-a „hidden” (ukryty), co powoduje, że nie są one wykazywane w wydruku katalogu. Jest to jednak też gwoździem do trumny tych wirusów, ponieważ polecenie COPY DOS-a nie kopiuje plików ukrytych i w ten sposób wirus zaprzecza pierwszej zasadzie rozpowszechniania: kopiowania plików wykony­walnych przez użytkownika.

Wirusy towarzyszące rozprzestrzeniają się przez każdy nośnik, który może być użyty do przechowywania i przenoszenia procedur wykonywal­nych (ale trzeba uwzględnić zamieszczony wyżej komentarz o plikach ukrytych). Wirus uaktywnia się, gdy jeden z jego programów COM jest wykonywany.

Niewątpliwe jest to, że w przyszłości wirusy towarzyszące stworzą naj­większe zagrożenie.

Wirusy sprzęgające

Wirusy sprzęgające działają przez dołączenie wskaźnika pierwszego JAP-a ka­talogu zapisu każdego pliku wykonywalnego do pojedynczego JAP-a zawiera­jącego kod wirusa. Oryginalny numer pierwszego JAP-a jest zachowywany w nieużywanej części zapisu katalogu .

Wirusy sprzęgające są rozpowszechniane przez dowolny nośnik, który może być użyty do przechowywania lub przenoszenia procedur wykony­walnych. Komputer osobisty może zostać zainfekowany, gdy jest wykonywa­ny zainfekowany program.

Uboczne efekty wirusów

Efekty uboczne wirusa (albo „ładunek użyteczny" wirusa) są zwykle pierw­szym wskaźnikiem dla użytkownika, że jego komputer osobisty został zain­fekowany.

Zwykle jest to część najłatwiejsza do zaprogramowania i również najłat­wiejsza do zmiany. Istnieje wiele przykładów mutacji wiru­sów, mających całkowicie zmienione efekty uboczne w stosunku do oryginału (np. Cascade-format i Cascade).

Efekty uboczne wirusa mogą być uciążliwe, drażniące (takie jak piłka podskakująca

w Italian), modyfikujące dane (jak wirus Dark Ayenger), a nawet niszczące je (Michelangelo). Są one całkowicie otwarte na wyobraźnię progra­misty. Przy stosowanej obecnie praktyce, polegającej na tworzeniu kopii zapa­sowych służących zabezpieczeniu danych przed zniszczeniem przez wirusa, naj­poważniejszym zagrożeniem są wirusy, które powodują stopniowe i przypad­kowe psucie danych. Zanim użytkownik stwierdzi, że nastąpiło ich naruszenie, wszystkie kopie mogą być już zepsute.

Profilaktyka antywirusowa

Regularne i solidne sporządzanie kopii rezerwowych

Ważne jest, aby były dostępne kopie rezerwowe nośników danych. Jest to istotne nie tylko w przypadku ataku niszczącego wirusa, ale również w razie jakiejś innej awarii urządzenia pamięciowego. W przypadku straty danych system może być odtworzony tak skutecznie jak jest to możliwe.

Kopie rezerwowe powinny być godne zaufania, co oznacza że nie ma sensu sporządzania ich dopóki nie sprawdzono, że rzetelność danych nie została naruszona do czasu sporządzania kopii rezerwowej. Powinno sieje badać także w regularnych odstępach czasu przez całkowitą odnowę systemu, aby upewnić się, że można odtworzyć aktualne dane.

Należy pamiętać, że szereg wirusów, jak Dark Ayenger i Nomenklatura stopniowo niszczą dane przechowywane na dyskach. Jeżeli infekcja nie jest zauważona przez dłuższy czas,

a środki sporządzania kopii rezerwowej są po­nownie używane, może powstać sytuacja, w której wszystkie kopie jednego lub więcej plików zostaną uszkodzone i będą nie do odzyskania. Powszechna stra­tegia używania cyklicznie 3. zestawów nośników nie jest idealną strategią spo­rządzania kopii rezerwowych. Nośniki powinny być regularnie archiwowane, to jest przechowywane w bezpiecznym miejscu i nie używane ponownie. Częs­totliwość archiwowania zależy od rodzaju danych przechowywanych w kom­puterze osobistym; oczywiście, większa częstotliwość wymaga większej liczby nośników pamięci.

Zabezpieczona przed zapisem dyskietka systemowa

Zabezpieczona przed zapisem dyskietka systemowa powinna być przygotowa­na na przyszłość i zawierać wszystkie pliki systemowe, a ponadto AUTOEXEC.BAT, CONFIG.SYS i wszystkie inne pliki systemowe czy programy ob­sługi urządzeń takie, jak ANSI.SY. Zapamiętajmy, że CONFIG.SYS zwykle odwołuje się do innych plików, które ładuje się do pamięci zanim system zostanie zainicjowany przez dyrektywy takie, jak ,,DEVICE == nazwa pliku". Wszystkie potrzebne pliki powinny być skopiowane na dyskietce, a CON­FIG.SYS zapisany na dyskietce powinien być zmodyfikowany (w razie konie­czności), aby zapewnić, że odnosi się on do plików na dyskietce, a nie do oryginalnych kopii zapisanych na twardym dysku.

Jeżeli komputer zostanie zainfekowany omawiana dyskietka może być użyta do czystego załadowania komputera. Da to pewność, że komputer bę­dzie sprawdzany przez ,,czysty" system operacyjny, nie dający wirusowi moż­liwości przejęcia sterowania i stosowania technik utajniania takich jak przechwytywanie przerwań.

Dysk systemowy musi być zabezpieczony przed zapisem; jest to za­bezpieczenie sprzętowe przed modyfikacjami wszelkich informacji na dysku.

