Przestrzeń i miejsce w kulturach Wschodu i Zachodu

Piotr Obrębski

Bartosz Sudoł

Katarzyna Kłaczyńska

MSGP 2007/2008

PIOTREK

Przestrzeń i miejsce

Przestrzeń definiowana przez filozofów to najczęściej ogół wszelkich relacji zachodzących pomiędzy obiektami bądź zbiór owych obiektów. W dziejach filozofii pojawiało się wiele teorii i znaczeń pojęcia przestrzeni - m. in. jako próżnia (Demokryt), jako system stosunków pomiędzy rzeczami (Telesio), teoria przestrzeni absolutnej (Newton), przestrzeni względnej (Leibniz),czy też pojęcie przestrzeni logicznej i możliwych stanów rzeczy (Wittgenstein).

O feng shui

Feng shui [czyt. feng szuej], czyli dosłownie wiatr-woda, jest starożytną sztuką chińską sięgającą korzeniami pierwszego i drugiego tysiąclecia p.n.e., opierającej się na aranżacji przestrzeni ludzkiej egzystencji. Symbole wiatru- niewidzialności i wody nieuchwytności tworzą życiową siłę lub istotę nazywaną właśnie feng shui. Sztuka ta łączy w sobie elementy religii, architektury, ekologii, inżynierii środowiska, kultury i tradycji chińskiej. W starożytności wprowadzaniem w życie zasad feng shui zajmowali się xianshengowie [czyt. sienszengowie], obecnie bardzo modne staje się korzystanie z usług konsultantów wśród właścicieli wielkich koncernów, hoteli, towarzystw ubezpieczeniowych, domów towarowych, czy zwykłych prywatnych użytkowników domów i ogrodów.

Feng shui jest często mylone z geomancją, która rozwijała się równolegle na terenie Europy wśród Celtów. Słownikowa definicja geomancji mówi, że jest to sztuka wykorzystania rzekomych pozytywnych wpływów sił Ziemi i kosmosu na człowieka i otoczenie. Geomancja zajmuje się wyszukiwaniem terenów pod zabudowę, odpowiednim urządzaniem pomieszczeń, posługując się przy tym wiedzą o rzekomym oddziaływaniu na otoczenie różnego rodzaju kształtów, form i symboli.

Zastosowanie feng shui

Feng shui zakłada, że odbiciem naszej osobowości, czyli temperamentu, cech charakteru, sukcesów, niepowodzeń i problemów jest najbliższa przestrzeń egzystencjalna czyli dom i ogród. Wszelkie detale związane z kształtami np. działki czy domu, jego usytuowanie względem stron świata, sposób urządzenia czy nagromadzone przedmioty tworzą atmosferę bezpośrednio oddziaływującą na psychiczna sferę człowieka.

Wszelkie działania człowieka determinowane są poprzez jego myśli, które dzięki dodaniu pierwiastka energii, ukrytego w emocjach związanych z przeżywaniem, mogą się zmaterializować. Wspomniana energia została nazwana przez chińczyków qi [czyt. czi]. Jest to odpowiednik hinduskiej prany, a alchemicy określają ją eterem. Chińczycy definiują ją jako oddech życia lub tchnienie smoka. Założeniem feng shui jest to, że owa energia - qi, wypełnia cały świat, a zadaniem mistrzów tej techniki jest odnajdywanie blokad, barier wytworzonych przez konkretne przedmioty oraz usunięcie ich.

Obok dobrej energii qi o której już wspomnieliśmy, występuje w przyrodzie jej negatywny odpowiednik - sha chi (trujący oddech). Został on zdefiniowany przez mistrza feng shui Kwok Man Ho w następujący sposób:

„Chi stwarza życie, a zanikanie jej, nieobecność czy też słabość w danym rejonie lub miejscu pozwala na istnienie trującego oddechu - sha chi”

Sha chi występuje przede wszystkim w ścieżkach biegnących po liniach prostych, miejscach stagnacji wody lub jej zbyt szybkiego przepływu, przy wszystkich liniowych obiektach typu linie wysokiego napięcia tory kolejowe, proste ulice, obiektach punktowych typu transformatory, w geometrii - ostrych kantach budynków, czy miejscach niedostatecznie oświetlonych, wilgotnych, a nawet w brzydkich krajobrazach.

