Rodzina adopcyjna jako najbardziej optymalna forma opieki zastępczej nad dzieckiem osieroconym

My ludzie, jako gatunek homo sapiens jesteśmy rasą typowo stadną. Inklinacja do egzystowania w grupie, doświadczania obecności innych osób jest niejako charakterystyczną cechą człowieczeństwa. Jednak nawet w najlepszym „stadzie” stosunki międzyludzkie czasem stają się nieregularne i dewiacyjne, a wówczas mamy do czynienia z samotnością. Człowiek samotny-ten termin przyjmuje dwojakie znaczenie. Mianem takim określamy osobę odseparowaną od innych ludzi bądź też człowieka wypełnionego pustką emocjonalną, człowieka, który nie posiada żadnej bliskiej mu uczuciowo postaci. Człowiek dorosły, którego struktura emocjonalna jest już ukształtowana może z mniej lub bardziej wymiernym skutkiem z samotnością walczyć, natomiast w przypadku dziecka alienacja często kończy się katastrofalnie dla jego rozwoju psychofizycznego oraz przeżyć wewnętrznych. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje osamotnienia dziecięcego: sieroctwo naturalne z którym, mamy do czynienia gdy oboje rodzice dziecka nie żyją oraz sieroctwo społeczne, sytuacja, w której rodzice dziecka żyją, ale nie sprawują nad nim opieki, dziecko zostało przez nich opuszczone. Sieroctwo społeczne jest charakterystyczne dla rodzin dysfunkcyjnych i patologicznych, czyli takich, które nie pełnią swojej funkcji w prawidłowy sposób. Jeśli mamy do czynienia ze zjawiskami marginalnymi w rodzinie to wymagana jest natychmiastowa interwencja aby jak najszybciej chronić dzieci przed szkodliwym wpływem takich rodzin. Najbardziej optymalnym wyjściem z takiej okoliczności jest umieszczenie dziecka w środowisku zastępczym. Wydaje się, że najdoskonalszą formą sprawowania opieki zastępczej jest rodzina adopcyjna. Adopcja jest to stosunek rodzicielski, w którego ramach powstają między przysposabiającym a przysposobionym wszelkie obowiązki i prawa właściwe dla naturalnego stosunku rodzicielskiego. Wiąże się z tym władza rodzicielska, obowiązek alimentacyjny, pokrewieństwo etc.