Plan postępowania wypadkowego

Plan postępowania, które będzie wprowadzone w życie w przypadku ataku wirusa, jest zwykle częścią ogólnego planu postępowania w wypadku zagroże­nia instytucji i powinien zawierać informacje na tematy:

• osób w instytucji odpowiedzialnych za działanie w razie pojawienia się wiru­sa i ich zastępców,

• konsultantów(tek) spoza instytucji, których(e) można wezwać na pomoc w razie ataku wirusa,

• dokładnego postępowania dla odizolowania zainfekowanych dysków, kom­puterów

i sieci,

•postępowania służby informacyjnej dla zapobieżenia nieautoryzowanym przeciekom

o ataku rozpowszechnianym poza instytucją.

Zasady higieny

Przestrzeganie zasad higieny jest na pewno najbardziej skutecznym sposobem zapobiegania atakowi wirusa.

Każdy program wykonywalny, który jest uruchamiany na komputerze powinien być traktowany podejrzliwie. Zestaw podanych reguł powinien zmie­rzać do przeciwdziałania drogom i metodom wnikania wirusa i powinien zawierać następujące zalecenia:

• Nie używać oprogramowania pirackiego. Takie działanie jest, nie tylko niele­galne

w większości krajów, ale także niesie wielkie ryzyko infekcji.

• Nie używać oprogramowania „rozwijanego" (ang. „pulled down") z biulety­nów elektronicznych. Nadmiernie wiele biuletynów elektronicznych oferuje bezpłatnie oprogramowanie do załadowania, lecz w większości przypadków kontrola tych programów i ich pochodzenia jest zbyt słaba. Możliwość wprowadzenia przez nie wirusa jest znaczna.

• Nie używać programów udziałowych (ang. shareware). Kopia takiego pro­gramu może być 10. lub 50. kopią i ryzyko, że program zbierał wirusy zanim dotarł do Użytkownika jest znaczne.

• Nie używać programów ogólnie dostępnych (ang. public domain). Problemy związane

z ich rozprowadzaniem, a w następstwie ryzyko wirusów są podob­ne jak dla programu udziałowego.

• Nie używać programów rozsyłanych przez czasopisma komputerowe. Są one nie tylko potencjalnymi nośnikami wirusów, ale, ze względu na złą jakość, mogą powodować niewyjaśnione zawieszenia, konflikty i inne problemy.

• Mieć się na baczności przed oprogramowaniem diagnostycznym stosowa­nym przez inżynierów serwisowych. Należy pytać, czy używają oni oprogramowania antywirusowego i przeszukać swoje dyski na znane wirusy, zanim zaczniemy go ponownie używać.

• Używać tylko programów pochodzących od producentów o dobrej reputacji. Uznany producent wprowadzi procedury bezpieczeństwa antywirusowego w celu zapewnienia, że jego oprogramowanie jest przy wysyłaniu wolne od wirusów. Oprogramowanie powinno być dostarczane na dyskietkach na stałe zabezpieczonych przed zapisem, co znacznie zmniejsza możliwość zainfekowania dyskietki po opuszczeniu zakładu producenta. Foliowane (termokurczliwe) opakowanie oprogramowania lub umieszczenie oprogramo­wania w plombowanej kopercie, powinno być jednoznaczne z faktem, że nabywca jest pierwszą osobą korzystającą z tej kopii oryginalnego dysku. Mimo to, są przypadki pośredników manipulujących przy plombowanym oprogramowaniu.

„BRUDNY" komputer osobisty

Brudny komputer osobisty jest urządzeniem fizycznie izolowanym, nie dołą­czonym do sieci, które może być używane do wypróbowywania nowego oprog­ramowania, grania w gry komputerowe i ogólnie do wszystkiego, czego wyko­nywanie na codziennie używanym sprzęcie mogłoby być niebezpieczne.

Pracownicy powinni być zachęcani do używania brudnego komputera dla wypróbowywania „nieroboczego" oprogramowania pochodzącego z ze­wnątrz, włączając w to dyskietki demonstracyjne i gry. Żadna praca firmy nie powinna być nigdy wykonywana na tym komputerze i żadna dyskietka używa­na w brudnym komputerze nie może być użyta w żadnym innym komputerze. W celu skontrolowania urządzenia należy uruchamiać oprogramowanie an­tywirusowe tak często, jak tylko jest to możliwe.

Taka koncepcja brudnego komputera jest potężnym narzędziem przeciw­ko wirusom, ale może być trudna do przełknięcia dla kierownictwa, jeżeli budżet i środki są ograniczone. Ponadto, w wielu wypadkach, wyznaczenie brudnego komputera osobistego może być traktowane jako bezpośrednie zaproszenie i za­chęta do przynoszenia wątpliwych dyskietek do instytucji. Podjęta decyzja czy stosować brudny komputer, czy też nie, zależy od wielu czynników.

Komputer osobisty do kwarantanny

Komputer osobisty służący do kwarantanny jest osobnym urządzeniem, nie dołączonym do sieci i będącym pod staranną kontrolą konfiguracji. Jest uży­wany wyłącznie do uruchamiania oprogramowania do poszukiwania wirusów we wszystkich dyskietkach przybywających do instytucji. Jego działanie przypomina wartownika w wojskowych koszarach. Tylko dys­kietki, które zostały oczyszczone z podejrzeń są przepuszczane. Dyskietka oczyszczona może być swobodnie stosowana w instytuci.Używanie komputera kwarantannowego jest dzisiaj podstawą postępo­wania antywirusowego w wielu dużych instytucjach. Sukcesy zależą głównie od tego, czy instytucja jest w stanie przeprowadzić kontrolę wszystkich przyby­wających dyskietek. Wyniki autoryzacji dyskietek powstają wtedy, gdy nie jest możliwe używanie na komputerach instytucji dyskietek dopóki nie zostaną sprawdzone i elektronicznie zaetykietowane.

Norton Ghost 2002

I. Instalacja programu.

Po włożeniu płyty do napędu CD-ROM, na ekranie pojawi się okno instalatora.