Chińscy mistrzowie feng shui oprócz wprowadzania w życie wiedzy i doświadczenia dotyczącego wyboru miejsca pod siedlisko wspomagali się również specjalnymi kompasami nazywanymi lo pan. Zawierał on 36 pierścieni, z których odczytywano dane na temat terenu, położenia domu w danym aspekcie materii oraz horoskopu klienta. Powstanie tego przedmiotu wiąże się również z z jednym z najstarszych systemów astronomiczno-numerologicznych - lo shu.

Warunki idealne

Zgodnie z zasadami feng shui ogród powinien mieć kształt prostokąta o bokach długości równej wielokrotności chińskiej stopy (43 cm) lub posiadać boki będące względem siebie w złotej proporcji. Generalną zasada w feng shui jest unikanie kształtów trójkątów czy nieregularnych czworokątów i tyczy się to również ogrodu. Można stymulować kształt działki bądź ogrodu poprzez dodawanie takich elementów jak drzewa bądź latanie. Budynek powinien stać na południowym zboczu, pośrodku działki z drzwiami frontowymi skierowanymi na południe. Z prawej strony powinien znaleźć się łuk strumienia płynący nie za szybkim nurtem w stronę wejścia. Idealny dom stoi w centrum zbiegania się trzech pagórków. Wzniesienia te symbolizują Szmaragdowego Smoka, Białego Tygrysa i Czarnego Żółwia i są przyporządkowane odpowiednim częściom działki.

• Strona Szmaragdowego Smoka musi być utrzymywana w idealnym porządku ,gdyż jest ważniejsza od części Białego Tygrysa. Pagórek może tu symbolizować masyw drzew lub okazałych krzewów. Miejsce na salon ogrodowy.

• Strona Białego tygrysa to miejsce na warzywnik, kompostownik, szambo, śmietnik czy garaż. Może tu również być zostawiany samochód. Strona ta musi być mniej okazała od strony Szmaragdowego Smoka co za tym idzie wzgórze je symbolizujące musi być po prostu niższe.

• Strona Czarnego Żółwia - ma on za zadanie chronić cały dom, jest opoką mieszkańców. Najwyższe wzniesienie lub masyw drzew.

• Strona Czerwonego Feniksa to miejsce gdzie przestrzeń powinna być gładka i jak najmniej zagospodarowana. Wskazana jest mała fontanna.

• Miejsce domu symbolizuje Złoty Wąż, którego wejście strzec powinny figurki strażników ( u chińczyków są to żaba lub lew), lub donice z kwaitami, wazy, latarnie czy posągi.

Ważne w urządzaniu domu jest to, aby znalazło się w nim jak najwięcej światła, które nie tylko chroni ale i stymuluje przepływ chi oraz woda której zadaniem jest oczyszczanie energii potrzebnej do równowagi.

Projektowanie według feng shui

Projektowanie według zasad feng shui wymaga starannego i zaplanowanego schematu prac w celu przywrócenia lub też utworzenia odpowiedniej aury w najbliższej otaczającej nas przestrzeni. Bardzo ważna jest staranność i dokładność gdyż źle przeprowadzone prace mogą nie tylko nie dać oczekiwanego efektu, ale wręcz pogorszyć przepływy energii już obecnej.

KROK I - Sprzątanie

Wszelkie prace projektowe związane z feng shui powinny być poprzedzone gruntownym sprzątaniem nie tylko w samym ogrodzie, ale także w domu gdyż nieporządek w otaczającej nas przestrzeni wpływa na nieporządek w naszym życiu osobistym.

