77. HEGLOWSKIE ROZUMIENIE WOLNOŚCI
Hegel niezwykle dogłębnie zajął się pojęciem wolności, ukazując ją jako koncepcję wyczerpującą i wszechstronną, uwzględniającą wiele istotnych i ważnych elementów. Wolność, jaką przedstawia nam ten myśliciel zawiera w sobie trzy zasadnicze i najważniejsze wymiary. Należą do nich:
wymiar metafizyczny
wymiar powszechnodziejowy
wymiar społeczno - polityczny.
Pierwszy aspekty metafizyczny dzieli rzeczywistość na przyrodniczą, inaczej materialną i duchową - czyli psychiczną. Wolność w tym wymiarze wiąże się jednak tylko z tą druga sferą, jest jej bowiem specyficzną cechą, istotą ducha. Jak substancją materii jest ciężar, tak substancją, istotą ducha jest wolność. Hegel formułuje, iż wolność jest zależnością od siebie - w przeciwieństwie do bezwolnych przedmiotów, gdyż w nich siła ciężkości kierowana jest ku zewnętrznemu ośrodkowi. Miejsce odniesienia ducha znajduje się w jego wnętrzu, więc duch jest zawsze skierowany ku sobie, jest samowystarczalny i nie potrzebuje żadnych innych, zewnętrznych odnośników. Tak zostaje wyjaśnione pojęcie wolności, gdyż skoro jestem zależny, odnoszę siebie do czegoś innego, czym nie jestem. „(...) jestem zaś wolnym, gdy jestem u samego siebie". Wolność ukazuje nam, że jest przymiotem bytów rozumnych i duchowych, ponieważ tylko one mogą się samookreślić. To wskazuje na prostą drogę, że rzeczywistość materialna, która jest pozbawiona wszystkich tych cech nie może być nazwana rzeczywistością wolną.
Równocześnie Hegel przedstawia, że rzeczywistością przyrodniczą i duchową rządzi konieczność, co wynika z tego, że posiadają one struktury zdeterminowane przez pewne konieczne prawa egzystencji. Różnica jaka między nimi występuje ukazuje, że byty duchowe są w stanie odkryć i zrozumieć owe prawa, dzięki temu uwalniane są one w zależności od natury. Rzeczywistość materialna wskazuje zupełną bierność - przedmioty tylko istnieją, a wszelkie zmiany jakie powstają, nie są uwarunkowane ich aktywnością, a jedynie mają miejsce na skutek zewnętrznych uwarunkowań i praw.
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku rzeczywistości psychicznej - jej rozwój jest możliwy tylko i wyłącznie dzięki własnej aktywności. Rozróżnienie jakie następuje między tymi dwoma bytami oparte jest ich świadomości rozwoju i aktywności, która to sprowadza ten rozwój do napędu lub ewentualnie jego braku. Jednym z zadań ducha jest wytwarzanie siebie. W ten sposób istnieje on dla siebie. Natomiast przedmioty fizyczne nie istnieją dla siebie, dlatego nie są one wolne.
Wolność ukazuje się jako samookreślenie. Podczas gdy następuje zmiana przyrody w sposób automatyczny, duch rozwija się w oparciu o swoją świadomość i działa na podstawie swojego rozumu.
Idealizm absolutny :
• Krytyka kantowskiego dualizmu zjawiska i rzeczy samej w sobie.
• Wolność atrybutem ducha.
• Duch jest wolny, gdy jest u siebie samego.
• Duch dąży do samowiedzy :
- do uświadomienia sobie własnej wolności,
- (przez swoje przedstawienia) tworzy siebie samego.
Alienacja (wyobcowanie) = przedstawienie sobie czegoś własnego jako coś obcego
• Zniesienie
• Dialektyczny schemat rozwoju Ducha:
teza antyteza
synteza
Dzieje powszechne przedstawieniem Ducha :
• Bieg dziejow jest rozumny; zatem konieczny.
• „Chytrość rozumu”.
• „Herosi ducha”.
• „Wolność = uświadomiona konieczność”