Choroba sieroca jest bardzo częstym zjawiskiem występującym wśród pensjonariuszy domów dziecka, dzieci odrzuconych, dzieci niechcianych i niekochanych. Skutkiem depresji ankalitycznej jest nie tylko zaburzony progres osobowościowy ale również nieumiejętność okazywania empatii, chłód emocjonalny, niezdolność do kochania, który Maria Łopatkowa określa mianem „uczuciowego imbecylizmu”. Badania naukowe przeprowadzone przez W. Goldfarba udowodniły, że adopcja eliminuje i w znacznym zakresie łagodzi objawy osamotnienia sierocego, co posiada szczególne znaczenie w przypadku sierot społecznych. Rodzina adopcyjna staje się dla dziecka przysposobionego punktem odniesienia, miejscem gdzie zaspokaja ono swoją potrzebę przynależności i kontaktu emocjonalnego. Członkowie rodziny stanowią niewielką grupę, co umożliwia intymniejszy i bliższy kontakt oraz zaspokojenie wszystkich potrzeb w wyższym stopniu niż ma to miejsce w dużej zbiorowości. Nasze ideały, poglądy, wyobrażenia i wiedza o świecie, to jakimi jesteśmy ludźmi w dużej mierze implikowane są przez naszych rodziców. Tylko w rodzinie w najpełniejszym wymiarze dochodzi do wymiany emocjonalnej, rodzic jako wzór osobowy preferuje pewien system wartości właściwy dla danego społeczeństwa, system z którym dziecko się utożsamia i identyfikuje. Dlatego też, myślę, że z ukształtowanych form opieki zastępczej nad dzieckiem tylko rodzina adopcyjna, merytorycznie niewiele różniąca się od naturalnej pełni funkcje opiekuńczo-wychowawcze w najdoskonalszym stopniu. Przysposobienie jest procesem nieodwracalnym, dziecko jest umieszczane w rodzinie adopcyjnej na pobyt stały, w praktyce więc, oddziaływanie rodziców na dziecko odbywa się systematycznie, zupełnie inaczej niż w przypadku rodziny zastępczej czy innego modelu opieki mieszczącej się w tym zakresie. Podkreślić muszę, iż podobnie rzecz się przedstawia w przypadku instytucjonalnej formy opieki. Domy dziecka zaspokajają potrzeby życiowe, ale nie są w stanie nawet w przybliżeniu odtworzyć normalnie funkcjonującej rodziny, która jest jak wspomniałam wcześniej, niezbędna do prawidłowego rozwoju dziecka. Ponadto, adopcja może zapewnić dziecku nie tylko progres emocjonalny, ale również intelektualny, społeczny i moralny, a oprócz tego skupienie całej swej uwagi na jednym dziecku pozwala na pielęgnację jego indywidualnego rozwoju, pod kątem jego osobistych predyspozycji i uzdolnień, by w pełni wykorzystało swój potencjał. Myślę, że w instytucjonalnej formie opieki koncentracja wokół jednego dziecka jest niewykonalna, dlatego też wychowankowie domów dziecka często borykają się z poczuciem niespełnienia własnych aspiracji, ambicji i marzeń. Podopieczny takiej placówki ma bardzo niską, a wręcz zerową szansę na rozwijanie swoich zainteresowań, szczególnie jeśli zajęcia, na które chciałby uczęszczać są odpłatne. Rodzina adopcyjna natomiast stymuluje rozwój intelektualny, artystyczny, fizyczny w pełnym zakresie. Przysposobienie nie tylko kompensuje dziecku brak rodziców, ale także stanowi realną szansę na utworzenie pełnej rodziny przez małżeństwa bezdzietne. Dramat dziecka osieroconego i rozpacz małżeństw z powodu braku możności bycia mamą i tatą można połączyć, a w efekcie uszczęśliwi się wiele osób.

Każdy rodzaj rodzicielstwa niesie za sobą trud. Bez wątpliwości mogę stwierdzić, że rodzicielstwo zastępcze wymaga większego poświęcenia, okazywania większej troski i włożenia większego wysiłku w wychowanie dziecka. Ale oprócz tego daje również satysfakcję, spełnienie i radość z bycia rodzicem. Dzięki temu doświadczamy rozwoju osobistego i dojrzewamy na różnych płaszczyznach naszego człowieczeństwa. Jan Twardowski napisał: „śpieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą”, a ja napiszę: „śpieszmy się kochać dzieci tak szybko dorastają”.

Literatura

1. Bałandynowicz A.: Adopcja formą kompensacji sieroctwa społecznego, [w:] Adopcja, teoria i praktyka [red.] E. Ostrowska, Wyd. Men, Warszawa 1999

2. Dziubaty E.: Adopcja szansa stworzenia nowej rodziny [w:] Służba życiu-Adopcja, zeszyty problemowe nr1 2010

3. Łopatkowa M.: Samotność dziecka, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1989

4. Łopatkowa M.: Pedagogika serca, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1992

Joanna Stępień

Nr albumu 14159

Pedagogika opiekuńcza

KPSW/Studia zaoczne

Łopatkowa M.: Samotność dziecka, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1989, s. 4

Bałandynowicz A.: Adopcja formą kompensacji sieroctwa społecznego, [w:] Adopcja, teoria i praktyka [red.] E.

Ostrowska, Wyd. Men, Warszawa 1999 s. 7

Dziubaty E.: Adopcja szansa stworzenia nowej rodziny [w:] Służba życiu-Adopcja, zeszyty problemowe nr1

2010 s.6

Łopatkowa M.: Pedagogika serca, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1992 s. 35

Bałandynowicz A.: Adopcja…op.cit. .s 13

---