KROK II - Ba-gua

Jedną z metod odnalezienia równowagi w ogrodzie jest metoda oparta na podziale przestrzeni na części zwane pałacami, odpowiadającymi dziewięciu strefom życia człowieka, zawartego w schemacie ba-gua. Składa się on z ośmiu stref odpowiadającym dziedzinom życia człowieka jak: kariera, przyjaciele, kreatywność, związki, sława, pieniądze, starsi oraz wiedza. Po środku znajduje się dziewiąta strefa yin-yang, łącząca w sobie elementy stref otaczających oraz odpowiada ona za zdrowie. W momencie nałożenia siatki ba-gua możemy według schematu odczytać informacje o przeznaczeniu przestrzeni naszego ogrodu. Mówiąc „według schematu” mam namyśli nie sztampowe przypisane elementów przestrzeni do pałaców, gdyż przestrzeń powinna ewaluować wraz z jej użytkownikiem.

KROK III - Urządzenie pałaców

Do poszczególnych pałaców przypisane są także żywioły odpowiedzialne za przepływ energii, które, ułożone są w dwa obiegi tzw. karmiący i destruktywny.

• Obieg karmiący to woda karmi drzewo, drzewo podtrzymuje ogień, ogień tworzy ziemię(popiół), ziemia rodzi metal, metal przekształca się w wodę(topi się)

• Obieg destruktywny to woda gasi ogień, ogień topi metal, metal tnie drzewo, drzewo przerasta ziemię, ziemia ogranicza ekspansję wody.

Znając zależności pomiędzy poszczególnymi żywiołami możemy wykreować sobie przestrzeń dopasowaną do nas samych. Poprzez dodawanie elementów związanych z konkretnym żywiołem możemy tworzyć odpowiednie związki w strukturze zależności żywiołów w schemacie karmiącym i przez to eksponować go. Należy unikać przewagi elementu niszczącego.

KROK IV Przewidywanie

W momencie określenia wszelkich zmian odpowiadających zasadom feng shui, jakie powinny zostać dokonane w naszej najbliższej przestrzeni, należy przed wykonaniem jakichkolwiek prac postarać się przewidzieć naszą najbliższa oraz tą trochę bardziej odległą przyszłość, aby nasze zmiany w przestrzeni pomagały nam na co dzień, a przynajmniej nam nie utrudniały życia.

Remedia dla przestrzeni

W celu neutralizacji negatywnej energii xianshengowie umieszczali w budynkach lub ogrodach różnego rodzaju przedmioty. W chińskiej symbolice pomyślności pojawiają się zwierzęta, światło, woda, kamień, czyli wszystko to co spotykamy wokół. Mistrzowie stosowali głownie:

• Przedmioty o kształtach mających scharmonizować przepływ qi poprzez dodanie lub osłabienie elementu będącego w niedoborze lub nadmiarze

• Wzmacnianie talizmanami, symbolicznymi przedmiotami, kolorem odpowiadającym potrzebnemu elementowi pola ba-gua, odpowiadających w sferze życia, w której zdiagnozowano brak harmonii

• Złudzenia dające efekt optycznej harmonii poprzez pozór ruchu, ciężaru lub lekkości

Konsultacje z zakresu feng shui

Aby poprawnie zaplanować układ naszego domu i ogrodu warto zasięgnąć porady konsultanta feng shui, który oprócz wyznaczenia pałaców ba-gua, czy przepływu energii powiąże to z konkretną osobą poprzez numerologię na podstawie daty urodzenia oraz szczęśliwych i feralnych liczb charakteryzujących dany rok kalendarzowy oraz rok budowy domu. Ważne jest połączenie pracy konsultanta i architekta, a nawet geodety, który określi precyzyjnie usytuowanie domu względem stron świata i biegunów magnetycznych.

