RZEKI KULI ZIEMKSIEJ

EUROPA
Największe rzeki Europy płyną we wschodniej części kontynentu, na Niżu Wschodnioeuropejskim. Ku zachodowi, w miarę jak maleje maksymalna odległość od morza, zmniejsza się długość rzek od małych na terenie półwyspu i od minimalnych na wyspach

Najlepiej rozwinięty system rzeczny ma Wołga. Jej długość 3700km. Zaś powierzchnia dorzecza osiąga 1380 tys.km². Następnie miejsca pod względem długości zajmują rzeki Dunaj, Dniepr.

Ze względu na różnice klimatyczne obszarów dorzeczy i różny spadek profilu podłużnego rzeki europejskie mają zróżnicowany reżim wodny.

Typ Atlantycki:

Zalicza się rzeki na nizinach Europy Zachodniej wypływające z niskich na ogół wzniesień. Są one zasilane głównie przez wody z opadów atmosferycznych w związku z czym mają stosunkowo wysokie stany wód w ciągu całego roku. Rzeki te nie zamarzają. Należą do nich: Loara, Sekwana, Tamiza, Moza, Rodan.

Typ Alpejski:

Zalicza się rzeki wypływające z wysokich gór, zasilane przez wody topniejących i śniegów, zalegających w górach oraz przez opady atmosferyczne.

Wysokie stany wód występują latem a zimą są one niskie. Rzeki typu alpejskiego mają złożony reżim wodny. Należą do nich: Ren, Garona, Dunaj, Pad.

Typ Śródziemnomorski:

Zalicza się rzeki, których stany wód wykazują duże wahania w ciągu roku. Wysokie stany występują w porze zimowej w ciągu lata stany wód są niskie a małe rzeki wysychają. Do większych rzek zalicza się: Gwadalkiwir, Tag, Tyber, Ebro, Duero, Gwadiana,

Typ Wschodnioeuropejski:

Zalicza się rzeki płynące na rozległych nizinach o klimacie kontynentalnym. Rzeki tej części są długie i płyną leniwie. Głównym źródłem ich zasilania są opady atmosferyczne i topniejące śniegi stąd najwyższe stany wód utrzymują się w okresie wiosennym, natomiast latem i zimą są niskie. W zimie rzeki zamarzają. Należą do nich: Wołga, Dniepr, Don, Ural, Peczora, Niemen, Dziwna, Newa.

Typ Północnoeuropejski:

Zalicza się głównie rzeki Półwyspu Skandynawskiego. Wiele rzek przepływa przez podłużne jeziora położone w nieckowatych dolinach. Stan wód jest na ogół wyrównany. Do rzek tego typu należą: Ume, Indals, Dal, Glomma, Skellefte.

Typ Przejściowy:

Zalicza się rzeki o reżimie pośredni między atlantyckim, alpejskim i wschodnioeuropejskim. Należą do nich środkowe rzeki: Wezera, Łeba, Odra, Wisła, Don, Zasilane są przez wody opadowe i topniejące śniegi. Wysokie stany przypadają na wiosnę i na początek lata, W zimę zamarzają na krótszy okres.

AZJA

Rzeki syberyjskie są najdłuższe na kontynencie : Ob. Z Irtyszem, Jenisej z Angarą, Lena, Jana, Indygirka, Kołyma. Rzeki syberyjskie mają wysoki stan wód w ciągu roku. W zimie zamarzają na okres 6 miesięcy. Topnienie wiosenne lodów powodują zatory i powodzie. Zasilane są wodami z opadów atmosferycznych, topniejących śniegów i lodowców górskich.

Rzeki śródziemnomorskie Azji są krótkie. Należą do nich: Kyzył, Irmak, Sakaraya, Meander,

Wysokie stany występują w porze zimowej w ciągu lata stany wód są niskie a małe rzeki wysychają.

Największe rzeki, które wpływają do zlewiska Oceanu Spokojnego są: Amur, Huang-ho, Jangcy, Mekong,. Rzeki te mają reżim wodny uzależniony od monsunów. W porze deszczowej lata stany są wysokie zaś zimą znacznie niższe.

Większe rzeki wpływające do Oceanu Indyjskiego to: Ganges, Brahmaputra, Indus, Irawadi, Saluen. Reżim także zależy od cyrkulacji monsunowej.

AFRYKA

Rozwój większych systemów rzecznych związany jest z budowa geologiczną i ukształtowaniem powierzchni oraz warunkami klimatycznymi. Dorzecza większych rzek w znacznym stopniu pokrywają się z zasięgiem kotlin. Rzeki płyną w kierunku rozległych kotlin lub rowów, skąd po połączeniu uchodzą do oceanu.

Najdłuższą rzeka w Afryce i na kuli ziemskiej jest Nil. Długość 6671 km. a jej dorzecze 2870 km². Reżim wodny Nilu jest skomplikowany, uwarunkowany rozkładem opadów atmosferycznych w górnym dorzeczu rzeki. Największe stany wód są od marca do maja i od września do listopada.

Drugą po Nilu rzeką pod względem długości jest Kongo. Reżim rzeki jest równikowy więc okresy wysokich stanów wód są 2. Główny okres przypada na październik w związku z deszczami na południowej części równika a potem na maj.

Trzecią rzeką pod względem długości i dorzecza jest Niger.

Kolejna rzeki Afryki to Zambezi, Oranie, Limpopo.