1. Wybieramy opcję Install Norton Ghost 2002.

2. W następnym oknie od razu klikamy Next.

3. Akceptujemy licencję.

4. Podajemy informacje o użytkowniku.

5. Określamy lokalizację, w której zostanie zainstalowany program i klikamy Install.

6. Po zakończonej instalacji można jeszcze w następnym oknie zarejestrować swój program przez internet.

II. Przygotowanie do pracy.

Tworzenie dyskietki z obsługą nagrywarki.

1. Umieszczamy pustą dyskietkę w stacji dyskietek.

2. Uruchamiamy Norton Ghost Boot Wizard. Następnie wybieramy opcję Boot Disk with CD-R/RW. LPT and USB support. Klikamy Dalej.

3. W następnym oknie włączamy opcję Include Adaptec SCSI Drivers. Jeżeli posiadamy nagrywarkę, która współpracuje z komputerem za pomocą portu USB lub LPT należy włączyć stosowną opcję w oknie Peer-to-peer Options. Klikamy Dalej.

4. Trzecie okno służy do wyboru z jakiego systemu chcemy skorzystać przy tworzeniu dyskietki. Do wyboru mamy preferowany przez firmę Symantec, darmowy PC-DOS lub możemy w skrajnych przypadkach skorzystać z opcji Get MS-DOS.

• Jeżeli chcemy przygotować dyskietkę z systemem PC-DOS, włączamy opcję Use PC-DOS i klikamy Dalej.

• Aby utworzyć dyskietkę startową z MS-DOS, musimy przygotować dodatkową dyskietkę pod kontrolą tego systemu - może być systemowa dyskietka, którą można przygotować za pomocą opcji narzędzia dostępnego w Panelu Sterowania. Klikamy przycisk Get MS-DOS. W nowym oknie przyciskamy OK. Teraz nastąpi skopiowanie danych systemowych do katalogu i zostanie uaktywniona opcja Use MS-DOS. Po jej zaznaczeniu klikamy Dalej.

5. Następne okno służy do określenia lokalizacji, w której znajduje się plik programu. Za pomocą przycisku Browse należy odszukać ten plik. Pole Parameters powinno zostać puste.

6. Teraz musimy się zdecydować, czy dyskietka przed skopiowaniem na nią danych powinna być sformatowana. Po zaznaczeniu odpowiednich opcji klikamy Dalej.

7. W kolejnym oknie mamy możliwość podglądnięcia zawartości plików autoexec.bat

i config.sys. Po wciśnięciu Dalej rozpocznie się przygotowywanie dyskietki.

8. W nowo otwartym oknie odpowiedzialnym za formatowanie dyskietki klikamy przycisk Rozpocznij. Po zakończeniu formatowania na ekranie zostanie wyświetlony komunikat. Klikamy OK. a następnie zamykamy okno programu do formatowania.

9. Teraz rozpocznie się kopiowanie plików na dyskietkę, po czym zostanie wyświetlone okno zawierające stosowny komunikat.

10. Poniżej widać okno, które jest wyświetlane po stworzeniu dyskietki. Jeżeli chcemy utworzyć jeszcze jedną dyskietkę musimy tylko kliknąć przycisk Start Again, w innym przypadku kończymy poprzez wciśnięcie przycisku Finish.

Tworzenie dyskietki z obsługą napędu CD-ROM.

1. Czystą dyskietkę umieszczamy w stacji.

2. Uruchamiamy kreatora tworzenia dyskietki - Norton Ghost Boot Wizard, a następnie wybieramy trzecią opcję z listy - CD-ROM Boot Disk.

3. Dalej postępujemy zgodnie z instrukcjami zawartymi w opisie tworzenia dyskietki zobsługą nagrywarki.

III. Tworzenie nowego obrazu partycji.

Aby przygotować obraz partycji będziemy potrzebować utworzoną wcześniej dyskietkę

z obsługą napędu CD-ROM. Startujemy Komputer z tej dyskietki.

Po uruchomieniu programu na monitorze pojawi się ekran powitalny z informacjami

o posiadanej wersji. Klikamy OK.

Pojawi się nam kolejne okno.

W celu utworzenia obrazu partycji z menu Local należy wybrać opcję Partition,

a następnie To Image.

Następne okno służy do wyboru dysku, na którym znajduje się partycja, której obraz chcemy zrobić. Wybieramy dysk i zatwierdzamy OK.

Teraz zaznaczamy tę właściwą partycję.

W następnym oknie dialogowym określamy lokalizację obrazu. W polu Look in ustawiamy inną partycję niż ta, której obraz tworzymy. W polu File Name wpisujemy nazwę obrazu. Dodatkowo, poniżej tego pola można umieścić opis obrazu. Na końcu trzeba jeszcze kliknąć przycisk Save.

Teraz w małym okienku będziemy mieli możliwość wyboru rodzaju kompresji tworzonego obrazu.

• No - brak kompresji,

• Fast - Słaba kompresja,

• High - Mocna kompresja.

Ostatnie okno dialogowe zawiera pytanie, czy chcemy sporządzić obraz partycji wraz

z informacjami potrzebnymi do późniejszego odzyskania całej partycji, czy też anulować tę operację. Jeśli wybierzemy opcję Yes, to powstanie obraz partycji wraz z wpisami do MBR dysku. Przy odtwarzaniu takiego obrazu na dysku powstanie nowa partycja o takim samym rozmiarze jak jej oryginał. Natomiast opcja No pozwoli na zaniechanie dalszych działań.

Kolejne okno przedstawia zawartość ekranu, jaki będzie widoczny podczas tworzenia obrazu. Znajduje się w nim: pasek postępu, i pola zawierające informacje na temat szybkości tworzenia, megabajtach już dodanych do obrazu, pozostałych megabajtach, czasu jaki upłynął od rozpoczęcia całego procesu oraz czasu pozostałego do zakończenia.

Pod tymi wiadomościami umieszczone są informacje o aktualnie tworzonym obrazie partycji.

