OPIS BUDOWY GEOLOGICZNEJ
MAPA No 9 - PRZEKRÓJ No 4
WSTĘP
Na podstawie mapy geologicznej w skali 1:100000 nr. 9 sporządzono wzdłuż wrysowanej na mapie linii 4-4 przekrój geologiczny w skali 1:100000 w kierunku S-N. Linia przekroju zorientowana jest poprzecznie do głównego trendu strukturalnego występującego na badanym obszarze. Analiza mapy geologicznej i sporządzonego przekroju wykazała, że obszar charakteryzuje się niezbyt skomplikowaną budową geologiczną. Na analizowanym obszarze odsłaniają się utwory mezozoiku i kenozoiku.
STRATYGRAFIA
Na analizowanym obszarze odsłaniają się utwory wieku od jury środkowej do miocenu. W profilu występuje kilka luk stratygraficznych pełnych jak i występujących miejscowo.
Najstarszymi utworami są masywne jurajskie piaskowce z pakietami łupków ilastych i warstwami węgla brunatnego o miąższości 1.5m. W warstwie tej zaznaczają się struktury cross-bedding. Warstwa ta ma grubość ponad 700 m i stanowi dolne podpiętro wieku allen (J2a1). Powyżej leżą naprzemianległe pakiety iłowców, łupków ilastych i masywnych piaskowców. Warstwa ta osiąga od 300 do 390 m grubości i stanowi górne podpiętro wieku allen (J2a2). Kolejną warstwę o grubości od 400 do 600 m tworzą naprzemianległe pakiety łupków ilastych i piaskowców wieku bajos (J2b). Wyżej występuje warstwa czarnych łupków i mułowców o grubości maksymalnej 390 m wieku baton (J2bt). Następnie w profilu zaznacza się luka stratygraficzna a kolejną warstwę stanowią naprzemianległe wapienie i dolomity przeławicone marglami z warstwą zlepieńców w spągu. Te górnojurajskie utwory osiągają miąższość do 360 m (J3) a po nich występuje kolejna luka stratygraficzna. Powyżej w profilu zaznacza się stosunkowo cienka, miąższa do grubości 100 m warstwa zbitych, detrytycznych i oolitowych wapieni wieku walanżyn-barrem (K1v-br). Z warstwą tą związane są występujące licznie na obszarze mapy, a także w przekroju progi skalne, które można określić, jako kuesty. Formy te powstały dzięki dużej różnicy w podatności na erozję pomiędzy trudno wietrzejącymi wapieniami detrytycznymi i oolitowymi a łatwiej ulegającymi erozji skałami warstw sąsiednich. Następną warstwę stanowią pakiety naprzemianległych piaskowców i mułowców oraz czarne, lekko wapniste łupki w części stropowej. Warstwa ta wieku apt-alb osiąga miąższość od 350 do 500 metrów grubości (K1a+al). Powyżej występują białe pelitowe wapienie z cienkimi ławicami margli wieku cenoman-kampan osiągając miąższość od 300 do 510 metrów (K2s+km). Ponad nimi zalegają białe wapienie zapiaszczone przeławicone pakietami szarych margli. Wapienie wykazują przełam muszlowy. Warstwa ta osiąga od 100 do 315 metrów grubości i stanowi najwyższe wydzielenie górnej kredy na tym obszarze (K2m+d). Powyżej zgodnie zalegają miękkie, czerwone margle przeławicone pakietami wapieni. Utwory te wieku paleocen osiągają miąższość od 75 do 240 metrów (P1). Następnie w profilu zaznacza się eoceńska warstwa o grubości od 100 do 240 m, którą stanowią białe wapienie i szare łupki przeławicone marglami (P2). Oligocen w profilu stanowi cienka warstwa szarych iłowców wapnistych wieku o miąższości do 100 m (P3h) oraz zalegająca powyżej gruba warstwa naprzemianległych piaskowców i czarnych iłowców z konkrecjami syderytowymi osiągająca od 700 do 1100 metrów grubości (P3nm). Wymienione utwory odsłaniają się w sporządzonym profilu geologicznym. Utwory jurajskie i kredowe występują na całym obszarze mapy natomiast utwory paleogeńskie znajdują się jedynie w północnej części obszaru mapy.
