Legenda:

Wiadomości z lekcji

Informacje dodatkowe

Referat o średniowieczu

Średniowiecze trwało od V w. n.e. do XV w. n.e. Jego rozpoczęcie datuje się na 476 rok. Jest to, zaraz po starożytności, druga najdłużej trwająca epoka - aż dziesięć wieków.

Nazwa „średniowiecze” powstała w renesansie od słów „wiek średni”. Jest to epoka kontrastów, np. z jednej strony dwory możnowładców i piękne, bogate zamki, a z drugiej biedota, stan świecki i Kościół, dekalog i krwawe krucjaty na poganach, kultura wysoka (najwyższa jakość literatury) i niska (wierszydła tworzone przez trubadurów).

W średniowieczu do władzy doszedł Kościół, który zyskał ogromną władzę w XII-XIII w. Zaczęła się upowszechniać edukacja. Nauczano m.in. arytmetyki, geometrii, muzyki i astronomii. Wszystkie uniwersytety były zatwierdzane przez papieża. Łacina była językiem uniwersalnym.

Religia była narzucana przez państwa dominujące („cuius regio, eius religio” - „czyja władza tego religia”). W średniowieczu sacrum (świętość) i profanum (wszystko to, co ludzkie, przyziemne) przenikało się. Krucjaty w imię Boga niosły za sobą morderstwa, gwałty i kradzieże.

W średniowieczu rozwinął się teatr uliczny, czyli tańce i śpiewy, tak zwany czas karnawału (zabawy).

Głównym źródłem filozofii była Biblia i filozofia grecka (Platon i Arystoteles). Wyróżniamy trzy nurty filozoficzne średniowiecza: augustianizm (zapoczątkowany przez św. Augustyna na przełomie IV i V w. W północnej Afryce), tomizm (św. Tomasz z Akwinu wymyślił drabinę bytów w XIII w. we Włoszech) oraz panteizm (św. Franciszek z Asyżu).

Architektura opierała się na dwóch stylach: romańskim (kościoły spełniały funkcje sakralną oraz obronną, były przysadziste, mury grube, okna malutkie, np. opactwo w Morimont we Francji , kościół św. Andrzeja w Krakowie) oraz gotyckim (strzeliste budowle pełne witraży i wieżyczek, np. opactwo Westminster w Anglii, kościół Mariacki w Krakowie).

W średniowieczu nie znano perspektywy. Malowane obrazy były płaskie, przedstawiały sceny z życia jakiejś postaci lub sceny symultaniczne (składała się z szeregu zróżnicowanych miejsc akcji ukazanych równocześnie obok siebie jako odrębne elementy dekoracji). Najpopularniejszymi malarzami średniowiecza są Hieronim Bosch oraz Hans Memling.

Większa część sztuki i literatury średniowiecznej była tworzona na podstawie Biblii. Prawie wszystkie dzieła są anonimowe. Występował podział na literaturę religijną („Bogurodzica”, „Na większą chwałę Bożą”) oraz świecką, z której wyróżniamy chanson de geste - pieśń o czynie (rycerskim) np. „Pieśń o Rolandzie” oraz romans rycerski (testament poetycki Franciszka Villom „Wielki testament”).

Rola kościoła była ogromna, zajmował się polityką oraz ekonomią. Wiara dawała ideały, nadzieję na lepsze jutro, stwarzała hierarchię wartości. Obraz Boga był budowany na podstawie Starego Testamentu, był surowy, niepojęty, bezgraniczny, należało się go bać, człowiek nie rozmawiał z nim tylko się modlił.

W myśl łacińskiej sentencji „memento mori” czyli „pamiętaj o śmierci” za ludźmi chodziło widmo śmierci. Bano się jej, była wszechobecna. Wytworzyła się sztuka umierania, czyli „ars moriendi”, pisano poradniki umierania, śmierć była zjawiskiem całkowicie demokratycznym (jest sprawiedliwa, gdyż umierają wszyscy). Powstał motyw śmierci, tzw. dance macabre (Totentanz), czyli „taniec śmierci” ilustrowany jako krąg ludzi, w środku którego znajdowała się śmierć. Przedstawienia tego typu powstawały jako upomnienie przed nieuchronnym śmiertelnym losem, ale także jako wyraz rozczarowania marnością świata i skargi na przemijanie. Dance macabre często opisywano jako korowód, na początku którego szła śmierć a zaraz za nią wszystkie inne byty. Śmierć wyobrażano sobie jako szkaradną kobietę z rozkładającym się ciałem (tę personifikacje przedstawiono w „Rozmowie mistrza Polikarpa ze śmiercią”).

W średniowieczu powstały wzorce parenetyczne (pouczenia) przedstawiające rycerza (wysoki, przystojny, piękny, blondyn, honorowy, odważny, bogobojny, patriota, lojalny wobec władcy, ginął w walce w imię Boga, szanował kobiety; np. rycerze okrągłego stołu, Walgierz Wdały), świętego ascetę (pochodził z bardzo bogatego rodu, wyzbywał się wszystkich dóbr materialnych, biczował się, głodził i modlił, był szlachetnie urodzony i żył w celibacie; „Legenda o św. Aleksym”) oraz władcy (sprawiedliwy, pełen potęgi i majestatu, pogromca niewiernych, wyznaje zasadę „Bóg, honor, ojczyzna”; np. Bolesław Krzywousty).

W liryce średniowiecznej wyróżniamy hymn, lirykę maryjną i eschatologiczną (o śmierci). Epika dzielimy się na eposy rycerskie, romanse rycerskie („Dzieje Tristana i Izoldy” spisane na podstawie przekazów celtyckich) , kazania. Dramat to misterium (oparte było na obrzędach liturgicznych, później włączano w nie także sceny z życia biblijnego lub z hagiografii. Aktorami byli klerycy, niekiedy włączali do śpiewu wiernych. Pierwowzór dzisiejszych jasełek) oraz moralitet (rodzaj misterium, w którym postacie alegorycznie uosabiały poszczególne atrybuty moralne jak: Dobro, Wiara, Cnota prowadzące walkę o duszę ze swoimi przeciwieństwami).