Okno z komunikatem oznajmiającym koniec procesu tworzenia obrazu zawiera przycisk Continue, po naciśnięciu którego powrócimy do głównego okna programu Norton Ghost.

IV. Odtwarzanie istniejącego obrazu partycji.

Po uruchomieniu się Ghosta z menu musimy wybrać opcję Local/Partition/From image.

Nowo otwarte okno służy do określenia lokalizacji już istniejącego obrazu.

W polu znajdującym się najwyżej wybieramy dysk (partycję) z danym plikiem,

w głównym polu zaznaczamy ten plik. Po wykonaniu tej procedury naciskamy Open

i przechodzimy dalej.

W kolejnym oknie musimy wybrać z listy dysk, na którym ma być odtworzona partycja

i kliknąć OK.

A teraz docelową partycję na wskazanym wcześniej dysku.

Pozostaje nam jedynie potwierdzić odtworzenie partycji przez naciśnięcie Yes, zostanie wtedy odtworzona cała partycja wraz z informacjami o jej rozmiarze i strukturze. Operacja ta definitywnie usunie starą partycję z dysku. Natomiast naciśnięcie No spowoduje anulowanie całej operacji.

Na ekranie pojawi się dobrze nam już znane okno dialogowe informujące o postępie dokonywanej operacji. O zakończeniu zostaniemy powiadomieni poprzez wyświetlenie odpowiedniego komunikatu na ekranie.

Wystarczy kliknąć Restart Computer i wyjąć dyskietkę z Norton Ghostem ze stacji dyskietek.

V. Obraz dysku

Tworzenie nowego obrazu całego dysku

Najpierw należy uruchomić komputer z dyskietki z obsługą napędu CD-ROM i po załadowaniu się głównego okna Norton Ghosta z menu trzeba wybrać opcję Local/Disk/To Image

Następne okno zawiera wykaz dostępnych dysków twardych w komputerze. Musimy wskazać to urządzenie, którego obraz chcemy przygotować. Po zaznaczeniu dysku zatwierdzamy wybór OK.

Następnie postępujemy identycznie jak podczas opisanej wcześniej operacji tworzenia obrazu partycji.

Odtwarzanie istniejącego obrazu dysku

Po uruchomieniu komputera z dyskietki z programem Norton Ghost, z głównego menu wybieramy opcję Local/Disk/From Image.

W następnym oknie wskazujemy plik obrazu dysku w opisany już wcześniej

sposób.

Teraz pozostaje tylko wskazać dysk na którym ma być odtworzona zawartość obrazu. Ta czynność też była już wcześniej opisywana.

Po wykonaniu tych czynności na ekranie pojawi się kolejne okno, za którego pomocą można zmieniać pewne wartości. Chodzi tutaj o pole New size. Po kliknięciu tego pola możemy zmieniać rozmiar partycji.

Wartość nowej, pomniejszonej partycji nie powinna być mniejsza niż liczba znajdująca się w polu Data size.

Po określeniu nowych rozmiarów partycji możemy sprawdzić, jak wyglądają wartości

w podsumowaniu znajdującym się pod listą partycji. Dzięki temu dowiemy się ile miejsca zostało przydzielone na dysku. Po zakończeniu całego procesu będzie można za pomocą Fdiska zagospodarować tę przestrzeń tworząc nową partycję.

Teraz na ekranie pojawi się okno w którym musimy potwierdzić odtwarzanie dysku

z obrazu. Po kliknięciu Yes nastąpi przenoszenie danych.

Po zakończeniu procedury pozostanie nam jeszcze kliknąć Restart Computer i przeładować go.

VI. Klonowanie dysków i partycji

Klonowanie wybranej partycji

Tradycyjnie uruchamiamy program z dyskietki z obsługą CD-ROM.

Teraz wybieramy z menu opcję Local/Partition/To partition.

Teraz musimy wpisać numer licencji. Numer ten jest widoczny w dolnej części okna powitalnego Norton Ghosta.

Kolejne okno odpowiada za wskazanie dysku na którym znajduje się źródłowa partycja.

Kolejny etap przenoszenia partycji to wybór partycji źródłowej.

Skoro znaleźliśmy już partycję źródłową, to teraz przyszła pora na wskazanie urządzenia, na które chcemy przenieść dane. Do tego służy pole z poniższego rysunku. Wskazujemy dysk, na którym ma znaleźć się docelowa partycja.

Teraz na liście musimy wskazać odpowiednią partycję i wybór zatwierdzić za pomocą przycisku OK.

Jeżeli jesteśmy pewni, że wszystko jest poustawiane poprawnie w kolejnym oknie przyciskamy Yes i nastąpi przenoszenie danych.

Proces ten będziemy mogli obserwować na ekranie monitora. Po zakończeniu korzystamy z przycisku Restart Computer i wszystko jest już gotowe.

Klonowanie całego dysku twardego.

Po wystartowaniu komputera z dyskietki startowej z menu wybieramy opcję Local/Disk/To Disk.

Następnie postępujemy identycznie jak przy klonowaniu partycji, aż do momentu, kiedy ukaże się okno zatytułowane Destinations Drive Details.

W oknie tym, w polu oznaczonym New size musimy wpisać nowy rozmiar. Oczywiście

w przypadku, gdy przenoszonych jest kilka partycji, to na liście będzie więcej wpisów

i każdy z nich można dowolnie zmodyfikować. Należy jednak pamiętać, by śledzić zawartość podsumowania i rozmiar nowych partycji. Zmiany zatwierdzamy za pomocą przycisku OK.

Dalej należy postępować jak w przypadku opisanego wcześniej klonowania partycji.

VII. Nagrywanie obrazów bezpośrednio na płyty CD-R

i CD-RW.

Tym razem musimy uruchomić komputer z dyskietki, którą wcześniej utworzyliśmy,

i która obsługuje nagrywarkę CD-R i CD-RW.

