Zag 5 Proza przesunięcia w obszarze ról tradycyjnie kobiecych i męskich w pozytywizmie i Młodej Polsce


5. Proza- przesunięcia w obsadzie ról tradycyjnie kobiecych i męskich w pozytywizmie i Młodej Polsce

Już po powstaniu styczniowym zaczął się rodzić nowy wizerunek kobiety, pragnącej udziału w politycznych i gospodarczych wydarzeniach kraju, żądającej równouprawnienia i odpowiedniego przygotowania do samodzielnego życia. Emancypacja wiązała się także ze zmianami w sferze uczuć i erotyki. Tak też zaczyna postrzegać się kobietę dopiero na przełomie wieków. Młoda Polska stworzyła niejednolity, pełen paradoksów wizerunek kobiety, a miłość stała się jedną z dróg ucieczki od dekadenckich nastrojów końca stulecia.

W literaturze można odnaleźć co najmniej kilka typów kobiet. Problem złudnej emancypacji pojawił się w Emancypantkach Bolesława Prusa. Powieść uświadamia społeczeństwu gorzką prawdę o braku perspektyw dla kobiet, usiłujących wyzwolić się z tradycyjnych zależności narzuconych im przez patriarchalny model rodziny. Udawało się to tylko nielicznym.

EMANCYPANTKI- powieść tematycznie związana jest z ruchem emancypacyjnym lat 70' XIX wieku, wspieranym przez pozytywistów, budzącym jednak wielkie kontrowersje. Wg Prusa niektóre założenia emancypantek były niewłaściwe. Akcja powieści rozgrywa się w Warszawie i prowincjonalnym mieście zwanym Iksinowem. W tomie I opisane są osoby związane z najlepszą w Warszawie pensją Pani Latter. Egzystencja tej szkoły jest zagrożona, gdyż brak jej wystarczających środków finansowych. Dorosłe dzieci Pani Latter ( Helena i Kazimierz Norscy) wychowywane są przez matkę „po Pańsku” domagają się w swoim egoizmie coraz to większych sum na swoje zachcianki ( Kazimierz na hazard) Załamana Pani Latter udaje się po pomoc do Mielnickiego, który to chce pojąć ją za żonę. Mielnicki przynosi jej prezenty w postaci butelek wina, ta upaja się nimi coraz bardziej, aż do tego stopnia, że ciężko jest jej znieść szarą, trudną rzeczywistość. Jadąc do majątku Mielnickiego wpada do rzeki i tonie nie próbując się ratować. Nie można stwierdzić czy było to samobójstwo czy nie. Wydawać się może, że Pani Latter wzorcowo realizuje główne hasło emancypacji: stała się kobietą w pełni samodzielną i kieruje własną instytucją. Prus jednak chciał wykazać, ze realizując swoje własne i marzenia prowadzać szkołę dla dziewcząt, zaniedbała swoje własne dzieci, nie zapewniając im właściwego wychowania, a więc nie spełniła się jako matka. Jej następczyni, Pani Malinowska wykazała więcej energii i przedsiębiorczości, ale za to musiała zrezygnować z małżeństwa, zatracając całkowicie swą kobiecość. Losy pozostałych bohaterek również nie ukazują emancypacji w pozytywnym świetle. Nieatrakcyjna nauczycielka, wojująca feministka Pani Klara Howard afiszowała się wrogością do mężczyzn, organizowała spotkania dotyczące emancypacji, na których postulowała idee wykształcenia, pracy i równych praw dla kobiet, ale tylko do momentu, gdy nie zwrócił na nią uwagi pierwszy lepszy mężczyzna, plenipotent Mydełko. Gdy ten tylko wykazał zainteresowanie, ta wyszła za niego, porzucając wszelkie zasady kobiety niezależnej. Ada Solska, bogata lecz nieatrakcyjna kobieta, podjęła co prawda studia przyrodnicze, ale autor sugeruje, że hodowanie mchów i porostów miało jej zastąpić instynkt macierzyński. Piękna Helena traktuje ewentualne małżeństwo jako transakcję handlową, w której jej „kapitałem” jest uroda. W sumie wyglada na to, że Prus chciał wykazać, ile zła przynieść mogą hasła emancypacyjne. Profesor Dębicki, bohater powieści, mówi wprost, że powołaniem kobiety jest macierzyństwo i pielęgnowanie życia rodzinnego. Wśród tych i innych osób gubi się :geniusz uczucia” Madzia Brzeska- główna bohaterka powieści, wrażliwa na nieszczęścia, otaczająca miłością i zrozumieniem wszystkich ludzi, niezdolna -nauczona smutnym doświadczeniem swoich bliskich - do podjęcia jakiejkolwiek decyzji życiowej. Odrzuca oświadczyny bogatego arystokraty Solskiego(brata Ady) ,po róznych perypetiach życiowych, często nieudanych prób, podobnie jak Izabela Łęcka w Lalce, idzie do klasztoru)

