6.04.2006 r.

Psychologia różnic indywidualnych

Wykład 6

Zastosowanie komputerów w badaniach testowych

1. Komputeryzacja procedury tradycyjnej (korzyści: precyzja rejestracji wyników, łatwość i szybkość oceny, standaryzacja procedury)

2. Testowanie adaptacyjne (CAT - Computerised Adaptative Testing)

- dostosowywanie zakresu badania do jakości odpowiedzi i psychometrycznych parametrów zadań („indywidualna droga po teście”)

- podawanie wskazówek dostosowanych do rodzaju błędów

Biologiczne koncepcje inteligencji:

- analogia między umysłem ludzkim a komputerem => poszukiwanie istoty inteligencji w: pojemności pamięci roboczej, niezawodności procesu transmisji neuronalnej, szybkości powtarzania

- ważne nazwiska: E. Hunt, P. A. Vernon, H. J. Eyseneck, A.R. Jensen, T. Nettelbeck

- rola szybkości przetwarzania informacji

• cecha podstawowa stanowiąca istotę inteligencji (kompensująca ograniczenia pamięci roboczej)

lub

• cecha wtórna pochodna od niezawodności systemu przetwarzania (odporności na zakłócenia transmisji neuronalnej)

- szybkość umysłowa (mental speed) jako wskaźnik inteligencji

prekursor: Francis Galton (1822-1911)

(zw. inteligencji z prostymi funkcjami sensomotorycznymi np. czasem reakcji)

propagator w USA: James McKeen Cattell

renesans idei Galton: lata 70te (upowszechnienie komputerów)

Chronometryczny pomiar inteligencji:

Założenia: inteligencja przejawia się w szybkości wykonywania elementarnych zadań poznawczych (elementary cognitive tasks = ECT)

v=s/t

v - szybkość umysłowa

s - strategia rozwiązywania zadania (droga)

t - czas

s=constans - zadania b. proste, aby nie można było stosować żadnych strategii

Główne typy ECT:

- zadania wymagające reakcji prostej (1 bodziec - 1 reakcja)

- zadania wymagające reakcji z wyborem (co najmniej dwa bodźce - co najmniej dwie reakcje)

- wzrokowe przeszukiwanie serii (jedno potem wiele i pytanie czy było?)

- pamięciowe przeszukiwanie serii (wiele potem jedno i pytanie czy było?)

- porównywanie bodźców (np. długości 2 linii) przy krótkim czasie prezentacji („czas inspekcji”)

- testy weryfikacji semantycznej (porównania informacji przedstawionych w różnych kodach) np. A B; A jest przed B

Wskaźniki stosowane w ECT:

- średni czas reakcji (często odróżniany od czasu ruchu)

- wariancja czasów reakcji (im krótszy czas i mniejsza wariancja, tym wyższa inteligencja)

- nachylenie krzywej czasu reagowania w sytuacjach poznawczych o wzrastającej wartości informacyjnej (mniej strome, wyższa IQ)

- czas inspekcji (inspection time =IT): czas potrzebny do rozróżnienia 2 prostych bodźców percepcyjnych (D. Vickers, T. Nettelbeck)

Zalety ECT:

- niezależność od doświadczeń (czystość kulturowa?)

- ekonomiczność

- pomiar w jednostkach fizycznych („mocna” skala pomiarowa)

Wskaźniki trafności ECT:

- korelacje z testami inteligencji (często stosowany Test Matryc Ravena)

przeciętnie od -0,30 do -0,50 *(czyli okej)

czasem nawet ok. -0,80

ale także bliskie zeru lub nawet dodatnie (!)

Korelacje te wzrastają wraz ze wzrostem:

• nasycenia testu czynnikiem g

• złożoności ECT

• zróżnicowania badanej grupy

- podobieństwo krzywych rozwojowych ECT i mierzonej testami inteligencji płynnej

Krytyka ECT jako sposobu pomiaru inteligencji:

1. Inteligencja (jako zdolność przystosowania się do warunków życia) przejawia się w sytuacjach złożonych.

2. W takich sytuacjach istotną rolę odgrywają strategie poznawcze:

- efektywność strategii

- giętkość strategii

3. Szybkość na niektórych etapach rozwiązywania problemów (analiza sytuacji, szukanie strategii) koreluje ujemnie z efektywnością.

Analogia komputerowa

szybkość przetwarzania -> rola oprzyrządowania (hardware)

strategie przetwarzania -> rola oprogramowania (software)

Co ważniejsze? I to i to..

20.04.06 r.

Wykład 7

Wskaźniki psychofizjologiczne inteligencji:

- diagnoza inteligencji na podstawie zapisu EEG

- potencjał wywołany = zmiana aktywności elektrycznej mózgu spowodowana nagłym zadziałaniem bodźca

Cechy potencjałów wywołanych skorelowane z inteligencją:

1. amplituda piku P300 (korelacja dodatnia)

2. czas latencji (korelacja ujemna)

3. stopień złożoności (korelacja dodatnia)

4. szybkość habituacji (korelacja dodatnia)

- tomografia pozytronowa = metabolizm glukozy podczas wykonywania zadań poznawczych (słabszy u osób b. inteligentnych)