Feng shui a architektura

Mówiąc o miejscu i przestrzeni należy też wspomnieć o budowlach, które bezpośrednio łączą te dwa aspekty, gdyż nie można ich rozpatrywać tylko w jednym kontekście. Są na świecie takie obiekty, które wzbudzają podziw nie tylko ze względu na swoją wielkość i rozmach, ale także na kształt i tajemniczość. Projektowanie takich obiektów wymaga odpowiedniego wkomponowania w otaczający krajobraz oraz odpowiednie dobranie jego formy.

Na konturze mapy świata zaznaczone są punktami nowoczesne budynki (wieżowce i nie tylko) zbudowane według zasad feng shui. Czy potraficie rozpoznać te budynki?

BARTEK

Miasta starożytne

Z urbanistycznego punktu widzenia cywilizacje starożytne wytworzyły rózne typy miast. We wczesnej historii Mezopotamii i Egiptu jądrem miasta były światynie. W swiecie cywilizacji antycznej, zdominowanej przez różne typy polis, miasto będzie miało urządzenia potrzebne do życia obywatelskiego: place(gr.agora Łac. forum) gdzie zbierali się obywatele, za min powstały budowle służące temu celowi, obszar wydzielony dla kultu bogów czczonych przez wspólnotę, teren do uprawiania sportu ważnego jako sposób przygotowania do walki w szyku. Często też miasta otaczano murem.

Miasto greckie

Epoka mykeńska.

Tuż po 1600 roku p.n.e. kultura minojska zaczęła oddziaływać na Grecję kontynentalną, gdzie kształtowała się pierwsza, grecka kultura zwana mykeńską. Około 1450 roku p.n.e. Mykeńczycy najechali i zasiedlili Kretę, wciągając ją w obręb świata greckiego.

Rozkwit kultury mykeńskiej przypada na XIV XIII w. Powstają wówczas wspaniałe pałace

w Mykenach, Tirynsie, Pylos na Peloponezie, Atenach w Attyce, Tebach i Gla w Beocji.

Na Krecie Mykeńczycy wykorzystują minojski pałac w Knossos. Do prowadzenia pałacowej administracji Mykeńczycy przejęli od Minojczyków pismo i przystosowali je do potrzeb języka greckiego (pismo linearne B).

Echem potęgi cywilizacji mykeńskiej jest tradycja mityczna o wielkiej wyprawie przeciw Troi, której ostateczny kształt nadały poematy Homera w VIII w. p.n.e. Troja, Ilion (gr. Τροία oraz Ἴλιον lub Ἴλιος Ilios, łac. Ilium) to starożytne miasto położone w Troadzie u zachodnich wybrzeży Azji Mniejszej nad rzeką Skamander, współcześnie stanowisko archeologiczne w Turcji w pobliżu wsi Tevfikiye w prowincji Çanakkale.

Miasto jest szczególnie słynne z wojny, opisanej w starogreckim poemacie epickim Iliada. Poemat ten przypisuje się niewidomemu poecie Homerowi. Najprawdopodobniej powstał on w VIII lub IX wieku p.n.e. (jakkolwiek zawiera też starszy materiał). Odniesienia do Troi można znaleźć także w innym eposie Homera, Odysei. Homerycka legenda o Troi została wykorzystana przez rzymskiego poetę Wergiliusza w jego poemacie epickim Eneida. Według legendy miasto to zostało zdobyte za pomocą podstępu z koniem trojańskim.

Ciemne Wieki

Kres cywilizacji mykeńskie nastąpił po 1200 roku p.n.e. Zniszczeniu uległy okazałe pałace, znikło pismo, zubożała kultura materialna. Dlatego też okres między 1100 a 800 rokiem p.n.e. określa się mianem Ciemnych Wieków. W tej epoce dokonał się definitywny podział Grecji pomiędzy poszczególne plemiona. Zmieniła się też geografia polityczna. Z ośrodków mykeńskich przetrwały Ateny. Z nowopowstałych najbardziej okazały odkryto na Eubei. Świat grecki uległ dalszemu rozszerzeniu: w X w. p.n.e. Grecy z kontynentu zasiedlili wyspy Morza Egejskiego i zachodnie wybrzeże Azji Mniejszej..