Po uruchomieniu się Norton Ghosta należy postępować dokładnie tak samo, jak to miało miejsce w przypadku tworzenia obrazu partycji lub dysku aż do chwili gdy na ekranie pojawi się następujące okno:

W polu oznaczonym strzałką musimy wskazać napęd nagrywarki (urządzenie to jest poprzedzone popularnym znakiem „małpy” - @)

Po wybraniu napędu nagrywarki od razu zostanie wpisana nazwa pliku. Można ją zmienić, lub kliknąć Save.

Kilka następnych okien znowu będzie wyglądało tak, jak to miało miejsce przy tworzeniu obrazów partycji i dysków twardych.

Na końcu całego procesu pojawi się okno, jak poniżej.

Znajduje się tutaj pytanie o to, czy chcemy, aby nagrana płyta CD była płytą startową. Aby utworzyć taką płytę na ciskamy Yes. Zanim to jednak nastąpi w stacji dyskietek musi znajdować się musi koniecznie znaleźć się dyskietka, obsługująca napęd CD-ROM (dyskietka startowa Norton Ghost, tworzona podczas przygotowania do pracy). Należy uważać aby nie pomylić dyskietek, bo całość nie będzie działać poprawnie i nie będzie możliwe odtworzenie obrazu z płyty CD, ponieważ napęd CD-ROM nie będzie widoczny po uruchomieniu komputera z płyty CD przygotowanej na podstawie innej dyskietki.

Po kliknięciu Yes zostaniemy jeszcze raz zapytani o to czy w stacji jest umieszczona właściwa dyskietka. Po upewnieniu się, że tak właśnie jest wybieramy Yes.

W następnym komunikacie znajduje się liczba odpowiadająca liczbie potrzebnych płyt CD do nagrania obrazu. Jeśli posiadamy wystarczającą liczbę płyt klikamy Yes.

Teraz rozpocznie się zapis danych na płycie CD. Program automatycznie przeprowadzi podział obrazu na poszczególne płyty CD i w odpowiednich momentach poprosi o zmianę płyty w napędzie nagrywarki.

Tradycyjnie po zakończeniu procesu zapisu zostaniemy powiadomiony za pomocą stosownego komunikatu, który pojawi się na ekranie.

W celu odtworzenia zawartości partycji lub dysku z obrazu, który znajduje się na płycie CD, wystarczy, że uruchomimy komputer z tej płyty. Jeżeli nie przygotowaliśmy płyty startowej, to komputer musi wystartować z dyskietki z obsługą CD-ROM. Dalsza część postępowania nie różni się niczym od tego, co napisane jest w rozdziałach poświęconych przywracaniu obrazów z partycji czy dysków twardych, dlatego w razie problemów należy właśnie do nich się odwołać.

Drive Image 2002

I. Instalacja Programu.

Aby zainstalować program należy postępować według instrukcji:

1. Po pojawieniu się interfejsu instalatora wybieramy opcję Install.

2. Przy pierwszym ekranie klikamy przycisk Next.

3. Następne okno służy do wpisywania informacji o użytkowniku, firmie oraz numeru seryjnego. Pod numerem należy wybrać jedną z dwóch opcji, które określają czy

z zainstalowanego programu mogą korzystać różni użytkownicy (opcja pierwsza), czy tylko jedna osoba (druga opcja).

Po wprowadzeniu tych danych klikamy Next.

4. Kolejny etap instalacji to licencja. Klikając przycisk Yes zgadzamy się z jej warunkami.

5. Teraz musimy wybrać miejsce zainstalowania programu za pomocą opcji Browse.

6. Następnie wybieramy składniki, które mają zastać zainstalowane. Domyślnie ustawione są dwie pierwsze opcje, natomiast w zależności od posiadanego sprzętu można dodatkowo włączyć instalację pozostałych pozycji.

7. W kolejnym oknie mamy możliwość zmiany nazwy pod jaką będzie widziany w menu Start/Programy. Po kliknięciu Next rozpocznie się kopiowanie plików.

8. Teraz na ekranie pojawi się okno z pytaniem o to, czy chcemy utworzyć dyskietki ratunkowe. Dyskietki takie będą potem potrzebne, więc klikamy opcję Yes, I would like to create these diskettes.

9. Kolejne okno zawiera listę dodatkowych komponentów, które mają znaleźć się na dyskietkach.

10. Wkładamy pustą dyskietkę i klikamy OK.

11. Instalator poprosi jeszcze o umieszczenie drugiej czystej dyskietki. Czynimy to

i klikamy OK.

12. Pozostaje nam jeszcze tylko kliknąć Finish i instalacja zakończana.

II. Tworzenie obrazu partycji

W celu utworzenia obrazu partycji należy wybrać opcję Create Image. W nowym oknie ukaże się zestaw opcji przydatnych do utworzenia obrazu.

Z lewej strony znajduje się zestaw kilku zakładek, którymi będziemy się posługiwać przy tworzeniu obrazu. Pierwsza nosi nazwę Overview i stanowi podgląd ustawień, jakie przewidziano dla przygotowywanego obrazu.

Zawartość opcji w zakładce Overview:

• Selected Drives - wybrany dysk, na którym znajduje się partycja przeznaczona do archiwizacji,

• Image file location - lokalizacja, w której zostanie utworzony plik obrazu,

• Image options - zestaw opcji odpowiedzialnych za właściwości tworzonego obrazu:

• Compression level - stopień kompresji obrazu,

• Password protected - ochrona obrazu za pomocą hasła,

• Split image into multiple files - podział obrazu na mniejsze pliki,

• Check for file system error - sprawdzanie plików pod kątem występowania błędów,

• Verify Disk Vrites - sprawdzanie zapisu na dysku,

• Verify image contents - sprawdzanie poprawności obrazu.

Zmiany stanu poszczegolnych opcji dokonujemy za pomocą zakładki Options, znajdującej się w dolnej części lewej kolumny.