Gęstość sieci rzecznej Afryki i ustrój wodny rzek zależny jest od klimatu. Na obszarze klimatu równikowego sieć rzeczna jest bardzo gęsta, dzięki dużym opadom atmosferycznym. W strefie klimatów podrównikowych występują dwie lub jedna pora deszczowa. Mała gęstość rzek jest w klimacie zwrotnikowym ze względu na skrajne małą ilość opadów. Występują tam rzeki epizodyczne i okresowe.

AMERYKA PÓŁNOCNA

Ameryka Północna posiada stosunkowo dobrze rozwinięta sieć rzeczną. Największe zagęszczenie rzek występuję w południowo-wschodniej części kontynentu. Średnia gęstość mają obszary nizin wewnętrznych gdzie płyną najdłuższe rzeki kontynentu. Brak rzek można odnotować w kotlinach Kordylierów.

Rzeki północnokanadyjskie wśród których największa jest Mackenze zasilane są przez wody z topniejących śniegów. Mackenze zamarza na 9 miesięcy.

Rzeki Nelsona i Churchilla są zasilane z wód roztopowych powodujące wysokie stany na wiosnę i początek lata. W zimie zamarzają one. ( rzeki nizinne)

Rzeka Św. Wawrzyńca jest zasilana przez wody z topniejących śniegów i wody deszczowe. Stany wody są wyrównane dzięki obecności dużych jezior.

Inne rzeki to: rzeki spływające z Appalachów, Hudson, Potomac, James.

Złożony reżim posiada Missisipi-Missouri. System rzeczny zasilany jest przez wody z topniejących śniegów i wody deszczowe. Inna rzeka to Ohio.

W części północnej rzeki są zasilane przez topniejące lodowce. W zimie zamarzają, natomiast stany wód wiosna i latem są wysokie. Rzeki tego Typu to: Jukon, Kuskokwin, Tanana.

AMERYKA POŁUDNIOWA

Obszarem źródliskowym są Andy, Wyżyna Gujańska i Wyżyna Brazylijska. Z wyniosłości tych spływają rzeki na niziny a dalej do Oceanu Atlantyckiego. Główne systemy rzeczne to Amazonka, La Platy i Orinoko. Dorzecza tych rzek są na obszarach obfitych w opady atmosferyczne.

Największy system rzeczny na kontynencie i na świecie tworzy Amazonka 5500 km. powierzchnia dorzecza 7050 km². Do lewobrzeżncy zalicza się rzeki: Napo, Putumayo, Japura, Rio Negro. Prwaobrzeżne: Jurua, Purus, Madeira, Tapajos, Xingu.

Drugi system rzeczny tworzy La Plata powstała z połączenia rzek Urugwaj, Parana, Paragwaj i Salado. Najwyższe stany wód w rzece utrzymują się między grudniem a kwietniem, najniższe w ciągu lipca.

Trzeci wielki system tworzy Orinoko i wpływa do Morza Karaibskiego. ( reżim deszczowo-międzyzwrotnikowy)

Do mniejszych rzek Ameryki Południowej są Sao Francisco, Magdalena, Colorado, Rio Negero, Doce, Paranaiba,

AUSTRALIA

Australia jest najuboższym w wody kontynentem.

Największym systemem rzecznym tworzy rzeka Murray wraz z dopływem Durling. Dorzecze Murray jest asymetryczne, większe dopływy przyjmuje z prawej strony.

Inne rzeki: Diamantina, Coopers, Thomas, Ashburton.

Na Nizinie Środkowej rzeki płyną do okresowego jeziora Eyre.

Na północy występuję rzeki okresowe: Coopers, Creek.

reżimy rzeczne

Reżim rzeczny w strefie arktycznej i subarktycznej Strefa arktyczna Sieć rzeczna na przedpolu lodowca Rzeki roztokowe Zasilane śnieżnie i przez topnienie lodowców 8-3 miesiące odpływu nagłe ociepleniaduże zmienności dobowe przepływów Strefa subarktyczna Kanada, Syberia, Pn. Rosja Zasilanie powierzchniowe Rzeki przez 6-7 miesięcy pokryte pokrywą lodową, często przemarznięte do dna Rzeki o układzie południkowym [Ob., Lena] Zróżnicowane przepływy w ciągu roku

Strefa sucha i półsucha Zasilanie przez spływ powierzchniowy Rzeki reagują gwałtownie na opady Rzeki Sahary i Australii Charakter epizodyczny

Rzeki górskie Zasilanie lodowo- śnieżno- deszczowe Zasilanie Ś- L Niżówki nie są wyraźne, ustroje się nakładają

Strefa umiarkowana Wschodnioeuropejskie Rzeki Patagonii Rzeki o ustroju deszczowo - śnieżnym Rzeki górskie Śródziemnomorskie Wschodnioeuropejskie Pokrywa śnieżna/lodowa przez 5 mc Wezbrania wiosenne [roztopowe bardzo gwałtowne] Rzeki Wołga Dniepr Niższe wezbrania latem [deszcze] Niskie stany zimą Rzeki kontynentalne Mniejsze wahania przepływu Niższy spadek terenu Układ meandrowy Rzeki Patagonii Rzeki ; Sekwana, Loara, Mora

Odmiana oceaniczna Opady w ciągu roku równomierne Ustrój deszczowy Rzeki o ustroju deszczowo - śnieżnym Rzeki środkowo europejskie Wisła, Odra, Ren Wezbrania wiosenne i letnie Niżówki zimowe i letnie Nierównomierny przepływ w ciągu roku

Śródziemnomorskie Duże wahania stanów wód w ciągu roku Wysokie stany zimą niski latem Latem niektóre rzeki wysychają Tag, Tyber

---