Epoka archaiczna

Jeszcze w okresie Ciemnych Wieków rozpoczął się proces, który w VIII wieku p.n.e. doprowadził do okrzepnięcia nowej formy politycznej: miasta-państwa, które określiło charakter greckiej cywilizacji po schyłek starożytności.
Mieszkańcy poszczególnych rejonów zaczęli koncentrować się wokół jednego ośrodka miejskiego. W konsekwencji Peloponez i Grecja środkowa zostały podzielone pomiędzy poszczególne miasta-państwa z wyraźnie wytyczonymi granicami.
Ośrodki miejskie przybrały regularny wygląd i składały się z akropolu, agory oraz centralnej świątyni bóstwa opiekuńczego miasta). Kiedy w pierwszej połowie VIII wieku p.n.e. Grecy zaczęli zakładać kolonie, miały one strukturę miast-państw.

Początki urbanistyki antycznej sięgają okresu archaicznego, a zwłaszcza Wielkiej Kolonizacji (VIII-VI w. p.n.e.). Najstarsze znane nam kolonie, które wpłynęły na rozwój myśli urbanizacyjnej, to Al-Mina, Naukratis, Pitekusaj. W okresie tym wypracowany został system planowania nowo zakładanych kolonii znany pod nazwą siatki hippodamejskiej. Stanowiła ona wzór dla większości miast zakładanych w okresie klasycznym i hellenistycznym. Podstawowymi elementami każdego greckiego miasta, których rozmieszczenie należało zawsze uwzględnić w jego planowaniu, były agora (rynek), gimnazjon i budynki urzędowe (również świątynie). W okresie hellenistycznym, zwłaszcza w miastach będących rezydencjami władców, dominujące znaczenie odgrywał królewski pałac, który stanowił centralny punkt miasta. Urbanistyczne założenia Rzymian nieco odbiegały od wzorów greckich, choć pozostawały pod ich dużym wpływem (urbs). Tutaj także dużą rolę odegrała konieczność zakładania kolonii przez Rzymian.

Hippodamejska siatka

Nazwą tą określa się wzór planu miasta, jaki Grecy wypracowali w okresie archaicznym. Nazwa pochodzi od greckiego architekta i urbanisty Hippodamosa z Miletu, który był głównym autorem planu odbudowy Miletu po wojnach perskich. Jednak same założenia urbanistyczne zawarte w siatce hippodamejskiej powstały najpewniej pod wpływem doświadczeń z okresu Wielkiej Kolonizacji. Ich istota polegała na wyznaczeniu usytuowania najważniejszych instytucji greckiej polis: centrum politycznego (agora), centrum religijnego (akropol), gimnazjonu, teatru i murów obronnych, a następnie siatki utworzonej z równoległych i prostopadłych ulic. Przestrzenie zamknięte przez krzyżujące się ulice określano jako insulae (wyspy). Były one miejscami przewidzianymi pod budowę domów dla mieszkańców polis. Przypuszcza się, że oprócz Miletu Hippodamos zaplanował także Pireus (ateński port)

Agora

Inaczej rynek (w Rzymie forum). W poleis greckich jeden z najważniejszych elementów miasta zarówno pod względem gospodarczym, politycznym, jak i urbanistycznym. Z reguły był to czworokątny plac, przez którego środek przechodziła główna ulica miasta. Znajdowały się na nim także mównice i siedzenia dla urzędników, a od okresu klasycznego agora była z reguły otoczona przez portyki. Na niej lub w jej bezpośrednim sąsiedztwie znajdowały się ważne gmachy publiczne, świątynie oraz pomniki. Najsłynniejszym i jednym z lepiej przebadanych przez archeologów przykładem greckiej agory jest Agora ateńska.