W zakładce Select Drives należy wskazać partycję, której obraz ma być sporządzony.

Poszczególne dyski oznaczone są za pomocą podkreślonego słowa Disk1, disk2 itd. Pod oznaczeniem każdego dysku znajdują siępartycje dostępne na tym urządzeniu.

Pod wykazem partycji i dysków umieszczono podsumowanie. Pierwsza opcja zawiera informacje o tym, ile zajmują wszystkie dane na zaznaczonych partycjach, natomiast druga, przewidywalny rozmiar pliku obrazu.

Teraz wracając do zakładki Overview, można sprawdzić, ile miejsca zajmie obraz zaznaczonej partycji w zależności od rodzaju kompresji.

Teraz przyszła pora na to, aby określić lokalizację dla pliku obrazu. Klikamy zakładkę Select Destination.

W największym polu wskazujemy docelową partycję, na której zostanie zapisany plik obrazu. Poniżej wpisujemy nazwę dla tworzonego pliku. Na liście dostępnych dysków nie ma partycji, której obraz chcemy sporządzić, więc pomyłka jest wykluczona. Jeszcze poniżej można wpisać opis obrazu.

Proces tworzenia obrazu rozpocznie się po kliknięciu przycisku Finish.

Na ekranie zostanie wyświetlone okno z informacją o tym, że program jest gotowy do wykonania operacji. Klikamy Yes.

Teraz nastąpi przeładowanie komputera, który po chwili uruchomi się automatycznie.

Na rysunku poniżej przedstawiony jest ekran podczas tworzenia obrazu.

W górnej części znajduje się pole zawierające wykaz czynności, zaplanowanych do wykonania. Poniżej widzimy kilka opcji i wartości obok nich. Pierwsza opcja pokazuje, ile MB danych zostało już zapisanych w obrazie. Natomiast druga - szybkość z jaką następuje kopiowanie danych do obrazu. Ostatnia opcja zawiera informacje na temat tego, ile czasu pozostało do zakończenia tworzenia obrazu.

Poniżej znajdują się dwa paski postępu. Pierwszy przedstawia postęp kopiowania danych, natomiast drugi - postęp tworzenia całego obrazu.

Po zakończeniu tworzenia obrazu komputer zostanie automatycznie zrestartowany i na ekranie pojawi się używany system operacyjny.

III. Odtwarzanie partycji z obrazu.

Sposób pierwszy

Sposób ten należy stosować w przypadku gdy do dyspozycji mamy sprawny system operacyjny wraz z zainstalowanym programem Drive Image, a więc do odtwarzania partycji, która nie jest partycją systemową.

W głównym oknie programu zaznaczamy opcję Restore Image.

Zawartość zakładki Overview:

• Resize partition to fill entire space - opcja ta odpowiada za zmianę wielkości odtwarzanej partycji,

• Check for file system error - sprawdza, czy pliki systemowe nie zawierają błędów,

• Skip bad sector chacks - pomija sprawdzanie uszkodzonych sektorów na dysku,

• Verify disk writes - weryfikacja zapisu na dysku,

• Hide drives after restore - ukrywa dysk po jego odtworzeniu,

• Keep original Primary/Logical designation of the drives - opcja ta została opisana dokładnie przy okazji omawiania zakładki Options.

Stan opcji dostępnych na liście zmieniamy za pomocą zakładki Options.

Ważnym polem jest tutaj Restore as. Dostępne są wie opcje:

• Keep original Primary/Logical designation of the drives,

• Restore all drives as logical drives.

Pierwsza odpowiada za przywrócenie danych z obrazu z zachowaniem oryginalnego układu partycji, natomiast druga - przywraca dane z obrazu zawsze jako dysk logiczny.

W zakładce Select Image file musimy wybrać plik obrazu, który chcemy przywrócić.

W górnym oknie wybieramy plik obrazu, a w dolnym konkretną partycję, którą chcemy przywrócić. W dolnym oknie wyświetlone są wszystkie partycje, które zawiera ten plik (przy tworzeniu obrazu można zaznaczyć więcej niż jedną partycję).

Teraz klikamy przycisk Select Destination. Tutaj wybieramy miejsce, gdzie ma zostać odtworzony obraz partycji. W programie Drive Image mamy także możliwość usuwania istniejących partycji za pomocą przycisku Delete Partition. Jeżeli omyłkowo skasowaliśmy partycję możemy ją przywrócić (ale tylko przed rozpoczęciem przywracania obrazu) klikając Undo Delete.

Ciekawostką jest również fakt, że bez zbędnego kombinowania można przywrócić dane

w ich oryginalne miejsce - służy do tego opcja Restore to original locations.

Klikamy finish. Pojawią się jeszcze mniejsze okna z informacją, że stara partycja zostanie skasowana - akceptujemy.

Następne okno informuje o tym, że kasowana partycja jest partycją aktywną (o ile taką chcemy skasować). OK. - ustawia nową partycję jako aktywną, Anuluj - nieaktywną.

W następnym oknie wystarczy, że klikniemy przycisk Yes i nastąpi ponowne uruchomienie komputera i odtwarzanie danych. Teraz pojawi się okno opisane wcześniej przy tworzeniu obrazu.

Sposób drugi

Ten sposób stosujemy do odtwarzania partycji systemowej. Do tego będą nam potrzebne wcześniej przygotowane dyskietki (podczas instalacji).

Uruchamiamy komputer za pomocą tych dyskietek. Po uruchomieniu programu na ekranie pojawi się następujące okno:

Aby przywrócić dane z obrazu, wybierz opcję Restore Image.

W następnym oknie, za pomocą przycisku Browse musimy odszukać plik obrazu i klikamy Next.

Następnie wybieramy dysk na który będziemy przywracać dane z obrazu.

W oknie, które się teraz pojawiło możemy, wybrać partycję z zaznaczonego dysku, na którą chcemy przywrócić dane - to najprostsze rozwiązanie.