R. J. Sternberg: Triarchiczna teoria inteligencji:

Triarchie: tri - trzy,

archic. (gr.) - rządzona

potrójnie rządzona

Subteorie teorii hierarchicznej

wyznaczniki inteligencji	zdolności	Subteoria
świat zewnętrzny	praktyczne	kontekstu (dot. funkcji inteligencji)
świat wewnętrzny	analityczne	komponentów (dot. operacji inteligencji)
doświadczenie	twórcze	doświadczenia (dot. przejawów inteligencji)

Trzy typy myślenia odpowiadające zdolnościom wyróżnionym w hierarchicznej teorii inteligencji:

- myślenie praktyczne - rozwiązywanie problemów wymagających zastosowania posiadanej wiedzy w codziennych sytuacjach; zastosuj, użyj, wykorzystaj

- myślenie analityczne - rozwiązywanie znanych problemów za pośrednictwem manipulowania elementami problemu lub relacjami między nimi; zanalizuj, porównaj, oceń

- myślenie twórcze - rozwiązywanie nowych problemów; stwórz, wymyśl, zaprojektuj

R. J. Sternberg - Subteoria kontekstu:

1. funkcja inteligencji: adaptacja do świata zewnętrznego

2. 3 formy adaptacji: dostosowywanie się do wymagań środowiska, wybór środowiska, przekształcanie środowiska

3. zróżnicowanie wymagań środowiskowo-kulturowych => zróżnicowanie treści inteligentnych zachowań i form, jakie przybiera inteligencja

4. idea testów „czystych kulturowo” jest pozbawiona sensu

5. postulat wykrywania kulturowo wyznaczanych treści inteligencji zachowań (np. „analiza ukrytych treści inteligencji”)

R. J. Sternberg - Subteoria doświadczenia:

1. Dwa typy przejawów inteligencji:

- radzenie sobie z nowością (rola „wglądu”)

- automatyzacja procesów przetwarzania informacji

2. Dwa rodzaje systemów przetwarzania informacji:

- system ogólny - przetwarzanie przebiega w sposób świadomy, kontrolowany, hierarchiczny

- systemy lokalne - przetwarzania przebiega w sposób automatyczny, niehierarchiczny

automatyzacja = przekazywanie przetwarzania do systemów lokalnych => odciążanie systemu ogólnego („uwolnienie zasobów poznawczych”)

3. Dwa typy zadań nadających się do mierzenia inteligencji:

- nietypowe, wymagające wglądu

- wymagające szybkiego, bezbłędnego wykonywania uprzednio opanowanych czynności (np. liczenia, czytania)

R. J. Sternberg - Subteoria komponentów

1. Podstawowy element struktury intelektu: komponent = elementarny proces przetwarzania informacji

2. Charakterystyka inteligencji to opisywanie właściwości funkcjonowania komponentów

3. Trzy podstawowe rodzaje komponentów: wykonawcze, nabywania wiedzy, metakomponenty.

Przykłady komponentów wykonawczych:

- kodowanie (np. pojęciowe lub wyobrażeniowe)

- wnioskowanie („edukacja relacji”)

- porównywanie

- zastosowanie („edukcja korelatu”)

- reagowanie

Komponenty nabywania wiedzy:

- selektywne kodowanie (przyjmowanie)

- selektywne kombinowanie (integrowanie)

- selektywne porównywanie

Funkcje metakomponentów:

- dostrzeganie problemu

- wybór komponentów wykonawczych

- wybór formy reprezentowania informacji

- wybór strategii łączenia komponentów (strategie sukcesywne czy równoległe)

- alokacja uwagi

- monitorowanie wykonania

- odbieranie sprzężeń zwrotnych

Metakomponenty odpowiadają za łączenie wiedzy z działaniem (wykonaniem).

Analiza komponentów procesu rozwiązywania zadań:

- punkt wyjścia - model rozwiązywania zadań określający zaangażowane komponenty

- cel diagnozy - ocena zgodności z modelem

• czy występują wszystkie potrzebne komponenty?

• czy zajmują wystarczająco dużo czasu?

• jaka jest ich efektywność?

- metoda - eksperymentalna dekompozycja procesu rozwiązywania zadań (np. chronometryczna)

przykłady:

• wyłączanie poszczególnych komponentów dzięki prezentacjom wstępnym

• manipulowanie złożonością zadań

Model rozwiązywania analogii:

samochód (A) - koła (B)

człowiek (C) - nogi (D)

elementarne procesy:

1. kodowanie (rozpoznawanie znaczenia terminów - A, B, C, D

2. wnioskowanie (ustalenie relacji między A a B)

3. mapping - mapowanie (przeniesienie relacji A-B na drugą parę)

4. zastosowanie ustalonej relacji do oceny D

czas:

kodowanie 4a

wnioskowanie x

mapowanie y

zastosowanie z

Czas łączny: T=4a+x+y+z+ czas reakcji

Zakres prezentacji wstępnej	Czas wykonania zadań (to zostało)
pierwszy termin (A)	T1=3a+x+y+z
pierwsza para (A+B)	T2=2a+y+z
pierwsza para i pierwszy element drugiej	T3=a+z

a=T-T1

x=T1-T2-a

y=T2-T3-a

z=T3-a

(pomijamy czas reakcji - ten sam)

analogie figuralne - manipulowanie złożonością zadań (analogie rysunkowe)

Zamiast prezentacji wstępnych zadania coraz bardziej złożone (obliczany czas wnioskowania).

trudne

średnie

łatwe

PRACTICAL

CREATIVE

ANALITYC

Przy prezentacjach wstępnych czas skracany i odejmując jedną czynność liczymy jej czas.

---