PRZYKŁADY KLASTRÓW PRZEMYSŁOWYCH W POLSCE

Małgorzata Godlewska

MSGP III rok

Klaster przemysłowy

Przestrzennie skoncentrowana grupa przedsiębiorstw, instytucji i organizacji powiązanych siecią pionowych i poziomych zależności, często o charakterze nieformalnym, która poprzez skupienie szczególnych zasobów pozwala osiągnąć tym przedsiębiorstwom trwałą przewagę konkurencyjną.

Koncepcja klastra przemysłowego została sformułowana przez amerykańskiego ekonomistę Michaela Portera, a za jej prekursora należy uznać brytyjskiego ekonomistę Alfreda Marshalla.

"Klastry przemysłowe to geograficzna koncentracja konkurencyjnych firm w powiązanych sektorach, związanych ze sobą gospodarczo, dzielących te same umiejętności, technologię i infrastrukturę. W klastrze, wielkie i małe przedsiębiorstwa osiągają znacznie więcej niż gdyby miały pracować same, dzięki sieci związanych przedsiębiorstw, dostawców, usług, instytucji akademickich oraz producentów skoncentrowanych na tym samym obszarze. Koncentracja wspomaga tworzenie nowych przedsiębiorstw, produktów oraz nowych miejsc pracy dla wysoko wykwalifikowanych, dobrze opłacanych pracowników. Klastry stanowią o sile każdej gospodarki narodowej, regionalnej, stanowej, a nawet wielkomiejskiej, głównie w krajach gospodarczo rozwiniętych."

Michael Porter

Cechy klastrów przemysłowych:

• Przedsiębiorstwa w nich skupione konkurują ze sobą;

• współpracują w tych obszarach, gdzie możliwe jest wyzwolenie efektów synergicznych wspólnych działań;

KONKURENCJA NIE WYKLUCZA WZAJEMNYCH, KORZYSTNYCH

INTERAKCJI => jest motorem rozwoju

Efekt synergiczny:

• współdziałanie różnych czynników, którego efekt jest większy niż suma poszczególnych oddzielnych działań;

• integracja działań wielu podmiotów kreujących produkt zmniejsza koszty jego przygotowania i promocji a zwiększa szanse rynkowego zakresu (czyli zyski). Efekty są nieproporcjonalnie większe w porównaniu z sytuacją, gdy każdy z podmiotów działa oddzielnie (ekonomia).

Efekt synergiczny klastra przemysłowego polega przede wszystkim na:

• dyfuzji know-how oraz rotacji kadr w ramach klastra;

• zwiększeniu produktywności w ramach klastra poprzez skupienie zasobów;

• otwartości na innowacje i zdolności ich absorpcji;

• przyciąganiu nowych zasobów i przedsiębiorstw.

Najważniejsze osie rozwojowe klastrów:

1). Klastry technologiczne:

• powiązane łańcuchem wartości dodanej;

• silnie zorientowane na wysokie technologie;

• utrzymujące ścisłe powiązania z ośrodkami naukowo-badawczymi;

• przykład: Dolina Krzemowa.

2). Klastry tradycyjne

• oparte na know-how i wiedzy wypracowanej przez wiele lat a nawet pokoleń;

• ich powiązania technologiczne, a także kontakty z sektorem badawczym są ograniczone;

• przykłady: winnice regionu Bordeaux we Francji, szwajcarski przemysł zegarmistrzowski.

Podział klastrów wg Markusen:

1). Klastry sieciowe

• brak jednego centralnego punktu, wokół którego skupiają się przedsiębiorstwa - istnieje raczej zróżnicowana baza firm;

• składa się z sieci małych firm w tym samym lub podobnym sektorze produkcji, charakteryzujących się możliwością szybkiej adaptacji do zmieniającego się rynku i zróżnicowanych wymagań poprzez współpracę i używanie nowych technologii;

• firmy w klastrze wykorzystują zalety nieosiągalne dla firm gdzie indziej, na przykład dostęp do lokalnej wiedzy i rynku pracy, niskich kosztów transportu i kosztów transakcyjnych, pokładów elastyczności, zaufania i współpracy oraz lokalnej infrastruktury, która wspomaga specjalizowaną sprzedaż, usługi i sieci dostawców;

• przykłady : Dolina Krzemowa.

2). Klastry typu koncentrycznego:

• charakteryzują się istnieniem wielkich firm, wokół których zakotwiczona jest sieć dostawców (towarów i usług);

• sąsiedztwo dużych firm wpływa na przyciąganie firm mniejszych;

• w przeciwieństwie do klastrów sieciowych - wielkie firmy dominują w relacjach pomiędzy przedsiębiorstwami;

• interakcje wynikają bardziej z powiązań w ramach dostaw niż z współdzielenia innowacyjności;

• region lokalizacji dużej firmy może być trzonem, a inne regiony są tylko gałęziami produkcji.