Jednymi z pierwszych polskich emancypantek były Maria Konopnicka i Eliza Orzeszkowa (patrz: zag. Nr 3), które zdecydowały się na porzucenie mężów i samodzielne życie. Orzeszkowa stanęła też na czele Organizacji Kobiet Polskich w Warszawie ( 1907)

Przeciwieństwem opisanych wyżej kobiet, były kobiety w typie Pani Dulskiej Moralność Pani Dulskiej , których świat zaczynał się i kończył na własnej rodzinie, hołdujące utartym zasadom drobnomieszczańskiego stylu życia.

Najbardziej intrygował jednak wizerunek femme fatale, kobiety tajemniczej i zmysłowej, jak postać Racheli z Wesela , ale jednocześnie nieosiągalnej i niebezpiecznej dla mężczyzny, który by jej zapragnął (RACHELA W scenie siedemnastej aktu I pojawia się Żyd, który zapowiada przybycie swojej córki Racheli na wesele. Mówi o niej tak: Mówi, że ją muzyka bierze, / za mąż jej nie biorą jeszcze; / może ją przy poczcie umieszcze: / moja córka, to kobita, a jest panna modern, całkiem / jak gwiazda”, „Jakie tylko książki są, to czyta, / a i ciasto gniecie wałkiem, / była w Wiedniu na operze, / w domu sama sobie pierze -/ no, zna cały Przybyszewski, / a włosy nosi w półkole, / jak włoscy w obrazach anieli. Tak więc już ojciec dostrzega, że Rachela jest zupełnie inna niż kobiety w jej wieku. Wcale nie chce wyjść za mąż, jest nowoczesna, zna sztukę, bywa w świecie, kocha literaturę, posługuje się językiem francuskim. No i rzeczywiście po chwili pojawia się Rachela i już od początku sprawia wrażenie kobiety, której życie kręci się wokół sztuki. W bardzo poetycki sposób porównuje chatę bronowicką do arki przymierza, jest wrażliwa na światła, dźwięki, kolory. Rachelą niewątpliwie zainteresowany jest Poeta, który porównuje ją z Galateą, grecką boginią morską. Okazuje się, że Rachela jest bardzo wyemancypowana, wprost mówi o wolnej miłości, związku bez zobowiązań, nie pragnie założenia rodziny, marzy o szczęściu, które kojarzy z niezależnością. Rachela bardzo podkreśla swoją odmienność, mówi wyraźnie, że różni się od kultury ojca: Interesujące, co? / Wyzysk, handel, ja i on - ? Ale też ojciec niczego jej nie zabrania, pozwala realizować marzenia. Największą wartość stanowi dla niej poezja, choć jak sama przyznaje, nigdy nie pisała wierszy, bo nie lubi marnej poezji. Natomiast wszystko kojarzy jej się z poezją: ale za to, kędy spojrzę, to widzę / poezję żywą zaklętą, / tę świętą. Dla Poety Rachela jest tajemnicą, wyzwaniem, pociąga go poetyczna natura kobiety i niezależność tak głośno manifestowana. Wraz z nim Rachela wpada na pomysł zaproszenia duchów na wesele. Jednak przed pojawieniem się chochoła i innych zjaw, Rachela znika gdzieś w mroku nocy. Jej nie pokazuje się żaden duch. Najprawdopodobniej Wyspiański wprowadził postać Racheli właśnie po to, aby uzasadnić pojawienie się owych niespodziewanych gości na weselu, a poza tym bohaterka ta wyraźnie różni się od innych kobiet, jest nieprzeciętna, niepospolita i tym samym stanowi pewne urozmaicenie akcji)