Na obszarze mapy, głównie w części wschodniej, a nieznacznie na południu, zachodzie i północy, występują również młodsze utwory neogenu. Należą do nich mioceńskie czarne iłowce z konkrecjami syderytowymi o grubości od 300 do 410 m (N1vm), czarne iłowce z pakietami piaskowców o grubości od 40 do 400 m (N1cb), naprzemianległe szare i brązowe iłowce z ławicami piaskowców i margli o grubości od 50 do 400 m (N1kb) oraz zapiaszczone wapienie muszlowe, iłowce i piaskowce wieku sarmat o grubości od 50 do 240 metrów (N1s). W profilu neogenu miejscami występują luki stratygraficzne.
W przekroju stratygraficznym nie zostały uwzględnione utwory czwartorzędowe występujące na obszarze mapy, jako osady dolin rzecznych ze względu na niewielką miąższość.
Sporządzony przekrój geologiczny pozwala stwierdzić zgodne zaleganie występujących na analizowanym obszarze utworów. W przypadku występowania luk stratygraficznych młodsze utwory zalegają na starszych penakordantnie. Szczególnie dobrze widoczna luka w stratygrafii zaznacza się w części północnej przekroju, gdzie brakuje odsłaniających się warstw batonu i górnej jury. W przekroju nie zostały one zaznaczone ze względu na analizę oryginalnego przekroju, gdyż analiza okolicznej budowy nie dawała pewnych wniosków pozostając kwestią interpretacji.
TEKTONIKA
Na analizowanym obszarze występuje jedno piętro strukturalne - piętro fałdowe, obejmujące cały profil litostratygraficzny. Budują je fałdy stojące, brachyfałdy, o przebiegu osi W-E, średniopromienne w południowej i centralnej części obszaru a szerokopromienne w części północnej. Powstały one na skutek działania sił o przebiegu S-N.
Obok struktur ciągłych występują także struktury nieciągłe. Uskoki występują w zachodniej części obszaru. Są to uskoki zrzutowe o przebiegu SW-NE, zrzucające skrzydło SE. W części centralnej również występuje para uskoków zrzutowych również o przebiegu SW-NE, zrzucające skrzydło SE.
W przekroju miejscami zaznacza się inwersja rzeźby.
ROZWÓJ BUDOWY GEOLOGICZNEJ
Najstarszymi występującymi na analizowanym obszarze skałami są piaskowce z pakietami węgli brunatnych, iłowce i łupki ilaste jury środkowej osadzone w płytkim basenie morskim w pobliżu brzegu, co zapewniało stały napływ materiału. Warstwy węgli brunatnych w najstarszym występującym na tym obszarze wydzieleniu powstały z obumierającej materii organicznej odseparowanej od warunków tlenowych poprzez warstwy łupków ilastych. Pod koniec jury środkowej nastąpiła regresja morska zaznaczająca się w profilu w postaci luki stratygraficznej. W jurze górnej na obszar znów wkroczyło morze. W profilu najpierw pojawiła się warstwa zlepieńców, jako pozostałość po wietrzeniu powierzchni lądu a następnie osadził się muł wapienny przekształcając się z czasem wapienie i dolomity. Kolejna występująca w profilu luka stratygraficzna wskazuje na ponowne wycofanie się morza. Transgresja morska nastąpiła znów w dolnej kredzie. Wówczas w płytkim basenie morskim wykształciły się wapienie detrytyczne i oolitowe, a później z materiału dostarczonego z lądu piaskowce, iłowce i łupki ilaste. W górnej kredzie w basenie osadzały się głównie osady węglanowe - powstały warstwy wapieni i margli. Najmłodsze ogniwa górnej kredy wskazują na częściowy udział materiału z lądu, co zaznaczyło się w profilu w postaci wapieni zapiaszczonych. W paleogeńskim morzu, w okresie paleocenu i eocenu osadzał się muł wapienny zasilany od czasu do czasu materiałem pelitowym - powstały naprzemianległe warstwy wapieni i margli a w oligocenie basen zapełnił się materiałem pochodzenia lądowego - piaskami i iłami. Osadzanie materiału pochodzącego z lądu trwało również w miocenie. Wówczas osady węglanowe pojawiły się w basenie tylko dwukrotnie. W neogenie prawdopodobnie następowało miejscowe wypłycanie morza a nawet regresje morskie, na co wskazują niepełne luki w stratygrafii. Osady sarmatu są najmłodszym ogniwem w profilu litostratygraficznym. Po tym okresie czasu obszar został sfałdowany i pocięty uskokami. Najmłodszymi osadami na tym terenie są czwartorzędowe osady dolin rzecznych.
Dominika Kafara, 221321, KG
2