Jeżeli jednak uznamy, że dotychczasowy układ partycji jest nie do zaakceptowania, to można zmienić rozmiar partycji lub całkowicie ją wykasować.

Aby skasować partycję klikamy na nią a następnie przyciskamy Delete Disk Partitions.

W przypadku zmiany rozmiaru, po zaznaczeniu danej partycji klikamy Resize Source Partitions. Następnie w nowym oknie sprawdzamy, czy jest ona nadal zaznaczona

i wciskamy Resize.

Teraz wpisujemy nowy rozmiar, pamiętając o tym, że musi się on zawierać w granicach dopuszczalnych wartości, określonych parametrami Maximum Size/Minimum Size.

Po powrocie do poprzedniego okna klikamy Accept, następnie Next i kontynuujemy odtwarzanie danych.

Teraz do wyboru mamy dwa tryby odtwarzania danych - szybki (Fast Mode) oraz bezpieczny (Safe Mode). Po wybraniu odpowiedniego trybu klikamy Finish.

Po zakończeniu całego procesu na ekranie pojawi się jeszcze tylko pytanie o to, czy chcesz zobaczyć rezultat odtwarzania danych. Ostatnim krokiem jest naciśnięcie przycisku Close.

IV. Klonowanie całych dysków twardych.

Zaczynamy od uruchomienia programu Drive Image pod MS Windows i w głównym oknie wybieramy opcję Copy Drives.

Nowo otwarte okno jest bardzo podobnedo tych z tworzenia obrazu partycji.

Zakładka Overview niczym się nie różni, od tamtej, więc przechodzimy od razu do zakładki o nazwie Select Drive.

Wskazujemy dysk, który chcemy sklonować i przechodzimy do następnej zakładki - Select Destination.

Kolejny krok to wskazanie dysku, na który chcemy przenieśc zawartość dysku źródłowego (dysk źródłowy można przenieść również na inny dysk, który w części jest zajęty - zamiast zaznaczać dysk docelowy trzeba wybrać opcję Unllocatted space, wtedy zawartość dysku źródłowego zostanie skopiowana na urządzenie docelowe przy zachowaniu danych, które już tam były).

Teraz klikamy Finish. Tradycyjnie na ekranie pojawi się ostrzeżenie, które należy zaakceptować. W kolejnym oknie klikamy przycisk Yes i pojawi się dobrze nam znane okno informujące o postępie kopiowania dysków.

V. Archiwizacja danych na płycie CD-R i CD-RW

Zapis obrazu bezpośrednio na płycie CD-R lub CD-RW

Zaczynamy od wybrania w głównym oknie opcji Create Image.

W zakładce Overview należy zmienić ustawienia programu tak, aby dzielił obraz na mniejsze kawałki. W tym celu klikamy w Options. Następnie zaznaczamy Split image into multiple files, a w polu Size of each file ustawiamy rozmiar używanej przez nas płyty.

Teraz przechodzimy do zakładki Select Drives, aby zaznaczyć odpowiedni dysk lub partycję, której obraz chcemy przygotować.

Jeżeli klikniemy nazwę Disk1 czy też Disk2 to archiwizacji zostanie poddany cały dysk. Natomiast gdy zaznaczymy pole obok wybranej partycji, to wtedy do obrazu trafią tylko zaznaczone partycje.

Przechodzimy do zakładki Select Destination, aby podać miejsce składowania zaznaczonych partycji czy dysku.

W górnym oknie musimy odszukać naszą nagrywarkę i zaznaczyć ją (na liście nie są pokazywane napędy CD-ROM, wiec pomylenie tych sprzętów jest nie możliwe).

Poniżej wpisujemy jeszcze nazwę pliku i ewentualny komentarz, po czym klikamy Finish.

Na ekranie pojawi się okno z pytaniem, „czy chcesz wykonać obraz dysku lub partycji?”. W oknie tym pojawi się równierz informacja o tym, ile program będzie potrzebował czystych płyt.

Po kliknięciu Yes nastąpi przeładowanie komputera, po czym wczytany zostanie program Drive Image i rozpocznie się kopiowanie danych wg. Schematu:

1. Kopiowanie danych na płytę CD.

2. Zamykanie płyty CD.

3. Wysunięcie tacki napędu.

4. Prośba o włożenie następnej płyty do napędu.

5. Rozpoczęcie kolejnego zapisu po kliknięciu przycisku OK.

Czynności te powtarzają się kilka razy, w zależności od ilości płyt CD.

Po zapisaniu ostatniej płyty na ekranie pojawi się podsumowanie i komputer zostanie przeładowany.

Odtwarzanie obrazu z płyty CD-R i CD-RW

W programie Drive Image, podczas zapisu danych na płycie CD-R i CD-RW automatycznie pierwsza z płyt jest nośnikiem startowym.

Aby otworzyć obraz z płyty CD, należy umieścić pierwszy nośnik w napędzie CD-ROM, a BIOS komputera ustawić tak, aby start nastąpił z CD-ROM-u.

Podczas startu komputera z płyty CD zostanie uruchomiony program, a cały proces odtwarzania przebiega podobnie jak to zostało opisane w rozdziale: Odtwarzanie obrazu partycji - sposób drugi.

BHP

I. Środki ochrony przeciwporażeniowej.

Ochrona przeciwporażeniowa w instalacjach i urządzeniach elektrycznych ma na celu niedopuszczenie do przepływu przez ciało człowieka prądu rażeniowego lub ograniczenie czasu przepływu prądu przez szybkie wyłączenie zasilania, aby zapobiec powstaniu groźnych dla zdrowia i życia skutków.

Ochronę przeciwporażeniową można podzielić na trzy grupy:

1. Ochronę przez stosowanie napięć bezpiecznych,

2. Ochranę przed dotykiem bezpośrednim do części czynnych obwodu elektrycznego (ochrona podstawowa),

4. Ochronę przed dotykiem pośrednim do części przewodzących dostępnych, na których

w wyniku uszkodzenia izolacji pojawiło się napięcie dotykowe o wartości mogącej spowodować w danych warunkach środowiskowych przepływ prądu rażeniowego (ochrona dodatkowa).