3). Klastry satelitarne:

• Gałąź produkcji dla klastra typu koncentrycznego;

• W regionie takim zachodzi minimum wymiany i współpracy;

• większość powiązań stanowią zewnętrzne powiązania produkcyjne i inne związki z trzonem

• Rynki pracy są zazwyczaj zależne od firmy i charakteryzowane wysokim stopniem migracji do i z klastra.

4). Klastry instytucjonalne:

• skupione wokół instytucji publicznych;

• zdominowane są przez publiczne lub niedochodowe jednostki, takie jak: laboratoria badawczo-rozwojowe, uniwersytety, systemy obronne lub administracja publiczna;

• instytucja w porównaniu do innych rodzajów klastrów odgrywa tu silnie dominującą rolę;

• zorientowane na zewnątrz, odpowiadając przede wszystkim na zapotrzebowanie instytucji;

• rozwój lokalnej przedsiębiorczości jest celem drugorzędnym;

• klastry tego typu, mogą stać się zależne ekonomicznie od źródła finansowania tej instytucji.

Klastry przemysłowe w Polsce

1. DOLINA LOTNICZA

•Aviation Valley,

•Aeropolis

•„Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego Dolina Lotnicza”

• klaster przemysłowo-technologiczny, założony w kwietniu 2003 r., z zadaniem wspierania szybkiego rozwoju przemysłu lotniczego;

• zlokalizowany w południowo-wschodniej Polsce, znanej z rozwiniętego przemysłu lotniczego oraz ośrodków szkolenia pilotów;

• w regionie - duża koncentracja firm przemysłu lotniczego, ośrodków naukowo-badawczych oraz rozwinięte zaplecze edukacyjne i szkoleniowe;

• główny ośrodek - Rzeszów, inne miasta to: Bielsko-Biała, Mielec, Sędziszów Małopolski, Krosno, Świdnik;

• pierwszy i największy w Polsce nowoczesny klaster, który z sukcesem połączył przemysł i naukę.

Stowarzyszenie Dolina Lotnicza:

• 77 firm,

• firmy przemysłu lotniczego

• zaplecze edukacyjne i szkoleniowe

• ośrodki naukowo-badawcze

• roczna sprzedaż przekracza 700 mln euro

• około 22 tys. inżynierów i techników

Co decyduje o lokalizacji przedsięwzięcia i jego sukcesie:

• 90 % polskiej produkcji w przemyśle lotniczym;

• Niskie koszty pracy i koszty produkcyjne;

• Ponad 22,000 wykwalifikowanych pracowników;

• Politechnika Rzeszowska z rozwiniętym Wydziałem Budowy Maszyn i Lotnictwa;

• Środowisko przyjazne inwestorom;

• Niski podatek dochodowy od osób prawnych (CIT);

• Centralnie zlokalizowane lotnisko o międzynarodowym charakterze;

• Główna autostrada łącząca południowo-wschodnią Polskę z jej południowo-zachodnią częścią zostanie wybudowana w ciągu najbliższych kilku lat.

Cele Stowarzyszenia Dolina Lotnicza:

• Organizacja i rozwijanie efektywnego kosztowo łańcucha dostawców

• Stworzenie dogodnych warunków do rozwoju przedsiębiorstw przemysłu lotniczego w regionie

• Dalszy rozwój badań, umiejętności i kwalifikacji w zakresie lotnictwa

• Współpraca i rozwój przemysłu lotniczego i uczelni wyższych, które będą promować nowe koncepcje oraz rozwijać sektor badawczo-rozwojowy w przemyśle lotniczym

• Promocja polskiego przemysłu lotniczego

• Wspieranie przedsiębiorstw z przemysłu lotniczego

• Wpływanie na politykę gospodarczą polskiego rządu w kwestiach związanych z przemysłem lotniczym

Głównym celem Doliny Lotniczej jest przekształcenie Polski południowo wschodniej

w jeden z wiodących w Europie regionów lotniczych, który będzie dostarczał

różnorodne produkty i usługi z zakresu przemysłu lotniczego dla najbardziej

wymagających klientów. Skutkiem tego byłby dynamiczny rozwój regionu, zwiększenie

liczby miejsc pracy oraz poprawa warunków życia mieszkańców.

2. PLASTIKOWA DOLINA
   (Tarnowski Klaster Przemysłowy)

„Jeżeli masz pomysł na biznes.Jeżeli planujesz inwestycję dostosowaną do twoich dzisiejszych i przyszłych potrzeb. Jeżeli myślisz o szybkich rozwiązaniach, bez biurokracji. Jeżeli szukasz przyjaznego miejsca do życia i rozwoju twojego biznesu. Jeżeli potrzebujeszkogoś komu można zaufać. U nas poczujesz się jak w domu. Bądź tego pewien!”