Gimnazjon

Integralna i niezbędna instytucja greckiej polis. Miejsce ćwiczeń fizycznych i umysłowych obywateli. Początkowo gimnazjony budowano głównie z drewna i stąd nie znaleziono zbyt wielu ich pozostałości z najwcześniejszych okresów. Dopiero od IV w. p.n.e. rozpowszechniają się konstrukcje wykonane z kamienia. Gimnazjon jako konstrukcja architektoniczna składał się z wielu budowli zamkniętych oraz otwartych placów i ogrodów. Jego trzon stanowił kompleks bieżni, portyków i boisk ujętych w formę prostokąta. Pozostałymi częściami gimnazjonu były stadion i palestra.

Rzym

Urbs(miasto)

Rzymianie wypracowali swoisty wzór, według którego zakładane były nowe kolonie. Miasto rzymskie winno mieć czworokątny kształt (prostokąt, kwadrat) i być otoczone pasem poświęconej ziemi (pomerium). Przejścia w pomerium (bramy) były wyznaczane zgodnie z kierunkami świata. Osie te wytyczały kierunek głównych ulic miasta. Oś pn.-pd. to cardo (oś), wsch.-zach. to decumanus. Na ich przecięciu miało się mieścić centrum miasta (forum, świątynia Jowisza, kuria). Forum było z reguły prostokątne, ze świątynią na dłuższej osi. Pozostałe ulice winny biec równolegle do głównych osi. Między nimi tworzyły się tzw. insulae, które były przeznaczone na budowę domów mieszkalnych.

Forum

Inaczej rynek (w Grecji agora). Jeden z ważniejszych elementów urbanistycznych, politycznych i gospodarczych miasta rzymskiego. Z reguły był to prostokątny plac, na którym odbywały się zgromadzenia polityczne, uroczystości wszelkiego rodzaju, ale także odprawiano sądy, a na co dzień prowadzono handel. W jednym mieście mogło być kilka forów, czego najlepszym przykładem jest Rzym. Najstarsze w Rzymie było Forum Romanum położone między Palatynem a Kapitolem. Fora z biegiem czasu były coraz bardziej zabudowywane i ozdabiane świątyniami, portykami i pomnikami, a także innymi gmachami użyteczności publicznej (np. biblioteki). Powiększające się miasto potrzebowało nowych tego rodzaju miejsc zgromadzenia. Szczególnie cesarze rzymscy dbali o powstawanie nowych, coraz większych i wspanialszych forów (fora cesarskie). Największym z nich jest Forum Trajana.

Kuria

Powstały jeszcze w VI w. p.n.e. budynek senatu rzymskiego. Znajdował się na Forum Romanum. Nie znamy niestety jego pierwotnego kształtu. Pozostałości, jakie znajdują archeolodzy w miejscu, gdzie znajdowała się Kuria, pochodzą z czasów cesarza Dioklecjana. Podobno jednak odbudował on ją według starych planów Juliusza Cezara (Kuria spaliła się w 283 r. n.e.). W średniowieczu wybudowano w tym miejscu kościół. Miała ona ceglane mury wyłożone na dole marmurem, u góry sztukaturą. Główne pomieszczenie było obszerną, wysoką salą z płaskim stropem. Podłogę ozdobiono przy pomocy opus sectile w wymyślne ornamenty. Pod ścianą naprzeciwko wejścia znajdowało się podium dla prezydium senatu; pod dłuższymi ścianami natomiast biegły długie i obszerne stopnie, na których pierwotnie stały zapewne krzesła dla senatorów. Niegdyś znajdowała się tutaj także złota statuetka i ołtarz bogini Wiktorii. Podobnego typu budynki stawiano we wszystkich miastach zakładanych przez Rzymian na przecięciu dwóch najważniejszych ulic. Odbywały się tam posiedzenia Rady Dekurionów, czyli samorządowego odpowiednika rzymskiego senatu