Zgodnie z przepisami w sprawie ochrony przeciw porażeniowej należy stosować

w zależności od zagrożenia następujące środki:

- Ochronę podstawową,

- Ochronę dodatkową,

Ochrona podstawowa ma zapobiegać:

• Zetknięciu się człowieka z przewodzącymi elementami obwodów elektrycznych, znajdujących się pod napięciem;

• Udzielaniu się napięcia przedmiotom lub elementom przewodzącym, które normalnie nie powinny znajdować się pod napięciem;

• Szkodliwemu działaniu na otoczenie łuku elektrycznego, który mógłby wystąpić przy pracy urządzeń.

Ochrona podstawowa polega, więc przede wszystkim na umieszczeniu elementów znajdujących się pod napięciem poza zasięgiem ręki człowieka, a wiec stosowanie przegród, siatek lub poręczy z materiału izolacyjnego.

Ochrona dodatkowa ma zapobiegać utrzymywaniu się niebezpiecznego napięcia dotykowego. Polega ona na zastosowaniu, poza ochroną podstawową jednego z następujących środków:

• Uziemienia ochronnego;

• Zerowania;

• Sieci ochronnej;

Uziemienia ochronne stanowią najbardziej rozpowszechniony rodzaj ochrony dodatkowej, stosowane do maszyn i urządzeń elektrycznych. Celem stosowania uziemienia ochronnego jest zrównanie potencjału uziemionych przedmiotów z potencjałem ziemi.

Zerowanie może być stosowana w przystosowanych do tego sieciach trójfazowych

o napięciu poniżej 300 V. Polega ono na połączeni dostępnych części metalowych urządzeń z uziemionym przewodem zerowym.

Sieć przewodów ochronnych wolno stosować w urządzeniach przemiennoprądowych

i stałoprądowych niezależnie od napięcia. Wszystkie dostępne części metalowe nie znajdujące się pod napięciem, oraz dostępne metalowe konstrukcje wsporcze i osłony powinny być połączone z przewodem ochronnym.

II. Zagrożenia dla zdrowia człowieka.

Najbardziej znany jest problem uciążliwości wpływu monitora na oczy. Problemy ze wzrokiem to najpowszechniejsza dolegliwość, dokuczająca jednak nie tylko miłośnikom pecetów. "Wśród osób pracujących przy komputerach dominują schorzenia oczu, głównie przewlekłe zapalenia spojówek.

Praktycznie wszystkie współczesne monitory spełniają surowe międzynarodowe standardy, określające dopuszczalne promieniowanie elektromagnetyczne i gamma oraz minimalną częstotliwość poziomego odświeżania obrazu. Użytkownik Windows musi jedynie sprawdzić, czy system poprawnie rozpoznał model monitora i optymalnie ustawił istotne parametry pracy. Warto tu przypomnieć, że zgodnie z najnowszą szwedzką normą TCO 99 zalecane, uznane za nie psujące wzroku odświeżanie obrazu wynosi 85 herców.

Poprawne ustawienie dłoni i przedramion podczas pracy przy komputerze może uchronić przed przewlekłymi schorzeniami. W zachowaniu właściwej pozycji mogą pomóc klawiatury ergonomiczne.

Innym, rzadko wiązanym z pracą przy klawiaturze, schorzeniem są zmiany zwyrodnieniowe szyjnego odcinka kręgosłupa. Przestrzegając przepisów BHP, można uniknąć takich problemów. Wystarczy w czasie pracy co godzinę zrobić 10 minut przerwy lub co 2 godziny - 20 minut. Praca przy klawiaturze nie musi być jednak bezpośrednią przyczyną kłopotów z kręgosłupem. Mogą one mieć podłoże genetyczne lub zostać zapoczątkowane na wiele lat przed tym, nim człowiek pierwszy raz siądzie przed monitorem. Czynników wywołujących chorobę może być wiele - a komputer jedynie pogarsza stan zdrowia.

III. Ergonomia-lokalizacja i oświetlenie stanowiska pracy.

By spełnić wymagania dotyczące prawidłowego oświetlenia stanowiska pracy, niezbędne jest dobre rozplanowanie jego usytuowania w pomieszczeniu. Na wybór pokoju nie mamy zwykle wpływu, jeśli jednak moglibyśmy wybierać, należy na gabinet zarezerwować pomieszczenie nie wyższe niż 3 metry, najlepiej z oknami od strony północnej. Okna te nie powinny być zbyt duże; dobrze, jeśli są tylko w jednej płaszczyźnie. Nie ma oczywiście mowy o przeszklonych ścianach.

Stanowisko komputerowe ustawiamy tak, by ekran znajdował się na tle ściany bezokiennej, bokiem do okna, ale w odległości nie mniejszej niż
1 metr. Przy samym oknie możemy ulokować stanowisko pracy nie wyposażone

w komputer. W żadnym wypadku okno - zwłaszcza od strony innej niż północna - nie powinno znajdować się za plecami użytkownika. Monitor należy tak ustawić, by żaden fragment okna nie odbijał się od ekranu pod kątem większym niż 45° od osi wzroku. Jeśli nie da się tego osiągnąć, warto zadbać o odpowiedniej wielkości przegrodę zasłaniającą okno. Przegroda taka nie musi być wysoka, powinna tylko zasłaniać dostęp bezpośredniego światła z okna do ekranu.

Literatura

• Bartosz Danowski

„Norton Ghost i Drive Image RATOWANIE DANYCH”

• Jan Hruska

„Wirusy Komputerowe i ochrona antywirusowa”

Sławomir W. Stępniewski

„Twój PeCet”

Praca dyplomowa

- 17 -

---