52

Reguły funkcjonowania gospodarki

Rozdział II

53

odpływ części dochodu z obiegu okrężnego. W firmach pojawią się nadmierne zapasy niesprzedanych produktów. Przedsiębiorstwa zaczną wice ograniczać produkcję, co jest jednoznaczne z ograniczeniem zapotrzebowania firm na zaso­by wykorzystywane w procesach produkcji. Jednocześnie zmniejszą się wypła­cone gospodarstwom domowym dochody. Jest to powodem dalszego ogranicza­nia popytu globalnego i powtórzenia wszystkich procesów ograniczających rozmiary podaży globalnej. Jak może przebiegać dalej ten proces, jakie będzie miał skutki gospodarcze, jakie skutki gospodarcze będzie miała sytuacja od­wrotna, czyli nadwyżka globalnego popytu nad globalną podażą, i jak przebiega jej proces - wszystkie te zagadnienia będą przedmiotem analizy w dalszych czę­ściach podręcznika.

W tym miejscu wyjaśnijmy jeszcze, iż negatywny efekt odpływu (oszczęd­ności) może zostać zrekompensowany przez odpowiedni dopływ, czyli dodanie dochodów do obiegu okrężnego. Tym dopływem są inwestycje (J), czyli zakupy dóbr kapitałowych (inwestycyjnych), które są używane do produkcji innych dóbr i usług. Zaliczamy do nich takie dobra, jak np. zakłady produkcyjne i ich wyposażenie, budynki mieszkalne i budowle, zapasy produkcyjne. Inwestycje, tak jak oszczędności, mogą mieć charakter zamierzony (inaczej planowany) lub niezamierzony. Zamierzone inwestycje są sumą wydatków firm na przewidywa­ne zakupy dóbr kapitałowych. To, że są one dopływem do gospodarki uzupeł­niającym konsumpcję bieżącą, czyli wydatki w obiegu gospodarczym w danym czasie, nie jest jedyną pozytywną ich cechą. Inwestycje te przyczyniają się do powiększenia rozmiarów działalności gospodarczej w przyszłości oraz majątku produkcyjnego kraju i nazywamy je inwestycjami netto. Jednak nie wszystkie wydatki inwestycyjne przyczyniają się do wzrostu całkowitych zasobów kapita­łowych. Część z nich zostaje przeznaczona na zastąpienie zużytych składników kapitana i nie powiększa możliwości wytwórczych w przyszłości, jedynie je odtwarza. Inwestycje te nazywamy inwestycjami odtworzeniowymi. Całość zamierzonych inwestycji w gospodarce, nazywana inwestycjami brutto, jest więc sumą inwestycji netto i inwestycji odtworzeniowych.

Nie każdy wydatek inwestycyjny firm jest wydatkiem planowanym przez przedsiębiorstwa. Część wydatków inwestycyjnych jest inwestycjami nieplano­wanymi. Inwestycje niezamierzone (nieplanowane) są to nieprzewidywane zakupy dóbr inwestycyjnych. Następują one na przykład wówczas, gdy dobra wyprodukowane na sprzedaż nie znajdują nabywcy w danym czasie i z koniecz­ności są zgromadzone w postaci zapasów produkcyjnych. Zapasy te zostaną sprzedane w następnym okresie; nie powiększą jednak wartości wytworzonej wówczas produkcji. Muszą więc być zaliczone do wartości produkcji wytwo­rzonej w czasie, w którym powstały. Firmy, które są zmuszone do powiększenia swoich zapasów, muszą je utrzymać, czyli ponosić pewne wydatki. Środki pie­niężne na finansowanie zapasów firmy zdobywają na rynku finansowym. Na tym samym rynku zaciągają też kredyty na realizację zamierzonych inwestycji.

Suma wydatków na zakupione dobra i usługi składa się teraz z dwóch składników: wydatków na dobra i usługi konsumpcyjne nabywane przez gospo­darstwa domowe oraz wydatków inwestycyjnych ponoszonych przez przedsię­biorstwa. Możemy zatem zapisać, że wartość wytworzonej produkcji w danym czasie jest równa sumie wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych dokona­nych w tym samym czasie w gospodarce, czyli popytowi globalnemu:

(2.3)

lub inaczej:

(2.4)

Prosty model ruchu okrężnego przedstawiony poprzednio należy więc uzu­pełnić o odpływ ze strumienia obiegu pieniężnego w postaci oszczędności oraz dopływ do obiegu pieniężnego w postaci inwestycji, tak jak to zrobiono na ry­sunku 2.2. Pominięto na nim przepływy rzeczowe.

Rys. 2.2. Ruch okrężny w gospodarce dwupodmiotowej (S > ff) Źródło: opracowanie własne.

---