Miasta antyczne w średniowieczu

Powróćmy do czasów końca świata, czyli upadku porządku antycznego. Kryzys miast zaczął się jeszcze przed najazdami, a jego miarą był spadek ich zaludnienia. Najazdy epidemie, powodzie(V -VII) przyniosły im tak głęboki regres, że z dawnej świetności życia miejskiego pozostało niewiele. Miasta się skurczyły. Bolonia z 70 ha do 22 ha. Mieszkańcy niektórych przenieśli swoje siedziby na nowe miejsce (np. Modenie) często wznosząc je wokół grobu męczennika, bo w jego mocy szukano skutecznej ochrony. Jeszcze inne położone przy bocznych, teraz już nie używanych szlakach komunikacyjnych wyludniały się. W monarchi karolińskiej w dawnych miastach rzymskich mieli swoje siedziby biskupi i Hrabowie, tu znajdowały się dwory i wojskowe garnizony.

Jak powstawały średniowieczne miasta

W Germanii, w krajach słowiańskich miasta rozwinęły się z mocno ufortyfikowanych grodów- siedziby władcy jego urzędników i biskupów- wokół których powstawały osady rzemieślniczo handlowe(podgrodzia). Szczególnie dobrze rozwijały się te z nich, które usytuowane były przy ważnych szlakach handlowych( Praga, Kijów Kraków). W miasta przekształciły się także porty i osady targowe, oraz osady górnicze. W Polsce pierszym lokowanym na prawie niemieckim miastem była właśnie osada górników niemieckich, sprowadzonych do wydobywania złota, Złotoryja na Śląsku. Ponieważ różna była geneza miast europejskich, dlatego też nie było jakiegoś jednego typu miasta.

Miasto średniowieczne, nawet wtedy, gdy miało dawną, starożytną metrykę, nie bardzo przypominało swoich rzymskich przodków. Mówimy o komercjalizacji miasta w średniowieczu, chcąc podkreślić że spełniało ono przede wszystkim funkcje gospodarcze, ośrodka handlu i produkcji.

Miasto idealne - założenie z dziedziny projektowania urbanistycznego, zakładające teoretyczne lub praktyczne całościowe planowanie osiedli ludzkich podporządkowane czynnikom gospodarczym, społecznym i politycznym (w tym ideom utopijnym) oraz nierzadko wywiedzione z wyobrażeń estetycznych.

Miasta idealne powstawały przede wszystkim w okresie renesansu - przykładem może być włoska Palma Nova czy polski Zamość. Za ich podstawową wadę uznaje się często występującą alternatywę: albo rozwój aglomeracji albo zachowanie "idealności". Renesansowe miasto projektowano na planie idealnie symetrycznym, który nie ma wiele wspólnego ze strukturą kształtowaną przez bieżące potrzeby miejskiego życia. Jego wszystkie budynki mają klasyczne elementy: arkady oraz kolumnady.

Założenia idealnego miasta:

powinno leżeć nad rzeką aby zabezpieczyć transport towarów i odpowiednią higienę ludzi;

ma być zbudowane na dwóch niezależnych od siebie poziomach: poziom niższy, który służy do obsługi wszelakiej działalności, zaś poziom wyższy służy szlachcie i mieszczaństwu aby bez przeszkód mogli poruszać się po mieście;

poniżej tych poziomów znajdują się kanały żeglowne dla ułatwienia komunikacji i transportu;

szerokość ulic powinna stanowić co najmniej połowę wysokości przyległych pałaców;

jego piękność powinna być symbolem funkcjonalności.

Wiele miast idealnych powstało także w epoce baroku jako osiedla związane z rezydencją władcy absolutnego lub założenia obronne. Przykładami są tutaj Karlsruhe, Mannheim i Rastatt. Miasta idealne epoki oświecenia i XIX wieku wiązały się z rodzącymi się nowymi ideami społecznymi i postępującą industrializacją.

W wieku XX architektura modernizmu również wydała podobne idee, realizowane na wielką skalę w takich miastach jak brazylijska Brasilia czy indyjski Czandigarh, a na mniejszą w wielu miastach satelickich.

---