Kobiety młodopolskie zaczęły kusić mężczyzn, prowokować, wabić. Demoniczne, niszczycielskie wizje rodzą kobiety wampiry, demony, modliszki, ale oprócz tych wszystkich wyrafinowanych wyobrażeń, pojawiały się także proste dziewczęta z ludu, piękne dziewczyny góralskie.

BIESY - Maria Komornicka

Powieść, która zamiast fabuły przynosi zarys wewnętrznej autobiografii Komornickiej. Jej tematem jest poszukiwanie przyczyn „inności” osobowości samotnej, niezrozumianej przez otocznie, wyalienowanej ze społeczeństwa. Biesy stanowią próbę opisania chaosu świadomości dekadenckiej i można je uznać za swego rodzaju „spowiedź dziecięcia wieku”;)

We fragmentarycznej kompozycji, wykorzystując stylistykę pełną egzaltacji, autorka starała się wyeksponować ból istnienia, lęki, wewnętrzne rozdarcie osoby niepogodzonej ze sobą i ze światem, uprawiającej subiektywne dociekania psychologiczne ( „Umiałam tylko tworzyć i niszczyć. Kochać nie umiałam” - wyznawała bohaterka powieści, będąca porte parole autorki)

ANTY-MADONNA - SYNAGOGA SZATANA I EMISARIUSZKA NATURY

  1. doświadczenie wyzwalające, jeśli kochankowie odczuwają kulturę i moralność jaki system represyjny

  2. degradacja i zniszczenie, jeśli kochankowie uznają obnażenie egzystencji z kulturowej odzieży za grzech. Zabójczy dla istoty społeczeństwa



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Kontynuacja epickich tradycji epopei w utworach pozytywizmu (Młodej Polski) - Potop, DLA MATURZYSTÓW
166.Kontynuacja epickich tradycji epopei w utworach pozytywizmu i Mlodej Polski (Nad Niemnem, Potop)
Proza 20-lecia jako tradycja literacka dla powojnia, Polonistyka, 08. Współczesna po 45, OPRACOWANIA
proza sredniowieczna, Filologia polska, Tradycja antyczna
Proza XVI w, Filologia polska, Tradycja antyczna
Proza 20-lecia jako tradycja literacka dla powojnia, Polonistyka, 08. Współczesna po 45, OPRACOWANIA
Proza XX lecia jako tradycja literacka dla powojnia
Kontynuacja epickich tradycji epopei w utworach pozytywizmu
NAJCIEKAWSZE POSTACIE KOBIECE W LITERATURZE POZYTYWIZMU
MODEL KOMPLEMENTARNEGO DWURODZICIELSTWA WSPARCIEM W ŁĄCZENIU TRADYCYJNYCH I NOWOCZESNYCH RÓL KOBIECY
Współczesna polska proza kobieca, polonistyka, 5 rok
14 Proza kobieca i feministyczna
Tradycja literacka w ujęciu strukturalnym. zag.7, filologia polska
Proza kobieca i feminizm, Polonistyka, oprac i streszcz
14 Feminizm i proza kobieca

więcej podobnych podstron