Porządek prawny w Unii Europejskiej
We współpracy państw członkowskich obowiązuje nadrzędność prawa wspólnotowego nad prawem krajowym, umożliwiająca osiągnięcie wspólnych celów. Zasada ta konsekwentnie wprowadzona przez Trybunał Sprawiedliwości, obecnie jest uważana za jedno z najistotniejszych osiągnięć zarówno tego organu, jak i w ogóle Wspólnot Europejskich. Ograniczenie suwerenności państw członkowskich jest konsekwencją ich świadomej decyzji, niezbędnej do osiągnięcia celów, dla których powołano Wspólnoty Europejskie.
Na porządek prawny Wspólnot Europejskich składają się:
pierwotne źródła prawa,
wtórne źródła prawa,
pozostałe źródła prawa.
Pierwotne źródła prawa
Pierwotne źródła prawa Wspólnot to trzy traktaty założycielskie.
Traktat paryski z 18.IV.1951 r.
Traktaty rzymskie z 25.III.1957 r.
oraz wszystkie aneksy, protokoły i uzupełnienia wraz z poprawkami wynikające z Traktatu o Fuzji Organów (1967 r.), Jednolitego Aktu Europejskiego (1987 r.), Traktatu o Unii Europejskiej (1993 r.), Traktatu z Amsterdamu (1997 r.) oraz Traktatu z Nicei (2001 r.), a także traktaty o przystąpieniu nowych państw członkowskich.
Rozszerzenia Unii Europejskiej
1957 → „6” → Francja, Niemcy, Włochy, BE-NE-LUX
1973 → Wielka Brytania, Irlandia, Dania
1980 → Grecja
1987 → Portugalia, Hiszpania
1995 → Austria, Szwecja, Finlandia
2004 → „10” → Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Czechy, Słowacja,
Słowenia, Węgry, Malta, Cypr,
2007 → Bułgaria, Rumunia
Wtórne źródła prawa
Wtórne prawo to prawo stanowione przez instytucje Wspólnot, akty prawne będące rezultatem procesu decyzyjnego.
Wspólnoty mogą wydawać następujące akty prawne:
rozporządzenia,
dyrektywy,
decyzje,
zalecenia i opinie,
decyzje sui generis (Traktat Rzymski)
Rozporządzenia
Rozporządzenie jest wydawane wówczas, gdy wymagane jest scentralizowane zarządzenie Unia.
Cechy charakterystyczne:
zasięg ogólny → czyli obowiązuje wszystkich (państwa i obywateli tych państw),
stosowane wprost, bezpośrednio, nie ma żadnego dostosowania prawa w kraju, wchodzi natychmiast,
nakłada obowiązki i nadaje prawa,
w praktyce charakteryzuje wzajemne stosunki państw członkowskich i instytucji unijnych.
Dyrektywy
Cechy charakterystyczne:
może być skierowana do wszystkich państw lub tylko do niektórych,
precyzuje cel, jednakże dobór środków i sposób osiągnięcia tego celu pozostawia adresatowi,
poszczególne państwa wydają odpowiednie akty prawne mogące mieć charakter normatywny lub administracyjny,
kontrola wykonywania dyrektywy należy do komisji Europejskiej.
Decyzje
Cechy charakterystyczne:
skierowana jest do konkretnego adresata i dotyczy konkretnej sprawy,
ma charakter indywidualny,
obowiązuje w całości tych, do których jest skierowana,
może nałożyć obowiązki lub nadać uprawnienia,
Rada Unii Europejskiej kieruje decyzje do państw członkowskich, a Komisja Europejska do osoby fizycznej lub prawnej.
Zalecenia i opinie
Zalecenia i opinie są instrumentem stosowanym przez Radę Unii oraz Komisję w celu oddziaływania na Wspólnoty, Unię oraz państwa członkowskie w realizacji wytyczonych zadań.
Cechy charakterystyczne:
nie mają mocy wiążącej,
zalecenie:
najczęściej udzielane przez Komisję i skierowane do państw członkowskich,
jest wzmocnione przez orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości,
w praktyce znaczenie zalecenia jest ważniejsze niż opinii,
opinia:
stosowana jest w postępowaniu wewnętrznym między organami Wspólnot,
różnią się tzw. opinie umotywowane, dotyczące nadzoru nad przestrzeganiem prawa wspólnotowego unijnego oraz opinie dotyczące poglądów.
Decyzje sui generis
to wyrażane w formie rezolucji wezwanie skierowane do Komisji przez Radę Unii Europejskiej do podjęcia określonych działań,
są wiążące dla Komisji i mogą być podstawą do złożenia skargo do Trybunału Sprawiedliwości.
Pozostałe źródła prawa to:
umowy międzynarodowe z krajami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi,
orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości, wśród których wyróżniają się zasady prawne (np.: zasada proporcjonalności, zgodności, jednakowego traktowania).
wykład 12
4
wykład 4