Tarnowski Klaster Przemysłowy S.A.

Plastikowa Dolina

• południowo-zachodnia część Płaskowyżu Tarnowskiego;

• na skrzyżowaniu ważnych europejskich szlaków handlowych;

• istotny ośrodek gospodarczy (branża chemiczna, szkła użytkowe i artystyczne, przemysł elektromaszynowy, budowlany, spożywczy);

• teren o powierzchni ok. 61 hektarów (44 hektary są włączone w granice SSE w Krakowie - Podstrefa w Tarnowie);

• skupiony w czterech parkach przemysłowych (Czysta I, Czysta II, Mechaniczne, Kryształowy);

• kapitał zakładowy spółki wynosił 120 mln zł;

• zatrudnienie - ok. 2 500 osób.

• za wzorzec posłużył kilkudziesięcioletni francuski klaster przemysłowy „Plastic Vallee”;

• spółka została powołana do tworzenia warunków, które zachęcą przedsiębiorstwa z branży tworzyw sztucznych do lokalizacji przedsięwzięć produkcyjnych w Tarnowie, pozwalając im na dynamiczny rozwój poprzez wykorzystanie mocnych stron lokalnej gospodarki i systemu lokalnych ulg podatkowych oraz bliskość Zakładów Azotowych w Tarnowie-Mościcach;

• początki - wyłącznie branża chemiczna, potem rozszerzono rozszerzono ofertę na wszystkie przedsiębiorstwa bazujące na nowoczesności i innowacyjności.

Czynniki sprzyjające rozwojowi inwestycji:

• zróżnicowana oferta oświaty;

• duży potencjał ludzki;

• rozwinięty rynek pracy;

• dogodne położenie geograficzne;

• interesujące propozycje kulturalne, sportowe, rozrywki.

Cele i misja:

• tworzenie warunków do wszechstronnego rozwoju gospodarczego regionu oraz tworzenie miejsc pracy;

• tworzenie atrakcyjnego obszaru prowadzenia działalności gospodarczej i inwestowania (wdrożenie i realizację projektu Tarnowskiego Regionalnego Parku Przemysłowego);

• promocja drobnej przedsiębiorczości;

• tworzenie w regionie parków przemysłowych, parków technologicznych, stref inwestycyjnych, stref aktywności gospodarczej oraz poprzez inne formy mające na celu optymalizację wykorzystania terenów pod zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej;

• poprzez zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł  energii i ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza, przy równoczesnym stymulowaniu i wspieraniu przedsiębiorczości, rozwoju innowacji oraz nowoczesnych technologii.

3. MAŁOPOLSKO-PODKARPACKI
   KLASTER CZYSTEJ ENERGII

Powstał z inicjatywy partnerów, którzy widzieli potrzebę i wyrazili wolę zbudowania  platformy współdziałania przedsiębiorstw, samorządu, uczelni wyższych, instytucji otoczenia biznesu dla pozyskania czystej energii oraz zapewnienia rozwoju społecznego i wysokiej jakości życia mieszkańców w czystym i bezpiecznym środowisku przyrodniczym.

Klaster czystej energii

• Podkarpacie - regionu o najlepszych wskaźnikach ekorozwoju i najwyższej wartości ekologicznej i przyrodniczej w kraju;

• Za obsługę organizacyjną klastra odpowiada Akademia Górniczo-Hutnicza.

Główne cele klastra:

• Zwiększenie pozyskania i wykorzystania czystej energii w Polsce, a szczególnie w regionie południowo-wschodniej Polski dla ochrony środowiska przyrodniczego;

• Koncentracja badań naukowych w obszarze czystej energii;

• Integracja działań przedsiębiorstw, agencji, stowarzyszeń i władz regionalnych w obszarze energetyki;

• Wzrost bezpieczeństwa energetycznego kraju;

• Promocja czystej energii w regionie;

• Wzrost wykorzystania czystej energii w regionie dla ochrony środowiska przyrodniczego

• Stworzenie forum współpracy partnerów klastra w tworzeniu innowacyjnych technologii pozyskania i wykorzystania czystej energii;

• Stworzenie forum kooperacji wytwórców, dystrybutorów i odbiorców czystej energii;

• Stworzenie forum wymiany informacji o potrzebach i możliwościach kształcenia dla potrzeb przedsiębiorstw energetycznych;

• Budowa i organizacja Laboratorium Konwersji Energii.

• Stworzenie korzystnych warunków dla powstawania nowych przedsiębiorstw bazujących na innowacyjnych technologiach; 

Komisja Europejska podkreśla znaczenie

klastrów dla dalszego rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw i wspiera powiązania sieciowe między przemysłem a nauką. W ramach unijnego programu Innowacyjna Gospodarka polskie klastry mogą otrzymać do 2013 roku wsparcie w wysokości ponad 100

mln euro.